« Poprzednie hasło: ODPRAWIAĆ SIĘ | Następne hasło: ODPRAWIĆ SIĘ » |
ODPRAWIĆ (412) vb pſ
o oraz a jasne (w tym w a 3 r. błędne znakowanie).
inf | odprawić |
---|
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | -m, -em odprawił | m pers | -smy odprawili, odprawilismy, -chmy odprawili |
2 | m | -ś, -eś odprawił | m pers | |
3 | m | odprawił, odprawi(e)ł, odprawił jest, odprawi(e)ł jest | m pers | odprawili |
f | odprawiła | m an | ||
n | odprawiło | subst |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | pl | |
2 | odpråẃ | odpråwcie |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | bych odprawił, bym odprawił | m pers | byśmy odprawili |
2 | m | byś odprawił | m pers | |
3 | m | by odprawił, bodåj odprawił, byle odprawił | m pers | by odprawili |
f | by odprawiła | m an |
con praet | ||
---|---|---|
sg | ||
1 | m | bych był odprawił |
3 | m | by był odprawił |
impersonalis | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
praet | odprawi(o)no, odprawiło się | |||||
con | by odprawi(o)no | |||||
participia | ||||||
part praet act | odprawiwszy | |||||
inne formy | ||||||
fut sg 1 - odprawię; fut sg 2 - odprawisz; fut sg 3 - odprawi; fut pl 1 - odprawimy, odprawiemy, odprawim; fut pl 3 - odprawią; fut du 1 - odprawiwa; con sg 2 a. 3 m - by odprawił |
inf odprawić (94) [cf też ODPRAWIĆ SIĘ inf]. ◊ fut 1 sg odprawię (11) [w tym: -e (3)]. ◊ 2 sg odprawisz (13). ◊ 3 sg odprawi (17). ◊ 1 pl odprawimy (3) OrzRozm, OrzJan, LatHar, odprawiemy (3) KrowObr, CzechEp, KochSob, odprawim (3) MWilkHist, SkarKaz (2). ◊ 3 pl odprawią (6). ◊ 1 du odprawiwa (1) KlonWor 51. ◊ praet 1 sg m -m, -em odprawił (4). ◊ 2 sg m -ś, -eś odprawił (8). ◊ 3 sg m odprawił, odprawi(e)ł (75), odprawił jest, odprawi(e)ł jest (2); odprawi(e)ł jest LibMal; odprawił, odprawi(e)ł : odprawił jest ActReg (2:1); ~ -ił (75), -(e)ł (2); -(e)ł LibMal; -ił : -(e)ł ActReg (2:1). f odprawiła (3). n odprawiło (1). ◊ 1 pl m pers -smy odprawili, odprawilismy (5) MetrKor, LibLeg, BielKron, ModrzBaz, LatHar, -chmy odprawili (3) RejKup, RejZwierc (2). ◊ 3 pl m pers odprawili (16). ◊ imp 2 sg odpråẃ (11); -ẃ (9), -w (1) PudłFr, -(w) (1). ◊ 2 pl odpråwcie (4). ◊ con 1 sg m bych odprawił (2) Mącz, Prot, bym odprawił (1) Oczko. ◊ 2 sg m byś odprawił (2). ◊ 3 sg m by odprawił (14), bodåj odprawił (1), byle odprawił (1). f by odprawiła (3). ◊ 2 a. 3 sg m by odprawił (1). ◊ 1 pl m pers byśmy odprawili (1). ◊ 3 pl m pers by odprawili (3). ◊ con praet 1 sg m bych był odprawił (1). ◊ 3 sg m by był odprawił (1). ◊ impers praet odprawi(o)no (7), odprawiło się (1) [Cf też ODPRAWIĆ SIĘ praet 3 sg n]; odprawi(o)no : odprawiło się BielKron (5:1). ◊ [plusq było się odprawiło cf ODPRAWIĆ SIĘ plusq 3 sg n]. ◊ [fut odprawi się cf ODPRAWIĆ SIĘ fut 3 sg]. ◊ con by odprawi(o)no (2), [by się odprawiło cf ODPRAWIĆ SIĘ con 3 sg n]. ◊ part praet act odprawiwszy (88).
Sł stp notuje, Cn s.v. odmawiam; odprawiam; urzędnik przeszły, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.
