Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KRAJ

Następne hasło: KRAJAĆ SIĘ »

KRAJAĆ (23) vb impf

Oba a jasne; w imp wahania.

Fleksja

indicativus
inf	krajać
praes
	sg	pl
1	kraję, krajåm
2	krajesz
3	kraje	krają

praet
	sg		pl
3	m	krajåł	m pers	krajali

imperativus
	sg	pl
1		kråjmy
2	kråj

inf krajać (6). ◊ praes 1 sg kraję (3), [krajåm]. ◊ 2 sg krajesz (1). ◊ 3 sg kraje (3). ◊ 3 pl krają (3). ◊ praet 3 sg m krajåł (3). ◊ 3 pl m pers krajali (1). ◊ imp 2 sg kråj (2). ◊ 1 pl kråjmy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia

1. Ciąć, rozcinać na kawałki (18)
2. Odcinać, wycinać, wytwarzać coś przez cięcie

1. Ciąć, rozcinać na kawałki; scindere Mącz, Cn; conscindere, consecare Calep; concidere Cn (18): BibRadz II 118b marg; Mącz 371c; Coż bogacż wygrał iż ná ſześć mis dáią/ Trzey ręcżnik dzierżą á dwa przedeń kráią. [...] Bogacż więcz nie ie áż wſzyſtko gotowo/ Vboſzſzy gdy chce y ſmácżno y zdrowo. RejZwierc 226v; [Kráię/ et Kráiam/ Scindo. Volck Iii2].

krajać co (11): BibRadz II 118b marg; RejPos 192; WujNT Ioann 19/24; mogą wolnie przedáwáć ſukná/ y ná łokćie kráiáć ná Iármárkách SarnStat 1122. Cf krajać co komu; co czym; »obrus krajać«.

krajać co komu [= dla kogo] (2): OpecŻyw 38v; Marczin vbogym Płaſċz kraye RejKup t7.

krajać co komu (1): niektore biją bicżmi záwieſiwſzy nogámi wzgorę/ drugim podeſzwy kráią ſoli náſypuią BielKron 261v.

krajać co czym (3): BielKron 102v, 464v; á ón Trawnik vorány/ káż Rydlem kráiáć [...] Támże ón darn niechay dobrze vbijáią Strum M2.

Zwroty: »[przed kim] obrus krajać« [jako wyraz niechęci, potępienia kogo] (1): Náſzy zacni przodkowie/ chociay nie łáiáli/ Ale ćicho przed złemi/ obruſy kráiáli. RejZwierz 79v. [Cf v prżodkow wáſzych (iáko wiem) obruſy prżed drugim rzeżáno: v ſtołu iednego z nim śiedźieć/ w ſzyku z nim ſtać niechćiáno: teras gdy by kto z tymi zbrodniámi śiedźieć niechćiał/ záras mogłby ſobie kázáć trune gotowác GórnRozm L2v].

»w sztuczki krajać« (2): Conscindo ‒ W ſtuczky kraię, lamię, targąm, ſziekę. Calep 244a, 244b.

W przen [co] (2): [Pismo św.] Ieſt iednym iáko mleko/ á drugim iáko twárde mięſo/ ktore dobrze kráiáć y żwáć máią/ ći ktorzy ná to ſą obráni y zá miſtrze od Bogá dáni/ ktorzy mocne zęby máią. SkarKaz 81a.

Zwrot: bibl. »serce krajać« żałować (1): ſkruchę w zakonie Páńſkim zálecono/ kiedy ſerce kráiáć przez Ioelá kazano [Cf scindite corda vestra et non vestimenta vestra Vulg Ioel 2/13] LatHar 109.

2. Odcinać, wycinać, wytwarzać coś przez cięcie (5): Polaká nágo máluią/ á z nożycámi/ á poſtaw ſukná przed nim/ kráyże [!] ſobie iáko racżyſz. RejZwierc 57v.

krajać co (4): Nowe ſzaty obłocz albo kray/ s panienkami rozmawiay Goski A3v; Iż tu niéktórych Figurek Ziół niedoſtáło [...] sſtáło ſye to przez niepośpiech Formkráwáczá/ który tych Figurek kráiáć dodężyć niemógł SienLek 256v. Cf krajać co z czego; co komu.

krajać co z czego (1): Dobré téż płucá ſkopowé/ gdy s nich ćienkié ſkiby kráie/ á ciepło ná śinné mieſtcá przykłáda. SienLek 148v.

krajać co komu (1): w ciepłey iżbie ſiedzi á grzanki ſobie do piwá kráie RejZwierc 67.

Synonimy: 1. ciąć, rozcinać, rzezać; 2. odcinać, wycinać, wyrzynać,

Formacje współrdzenne: krajać się, nakrajać, pokrajać, przykrajać, rozkrajać, skrajać, wykrajać; kroić, odkroić, okroić, podkroić, przekroić, przykroić, rozkroić, skroić, ukroić, wkroić, wykroić, wykroić się, zakroić; okrawać, podkrawać, przekrawać, przykrawać, rozkrawać, ukrawać, zakrawać.

Cf KRAJANIE, KRAJANY