[zaloguj się]
[pdf]

ODDANY (226) part praet pass pf

oddany (153), oddan (69), oddany a. oddan (4).

-a- (225), -ą- (1).

o jasne. ◊ W formach złożonych a jasne (w tym 4 r. błędne znakowanie). ◊ W formach niezłożonych -ån (14), -an (1); -ån : -an SarnStat (3:1); -ån- (36), -an- (5); -ån- : -an- CzechRozm (6:1), ZawJeft (1:1), SarnStat (2:3).

Fleksja
sg
mNoddany, oddån fNoddåna, oddanå, odd(a)n(a) nNoddåno, oddané
G Goddan(e)j Goddan(e)go
Aoddan(e)go, oddany Aoddaną Aoddan(e)
I Ioddaną I
L Loddan(e)j L
V Voddanå V
pl
N m pers oddani
subst oddané
G oddanych
D oddanym
A m pers oddan(e)
subst oddané
I m oddanemi
f oddan(e)mi
L oddanych

sg m N oddany (24), oddån (21); ~ (attrib) oddany (4); ~ (praed) oddån (21), oddany (14); -ån LibMal (3), Diar, BielKron, Mącz, RejPos (3), RejPosRozpr; -any OrzRozm, BudNT, CzechRozm, CzechEp, SkarKaz, VotSzl, ZbylPrzyg; -ån : -any SkarŻyw (1:4), WujNT (6:1), SarnStat (4:2). ◊ A oddan(e)go (2), oddany (3). ◊ f N oddåna (28), oddanå (22), odd(a)n(a) (4); ~ (attrib) -å (2); ~ (praed) -a (28), -å (20); -a OpecŻyw (6), KrowObr, Leop, RejAp, ZawJeft; -å BibRadz, Mącz (2), RejZwierc, StryjKron (2), CzechEp, NiemObr, OrzJan, LatHar, WujNT, GosłCast; -a : -å GroicPorz (2:1), BielKron (1:2), CzechRozm (7:3), SkarŻyw (6:1), SarnStat (2:1). ◊ G oddan(e)j (6). ◊ A oddaną (9). ◊ I oddaną (3). ◊ L oddan(e)j (2). ◊ V oddanå (1). ◊ n N (praed) oddåno (20), oddané (10); -o WróbŻołt, LibLeg (2), ComCrac, Mącz, RejAp, RejPos (5), RejZwierc, ZawJeft, WujNT (3); -é WyprKr, BibRadz (2), CzechRozm, KlonŻal, ActReg, CiekPotr; -o : -é SkarŻyw (1:2), SarnStat (3:1); ~ -é (1), -(e) (9). ◊ G oddan(e)go (1). ◊ A oddan(e) (2). ◊ pl N m pers oddani (11). subst oddané (29); -é (11), -(e) (18). ◊ G oddanych (6). ◊ D oddanym (2). ◊ A m pers oddan(e) (2). subst oddané (12); -é (2), -(e) (10). ◊ I m oddanemi (1). f oddan(e)mi (1). ◊ L oddanych (4).

Składnia dopełnienia sprawcy: oddany przez kogo (10), od kogo (9); przez kogo LibMal, WyprKr, RejPos, CzechEp, ActReg; od kogo BudNT, ZawJeft, GosłCast; przez kogo : od kogo CzechRozm (1:3), SkarŻyw (1:1), LatHar (1:1), SarnStat (2:1).

Sł stp s.v. oddać, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia
I. Imiesłów od „oddać” (222):
1. Dany; redditus, sacratus Mącz [w tym: komu (27), czemu (1)] (56): vćiekſzy/ czyniłby obywatélóm y Króleſtwu ſzkody: dobrá iego nieruchomé [...] Komorze náſzéy ná wieki niech będą oddáné [applicetur JanStat 628] SarnStat 156; poſtánawiamy/ áby ná tákim káżdym winá Koc/ [...] byłá ſkazána/ y ſtronie oddáná zá moleſtie/ któré od litigántá ćiérpi. SarnStat 738.

oddany do czego (1): áby wſzyſtkié dobrá iego [...] do ſkárbu y ſtołu náſzégo były wźięté y oddáné SarnStat 194.

