[zaloguj się]
[pdf]

ODPOWIEDZIEĆ (2295) vb pf

Oba o oraz pierwsze e jasne; -eć (11), -éć (2); -éć GosłCast; -eć : -éć SarnStat (1:1).

Fleksja
inf odpowiedzieć, odpowiedzieci
praet
sg pl
1 m odpowiedziåłem, -m odpowiedziåł m pers odpowiedzielismy, -smy odpowiedzieli, -chmy odpowiedzieli, my odpowiedzieli
2 m odpowiedziåłeś, -ś, -eś odpowiedziåł m pers odpowiedzieliście
f odpowiedziałaś m an
3 m odpowiedziåł, jest odpowiedziåł, by był odpowiedziåł m pers odpowiedzieli
f odpowiedziała m an
n odpowiedziało subst odpowiedziały
plusq
sg pl
3 m odpowiedziåł był, był odpowiedziåł m pers byli odpowiedzieli
imperativus
sg pl
1 niechåj odpowi(e)m odpowi(e)dzmy
2 odpowiedz odpowiédzcie, odpowiédźcie
3 niech, niechåj odpowi(e) niechåj odpowiedzą
conditionalis
sg pl
1 m odpowiedziåłbym, bym odpowiedziåł, bych odpowiedział m pers
f bych odpowiedziała m an
2 m byś odpowiedziåł, by odpowiedziåł m pers byście odpowiedzieli
3 m by odpowiedziåł, odpowiedziåłby m pers by odpowiedzieli
f by odpowiedziała m an
n by odpowiedziało subst
impersonalis
praet odpowiedziåno, odpowiedziało się, odpowiedziåno jest
fut odpowie się
con by się odpowiedziało
participia
part praet act odpowiedziåwszy

inf odpowiedzieć (160) [w tym: LibLeg 11/48v, Mącz 410b, CzechEp 323 może błąd zam. ODPOWIEDŹ], [odpowiedzieci]. ◊ fut 1 sg odpowiém (35); -ém (2), -ęm (1) SkarJedn, -(e)m (32). ◊ 2 sg odpowiész (18); -ész (4), -(e)sz (14). ◊ 3 sg odpowié (114); -é (9), -e (1) MurzNT, -(e) (104). ◊ 1 pl odpowi(e)my (4). ◊ 2 pl odpowiécie (10); -écie (2), -(e)cie (8). ◊ 3 pl odpowiedzą (25). ◊ praet 1 sg m odpowiedziåłem, -m odpowiedziåł (33). ◊ 2 sg m odpowiedziåłeś, -ś, -eś odpowiedziåł (19). f odpowiedziałaś (1). ◊ 3 sg m odpowiedziåł (1316), jest odpowiedziåł (1); odpowiedziåł : jest odpowiedziåł LibMal (19:1). f odpowiedziała (130). n odpowiedziało (10). ◊ 1 pl m pers odpowiedzielismy, -smy odpowiedzieli (2), -chmy odpowiedzieli (1) WujJud my odpowiedzieli (1); odpowiedzielismy WujJudConf; -smy odpowiedzieli : my odpowiedzieli HistJóz (1:1). ◊ 2 pl m pers odpowiedzieliście (3). ◊ 3 pl m pers odpowiedzieli (181). subst odpowiedziały (7). ◊ plusq 3 sg m odpowiedziåł był (1) OrzQuin, był odpowiedziåł (1) SarnUzn. ◊ 3 pl m pers byli odpowiedzieli (2). ◊ imp 1 sg niechåj odpowi(e)m (1). ◊ 2 sg odpowiedz (30); -edz (3), -édz (2), -(e)dz (25); -edz GosłCast; -édz OrzQuin; -edz : -édz OpecŻyw (2:1). ◊ 3 sg niech, niechåj odpowi(e) (6). ◊ 1 pl odpowi(e)dzmy (1). ◊ 2 pl odpowiédzcie (4), odpowiédźcie (1); odpowiédzcie : odpowiédźcie WujNT (1:1); ~ -édzcie (1), -(e)dzcie (4). ◊ 3 pl niechåj odpowiedzą (2). ◊ con 1 sg m odpowiedziåłbym, bym odpowiedziåł (8), bych odpowiedział (5); bym OrzQuin (2), GórnRozm; bych BibRadz, NiemObr; bym : bych GórnDworz (3:2), CzechRozm (2:1). f bych odpowiedziała (1). ◊ 2 sg m byś odpowiedziåł (6), by odpowiedziåł (2) OpecŻyw, BielŻyw. ◊ 3 sg m by odpowiedziåł, odpowiedziåłby (19). f by odpowiedziała (1). n by odpowiedziało (1). ◊ 2 pl m pers byście odpowiedzieli (1). ◊ 3 pl m pers by odpowiedzieli (3). ◊ praet 3 sg m by był odpowiedziåł (1). ◊ impers fut odpowie się (3). ◊ praet odpowiedziåno (19), odpowiedziało się (9), odpowiedziåno jest (1); odpowiedziåno BierEz, Diar, BielKron (2), RejAp, StryjKron, WerGośc (2), ActReg (7); odpowiedziało się CzechRozm, CzechEp (6), NiemObr, odpowiedziåno : odpowiedziało się : odpowiedziåno jest Mącz (1:–:1), GórnDworz (3:1); ~ -åno (12), -ąno (1), -(a)no (7); -ąno : -(a)no ActReg (1:6). ◊ con by się odpowiedziało (1). ◊ part praet act odpowiedziåwszy (94); -åwszy (92), -awszy (2); -åwszy : -awszy Leop (3:1), LatHar (4:1).

