[zaloguj się]
[pdf]

ODDALAĆ SIĘ (19) vb impſ

się (10), sie (9).

o oraz drugie a jasne; w inf pierwsze a jasne, w pozostałych formach pochylone.

Fleksja
inf oddalać się
indicativus
sg pl
3 oddålå się oddålają się
praet
pl
3 m pers oddålali się
imperativus
sg
2 oddålåj się
3 niech się oddålå
conditionalis
sg pl
3 m by się oddålåł m pers
n subst by się oddålały

inf oddalać się (4). ◊ praes 3 sg oddålå się (3). ◊ 3 pl oddålają się (1). ◊ praet 3 pl m pers oddålali się (1). ◊ imp 2 sg oddålåj się (6). ◊ 3 sg niech się oddålå (1). ◊ con 3 sg m by się oddålåł (1). ◊ 3 pl subst by się oddålały (1). ◊ part praes act oddålając się (1).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

1. Opuszczać jakieś miejsce, odchodzić [w tym: od kogo, od czego (15)] (17):
Zwrot: »oddalać się daleko« (1): máią [...] mieſzkáć ći pánowie [...] przy oſobie náſzéy/ tám gdźie wedle potrzeby Rzeczypoſpolitéy my będźiemy/ nie oddaláiąc ſię od nas dáleko SarnStat 443.
Przen (15):
a) Nie być zgodnym (2): Gdy iego [św. Pawła] liſty wykładał/ prośił Páná Bogá pilnie/ áby mu dał doyść tego rozumienia/ ktore Páweł S. miał/ á od iego ſię myſli nie oddalał. SkarŻyw 87; káżda nácya ma ſwoie obyczáie/ y wedle nich práwá ſobie ſtáwić [...] muśi: tylo żeby by ły święte/ á od ſpráwiedliwośći y bogoboynośći ſię nie oddaláły. SkarKaz 311a.
b) Nie postępować zgodnie z jakimiś zaleceniami (2): Przyſtąpili ſię náſladownicy niecnoty/ (lecż) od zakonu twego oddalali ſię [a lege tua elongaverunt se]. BudBib Ps 118/150.

W przeciwstawieniu: »przybliżać się ... oddalać się« (1): Ci kthorzy mie przeſladuią przybliżyli ſie ku złoſci/ a od zakonu twego daleko odeſzli. [Ps 118/150] (koment) Abowiem im więcey ſie przyblizaią ku złoſci, tym więcey ſie oddalaią od ſprawiedliwoſci. WróbŻołt pp5v.

c) O Bogu: przestawać być życzliwym człowiekowi [w tym: z przeczeniem (7)] (8): WróbŻołt 70/12; RejPs 58; Proſzę ćię Pánie/ [...] nie rácżże mię od oblicża twego odrzucáć/ nie rácż ſię odemnie oddáláć/ ábym nędznik nie zginął. LatHar 140.

oddalać się komu (1): (nagł) Nábożná rozmowa ſwiętego Bernata s panem Iezuſem nowo narodzonym dzieciątkiem. (–) [...] dzięcię námilſſeé k nám przydz nieprzedlużáy/ ſamotz ſamotz [!] tzo rychłey nám ſie nie oddáláy. OpecŻyw 18.

Zwroty: »nie oddalać się daleko« (2): Przeto miły pánie proſſę/ nieoddalay ſie dáleko odemnie/ á owſſem nieomieſkáway dáć rátunku łáſkáwego mnie RejPs 32, 103v.

»oddalać się precz« (1): iż Pan odſtępuie/ y oddala ſye precz od ónych którzy ſye go przą. BiałKat 338v.

Szeregi: »nie oddalać się ani się odchylać« (1): Pánie Boże moy/ nie oddalayże ſię odemnie/ áni ſię odchylay w gniewie od ſługi twego LatHar 603.

»odstępować i oddalać się« (1): BiałKat 338v cf »oddalać się precz«.

d) Wystrzegać się, unikać (3): á przeto takiemu nalepiey ieſt oddalać ſie od gri [w karty]/ aby tak pienędzy y zdrowia z nimi nie przegrał. FalZioł V 66; iż człowiek ma ſię oddáláć od prożney chwały. BibRadz II 4d marg; kto chce żywot miłowáć/ y oględáć dni dobre: [...] Niech ſię oddala od złego [declinet a malo]/ á niech czyni dobrze WujNT 1.Petr 3/11.
a. O głosie: cichnąć (1):
Szereg: »oddalać się a niszczeć« (1): przy brzegu morza połnocnego bywa wielkie wołanie duchow złych ſtraſząc ludzi podrożne [...]. A w ziemiach krzeſcianſkich, [...] gdy ſie ludzie żegnaią tedy on głos oddala ſie, á tak z nienagła niſzcżeie. MiechGlab *5.
2. Przestawać występować [czym [= przez co] od kogo] (1): wſzytkim piękna zabáwá doſtawánie mądrości [...]. Táką zabáwą od pánow/ próżnowánia y pijańſtwá [...] y grzechy y vtráty oddáláć ſię mogą. SkarKaz 80a.
3. Przestawać doznawać czegoś, tracić coś [od czego] (1): v kogo złe ſumnienie będźie: oddala ſię od nádźieie/ y nie tuſzy ſobie iedno potępienie. SkarKaz 350b.

Synonimy: 1. odchodzić, oddzielać się, odstępować.

Formacje współrdzenne cf ODDALAĆ.

ZCh