[zaloguj się]
[pdf]

ODMIĘKCZYĆ (10) vb pf

o prawdopodobnie jasne (tak w od-).

Fleksja
inf odmiękczyć
imperativus
sg
2 odmiękcz
conditionalis
sg
2 m byś odmiękczył

inf odmiękczyć (8). ◊ fut 2 sg odmiękczysz (1). ◊ imp 2 sg odmiękcz (1). ◊ [con 2 sg m byś odmiękczył.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

1. Uczynić miękkim, spulchnić [w tym: co (8)] (9): [wronie oko] ieſt rzecż [...] barzo twarda/ á gdy ią chczą odmiękcżyć/ tedy kładą w winny oczeth áthak zmięknie FalZioł I 94c.

odmiękczyć czym (1): Nuż też y gąſká niezła/ [...] á máły to koſzt/ trawki náſiekáć/ vkropkiem gorącym ią odmiękcżyć/ otrąbkámi poſypáć/ to ſie ták thym dobrze pan młody gęś vchowa iáko owſem RejZwierc 109.

a. O działaniu lekarstw i zabiegów; delinire, emollire Mącz (7): A gdy ſuchość ciała [chcesz] odmiękcżyć/ tedy w [Raku, Skorpionie, Rybach] będzie pożytecżniey. Goski *2v; Albo weźmi zárowno fig y gorczycznego náśienia/ vwierćże to weſpołek á rozmázawſzy ná chuſtę ná piegi przykłáday: ále drzewiey muśiſz płeć odmiękczyć/ chuſtę maczáiąc w ćiepłey wodźie SienLek 79; Zápieklinę iáko odmiękczyć. SienLek T[tt]2v.

odmiękczyć czemu (żywotne) (1): Kopyto gdy ſye koniowi zſycha. [...] á przeto niż tákiégo koniá kowáć daſz/ [...] thák mu kopytá odmiękcz: [...] SienLek 176v.

odmiękczyć czym (1): Delinio, Máśćią nieyáką pomuſnąć/ Odmiękcżić. Mącz 194c.

Zwrot: »odmiękczyć żołądek, żywot« = ułatwić wypróżnienie, przeczyścić, może też: usunąć wzdęcia (1:1): Emollire alvum, Odmiękczić żołądek/ purgácią wziąć. Mącz 230a; Albo máſłá ſtárego włoż w ſkorupę Włoſkiego orzechá/ to ná pępek przywiąż/ odmiękczyſz żywot zápiekły SienLek 104.
2. Złagodzić, uczynić przychylnym (1):

[odmiekczyć co czym: o to ſye ſtáráć maſz/ abyś ono przykre nápominánie pięknemi á łágodnemi ſlowy ná koniec vbłagał á odmiękcżył LorichKosz 49 (Linde).]

Szereg: »ubłagać, ([a]) odmiękczyć« (1): Verſnen. Vbłágáć. Odmiękcżyć. Placare. Permulcere. Calag 510b; [ták iż nikt z przyrodzenia okrutnym á ſrogim ták bárzo nie ieſt/ ktoryby ſye vbłágáć á odmiękcżić niedał LorichKosz 13v, 49 (Linde)].
[W przen:
Zwrot: »serce odmiękczyć«: Vmiał S. Ian y tych ktorzy byli ſkąpi/ á niemiłośierni/ do iáłmużny przywodzić y ſerce ich odmiękcżyć. SkarŻyw 96 (Linde).]

Formacje współrdzenne cf MIĘKCZEĆ.

Cf ODMIĘKCZENIE, ODMIĘKCZONY

MP