Szereg: »wzięty i oddany« (1): SarnStat 194 cf oddany do czego.
Przen: Przedstawiony, zalecony czytelnikowi przez autora (o tekście) (1): Maſz mądroſci napiſane Od mądrych ludzi wybrane V Floriana praſſowane Czytay wdzięcznie tobie oddane. BielŻywUng [172].
a. Darowany, ofiarowany (16): Wiele mu darowáli y przynośili pieniędzy ludzie poſtronni: [...] ále on przyiąć inácżey niechćiał/ iedno áby to ſtárſzemu oddano było SkarŻyw 334.

oddany do czego (1): złoto/ ſrebro/ miedź/ żelázo/ [...] aby były zá pirwotki Pánu Bogu do kościelnego ſkárbu oddáne. BielKron 47.

W porównaniu (1): ſuknią z liśćiá pálmowego iáko teſtámentem oddány ſkárb/ y wielkie dziedziſtwo/ Antoni S. ſobie wziął SkarŻyw 52.

Wyrażenia: »na kościół oddan« (1): teſtamenty [...] mayą bycz wtemze pravie ſwietſkiem ſądzone. Chiba czoby belo na koſcziol oddąno abo legovąno przebog y namiloſierne vczynki ComCrac 21.

»(Panu) Bogu [= na cele kultowe] oddany« (4): BielKron 47; Rzecży Bogn [!] raz oddánych więcey ſie odeymowáć niegodźi WujJud 181 marg, Nn2v; LatHar 117.

»testamentem oddany« (2): SkarŻyw 52; ináczéy ma bydź rozumiano o dobrách Królewſkich/ któré [...] nam w częśći álbo wſzyſtkié Teſtámentem mogą bydź oddáné [testamento legari poterint JanStat 549]. SarnStat 709.

Szereg: »oddan abo legowan« (1): ComCrac 21 cf »na kościoł oddan«.
Przen (3): Klinoćie drogi [zdrowie]/ Móy dom vbogi Oddány tobie/ Vlubuy ſobie. KochFr 118.
Wyrażenia: »podarki oddane« (1): przynioſłemći [...] Złoto ſtátecżney wiáry [...]/ Mirrhę ocżyśćionego przez pokutę ſumnienia/ y Kádźidło [...] nabożeńſtwá mego. [...] Rácż przyiąć wdźięcżnie/ y te máłe podárki moie przerzecżone/ z powinnym pokłonem/ [...] tobie oddáne. LatHar 239.

»testamentem oddany« (1): to poſelſtwo Chryſtuſowe/ o pokoiu y o iednośći/ nam teſtámentem Páná náſzego oddáney/ ácż niegodni/ ſpráwuiem SkarJedn A4v.

α. Dany we władanie, przydzielony (o terytorium) (5): Abowiem ono miáſtho oddáne było Lewitom. BibRadz I 128d marg; Gdy ludźiam Krzesćiáńſkim iuż oddáną źięmię Opánował Máchomet Prot A4; CzechRozm 75v, 132v.
Wyrażenie: »w dziedzictwo oddany« (1): wſzytki one narody ktore w źiemi obiecáney mieſzkáły/ niż byłá potomſtwu Abráhámowemu w dźiedźictwo oddana/ gdy mordowáli [...] CzechRozm 238v.
b. Dany pod dozór (7): WyprKr 102; A té wſzyſtkié miáry y wagi wysſzéy opiſáné będą wymiarné y céchowáné y oddáné Woiewodóm. SarnStat 280.

oddany do kogo (1): tá żywność ma bydź oddána do ſzáfárzá od nas náznáczonégo SarnStat 437.

oddany do czego (1): (nagł) Rzeczi do srebra oddane (–) NAPRZOD Konew wielka czenowa [...] Konew druga czenowa mnieiſza [...] WyprKr 117.

W przen (1):
Wyrażenie: »oddany do ręku« (1): Naczinie kuchenne, ktore iest oddane do ręku P. Manowskiego WyprKr 119.
Przen (2):

oddany ku czemu (1): racżył mi ſie też [Bóg] nieiákiey máłey cżąſtki/ zacnych onych tálentów ſwych/ hoynie między inſze ſługi ſwe [...] rozdzielonych y ku hándlowániu wiernemu z páńſkim pożytkiem oddánych/ zwierzyć CzechRozm A4.

Fraza: »oddane są klucze« (1): tobie oddáne ſą klucże kroleſtwá niebieſkiego. LatHar 431.
c. Dany na mocy ustawy, zobowiązania [bez dopełnienia dalszego] (4): Yeſlybi [...] svmma sye yaka Zmowycz mogla na ktoreybi possel przestal tedj yą zmawyayczie y zaczierayczie a czas y myeſcze zmowczie abi to bilo oddano LibLeg 11/82v.

