[zaloguj się]
[pdf]

ODPRAWIĆ SIĘ (86) vb pf

się (49), sie (37).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf odprawić się
praet
sg pl
1 m -em się odprawił m pers
3 m odprawił się, odprawi(e)ł się, odprawił się jest m pers
f odprawiła się m an
n odprawiło się, odprawi(e)ło się subst odprawiły się
plusq
sg
3 n było się odprawiło
imperativus
sg
1 niechåj się odprawię
2 odprawcie się
conditionalis
sg pl
2 m by się odprawił m pers
3 m by się odprawił, bodåj się odprawił m pers by się odprawili
f by się odprawiła m an
n by się odprawiło subst by się odprawiły, odprawiłyby się
con praet
sg
3 m by odprawił się był

inf odprawić się (20) [w tym: Diar 82, CzechRozm 2, Oczko 34, GórnRozm F3, K3, ActReg 12, 116, GostGosp 86, LatHar 514 może ODPRAWIĆ z formą bezosobową „może się, ma się, mogłoby się”]. ◊ fut 1 sg odprawię się (2). ◊ 3 sg odprawi się (18) [w tym: BibRadz Act 19/39, GórnDworz Qv, BudBib 4.Esdr 14/24, ActReg 12, 169, GostGosp 82, WujNT Act 19/39, SkarKaz 348b może ODPRAWIĆ impers fut]. ◊ 1 pl odprawiemy się (1). ◊ 3 pl odprawią się (6) [w tym: -a (1)]. ◊ praet 1 sg m -em się odprawił (1). ◊ 3 sg m odprawił się, odprawi(e)ł się (7), odprawił się jest (1); odprawił się, odprawi(e)ł się : odprawił się jest ActReg (2:1); ~ -ił (6), -(e)ł (2); -ił MurzHist, GórnDworz, GórnTroas, KmitaSpit; -(e)ł LibMal, -ił : -(e)ł ActReg (2:1). f odprawiła się (1). n odprawiło się (3), odprawi(e)ło się (1) [może ODPRAWIĆ impers praet]; -iło Diar, GórnDworz; -iło : -(e)ło ActReg (1:1). ◊ 3 pl subst odprawiły się (1). ◊ plusq 3 sg n było się odprawiło (1) [może ODPRAWIĆ impers plusq]. ◊ imp 1 sg niechåj się odprawię (1). ◊ 2 pl odprawcie się (1). ◊ con 2 sg m by się odprawił (1). ◊ 3 sg m by się odprawił (1), bodåj się odprawił (1). f by się odprawiła (4). n by się odprawiło (4) [może ODPRAWIĆ impers con]. ◊ 3 pl m pers by się odprawili (1). subst by się odprawiły, odprawiłyby się (3). ◊ con praet 3 sg m by odprawił się był (1). ◊ part praet act odprawiwszy się (5).

Sł stp s.v. odprawić, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. odprawić.

1. Załatwić swoją sprawę, skończyć to, co się robi; consummare PolAnt (26): bedzie tam sluzebnyk p. voyewodi Cracowſkiego [...] przes ktorego nam dasz znacz yeſlyzebi sam sye tak pretko nieodprawyl LibLeg 11/43v; I tu kto poczte przynieſzie Od prawy ſię wkrotkym czaſzie. RejKup i6, z5v; A gdy ſye iuż wſzyſcy świádkowie odpráwią/ Piſarz [...] będźie zárázem iáwnie czytał ich świádectwá. GroicPorz x3v; RejZwierz 137v; BielKron 329v; Ieſli nieprzyiaćiel z wielką mocą ćiągnie y przyćiągnie ná ćie/ nie wnet ſie nań miotáć z głownym woyſkiem/ boby ſie zá iedny trzy godźiny prędko odpráwiło z wielką cżyią ſzkodą BielSpr 15v; Odpráwiwſzy ſię w Rzymie/ záraz bieżał do Turyngiey SkarŻyw 517.

odprawić się u kogo (2): MurzHist N2v; piszę iakom się odprawił u Kurfirsta IM Brendeburskiego ActReg 180.