- 1. Zrobić, wykonać, zrealizować, załatwić
(271)
- W przen (2)
- a. Wykonać czynność związaną z pełnioną funkcją publiczną lub wziąć w niej udział (65)
- b. Wykonać czynność kultową lub uczestniczyć w niej (połączenie z rzeczownikiem można często zastąpić czasownikiem, od którego pochodny jest rzeczownik)
(46)
- Przen (2)
- c. Podołać, uporać się, uczynić zadość (56)
- d. Zbyć, zlekceważyć, odmówić prośbie
(8)
- Przen (1)
- e. Ostro potraktować, rozprawić się; dać ciętą odpowiedź; unieszkodliwić (8)
- 2. Odpowiedzieć; powiedzieć komuś to, co się ma do powiedzenia
(17)
- Przen (1)
- 3. Omówić, wyczerpać temat (38)
- 4. Wysiać, wyprawić
(79)
- a. Kazać odejść, odpędzić, pozbyć się skądś
(32)
- Przen (4)
- b. Pozwolić odejść, zwolnić (16)
- c. Zwolnić ze stanowiska, służby (2)
- d. Odesłać, wyprawić z powrotem (11)
- e. Rozwieść się (1)
- a. Kazać odejść, odpędzić, pozbyć się skądś
(32)
- 5. Obdarować, wyposażyć, zaopatrzyć (6)
- 6. Odrzucić, przestać używać (1)
odprawić co (wyraz o znaczeniu ogólnikowym) (24): zwłaſzcza że wſzyſtko może przes iędnę godźinę odprawić/ może ſám siebie przy zdrowiu i doſtoieńſtwu a dźiatki i żonkę przy mięniu zoſtawić/ tilko słow kilka przemówiwſzy MurzHist D, D3; RejPos 326v; HistLan F; Oczko 38v; ActReg 59; Znowu miáſto zbuduieſz y zamek poſtáwiſz/ A ze ſławą po świećie wizytko to odpráwiſz. GórnTroas 35; LatHar 2, 50; CiekPotr 62. Cf odprawić co u kogo; co za kogo; »odprawić rzecz«.
odprawić co (czynność lub stań) [= wykonać, przeżyć, połączenie zwykle można zastąpić czasownikiem, od którego pochodny jest rzeczownik] (31): BibRadz I 9d marg; iáko odpráwiwſzy w poczćiwym wychowániu młode látá ſwoie/ [...] iáko w śrzedniem wieku ma pocżćiwie ſthanu ſwego vżywáć RejZwierc 29, 178; to zalecenie odpráwiwſzy/ vmárł. SkarŻyw 368; KochTr 6; KochFr 133; Skoro téż śiéw odpráwiemy/ Komin w koło obśiędźiemy. KochSob 70; Iuż mieśiąc ſwoie rogi puſcza zá obłoki: Iuż odpráwił téy nocy wſzytki ſwoie ſkoki. PudłFr 68; WujNT 484 marg, 2.Tim 4/7; WitosłLut A2; PowodPr 22; dla nich toś ćiáło ná ſlę y náturę ich przyiął/ y w niey odkupienieś ich z wielką ćięſzkośćią odpráwił SkarKaz 7a; GosłCast 51. Cf »drogę odprawić«, »odprawić posługę«, »robotę odprawić«, »odprawić rzecz [= mowę]«.
odprawić co (zgromadzenie, przedsięwzięcie odbywane z udziałem wielu osób) [= wziąć udział, odbyć] (10): gdy by ktho thego slyadu [ = zorganizowanej pogoni za złodziejem] nyebądzye [!] mocz odprawycz thedy thaky wſzyczka skodą ma opprawycz MetrKor 34/134v; Ten Iarmark ia ſam odprawie RejKup e4, f2; RejZwierz 111v; Mącz 305b; StryjKron 149; GostGosp 66; WujNT Ioann 13/2, s. 361; Zadnego weſela/ żadney bieśiády/ żadnych zchadzek/ niemogą odpráwić PowodPr 73.
odprawić co [= zrobić to, co związane jest z czymś, doprowadzić tę sprawę do końca] (5): A odpráwiwſzy ty domowe goſpodárſtwá/ [...] nie wádzi/ ieſli cżás ieſt/ nowinki pokopáć RejZwierc 110v; gdźieby nie był doſtátek ták wiela perſon [występujących w dramacie] tedy [...] ze trzech ſtrożow y z Aptekarzá/ mogą być oycowie święći/ odpráwiwſzy trzy cżęśći ſwoie. MWilkHist A2v, A2v, A4; GostGosp 46.
odprawić kogo [= czyją sprawę] (10): WróbŻołt H8v; RejJóz M5v; ſam pan drzwi otworzył/ á cżego chceſz brácie? Y támże go odpráwił/ wnet w oney komnácie. RejFig Eev; OrzRozm G3; RejZwierz 236v; ActReg 115; Kmieć kiedy z cżym álbo po co przyiedźie/ áby nie cżekał záraz go odpráwić. GostGosp 28, 34; GosłCast 50. Cf odprawić kogo przez kogo.