W połączeniu z wyrazem określającym rodzaj świadczenia [w tym: dziesięciny, podymne, prowenta] (3): o dźieśięćinách/ z mięty/ kminu/ y hányżu oddánych LatHar 128; KSięgi máią mieć iedné/ w któré kwity wſzyſtki wpiſowáné máią bydź/ y tám oſtáwáć przy prowenćiéch oddánych SarnStat 362, 354.

d. Przekazany (o rzeczy nie swojej, otrzymanej celem dostarczenia właściwemu odbiorcy) (11): Continet epistola tertia esse tibi redditam orationem, Stoyi ná trzećim liścćie [!] żecz yeſt oddána oracia. Mącz 447a; SarnStat 417.
Wyrażenia: »oddany(-e) (są) list(y)« = redditae epistolae a. tabellae Mącz [szyk 3:1] (4): Mącz 93a, 392d, 444a; Máło przed tym/ á niżlim tu do was przyſzedł/ oddáné mi ſą z Krákowá Liſty/ od Kśiędzá Thomaſzá z Płázy OrzQuin H2v.

»do skarbu oddany« (2): z których towárów do ſkárbu náſzégo trzy częśći máią bydź oddáné SarnStat 1233; VotSzl D.

W przen (3):
Wyrażenie: »do rąk (ręku) oddan(y)« (3): cokolwiek ſye przy Száfárzách/ Poborcách/ y Staroſtách z liczb reſt poborowych pokaże/ [...] do rąk Podſkárbiégo W.X.Litewſkiégo/ ná mieyſcu do liczby náznáczonem/ to ieſt w Wilnie/ oddáno do nich bydź ma SarnStat 417, 417, 445.
e. Zwrócony właścicielowi; relatus, repensus Calep [w tym: komu (3)] (10): w piąći lat do zakonnikow S. Benedyktá [...] dány był od rodzicow [...]. Oddány rodzicom w lat dzieśiąći w Neápolim ſię vcżył SkarŻyw 200; Calep 903b, 912b; in mutuo pure mówiąc do vżywánia trwáłégo przywłaſczáią, ták iże może y inną podobną rzecz oddáć, by iedno tąſz liczbą, y tąſz miárą álbo wagą á dármo oddano było. SarnStat 1272, 354, 590, 635.

W porównaniu (1): ktora też przeto łáſką ieſt názwána, iż nie iáko dług z ſpráwiedliwośći ieſt oddány/ ále dármo dány. WujNT 521.

Fraza: »dług jest oddany« (1): WujNT 521 cf W porównaniu.
Szereg: »wracany i oddany« (1): Rzeczy lepák zle nábyte/ máią być wracáne y oddáne nie komu my chcemy/ ále tym ktorymeſmy ie wzięli WujNT 274.
Przen: O pogrzebaniu zwłok (1): Ciáło prochnu y cżerwiowi zdawná odkazáne/ Muśi pewnie być oddáne. KlonŻal C3v.
f. Dostarczony (o dokumentach urzędowych) (4): iż regestr posłow niedawno jest JKM oddan. Diar 41.

oddany do czego (1): od czáſu do kośćiołów liſtów náſzych oddánych [literis nostris ... mittendis JanStat 201] czás obliczywſzy SarnStat 176.

Wyrażenie: »oddan(e) list(y)« (2): ná Zamku Ráćiążu ten Liſt vprzeſpieczenia ma bydź oddan [debet... litera ... praesentari JanStat 857]. SarnStat 1080, 176.
W przen (1):
Wyrażenie: »oddany w ręce« (1): wſzitky te ſkodj ktore na wyerchv ſą opyssane zebrawſchi temvz poſlanczv bily oddane wręcze. LibLeg 11/66.
2. Uczyniony w zamian, odpłacony, zrekompensowany; stanowiący rekompensatę [w tym: komu (21)] (26): WróbŻołt rr2; ieſli chromotną ránę zada krwawą álbo śiną/ táka mu też ma być oddána. BielKron 44v; Irremunerabilis, Co nie może być oddano. Mącz 237d; RejPos 172v; SkarŻyw 107 marg; CzechEp 425; Abowiemći będzie oddano [retribuetur]. [Luc 14/14]) Oto zapłátá zá vczynki miłośierne: á iż mogą być czynione dla zapłáty wieczney. WujNT 256, Luc 14/14, Rom 11/35.

