[zaloguj się]
[pdf]

ODMIENIEC (12) sb m

-mie- (11), -mię- (1).

Teksty nie oznaczają é oraz ó; o oraz drugie e prawdopodobnie jasne (tak w od- oraz -ec).

Fleksja
sg pl
N odmieniec odmieńcy, odmieńcowie
G odmieńca odmieńc(o)w
A odmieńca
L odmieńc(a)ch
V odmieńcze

sg N odmieniec (2). ◊ G odmieńca (2). ◊ A odmieńca (2). ◊ V odmieńcze (1). ◊ pl N odmieńcy (3) CzechRozm (2), PowodPr, odmieńcowie (1) BielRozm. ◊ G odmieńc(o)w (1). ◊ [L odmieńc(a)ch.]

Sł stp, Cn brak, Linde XVI ‒ XVIII w.

1. Istota przybierająca różne kształty (7):
a. mit. Bóstwo morskie mające dar przepowiadania i zdolność przekształcania się w różne postaci (7):

Tytuł i nawiązania do niego (6): Proteus. Abo odmieniec. Prot kt; W tę nádźieię czym mogę tu ſię popiſuię/ Y tobie zá Kolędę Odmieńcá dáruię. Prot Av, A2 żp; (tyt) Piotr Stoięnſki F. do Odmięnca. (–) SLuchay coć powiem. Iam z tego żáłoſny Ześ ty Odmieńcze nie chćiał czekać Wioſny. ProtStoj Ev; Wołáią odmieńcowie/ dzicy Sátyrowie BielRozm 2.

Przen (1): tedy to ieſt gruba niezbożność/ ták o Bogu krory [!] ieſt nigdy nieodmienny trzymáć/ y to mu przycżytáć/ y Proteuſzá/ odmieńcá iákiegoś z niego vcżynić CzechEp 212.
b. [n-pers Imię diabła: [posłał Lucyper ćmę czartów na łów] wizytkę Báchuſowę hordę/ z kthorey ſą przednieyſzy ći towárzyſze [...] Bierká/ Wicher/ Scżebiot/ Odmieniec PostępekPrCzart 65v.]
2. Ten, kto zmienił wyznanie (5): To ták ći zwodzićielowie y odmieńcy mowią y zádáią. CzechRozm 122; A co ſie tknie [...] ieſzcże podleyſzych/ y ku rozwiązániu łácnieyſzych niezgod/ tedy te naydźieſz od iednego nieobrzezánego nowego pogánożydowiná á wielkiego odmieńcá zebráne CzechRozm 147v.

W połączeniu szeregowym (1): ktorych [wywodów] nie tylko Zydowie ſámi/ ále też y niektorzy odmiency y Zbiegowie náſzy á zdraycy Iezuſowi/ przećiw nam vżywáią CzechRozm 121.

Wyrażenia: »[w czym] nieustawiczny [= zmienny] odmieniec« (1): iákobyśćie też ná potym y wy ſámi przez ſię/ ná tákowe chytre ták ſtárych obrzezánych/ iáko y nowych nieobrzezánych żydow/ od Ewánieliey Chriſtuſowey zbiegow/ á w náukách ſwych nieuſtáwicżnych odmieńców/ wywody y zágadánia/ odpowiedáć mogli. CzechRozm A7.

»odmieniec reliijej« (1): że odmieńcy religiey nie doſyć ná tym máią/ iż ták długo y grabie błądźili około wiádomości Bogá PowodPr 41.

3. [Przebieraniec: [podczas rzymskich świąt luperkaliów:] Tańce, nagich bicie spólne, Na odmieńcach stroie dziwne DramStp I 609.]

Synonimy: 2. odstępca. odstępnik. odszczepieniec.

Cf ODMIENNIK

MP