Sł stp notuje, Cn s.v. odpowiednik; odprawiam, odprawuję kogo, Linde XVI i XVIII w.

1. Powiedzieć lub (znacznie rzadziej) napisać coś do kogoś w związku z tym, co ten krótko przedtem (w zasadzie bezpośrednio przedtem) powiedział do mówiącego (lub napisał do piszącego); respondere HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, JanStat; dicere Vulg, Mącz; dare responsum Mącz, Calag; reddere responsum Mącz (2226): BierEz R3; OpecŻyw 75, 103v, 130v [2 r.]; otho ten czo wcżora mowił á żadny odpouiedzieć nieſmiał dzis wſzitti [!] mowią przednim á on nie ſłyſzy. BielŻyw 164; GroicPorz e2v; KrowObr 144v; Leop Lac 10/28; BielKron 78; Graviter respondit, Mądrze á bácznie álbo s powagą odpowiedźiał Mącz 149c, 174c, 279d, 305d, 352a, 410b [3 r.], c; Thu niecżekáiącz áby pan Myſzkowſki odpowiedział/ rzekł ták pan Boiánowſki. GórnDworz I3, R4v, T8v; RejPos 208; mnie nie dopuśćiwſzy odpowiedzieć: dálſze ſwoie dowody prowádzili. CzechRozm 83, 83; Calag 29a; CzechEp 268; NiemObr 26, 174; GórnRozm D4; ZawJeft 22; ActReg 6, 59; WujNT Mar 12/34, Luc 10/28; Odpowiedz zły człowiecze: á za niemaſz wiedźiéć? GosłCast 67.

odpowiedzieć do kogo (3): I rzekł Iozue do ludu: Nie będziećie mogli służyć Pánu: [...] Odpowiedział lud do Iozue: Nikaki ták nie będzie iáko mowiż Leop Ios 24/21, 2.Reg 19/42; ArtKanc A4.

odpowiedzieć od kogo [= w czyim imieniu] (5): Przyszli Posłowie doKrola przycyniali się zaPanem Kanclerzem Hetmanem Koronnem, [...] odpowiedziano od Krola zeKrol baczenie nąń mieć chce. ActReg 6, 47, 55, 76, 78.