odprawić się czym (1): drugą ſię prżyśięgą odpráwi/ y ze wſzyſtkiego wynidźie. GórnRozm H.

odprawić się z czym (7): A gdy iuż do końcá Aaron y ſynowie iego odpráwią ſie z onym przykrywániem mieyſcá ſwiętego BibRadz Num 4/15; Odpráwiwſzy ſie Dawid z walkámi [...]/ zebrał ſwoie kántyki álbo Pſalmy BielKron 73v; tey gry co ieſt zá pożythek/ powiem hnet/ ále nie pirwey/ áż ſie káżdy s powieſcią ſwoią odpráwi GórnDworz C6v, Pv; ActReg 110; wiedząc przez wiárę/ że ieſt przez miłośierdźie Páńſkie do onych wiecżnych pałacow Niebieſkich náznácżony/ przeto wſzytek ieſt ná tym/ żeby ſię co rychley z máiętnośćią źiemſką odpráwił/ [...] álbo wſzytko opuſzcżáiąc/ iáko cżynią Zakonnicy/ álbo ná vbogie wydáiąc WysKaz 6. Cf »z naturą się odprawić«.

odprawić się z kim (1): do cżáſu ie [przymierze] nam dzierżą/ áby ſie pirwey z inemi odpráwili. RejZwierc 188.

Zwroty: »z naturą się odprawić« = wypróżnić się (1): Przechodźiwſzy ſye tedy/ á z náturą odpráwiwſzy/ [...] w wánnę [...] wśieść. Oczko 26v.

»odprawić się [z kim] w uczynku« = odbyć stosunek płciowy (1): Na ogrodzye ſznya ſzyą na vczynku nyecziſthym pokladali, [...] y odprawyel ſzyą ſnyą tham wuczynku dwa razy LibMal 1547/132.

a. Przejść przez kontrolę celną (2): zaplaczywſze ſzwe prawe mytho y dobrze ſzią odpravywſzy, Thym [kupcom] yeſth y bandzie zaſzią wroczicz ſią do szwich zyemy volno LibLeg 6/159v, 6/78v.
b. Omówić przedstawiony przez siebie temat (4): Ia mowię/ co rozumiem: kto ma co lepſzego/ Niechay powiada/ będę rad ſłuchał każdego. Ale proſzę/ niechay ia pirwey ſię odprawię KochSat B3.
Zwroty: »krotko, niedługo się odprawić« (1:1): OrzRozm Q2; Teras ſłuchayćie dáley co mię tu zágnáło/ Nie długo ſię odpráwię Prot A4.

»z rzeczą swoją odprawić się« (1): niekazałem ſie pánom rozchodzić/ ábyś w.m. dziś z rzecżą ſwoią odpráwić ſie mogł. GórnDworz Eev.

2. Opuścić jakieś miejsce, odjechać, wyruszyć (4): To wielkim głoſem rzékſzy/ záraz ſie odpráwi GórnTroas 18.

odprawić się do kogo (1): iż P. Gniezninski zprzystoinem declarowaniem się przyiazdu swego do nas odprawieł ActReg 53.

[odprawić się od kogo: Odprawiwszy się od króla, przyjachałem znowu do Nieświża RadzPodróż 10.]

a. Porzucić służbę (1): álić mnie ón każe konie cudźić: Záſpięli/ to kárbáſzem przychodźi mię budźić. Nuż ia ná zad currite. Tákćiem ſie odpráwił WyprPl A3.
b. Ruszyć do ataku (1): Odprawił ſię ES [imię wodza]/ rządnie ſwoich vwárował/ Więźniow nábrał. KmitaSpit B2v.
3. W funkcji strony biernej (56):
a. Zostać załatwionym, wykonanym, zrealizowanym; finiri PolAnt; expediri Modrz (47):

Z podmiotem o znaczeniu ogólnikowym (6): BudBib 4.Esdr 14/24[25]; GostGosp 86; Gdy ſię to wſzytko ná ſercu grzeſznego odpráwi: dáie mu P. Bog vſpráwiedliwienie. SkarKaz 348b. Cf »sprawa się odprawi«.