odprawić kogo [= zrobić przy kimś, co trzeba] (3): iuż dziecię otprawiwſzy/ ſpać ie położyć. FalZioł V 37; odpráwiwſzy iednych/ drugich ſadzáią do ſtołu ReszList 168, 168.
odprawić co u kogo (1): áby mu do Ceſárzá przyſtęp vcżynił/ álbo onę rzecż iego tám v Ceſárzá odpráwił. RejZwierc 84.
odprawić kogo przez kogo (1): Iáko Prorok Helizeuſz niewiáſtę vbogą Sunámitę nie tylo do ſiebie puśćić kazał/ ále z nią ſzedł y ſyná iey wſkrześił: á Náámáná Syryey hetmáná bogátego [...] przypuśćić do śiebie/ áni wynidź do niego niechćiał: ále go tylo przez ſługę odpráwił. SkarKaz 416a.
odprawić co za kogo (1): Tyś tám iść nieśmiał [...]. Aiáx/ á Vlyſſes/ to zá ćiebie odpráwił GórnTroas 26.
odprawić czym [zawsze: kogo, co] (4): co mu było po tym iż ſie oto ſpráwuie tym Licemiernikom [...]/ y iákiemi ſie im ſłowy ſpráwowáć racży/ gdyż to był mogł y krotſzemi y inákſzemi ſłowy odpráwić. RejPos 326v; Ktorą świętą Hiſtorią Odpráwim cżęśćiámi ſześćią. MWilkHist A4; GostGosp 46; Chodźiłám do złośniká: czymże mię odpráwił? GosłCast 50.
odprawić jak (15): gdy czudzołożniczę k niemu przywiedziono, łaskawie ią odprawił WróbŻołt H8v; RejZwierz 111v; OrzRozm G3; Mącz 71c; gdy tám porządnie wſzytko odpráwili/ Rániucżko ſie ná Ratuſz s trzaſkiem poſpieſzyli. HistLan F; RejZwierc 236v; Oczko 16v; KochPieś 15; PudłFr 45; ActReg 49, 59, 115; cokolwiek eſmy niedbále odpráwili/ rácż miłośćiwie odpuśćić LatHar 50; CiekPotr 10, 62.
Ze zdaniem dopełnieniowym (2): Tych poſtępków ich [przodków naszych] mądrych roztropnych/ ieſli ich náſzládowáć będźiemy/ łácno/ co nam ſłuży/ odpráwimy OrzJan 49; CiekPotr 10.
W charakterystycznych połączeniach: młode lata odprawić, płynienie, przygodę, rozmowę, siew, skoki, wiek; bieg odprawić, jarmark (4), odkupienie, pozdrowienie, schadzki, ślad, targ, wesele, wieczerzą (4); cnotliwie odprawić, niecudnie, niedbale, łaskawie, porządnie, prędko, szczęśliwie (4), tanie, zuchwale.
»odprawić posługę« (1): Poniewaſz pánie łáſkáwy Nienáyduie ſie tákowy. [...] Coćby poſelſtwo ſpráwował. [...] Odpráwięć ia te podugi MWilkHist Gv.
»robotę odprawić« = operam perficere Modrz [szyk zmienny] (3): Przez ſzeſć dni będźieſz robił y odpráwiſz wſzytki twoie roboty [et facies omne opus tuum]. BibRadz Deut 5/13; ModrzBaz 37; CzechEp 182.
»odprawić [czyją, którą] rzecz, sprawę (a. [ile] spraw)« [w tym: swą (6)] = concludere res Mącz [szyk zmienny] (10:3): RejZwierz 73; BibRadz 1.Mach 4/24; Mącz 56c; OrzQuin O3; RejZwierc 84; Práwieś w cżás przyſzedł/ przeto ſie nie ſprzykrzyſz/ gdyżem też y ia iuż odpráwił ſwe rzecży CzechRozm 21v; Oczko 16v; SkarŻyw 286; Ze com miał o twéy ſtráwie twoię rzecz odpráwić/ Tom muśiał ſwoim miéſzkiem twéy ſpráwy nádſtáwić. PudłFr 34; ActReg 49; bo może ieden odpráwić wiele rzecży/ po co dla niewiádomośći muśi kilku potym poſyłáć. GostGosp 18; WyprPl B2v; Idz proſzę cię do niego, á ſpráwę tę odpraẃ CiekPotr 28.