odpowiedzieć komu (857): PowUrb +, 1, 3v; BierEz B2v, B3, B4v, D3v, G2 (35); GDy to mily Iezus mowil/ nikt iemu nieodpowiedziál OpecŻyw 75, 3, 3v, 5v, 22v, 24 (70); ForCnR B3v, B4, C3, D3; PatKaz II 35v; HistJóz B4, C2 [2 r.], C3, D2v, D3 (9); TarDuch C3v; BielŻyw 6, 54, 61, 72, 73; March2 D3; MiechGlab 14;, WróbŻołt 118/42; LibLeg 9/51v, 10/70, 11/10, 11v, 25v, 84v, 163; LibMal 1544/90v; SeklKat I; HistAl A2v, A7v, A8, B, B3v (20); KromRozm I K4v [2 r.]; MurzHist F3v, Ov, O4, Pv, T4v; MurzNT 91, Matth 22/46, 25/37, 44, 45 (15); KromRozm II f2v; Diar 39; GliczKsiąż B8, M3v, N6v, P7; KrowObr B2 [2 r.], B4, C2, 12, 17 [2 r.] (24); RejWiz 110v; wzywali imieniá Bááłowego [...]/ mowiąc: Báál wyſluchay nas. A nie było áni głoſu/ áni ktho by im odpowiedział Leop 3.Reg 18/26, *A3v, Gen 14/22, 15/9, 16/6, 26/28 (105); RejZwierz 36v; BibRadz Gen 3/2, 15/9, 16/6, 18/28, 31 (102); OrzRozm L2, L3, M3, N2v, P2, R3v, S4; BielKron 15v, 40, 53 [2 r.], 55v, 61v (27); GrzegRóżn Bv, I; KwiatKsiąż Av; Mącz 163a, 357d; OrzQuin F3v, H4v [2 r.], L3v, X, Aa; RejAp 126v; SienLek Vuu; Niechay pirwey tym pánom odpowiem/ ktorzy piękność nie záwdy dobrą być powiedáią GórnDworz L14v, D6v, F6v, K8v, N, O7v [2 r.] (25); HistRzym 7v [2 r.], 8, 9, 9v, 10 (88); RejPos 12, 38, 38v [2 r.], 52, 59 (32); KuczbKat 90; RejZwierc 53v; BielSpr 39; KochMon 33, 34; WujJud 173v, 217v, 233; RejPosWstaw [414]v, [1433]v; BudBib Gen 41/16, Ex 15/21, Deut 1/14, Iudic 8/19, Ruth 2/6 (25); HistHel B2, B4v [3 r.], C4v, D, Dv; BiałKaz ktv [2 r.], F4, G2; BudNT Matth 25/44, 45, Mar 3/33, 12/30, Ioann 7/16 (13); CzechRozm 17 [2 r.], 24v, 29v, 30, 47v (44); ModrzBaz 54, 62v; SkarŻyw 118, 141, 371, 429; StryjKron 125 [2 r.], 552 [2 r.], 562, 612, 652; CzechEp 121, 267, 393; NiemObr 24, 52 [2 r.], 128; KochBr 152; KochWz 141; ReszPrz 46; WerGośc 248 [2 r.], 249 [2 r.]; BielSen 13; PudłFr 13; ArtKanc A3v, E7v [2 r.]; GórnRozm C3v, D4, E4 [2 r.], I2v; ActReg 11, 50 [2 r.], 78; Phil E4, F, F2, I3, K [2 r.], O4; KochAp 12; OrzJan 12, 67; LatHar 168, 487, 692, 697, 707 (8); Krzeſt Ianow z niebáli był/ czyli z ludźi? odpowiedźćie mi. WujNT Mar 11/30, s. 44,45, Matth 12/38, s. 57, Matth 14/17 (70); PowodPr 58; CiekPotr 37, 81; CzahTr D3v, K4, Lv; SkarKazSej 682b, 689b; KlonWor 39; ZbylPrzyg A4. Cf odpowiedzieć w [jakiej] rzeczy komu; »odpowiedzieć na list«, »odpowiedzieć przez list«.

odpowiedzieć ku komu (1): pocżął pytáć we ſnáchli mu ſie tá rzecż dziáłá/ cżyli ná iáwie. Lucyná ku niemu mile odpowiedziáłá. We ſnácheſmy obá byli HistRzym 27.

odpowiedzieć k czemu [= na co] [w tym: k temu (6)] (7): Ale ktemu káraniu odpowiedziál mily Kryſtus rzekątz. [...] OpecŻyw 131, 130; MurzHist K2v; A Stároſtá nie vmiał ktemu odpowiedzieć. HistRzym 68v, 5v, 19v, 23; [niemogli ktemu odpowiedzieci iemu SandMalEwan 68].