Z podmiotem oznaczającym czynność (3): ſkoro ſie kot [rodzaj zabawy] odpráwi/ to powrozy hnet rozwieſzáć GórnDworz Qv; kthóré to przepurgowánié/ ieſli rázem iednym ſye nie odpráwi/ niech do trzech rázów przezedni vżywie piłłułek Oczko 38. Cf »droga się odprawiła«.

Z podmiotem wskazującym na to, z czym związane jest działanie (1): ze nietuszy y sam aby iego wolnosc pacifice odprawic się mogła. ActReg 102.

Frazy: »droga się odprawiła« (1): (nagł) Zá podrożne ludźie. (—) [...] drogę ſług twoich N. y N. rácż ták ſpráwowáć/ żeby ſię y zdrowo y ſzcżęśliwie odpráwiłá LatHar 632.

»sprawa, rzecz się odprawi (a. może się odprawić)« (2:1): gdyż thá ſpráwá nie odpráwi ſię zá dźień áni zá dwá [hoc opus non est nobis unius diei] BibRadz 3.Esdr 9/11; ModrzBaz 13v; choc nie mało się rzeczy potrzebnych odprawieło niemało iednak musiało ich zostać ActReg 133.

α. O czynności związanej z pełnioną funkcją publiczną (23): Gdy Sędzia inákſzey drogi do prawdy náleść nie może iedno prżyśięgę/ zaſz iey ſkázáć nie muśi ſtronie: Wprawdźie liepieyby/ żeby bez prżyśięgi odpráwić ſię mogło GórnRozm F3.

Podmiotem jest wyraz o znaczeniu ogólnikowym (1): gdyż się już co pilniejszego odprawiło, tylko nieco tych małych rzeczy poprawić potrzeba Diar 83.

Podmiotem jest wyraz oznaczający czynność (3): ActReg 104; ná Séymie nie ma nic bydź ſpráwowano/ áż ſie tá liczbá piérwéy odpráwi SarnStat 364, 415.

odprawić się przez kogo (1): iakoby iednanie zMaximilianem nieprzezen, ale przez kogo inszego, sieodprawiło. ActReg 104.

Frazy: »sąd(y), roki się odprawi(ą)« (2:2): aby sjem który tak długo trwać mogł, iżby wszytki sądy odprawić się mogły Diar 91; ActReg 169; Roki Wiślickié máią bydź ſądzoné/ by téż y cáły tydźéń/ áż ſie odpráwią SarnStat 724, 736.

»sejm się odprawił« [szyk zmienny] (3): KochSat B3; Iakosię przeszły seim Coronatiey naszey odprawił iest bez pochyby ActReg 133, 74.

αα. Zostać rozpatrzonym, rozstrzygniętym; absolvi PolAnt, Vulg (10): Tak się były rzeczy zaciągnęły ze vludzi niebyło to podobno, aby się spokoinic odprawic mogło ActReg 116.

Podmiotem jest rzeczownik nieosobowy (7): gdyż tak wiele rzeczy się nazbierało, iże długi czas na nie musi być, aby się odprawiły. Diar 92, 82; BibRadz Act 19/39; WujNT Act 19/39; OKoło Céł/ moſtowych/ grobelnych/ y innych wſzelákich myt/ [...] iáko ſie to tu było wſzyſtko odłożyło z Séymu Wárſzáwſkiégo/ y nie odprawiło ſie tu. SarnStat 400. Cf Fraza.

Podmiotem jest rzeczownik osobowy [= czyja sprawa] (2): gdy ſię odprawią wſſyſczy Tedy Decret wywołają RejKup bb2v; RejZwierc 70v.