»odprawić rzecz [= mowę]« = (verba) loqui PolAnt, Vulg (2): BibRadz Gen 24/33; A ták Pan IEſus potym gdy rzecz do nich odpráwił/ wźięty ieſt do niebá WujNT Mar 16/19.
odprawić co (wyraz o znaczeniu ogólnikowym) (7): MetrKor 46/47; LibLeg 7/32; liczbę tego wſzytkiégo/ cokolwiek do rąk ich dóydźie/ y iáko co odpráwią/ [...] przed Deputaty ná to wyſádzonémi/ vczynić będą powinni SarnStat 417. Cf »sprawę odprawiċ«.
odprawić co (zgromadzenia, przedsięwzięcia odbywane z udziałem wielu osób) [= wziąć udział, odbyć] (16): Mącz 294c; WujJud 72v; Moga [!] cżysćie Krolowie bes vcżniow Christuſowych woyny odpráwić. CzechRozm 254v marg, *v; ModrzBaz 117; Wroćił ſię z Papieżem do Rzymu y drugie Koncylium Rzymſkie [...] odprawił SkarŻyw 335; [król Zygmunt] triumphy z zwykłymi ceremoniámi [...] ná chwałę Pánu Bogu odpráwiwſzy/ nie mieſzkaiąc do Krákowá [...] przyiachał StryjKron 707, 727; Tedy iakoskoro poprzybyciu KIM do Krakowa conaprędzey Koronacyą odprawic ma ActReg 21, 95, 121, 154; żeby Vota ſwe PP. Poſłowie winni odpráwić do trzech niedźiel w Séym SarnStat 46. Cf »odprawić sądy«, »sjem odprawiċ«.
odprawić kogo [czyją sprawę] (1): ſpráwieni przez liſt Lántgráfow/ yż go Ceſarz łáſkáwie odpráwił/ roziecháli ſie z Wormácyey BielKron 225.
odprawić jak (2): BielKron 225; Poſlecie go w poſelſtwie dobrze ie odpráwi PaprPan B3.
W charakterystycznych połączeniach: ceremonije odprawić, hołd (2), koncylijum (2), koronacyją (2), tryumf, wojnę, wota; dobrze odprawić, łaskawie.
»poselstwo odprawiċ« = spełnić jako poseł zleconą misję (2): A gdy iuż Vliſes poſelſtwo odpráwił od Grekow/ wotowáli Troiani ná nie rozmáitemi głoſy BielKron 57; PaprPan B3.
»posługę odprawiċ« (1): poſłány będąc od nas [...] przećiw temuż Arcykśiążęćiu [...] ludźi Koronné mocą do poſłuſzeńſtwá ſwégo przymuſzał: y ták tę poſługę [...] odpráwił: że wygrawſzy przećiw niemu bitwę wielką/ [...] onégo ſámégo [...] poymał SarnStat 1051.
»odprawić sądy« (2): ActReg 102; A odpráwiwſzy ſądy [completo iudicio JanStat 505] máią zoſtáć [księgi sądowe] ná mieyſcu gdźie był ſąd trzy dni SarnStat 912.
»sjem odprawiċ« (1): Ale Sláchtá [...] tám Syem odpráwiwſzy/ wyſzli ſpokoynie nic gwałtownie nie pocżynáiąc. BielKron 416v.
»[jaką] sprawę, rzecz odprawiċ« (3:1): trudno byśmy mieli mieć jaką nadzieję, abyśmy tu sprawy swe koronne z łaską JKM odprawić mieli. DiarDop 119; ActReg 55, 133; SarnStat 272.
»swoj urząd odprawiċ« (1): Absolvere pensum, Conficere pensum, peragere pensum – Swoi urząd odprawicz. Calep 771b.
odprawić kogo [= czyją sprawę] (4): RejKup bb3; RejZwierc 70v; Tákćiby miáłá ná Seymach ſpráwiedliwość iść [...] ludźie vbogie vćiśnione [...] naprzod odpráwić, á nie Bogacżámi ich odrażáć. PowodPr 67; SkarKazSej 783b.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): od prawiwszy cobydz mogło zdało się Stanem oboiego narodu [...], aby [...] Seim znowu inszy wroku teraznieyszem [...] złozeli ActReg 133.
odprawić z czym (8): BierEz F; BielKron 313v, 407v; ſkoro Krol Albricht odpráwił poſły Tureckie z przymierzem StryjKron 682 Cf odprawić do kogo z czym; Ze zdaniem dopełnieniowym.