oddany za co (5): LibLeg 11/90v; gdyż męki y vtrapienia/ ktore on w ćiele podiął/ były tákże krotkie/ á chwałá zá nie oddána/ ieſt wieczna. WujNT 551, 527 marg, Ddddddv; Myśl ſkrómna/ miłość ku nam wcále záchowána/ Od nas zá twoie cnoty/ táſz ma bydź oddána. GosłCast 17.

oddany czym (4): Zá co godni ſą/ áby godnémi dáry [...] to im było oddano [compensentur JanStat 4]. SarnStat 9. Cf »dobrym oddan«; W przen.

Frazy: »nagroda oddana będzie« (1): nagrodá przyſtoyna káżdemv oddána będźie. NiemObr 17.

»oddana będzie pomsta« (1): oddána będźie pomſtá/ tym wſzyſtkim ktorzy ie niepokoili CzechRozm 185.

»zapłaty bywają oddane« (1): Aczkolwyek też wtem żywoćye wyele zapłáty bywa ſwyętym oddawano/ á wſſákoż [...] przednyeyſſe zapłáty bywáyą oddáne potym ſwyećye. KromRozm I H2v.

»oddane będą [czyje] złe rzeczy« (1): Biáda duſzy ich/ ábowiem oddáne im będą ich złe rzecży. WujJud kt.

Wyrażenia: »dobrym oddan« (1): dobremu też dobrym muśi być oddano RejZwierc 271.

»we dwakroć oddan« (1): Pan wſpomniawſzy złośći iego roſkázuie/ áby mu we dwákroć thák było oddano RejAp 150.

»wet za wet oddany« (1): Dimitr [...] wyſłuchawſzy poſelſtwá hárdzie wet zá wet oddánego/ [...] myſlił ſię z Litwą w polu potkáć StryjKron 421.

»źle oddany« (1): pewnieć zła [sprawa] zle oddána będzie RejZwierc 147v.

Szereg: »oddan a odmierzon« (1): iż wam będzye oddano á odmierzono miárą hoyną/ miárą obfitą RejPos 170v.
W przen (2):
Wyrażenie: »oddan [jaką] miarą« [szyk 1:1] (2): iż to tobie wſzytko hoyną á obfitą á opływáiącą miárą będzie oddano. RejPos 171v, 170v.
Przen (1):
Fraza: »będzie wdzięczność oddana« (1): tak tedy będzie przyrodzeniu godna wdzięczność oddana/ yeſliże nieomieſkamy yego darow/ ale ye dobrymi czwiczeńmi [...] wypolerować vśiłować będziemy. KwiatKsiąż B.
3. Dany pod władzę, pod opiekę [w tym: komu, czemu (14)] (23):
a. Człowiekowi (16): ſkoro zdziećińſtwá wyroſł/ ſługom kośćielnym oddány ieſt. SkarŻyw 297; drugi sługá rzekł: Pánie wiernieć służyć chcę/ [...] á ieſlimi ſię tráfi zgrzeſzyć/ kárz mię iáko niewolniká ſwego/ tobie iuſz oddánego. SkarŻyw 338; Gdy poſtánowiono że miał Páweł wodą iácháć do Włoch/ y być oddan [tradi] z innymi więźniámi Rotmiſtrzowi WujNT Act 27/1, Act 27 arg.
α. Przekazany w celu wymierzenia wyroku, kary (12): ieſli tákowi więcéy w Króleſtwie náſzym będą ználeźieni/ przez Podkomorzégo [...] poymáni nam niech będą oddáni [nobis ad poenam praesentabuntur JanStat 709] SarnStat 477, 128, 218.
Wyrażenia: »do urzędu oddan« (3): ſthymze zithem yeſth pogiman y do vrządu oddan LibMal 1551/165, 1550/155v, 1551/163.

»do więzienia oddany« (1): Vliana Zgloczu o czudzoloſthwo przeſz Valentego Rell [...] do wyązyenya oddana dobrowolnye yeſth zeznala LibMal 1551/160v.