Fraza: »kauza, sprawa sądowa odprawiła się (a. odprawić się mogła)« [szyk zmienny] (1:1): Diar 91; odpráwiłyćby ſye wſzythkie zádźierżáne Cauſi tym obyczáiem rychło OrzRozm V.
W przen (1): A vbogi Báran ten muśi zá piecem cżekáć áż ſie y Tchorze pirwey odpráwią. RejZwierc 70v.
ββ. O posłach zagranicznych: zostać przyjętym na uroczystej audiencji [cf objaśnienie s.v. ODPRAWIĆ 1.a.β.] (1):
Fraza:»posłowie [u kogo] się odprawią« (1): yeſly pyerwey yego mcz da wolyam ſzwam ſznacz nyſchly poſlowye naſchi v pana Voyewodi ſzye odprawya. LibLeg 11/186.
β. O czynnościach kultowych (5): ácżkolwiek y bez zwierzchniego łez wylewánia/ pokutá odpráwić ſię prawdźiwie może LatHar 110; Inſzy ſpoſob modlitwy [...]/ ktory y po obiedźie odpráwić álbo powtorzyć ſię może. LatHar 229, 303, 620.
Fraza: »nabożeństwo odprawić się może [czym]« (1): DWoiáko się to nabożeńſtwo święte/ Zołtarzá/ Wianka/ y Koronki Pánny Błogoſłáwioney Máryey odpráwić może: to ieſt bądź modlitwą ſámą/ bez wſzelkiego rozmyſlánia/ bądź modlitwą, z rozmyślániem złącżoną LatHar 514.
γ. O sprawach, ktorym należy podołać, uporać się, uczynić zadość (8): A gdy ſie odpráwi rządnie żywność bydłu/ tedy iuż ſłomę [...] po gumnie rośćiełáć GostGosp 82.

odprawić się czym (2): ták wnętrznému záplugáwieniu dogádzáć/ iákoby ónéy Melánkoliéy źrzódło á fundáment/ zewnątrz ſye napiérwéy wywiódł: co ſye ſyrupámi y purgátiámi odpráwić może Oczko 34; co trżemá/ ábo cztermá ſłow odpráwićby ſię mogło/ to puł kárty/ y więcey ſlow w Státućie nápiſano. GórnRozm K3.

αα. O potrzebach, roszczeniach: zostać zaspokojonym; expediri JanStat (5): á coż kiedy owá wolność [...] te práwá naprzod odmienia/ abo náćiąga do wykonánia iakiey priwaty ſwey. ktora gdy ſie odpráwi/ iuż też oná Conſtitutia máło przygodna PowodPr 64.

odprawić się czym (1): Tym wszem krajom obrona się nie odprawi tym podatkiem Diar 63; [dawają ćw. 1 chmielu, którem chmielem odprawi się zamek LustrWpol I 126].

Fraza: »potrzeba się odprawi« (3): Diar 81; UstPraw K3; będźie ná woli náſzéy opátrzyć/ iákoby ſie káżda potrzebá ſtátecznie odpráwiłá [necessitas ... expediatur JanStat 693]. SarnStat 117.
δ. Zostać zlekceważonym (1):
Zwrot: »milczeniem się odprawić« (1): Lecz iż ich [tych słów w Piśmie Św.] niemáſz/ [...] mogły ſię były milcżeniem odpráwić. CzechEp 348.
b. Zostać omówionym (9): Ale gdyż ſie to iuż odpráwiło/ czo ſpolnego ma ſługá s pánem/ [...] o towárzyſtwie miedzy rownemi [...] mowić przydzie GórnDworz L5v; przeto co ſie dziś [...] odpráwić będzie mogło/ to zá wdzięcżne przyimę CzechRozm 2; ActReg 12 [2 r.], 85.
Fraza: »rzecz się odprawi« (2): iutro doſyć cżáſu będzie/ że ſie oboiá tá rzecż odpráwi. GórnDworz V3v; CzechEp 264.
Zwrot: »odprawić się na krotce, krotko« [szyk zmienny] (2:1): Oczko A4v; Odpráwiły ſię nákrotce porządkiem ſwym obietnice ſtárego Teſtámentu CzechEp 302, 264.

Synonim: 2. odjechać.

Formacje współrdzenne cf PRAWIĆ.

AL