odprawić do kogo z czym (1): tego poſla z liwdzmi. ktore goſczye do naſz opoſilaly. zaſieſmi do was zdobrim ſlowem odprawilj. MetrKor 46/175v.
odprawić jak (6): LibLeg 10/153v; poſły Greckie ſrogo odpráwiono. BielKron 57, 55v, 67; Ktorzy to Senatorowie [...] będą mieli facultatem té liſty przynieśione otworzyć/ coby Poſłowie chćieli powiedźieć/ przeſłucháć/ [...] y iáko potrzebá R.P. vkaże/ odpráwić SarnStat 45. Cf Z przytoczeniem.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: z tym (3), tym obyczajem (1); iż, że] (5): A gdy ie Czarz odprawił [accepto responso], iż przez pięć lat nie miał cżynić naiazdy na kreeſciany [!], oni zaſię [...] wrocili ſie do Papieża z liſthy Carzowemi. MiechGlab 19; LibLeg 10/153; Ceſárſkiego też poſłá s tym odpráwiono [...] iż Pruſki Miſtrz prożno ſie dopierá Prus BielKron 407v, 407v, 436v.
Z przytoczeniem (1): gdy tego poſłá wyſłucháłá rzecży/ ták go odpráwiłá. Ná to ia teraz [...] żadney odpowiedzi niechcę dáć BielKron 311.
odprawić jak (5): SkarŻyw 459; Doſyć vcżynienie chceſzli ſtátecżnie odpráwić/ nie mieyże ná tym doſyć/ iż [...] náznácżoną od Kápłaná pokutę odpráwiſz LatHar 112; rácż to nam dáć/ áby ten vrocżyſty [...] poſt/ [...] wſzyścy wierni twoi/ ochotnie/ nabożnie/ y pożytecżnie odpráwili LatHar 351, +8v, [+9]v marg.
W charakterystycznych połączeniach: błogosławieństwo odprawić, dosyć uczynienie, dzięki (dziękowanie) (2), hymn, kommuniją, krzest, mazanie, nieszpor, oczyścienie, paciorki, pogrzeb (3), pokłon, pokutę, post, rozmyślania, śluby; nabożnie odprawić (2), ochotnie, pożytecznie (2), przystojnie, statecznie.
»modlitwę (modlitwy) (a. modłę, modły) odprawić« [szyk zmienny] (12): GliczKsiąż C8; BibRadz Gen 22/5, Act 20 arg; KarnNap E4v; SkarŻyw 393, 459; PudłFr 73; MOdlitwy te/ ábo tym podobne odpráwiwſzy/ miey ná to pilne oko/ ábyś w iákim dobrym y pobożnym rozmyślániu záſnął LatHar 73, + 8, 58 [2 r.], 661.
»mszą (a. mszycę) odprawić« [szyk zmienny] (3): prośił pilnie Bonifacyuſzá/ áby potym/ iákoby Mſzą v grobu męcżeńniká odpráwił/ w dom ſię iego ná dánie błogoſłáwieńſtwá ſkłonił. SkarŻyw 497, 497; Ktoremu ná to cżárt chytrze odpowiedźiał/ vpewniáiąc go w tym że vmrzeć nie miał/ áżby pierwey w Ieruzálem mſzycę ſwą odpráwił. CzechEp 424.
»odprawić nabożeństwo« [szyk zmienny] (2): CzechEp 257; odprawiwszy nabożeństwo swoje [...], ten to p. sędzia z p. podsędkiem w kościele zasiedli miejsca swe ZapMaz II G 97/90.
»odprawić ofiarę« [szyk zmienny] (2): gdzie ná ten cżás Krol wedle obycżáiu Pogáńſkiego miał ofiárowáć ofiárę v Ołtarzá Słońcu. Tám Agezylaus w ogień [...] rękę práwą włożył [...]. A odpráwiwſzy ofiárę/ sſtał ſie zwyciężczą ſam ſiebie pirwey niż nieprzyiacielá zwyciężywſzy Phil D; LatHar 75.
»ofiarę [= mszę św.] odprawić« (1): Y ták świętą onę ofiárę odpráwili: żádnych obrzędow y modlitew nie opuſzcżáiąc SkarŻyw 47.
»odprawić służbę bożą« [szyk zmienny] (2): Potym drugiego dniá odpráwiwſzy ſłużby Boże/ wroćili ſie do domu BielKron 13; SkarŻyw 251.