W przen (3):
Wyrażenie: »do rąk [czyich a. komu] oddan« = ad manus praesentatus JanStat (3): gdy będą v ſądu práwem przekonáni/ ſwym przećiwnikóm niech do rąk związáni będą oddáni [ad manus ... tradantur JanStat 636]. SarnStat 798, 702, 894.
Przen (2):

oddany na co (1): á ty z twoim Cżártem ná wiecżne więzienie y potępienie oddány będzieſz. SkarŻyw 152.

Wyrażenie: »śmierci oddany« = zniszczony (1): niechay będą przeklęte wſzytki rzecży w nim [w Jerycho]/ to ieſt/ śmierći oddáne BielKron 47.
b. Bogu (7): iedno ći bywáli w obronie Páńſkiey y w opyece iego/ ktorzy cżynili powinnośći ſwey doſyć. Ale ktorzy też y ći oddáni odſtępowáli od niego/ też nie bywáli ná żadney piecży [...] iego. RejAp 119; iż to ieſt ich oyczyzná/ w któréy národzeni/ z grzéchów omyći/ y Pánu Kryſtuſowi oddáni OrzJan 39.
Wyrażenia: »dusza oddana« [o śmierci] (1): Bądź pozdrowioná naświętſza duſzo Páná náſzego Iezuſá/ ná krzyżu dla nas w ręce Oycowſkie oddána. LatHar 267.

»oddany łasce bożej« (2): Páweł przyiąwſzy Sylę wyſzedł oddány łáſce Bożey od bráćiey. BudNT Act 15/40; WujNT Act 14/25.

»oddan opiece« (1): gdyżeś ieſt oddan á porucżon opiece ſwiętey iego RejPos 289v.

Szereg: »oddan a poruczon« (1): RejPos 289v cf »oddan opiece«.
W przen (2):
Wyrażenie: »do ręku, w ręce oddany« (1:1): przyſtawſzy do niego [Chrystusa]/ iáko owiec[ż]ki [d]o páſ[te]rza przez ćię Bogá żywego y prawdźiwego będą przywie[dzeni] y do ręku iego oddáni CzechEp 427; LatHar 267.
4. Poślubiony [w tym: komu (17)] (32): OpecŻyw 5; nyechay nye z ledá byałą głową myęſzkáyą/ y owſſem z żadną inſſą/ iedno z właſną oddaną GliczKsiąż C, B7; iego corá Márya wtorá oddaná Alfeuſowi BielKron 137, 137; StryjKron 452; Pánem y głową tobie, małżonek ślubiony/ Rządźić tobą powinien/ ná toć ieſt oddány. ZbylPrzyg A3v.

oddany za kogo (1): [dziewicy] bylo ijmię Maria/ ktora byla za Iozefa oddána OpecŻyw 8.

Wyrażenia: »w małżeństwo (a. manżelstwo), w małżeński stan, w małżeńskie stadło, według obyczaju manżelskiego, obyczajem manżelskim oddany« [w tym: z kim (1)] [szyk 5:3] (3:2:1:1:1): máſs oddána bytz obycżaiem manżelſkim Iozefowi OpecŻyw 6v, 5v, 6v; Bo ſye obawał wyznáć żeby mu byłá oddaná wmałżeńſkie ſthadło [quod sibi esset sociata coniugio] Leop Gen 26/7; z Anną krolewną przez Kárdynałá Strygońſkiego Biſkupa w ſtan małżeńſki był oddan BielKron 414v, 13v; StryjKron 365, 727.

»oddany małżonek« (1): [...] przeſz Valentego Rell kuſznyerza zbrunowa oddanego malzonka ſwego LibMal 1551/160v.

»oddana małżonka, żona« [szyk 7:2] (6:3): Na ogrodzye ſznya ſzyą na vczynku nyecziſthym pokladall, thego nyebaczacz yſch zoną oddaną dorotha myall LibMal 1547/132, 1543/76v, 1554/193 [5 r.], 193v; áby ten cżłowiek/ ktory płodu prágnye/ miał ſwoyę właſną oddáną małżonkę GliczKsiąż B6v.

»mężowi oddana« (2): co też y z onego práwá poznáć możeſz o zgwałceniu pánienki záſlubioney/ że ią żoną názywa onego ktoremu poſlubioná była. [...] choćiaſz ieſzcże mężowi oddaná nie byłá. CzechRozm 153, 161v.

»oddana za żonę« [szyk 1:1] (2): národził ſie z Máryey Pánny Iozefowi záſlubioney/ á potym za żonę oddaney. CzechRozm 11v, 150.

