Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [CIASTOWY]

Następne hasło: [CIĄĆ SIĘ] »

CIĄĆ (16) vb pf i impf

pf (13), impf (3) [w znacz. 2. i 3.].

Fleksja

indicativus
inf	ciąć
praes i fut
	pl
3	tną

praet
	sg
3	m	ciął, jest ciął
3	f	cięła

conditionalis
	sg
3	m	ciąłby

inf ciąć (4). ◊ praes 3 pl tną (1). ◊ fut 3 sg tnie (1). ◊ praet 3 sg m ciął (5), jest ciął LibMal (2). f cięła (2). ◊ con 3 sg m ciąłby (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Zadać cios czymś ostrym, zwłaszcza bronią sieczną; ranić, skaleczyć (13)
2. Krajać; tu o oraniu (4)
3. Zwrot: »ciąć kozerę« = grać w karty (2)

1. Zadać cios czymś ostrym, zwłaszcza bronią sieczną; ranić, skaleczyć; percutere Vulg; consauciare, convulnerare, sauciare, vulnerare Cn (13):

ciąć kogo (4): LibMal 1543/77; KwiatKsiąż Ov; Facere plagam, Ciąć kogo. Mącz 302c; KmitaSpit B4v.

ciąć czym [w tym: kogo czym (2), czym w co (1), kogo czym w co (1)] (4): LibMal 1543/77; KwiatKsiąż Ov; SkarŻyw 162; ćiął go ták potężnie Zoch cżekanem/ że z cápem obálił go mężnie. KmitaSpit B4v.

ciąć na kogo (3): LibMal 1545/ 103; pokázuie/ iákoby miał odbić/ y pothym ciąć ná nieprzyiacielá. GórnDworz I8v; SkarŻyw 413.

ciąć w kogo, w co (6): ſzyekiera wſchyą yeſth y czyall LibMal 1543/11; BibRadz Iudith 13/9[10]; BielKron 348; BudBib Iudith 13/9[10]; iáko gdyby kto iechawſzy po drwá do láſá/ ćiąłby w drzewo podrębuiąc ie ModrzBaz 78v; gdy ſzyię ściągnęłá/ mocnie miecżem wnię ćiął SkarŻyw 162.

W przen (4):

Zwrot: »[kogo] jego własną ciąć bronią« (1): kiedy kto to ſłowá ktoremi go dotkniono przyiąwſzy/ obroći rzecż ná tego kto go doiechał/ y iegoż go właſną tnie bronią. GórnDworz Q.

2. Krajać; tu o oraniu (4): Lirare ‒ Brozdi czicz [!], w skibi orac. Calep 608a.

3. Zwrot: »ciąć kozerę« = grać w karty (2): ma drugi kilká ſynow/ łotruią domá/ tną kozerę/ zábijáią/ krádną OrzRozm V3, II2v.

Synonimy: 1. ranić, urazić; 2. krajać, rznąć.

Formacje pochodne: obciąć, ociąć, odciąć, odciąć się, pociąć, pociąć się, podciąć, przeciąć, przyciąć, rozciąć, rozciąć się, ściąć, ściąć się, uciąć, uciąć się, wciąć, wciąć się, wyciąć, zaciąć, zaciąć się; nacinać, naobcinać, naścinać, obcinać, ocinać, odcinać, odcinać się, podcinać, poobcinać, pościnać, poucinać, poucinać się, powycinać, przecinać, przycinać, rozcinać, ścinać, ścinać się, spodcinać, ucinać, wycinać, wycinać się, wyścinać, zacinać, zacinać się, zobcinać, zodcinać, zścinać, zwycinać.

Cf CIĘCIE, CIĘTY