»odprawić urząd« (1): Gdźie [w czasie ostatniej wieczerzy] ſam Zbáwićiel náſz [...] odpráwił vrząd kápłáńſki/ to ieſt/ ofiarę według porządku Melchiſedechowego ReszPrz 17.
odprawić co (24): BielKom E8; GórnDworz Sv; godźin ſto/ álbo pułtora ſta álbo y więcéy/ śiedźiéć vmyśliwſzy/ [...] wyśiadáią z rázu przyiechawſzy ośm álbo dźieśięć/ pięć ráno/ á pięć przed wieczorem godźin/ do tąd áż liczbę odpráwią Oczko 27; Tedy tym porządkiem/ odpráwi Hiſtoryą 21. perſon. MWilkHist A2v; CzechEp 105; NiemObr 6; GostGosp 6; SkarKaz 310a; Weź mię ná ſwe rámioná/ nieś mię przez tę wodę: Ták ſpolnie odpráwiwá ninieyſzą przygodę. KlonWor 51. Cf odprawić co komu; co przez kogo; co czym; co kim; Zwroty.
odprawić co komu (1): iednegoż kráwcá/ iednegoż kuchárzá/ iednegoż bárwierzá záwżdy chował/ á powiedał iż mi nic po dwu kiedy mi to ieden odpráwić może. RejZwierc 53.
odprawić co przez kogo (1): A JKM aby raczył sam obecnie ku temu czasowi być, gdyż może tam tę potrzebę przez ine odprawić Diar 29.
odprawić co czym (3): RejZwierz 6v; iż ledá krzywdá ták będzie poważna/ coby ią mogł kilkiem ſłow odpráwić/ wnet iuż páncerze ſzoruią/ árkábuzy ſzrobuią RejZwierc 16v; poważne y wielkie [sprawy]/ ktorych dobrze śiłą y dowćipem náſzym odpráwić nie możem: modlitwę gorącą wyćiągáią. SkarKaz 609b.
odprawić co kim (3): LibMal 1548/144v; Diar 29; Zyto niż pocżnieſz łádowáć wſzyſtki rzecży do żywnośći y ſzkuty włáduy/ bo to nie gromádą/ Kmiotki odpráwiſz GostGosp 92.
odprawić jak (3): Oná wiedząc/ iáki ſkárb wiozłá/ prośiłá Páná Bogá przez świętego męcżeńniká ktorego ćiáło miáłá: áby iey dał onę poſługę dobrze odpráwić SkarŻyw 403; NiemObr 6; WujNT 1.Tim 3/13.
Z podmiotem nieżywotnym odpowiadającym funkcji dopełnienia „czym” (1): Wielkiemu iednemu/ y otyłemu páchołku rzekł kthoś/ Y thu ná trunnę niemáło drzewá wynidzie/ á ten odpowiedział/ tobye niewiele/ bo trzy drewná to odpráwią. GórnDworz Sv.
»potrzeby (potrzebę) odprawić« [szyk zmienny] (4): LibMal 1548/144v; Diar 29; RejZwierc 110v; gdyż ſam człowiek ieſt z śiebie niedoſtáteczny/ y potrzeb ſwoich bez pomocy innych ludźi odpráwić nie może. SkarKaz 633a.
»odprawić powinność« (2): GórnDworz Kk3v; A cżłowiecżek proſty odpráwiwſzy powinność ſwoię/ ſiedzi ſobie w pokoiu RejPos 316.
odprawić co (rodzaj potrzeby) (17): ieſliby co thákowych pieniędzy oſtáło odprawiwſzy obronę álbo rzecz poſpolitą/ tedy ty pieniądze wiernie w náſzym ſkárbie máią być chowáne UstPraw E3v; RejZwierc 61v; PaprPan N2; Mogł by zá ty pięć pieniędzy/ iárzyny kupić/ ábo łáżnią odpráwić SkarŻyw 100, 112; KochFr 120; GrabPospR Mv, M2, N3v; VotSzl D2; Nie dba ná ryk bydlęcy [...] Lácżny Wilk, byle ſwoie odpráwił śniadánie. KlonWor **2v. Cf Zwrot.
odprawić co (opłatę, wydatek) (9): przyſyęgą ſye wyzwoli/ odpráwiwſzy wargielt/ to ieſt zápłáćiwſzy głowę wedle Práwá. GroicPorz 112v, e4v, k2v, dd3; GostGosp 138; pozwalamy tego: áby Miédź wolno z Krákowá do Gdańſká wodą ſpuſczána byłá/ odpráwiwſzy mytá zwyczáyné SarnStat 283, 972. Cf odprawić co komu.
odprawić kogo [= czyje potrzeby] (4): A niż odpráwiſz doktorá Tedyć vbędzie poł worá RejRozpr Fv; RejWiz 57; GrabPospR N. Cf odprawić kogo z czego.
odprawić co (opłatę) komu (2): gdźieby y Sędźiemu winy/ y długu wierzyćielowi ſwoiemu zá fantowánim nie odpráwił GroicPorz r2; BibRadz 2.March 8/36.
odprawić kogo z czego [= czym] (1): bo z tego [z potraw przyrządzanych w kuchni] y onego [tj. gościa] y śiebie z ſwemi odpráwiſz GostGosp 26.