W przen (1): Czás wyſzedł/ pókimći [Erosie] hołdował/ Myśli prze ćię nieſkromnych/ bowiem pohámował/ Kleynot mnie oddány OstrEpit A3v.
Przen: O Matce Bożej (1):
Szereg: »oddana i przyłączona« (1): Temum [= Bogu] oddána/ ij ku temum przilącżona/ ij wiekuijſtą miloſcią iemu ſlubiona/ ontzi mie ſwym pierſcieńcem ſobie poſlubil OpecŻyw 3v.
5. Przeznaczony do jakiejś funkcji, na jakiś los (25):

oddany na co (10): ná ſłuſzbę boginiey [...] oddána być maſz. SkarŻyw 68; ia ktoram tu ná plugáſtwo ieſt oddaná/ nieſkáżoną ſtąd wyniść mogłá. SkarŻyw 341, 142; áby [...] zátrzymáni oddáni byli ná robotę [laboribus regnicolarum applicentur JanStat 1095] obywátelów króleſtwá náſzégo. SarnStat 519, 927. Cf »na służbę bożą oddan(y)«, »na śmierć oddany«.

oddany za kogo komu (1): Nigdy oná ná táki grzech niezezwoli/ ktora iuſz zá oblubieńcę Chryſtuſowi oddaná ieſt. SkarŻyw 487.

Wyrażenia: »do klasztoru oddan« (1): zwielką poćiechą ich [rodziców] do klaſztoru Porkus názwánego/ oddaná ieſt. SkarŻyw 192.

»(Panu) Bogu oddan(y)« = który złożył ślub czystości, wstąpił do klasztoru lub oddany do klasztoru (niektóre użycia pochodzą od „oddać się”) [szyk 13:1] (14): RejPosRozpr c2v; Ale mi rzecżeſz: Ná niektorych mieyſcách/ służą małżeńſtwu/ rodzą dzieći Kápłani [...]. Mowię iſz to przyſtoyniey [...]/ áby Kápłan y Dyakon y Biſkup Bogu był oddan. SkarŻyw 456, 69, 142, 192, 457; [Modlitwa] Zá ludźie Zakonne/ y iákożkolwiek Panu Bogu oddáne. LatHar 628, 57, 96, Aaa5; WujNT 31, 486 marg, 595, Aaaaaa3v.

»na służbę bożą oddan(y)« = astringi sacris Mącz [szyk 2:1] (3): Mącz 421b; Miał śioſtrę ś. Scholaſtikę od młodośći ſwey ná wiecżną cżyſtość y ſłuſzbę Bożą oddáną SkarŻyw 252, 167.

»na śmierć, na stracenie oddany« (1:1): będę páſl bydło ná ſtrácenie (oddáne) [pecus occisionis] Leop Zach 11/7; poſłał naprzod vfiec męcżeńſki [...] ſtrácony y ná śmierć oddány. SkarŻyw [407].

Szeregi: »oddan(y), (i) poślubion(y)« [szyk 1:1] (2): Mącz 421b; ćiała ſię tego/ ktore Pánu Bogu ieſzcże z pieluch oddáne y poſlubione ieſt/ nie dotknęli. SkarŻyw 69.

»oddany i poświęcony« (1): do onego Biſkupá przyſzłá. Y przezeń Pánu Bogu oddaná y poświęconá ieſt SkarŻyw 192.

6. Przeznaczony, wyznaczony; devotus Mącz, Cn; destinatus Modrz; dicatus JanStat [w tym: komu, czemu (11)] (18): Mącz 363b, 508a; mieścá one/ Bogu y chwale iego oddáne/ ſą święte WujJudConf 181; WujNT 416; SarnStat 205; iż we dni Bogu oddáne/ odráźił ludźi od chwały Bożey PowodPr 52; ſzpitále y mieyſcá miłośierdźiu oddáne/ [...] opátrzywſzy [...] PowodPr 82, 59, 75, 83.

oddany ku czemu (1): Devota sacrificia, Ofiary ku ſwiętym ofiáróm posłiubione [!]/ zrządzone/ nárzeczone/ oddáne. Mącz 508a.

oddany na co (6): ModrzBaz 135v; że ołtarze ná wieczną pámiątkę śmierći páná Iezuſá Kryſtuſá oddáné/ [Turczyn] wſzyſtkim plugáſtwem ſprofánuie? OrzJan 19; LatHar 31; ná co y tá czwarta część [= kwarta] przez nas ieſt oddáná SarnStat 360; ZAchowuymy kośćioły Bożé w wielkiey czći/ iáko domy ſámemu Bogu ná mieſzkánie oddáne SkarKaz 456a, 455a.