odpowiedzieć co [w tym: co(ż) (42) – pytajne (30), względne (7), nieokreślone (5) –, co(ż) in(sz)ego (6), to(ż) (5), nic inszego (2), nieco ‘coś’ (1), onoż (1)] (57): [do Jezusa niemowlęcia:] O wiemci mily iezu tzoby odpowiedziáł gdy by mowitz vmiál OpecŻyw 23, 100, 191; BielŻyw 135; MurzHist Pv; GliczKsiąż I3; KrowObr B2 [2 r.], 40, 54v, 65v, 166, 215v; Leop 1.Reg 20/10, Mar 14/40; BibRadz Mich 6/5, Mar 14/40; OrzRozm P2; BielKron 28v; haec ad ea subiecit, To temu rzekł álbo odpowiedział. Mącz 163a; OrzQuin Aa [2 r.]; RejAp 126v; GórnDworz Q2v, Q3; HistRzym 9v; Słuchayże tych drugich pytácżow/ ſkąd chcieli kuśić tego Páná náſzego: [...] Pátrzayże iż im tu Pan krociuchno odpowiedzyeć racżył ſummę zakonu wſzytkiego. RejPos 230v, 326; BiałKat 246; KuczbKat 275; WujJud 173v, 233; Aza mądry odpowie vmieiętność wiátru [scientiam ventosam = prawdopodobnie ‘próżną wiedzę’] BudBib Iob 15/2, Is 14/32, Eccli 10/6; pewnieby tego potrzebá żeby ſie im ná to co odpowiedźiáło CzechRozm 146, 17, 37v, 68, 83, 122, 152; SkarŻyw 384; NiemObr 128, 179; A ieſli mi rżeczeſz/ iż tákie ieſt Polſkie práwo: á ia odpowiem onoż co dawno GórnRozm G2v; ActReg 172; OrzJan 88, 114; LatHar 707; WujNT Mar 14/40, s. 435, 724; GosłCast 67. Cf »odpowiedzieć słowo«.

odpowiedzieć na kogo [= na czyj temat) (2), na co [= na rodzaj wypowiedzi lub na poruszony temat (cf W charakterystycznych połączeniach); w tym: na to (105), na co (17) (zwykle w sensie 'na ten temat’)] (257): PowUrb +; BierEz G3, M2; OpecŻyw 3v, 4, 8v, 30, 51 (20); OpecŻywSandR nlb 3v [2 r.]; PatKaz III 90; BielŻyw 23; MiechGlab 57; LibLeg 7/35, 9/51, 10/70, 120v, 11/10 (9); LibMal 1544/79v, 1554/187v [2 r.]; HistAl A2v, A4, B3v, E5; MurzHist F2, F3, H4, Q3v, Q4, Q4v, S4v; MurzNT 91, Matth 22/46; KromRozm II n; Diar 57; DiarDop 99; GliczKsiąż M3v; KrowObr 25, 40, 54v, 165v, 198 (8); Leop Deut 1/41, Ruth 4/6, 3.Reg 10/3, 18/21, 1.Esdr 5/11 (8); BibRadz Gen 16/6, Ex 5/17, 18/15, Num 11/23, Iudic 6/23 (19); OrzRozm F4, M3, N2v, P2, S4; BielKron 13, 15v, 58v, 137, 155v (15); Dicendum est mihi igitur ad ea quae sunt a te dicta, Muſzę ná to odpowiedzieć. Mącz 86a, 410b [3 r.]; OrzQuin H4v, L3v, Aa; SarnUzn E3v; Chciał też tu był/ y pan Boiánowſki czoś ná ſłowá páná Myſzkowſkiego odpowiedzieć GórnDworz O, C, D3v, D7, F6v, H3v (13); RejPos 224v, 225v, 229v, 270, 326; KuczbKat 275; BielSpr 75v; KochMon 26, 33, 34; WujJud 173v, 217v, 233; BudBib 4.Esdr 4/35, 8/62, 9/14; HistHel B4v; BiałKaz D2; BudNT Luc 14/6; Coś mi ná Elohimá odpowiedział/ tedy mi to máło cżyni CzechRozm 17, 13 [2 r.], 24v, 29v, 30, 47v (47); Oktálicius mądry mogłby z nimi gadáć/ Odpowiedzą ná wſzytko co iedno ſmie zádáć PaprPan N2; ModrzBaz 62v, 70v, 142v; SkarJedn 277; SkarŻyw 141, 413 marg; StryjKron 125, 477, 612; CzechEp 424; NiemObr 24, 52 [2 r.], 100, 179; WerGośc 248; Siłás záraz nágmátwał rżeczy/ nie wiem ná coć pierwey odpowiedźieć. GórnRozm C3v, D4, F3v, I2v; ActReg 50 [2 r.]; LatHar 697; WujNT 57, Matth 27/14, Luc 14/6, s. 342; WysKaz 25; SarnStat 695; Gdy po pytániu ich/ odpowie ſię ná káżdą rzecż PowodPr 47; CiekPotr 37; CzahTr D3v, K4, Lv; ZapKościer 1597/78v; KlonWor 65. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym referującym pytanie; »odpowiedzieć na list«, »na pytanie odpowiedzieć«.