[odprawić kogo z czego [= z uprawnień do czego]: wyznali, iż Stanisław Górny [...] odprawił siostrą swoją Anną [!] z leżącego i [z] żywiącego imienia KsięgiSądŁąck 1559 nr 155.]
odprawić czym [w tym: jaką sumą pieniędzy, wydatkiem (9); kogo, co (10)] (11): Bo nakłády Sądowe y Piſárſkie rowną płacą odpráwi. GroicPorz dd3, e4v; Kucharz też nie wiele ſie vprácuie/ bo to kápuſtą álbo iákim káwálcem źimney piecżonki odpráwi. RejZwierc 61v; SkarŻyw 88, 112; KochFr 120; A tychby [żołnierzy] dźieśięć tyśięcy pułmilonem ná cały rok odpráwił. GrabPospR N, Mv, M2, N3v; VotSzl D2.
W charakterystyczych połączeniach: łaźnią odprawić, obronę, śniadanie, wyprawę (3); dań odprawić, dług, myto, nakłady (2), szos, wargielt, zaszkodne.
odprawić czym (2): [arcybiskup] vpominał z vrzędu ſwego Krolá/ áby [...] krwie ludzkiey nie rozlewał [...]. Ale Krol niedbał tego nic/ ſmiechem go odpráwił. BielKron 354v; yako ono Piaſtunka roſkwilone dziecie cieſzi tak go też vcieſzono/ obietnica yakas niepewna [lege: obietnicą jakąś niepewną] odprawiono PaprUp G3v.
odprawić jak (2): Ono maſz iście nie ledá iáką náukę/ iáko go [czarta] odpráwić maſz/ gdy cie będzye wiodł ná iákie omylne bogáctwá RejPos 326, 314.
»odprawić w prośbie« (1): Potym Senatowie słuſznie odpráwili żony w ich prośbie. A ony nic nie otrzymawſzy/ wroćiły ſie záś do ſwych domów. HistRzym 72v.
»silentio [= milczeniem] odprawić« (1): Ostatek silentio się odprawiło. ActReg 102.
odprawić jak (3): Ale ty/ o náſz pánie/ ták poczynay z niémi/ Iákoś począł z Sizárą/ y z Mádiáńſkiémi Zaſtępy/ [...] Kiedy trupy ná pował po rolach leżáły [...]. Ták y tych odpraẃ pánie KochPs 125; SkarŻyw 508 marg, 573.
odprawić czym (9): Prot C3v; Ale ieſliby też [kto] przyſzedł do ciebye/ á nie przynioſłći nie pewnego s piſmá á z liſtow Páná twoiego/ ſnádnie go theż możeſz odpráwić onym dekretem Páńſkim/ iż mi Pan nie kazał wierzyć żadnemu duchowi/ iedno czo powiáda ſłowá iego RejPos 317v; PowodPr 61. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, Z przytoczeniem; »krotkiemi słowy, jednym słowem odprawić«.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tak (1), tem (1); iż, że] (2): TAles Milezyus gdy go mátká námawyáłá iżeby ſie ożenił/ [...] tem mátkę odpráwił iż yuż poźdzye y nye rychło ſie ożenić mu było. GliczKsiąż O8; PowodPr 61.
Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: mowiąc, rzeknąc, tymi słowy, z tym] (5): MurzHist S3; GliczKsiąż G8v; kiedym ná weſelu ſnim byłá/ y iemu powiedziáłá. Winá niemáią? Izaſz niewiećie/ iáko mię odpráwił/ co thobie do tego niewiáſto KrowObr 154; RejPos 209v; Pytałem go/ ktoby był/ ták mię z tym odpráwił: Ieſtem Anteus źiemſki BielSen 11.
»ustnie odprawić« (1): Gdy ſie wielki Alexánder chlubił zwierzchnim páńſtwem [...]/ Bráchmanes piſmem/ á Diogenes vſtnie ták go odpráwili. Ze niebyło nádeń więtſzego niewolniká. PowodPr 61.
odprawić komu (2): Ale gdyżeś mi iuż [...] Exekueyą odpráwił Kápłáńſką/ podźwáſz do ſámego Krolá OrzRozm K3v; OrzQuin V.