a. Przydzielony (1): Zła niewiáſtá złemu człowieku będzie dźiałem oddana [iniquo pars dabitur] BibRadz Eccli 26/27.
7. Powierzony (o władzy, urzędzie) [w tym: komu (5)] (7): iáko Sálomonowi ſtolicá źiemſka/ krolewſka zacność/ mądrość y bogáctwá docżeſne od Dawidá były zgotowáne y oddáne CzechRozm 156, 180v; iż KIM czeka z Marszałkowstwem Nadwornem wm MM Pana przyiazdu, zeby mi było przez w oddane ActReg 172.
Frazy: »urząd był oddany« (1): [...] będąc z pokolenia iudźinego [...]/ á nie z domu Lewiego/ ktorego potomſtwu Ofiárownicy vrząd od BOgá był oddány? CzechRozm 180v.

»jest oddana władza« (1): OrzJan 50 cf W przen.

W przen (1):
Wyrażenie: »do wiernych rąk [czyich] oddany« (1): do wiernych rąk iego [króla] byłá oddána wſzyſtká władza czći y káry OrzJan 50.
Przen: O urzędzie otrzymanym przez Chrystusa od Boga Ojca (2): Iezuſowi [...] oddaná ieſt ſtolicá kroleſtwá duchownego od Bogá ſámego CzechRozm 156.
Szereg: »oddany i zlecony« (1): Ieſt ná to od Bogá poſtánowiony mąż [...] ktoremu ſąd ten oddány y zlecony ieſt CzechEp 78.
8. Poświęcony dla wyższych racji (4):
Wyrażenie: »czystość, dziewictwo Bogu oddane(-a)« (4): bo y o Chryſtuſa/ y dla záchowánia cżyſtosći iemu oddáney/ [młodzieniec] żywot połozył [!] docżeſny SkarŻyw 445, 242, 445, 487.
Szereg: »poślubiony i oddany« (1): DZiwnym ieſt Pan Bog y pilnym ſtrożem dziewictwá/ ktore iemu poślubione ieſt y oddáne SkarŻyw 445.
9. Powtórzony, przekazany, podany do wiadomości [w tym: komu (2)] (3): iedno [mamy wierzyć temu] co ieſth nam oddano y poſtánowiono z dawná przez Proroki RejPos 161; CzechRozm 83; Od mędrſzych obietnice táiemnie oddáné/ Ni ſercem áni ſłowem bywáią ſtrzymáné. ZawJeft 34.
10. Złożony na ofiarę rytualną Bogu [w tym: komu (5)] (6):
Przen (3): Myśl prawdźiwie pokorna: ma mu być oddáná/ Y to ieſt nawdźięcznieyſza ofiárá v Páná. ZawJeft 32; ábyſmy ták byli/ cżyſtym ſumnieniem/ zá twoią ſpráwą tobie oddáni/ iáko dźiſieyſzego dniá iedyny Syn twoy [...] w Kośćiele ieſt ofiarowány. LatHar 403.
Wyrażenie: »ofiara oddana« (1): rácz podáć myśli moiey ofiáry te/ ktore ſię máieſtatowi twemu podobáć/ á ode mnie ſtworzenia twego niegodnego/ oddáne być iákożkolwiek mogą LatHar 216.
a. O symbolicznym ofiarowaniu synów pierworodnych w Starym Testamencie (3): iż wſzytko cożby ſie iedno napirwey vrodziło z mátki ſwoiey/ áby było przynieſiono á ofiárowano do koſciołá iego/ [...] á oddano iemu. RejPos 56.
Wyrażenie: »miasto ofiary oddany« (1): Iezu/ ktoryś błogoſłáwioną P. Máryą/ trzećiego roku po národzeniu iey/ przez ſługi twe Kápłany/ y rodźice iey/ miáſto oſobliwey ofiáry/ w Kośćiele oddáną/ przyiąć [...] racżył. LatHar 548.
Szereg: »oddan a poświęcon« (1): Iż káżdy męſzcżyzná czo ſie naprzod vrodzi z mátki ſwoiey/ miał być oddan á poſwięcon Pánu. RejPos 55v.
11. Spełniony (2): niechay Bogowie Pogáńſcy [...] do tey obietnice nic niemaią/ ktora tylko ſámemu Bogu wáſzemu należy/ y ma być oddaná. KrowObr 142; by oddano było/ Co ſye raz Pánu Bogu ſłownie poślubiło. ZawJeft 33.
12. Uczyniony; wyrządzony, wyświadczony; w wyrażeniach i frazach określających rodzaj czynności [w tym: komu (9)] (14):
»chwała, cześć (była, niech będzie) oddana« = złożony nabożny hołd [szyk 3:1] (2:2): náwięcey mu w tym [chwała] iáwnie pokazána y wyrządzoná byłá/ gdy ná oſlęćiu y oſlicy do Jeruzalem wiecháł. A oddáná mu byłá ćieleſna y zwierzchowna chwałá CzechRozm 195v, 195v; Bogu Oycu [...]/ Synowi [...]: Z Duchem świętym cżeść ſpołecżna/ Niech będźie oddána wiecżna. LatHar 37; WujNT 837.

»dobrodziejstwo jest oddane« (1): Abowiem dobrodźieyſtwo ktore właſnie komu Ieſt oddáne; może iuſz przy nim zoſtáć CiekPotr 84.

»(może być) dzięka oddana« (2): Persolvi gratia non potest nec malo patri, Nie może być dźięká oddána áni złemu oycu. Mącz 243c; WujNT 837.

»(była) ofiara oddana« = dokonana ceremonia ofiarowania; offertur oblatio Vulg [szyk 2:1] (3): Niechże nas/ Pánie Boże/ ocżyśći y obroni/ Boſkiego Sákrámentu twego ofiárá tobie oddána LatHar 104, 507; WujNT Act 21/26.

»będzie oddana pociecha« = zostanie pocieszony (1): iuż będzie oddaná pewna pociechá boiącym ſie imieniá iego ſwiętego. RejAp 98.

»posłuszeństwo jest oddane« = są posłuszni (1): iż on [Bóg] tego chce áby mu powinne posłuſzeńſtwo było oddáne. BibRadz I 53c marg.

»przysięga ma być oddana« (3): Przyſyęgá iáko ma być oddaná. GroicPorz y4, y4v, oo2.

13. Wyrażenia w znaczeniu ‘przeklęty, wyklęty’ (6):
[» katowi oddany«: bo przyiaźń łatána Niepewna/ y muśi bydź kátowi oddána. Potkanie 41.]

»oddan(y) szatanowi, diabłu« [w tym: na co (3), do piekła (1)] = wyklęty; sacer Mącz [szyk 3:2] (3:2): Otoś ieſt wyrzuczony z domu Bożego/ y Dyabłu do piekłá ná wieczne potępienie oddány OrzRozm M4v; Mącz 363a; RejPos 223; áby mowię ten był oddan ſzátánowi ná zátrácenie ćiáłá [tradere ... Satanae in interitum carnis] WujNT 1.Cor 5/5, s. 588.

»wszemu złemu oddany« = przeklęty (1): Devotus [...], Przeklęty/ wſzemu złemu oddány. Mącz 508a.

II. Imiesłów od „oddać się”; w funkcji czynnej [cf też I.5. »(Panu) Bogu oddany«] (4):
1. Który poddał się czyjejś władzy, uważający się za czyjegoś sługę (1):
Wyrażenie: »Bogu oddany« (1): poſłał do ſyná niewierny oćiec Biſkupá Arryańſkiego [...]. Lecż Młodzieniec Bogu oddány/ Biſkupá Arryańſkiego [...] zgromił SkarŻyw 368.
2. Poświęcający czemuś swój czas, zajmujący się czymś; deditus JanStat; devotus Cn [czemu] (3): SkarŻyw 362; inſzych tu w króleſtwie mieſzkáiących pokoiowi y Bozkim poſługóm oddáné/ Pozwy do Rzymſkiégo Dworu wyzywáią SarnStat 175.
W przen (1): pokoy znieprzyiaćioły/ [...] ktore im Pan Bog (prze niepokáiáne y báłwochwálſtwu oddáne, ſercá ich) wykorzenić kazał/ vcżynili SkarŻyw 557.

Synonimy: I.1.a. darowany; e. nawrocony, wrocony; 2. oddziałany.

Cf ODDAĆ, ODDAĆ SIĘ

KW, MG