»rzecz odprawić« [szyk zmienny] (5): LibLeg 7/34; Mącz 288d; A pan Myſzkowſki w tym cżeſie odpocżynie/ áby záſię/ gdy w.m. rzecż około trefnośći odpráwiſz/ do końcá ſwoię prowádzić mogł. GórnDworz O; CzechRozm 262; CzechEp 272.
odprawić kogo (13): MetrKor 46/47v; BudBib 2.Esdr 2/6; Czás ſie króći/ czy mię dźiś odpráwić niechcećie? WyprPl Cv, WujNT Act 13/3. Cf odprawić kogo do kogo; dokąd kogo skąd; Zwroty.
odprawić co (4): GroicPorz bb3v; sſtánie wżdy ſto nieboraczka onego/ iż odpráwi pierwſzy/ y wtory pozew/ ſtroná nie ſtánie. GórnRozm H4v; ActReg 98. Cf odprawić dokąd.
odprawić kogo do kogo (3): RejKup z5; BielKron 362v; kſiądz Biſkup/ odpráwiwſzy do Krolá IgoM. komorniká/ [...] wyſzedł ná ſalę. GórnDworz H3v.
odprawić dokąd [w tym: kogo (3), co (1)] (4): Sędźia/ [...] iż táką Appellácyą odpráwić ma/ ná pierwſzą ſeſſyą Comiſſarzow ſzeſći Miaſt. GroicPorz cc; Krol Zygmunt [...] ſioſtrę Elżbietę do Legnice odpráwiwſzy/ do litwy ſie wypráwił BielKron 415v; GórnDworz S6v; WerGośc 247.
odprawić kogo skąd (I): Muśial ſię [mój pan] ná zad wrocić: y ku wieczorowi Názáiuirz [!] był w Straſzborku, ſtámtąd mię odpráwił. CiekPotr 71.
»posły [do kogo] odprawić« (1): ſthim poſli ſzwe do pana Voyewodi yego Kro. mcz. odprawycz raczil LibLeg 11/186.
odprawić od kogo (4): Záś ſynom założnic ktore miał Abráhám dał Abráham dáry/ y odpráwił ie od Izáháká ſyná ſwego BudBib Gen 25/6. Cf »od siebie odprawić«.
odprawić skąd (1): Miedzy wſzytki w rowny dzyał ſkárby [tj. worki z kamieniami] podzielono/ A iák ſłuſzſzáło wſzytki z miáſtá odpráwiono [tj. wypędzono]. HistLan F3.
Z przytoczeniem (1): Y prośił go on mąż [...]/ áby był przy nim. Ale go Ieſus odpráwił/ mowiąc: Wroć ſię do domu twego WujNT Luc 8/38.
»odprawić przecz [= precz]« (1): Removere et ablegare aliquem Odpráwić kogo przecz. Mącz 187a.
»od siebie odprawić« [szyk zmienny] (3): Rozumieiąc Heliaſz Prorok iż ſie iuż miał rosſtáć z ludźmi/ chciał od ſiebie odpráwić Helizeuſzá. BielKron [842]v, 106v; CzechEp 248.
odprawić dokąd (1): Do tego kąćika [w sercu] odpráwiwſzy ludzkie rzecży: iáko do pokoiu nawdzięcżnieyſzego y komorki namilſzey vćiekáć [...] mamy. SkarŻyw 412.
W porównaniu (z nawiązaniem do znacz. 5.) (1): wſzetecżność odpráwić/ iáko Wołu trawą. RejZwierz 112.
odprawić do kogo (1): ále mię odpraẃ do oycá mego. BibRadz Tob 10/10.
odprawić do kogo (1): Potym on ſługá wyiął klenothy złote y srebrne/ y ſzáty/ á oddał ie Rebece/ dał też vpominki brátu y mátce iey. [...] á názáiutrz ráno wſtawſzy rzekł/ Odprawćie mię do páná mego. BibRadz Gen 24/54.
odprawić z czym (4): Pothym Bela w Biłáhrodzie koronowan á Krolá z wielkimi dziękámi odpráwił. BielKron 347v, 42, 353; Ná koniec ſtymi go on Puſtełnik [!] ſłowy odpráwi: Idz wroć ſię w dom twoy SkarŻyw 165.
Synonimy: 1. odbyć; 2. odpowiedzieć; 4. wysłać; 5. obmyślić, omyślić.
Formacje współrdzenne cf PRAWIĆ.
AL