odpowiedzieć o kogo (2): O syenka y o yordana [...] krol yego M tak odpowyedziecz roſkazal yz [...] LibLeg 10/121, 11/73.

odpowiedzieć przez kogo (6): Diar 62; BielKron 208v, 225; SkarŻyw 299; Nato [...] przez PanaKanclerza Co Marszałek absens był odpowiedziano PP. Posłom ActReg 11, 55.

odpowiedzieć za kogo [w tym: za się (2)] (10): OpecŻyw 55v, 56v, 104; KromRozm III N2, N2v; OrzRozm L2; Miły Doktorze/ odpowiédz ſam temu Sophiśćie zá mię. OrzQuin X; GórnDworz N, Q3; gdy ich zopytał/ coby też ſámi o nim rozumieli: tedy Piotr [...] ſam zá wſzytkie odpowiedział. WujNT 67.

odpowiedzieć przed kim [= do kogo] (1): Potym Pan mowił do Moiżeſza tymi ſłowy. [...] Tedy Moiżeſz odpowiedźiał tuż przed pánem/ [...] BibRadz Ex 6/12.

odpowiedzieć z kim [= przytaczając czyjąś opinię] (2): A ieſli ſię kto chce dáley o to ſpieráć: temu z Apoſtołem odpowiemy. Zeć my tákiego obyczáiu nie mamy WujNT 615, 510.

odpowiedzieć o kim, o czym (2): OpecŻyw 109; Iezu kthorys o navcze y o zwolennikoch był pytań/ o navczes telko odpowiedział. TarDuch C2; odpowiedziałliby oćiec twoy o mnie co twárdego á przykrego? Leop 1.Reg 20/10.

odpowiedzieć w [jakiej] rzeczy komu (1): Krol yego m odpowyedziecz na ten czas wtey rzeczi panv woyewodzie nieraczi LibLeg 11/48v.

odpowiedzieć skąd [= będąc gdzieś] (7): [kmieć] Przyſzedł go [węża] do iámy prośić/ Chcąc záśię z nim przyiaźń złęcżyć [...]. Wąż mu z iámy odpowiedział [...] BierEz N2v, P2v; ODpowiedziáwſſy tedj Pan Iopowi z wichru rzekł [...] Leop Iob 38/1; BibRadz Iob 40 [38]/1; BudBib Iob 38/1; WujNT Act 11/9; CzahTr Lv.

cum inf (1): drugi raz go w tym przez poſły vpominał/ áby był gotow z ludźmi ſwemi przećiw Turkom: ktory odpowiedzyał inácżey nie vcżynić BielKron 398v.

Ze zdaniem dopełnieniowym referującym odpowiedź [w tym z zapowiednikiem: tak (10), to (1); iż(e), że (111), aby, żeby (8), zaimek względny (1)] (120): Xántus rzekł vmieſz co cżynić? On mu odpowiedział iż nic BierEz B2v; OpecŻyw 24, 32, 37v, [80]v, 164v, 181v; PatKaz III 90; BielŻyw 62, 111; MiechGlab 14, 34, 57; LibLeg 9/51, 10/121, 122, 11/10; LibMal 1543/70v; Ktorim Alexander Mężowie Macedońſcy kogokolwiek chcecie mieć/ tego potwirdzam. A oni odpowiedzieli iednoſtaynym głoſem/ áby im wybrał Perdikę HistAl N3, B7v; KromRozm I K4v; MurzHist S3v; odpowiédzcie Iánowi/ Co widźicie i ſłyſzycie/ że niewidomi wzdrok biorą/ chromi chodzą MurzNT Luc 7/22; Diar 26, 62; GliczKsiąż I3; GroicPorz i2 [2 r.]; KrowObr 12, 17 [2 r.], 18, 25, 32v (10); Leop Ps 118/42; BibRadz *4; OrzRozm L3, M3, N2v [3 r.], R3v [2 r.]; BielKron 15, 48, 50v, 56v, 105v (15); Mącz 248d; GórnDworz L3, P5, Q3v, S6, Z7; RejPos 208v; BielSpr 47, 75v; HistHel B4v, Dv; BudNT Act 25/4; ták ſobie dumali żeby on Ian ponurzyćiel nim [Eliaszem] był/ y tym go vmyſłem o to pytáli: przeto on dobrze odpowiedźiał/ iż nim nie był CzechRozm 147v, 24v, 30v, 47v, 82, 99v, 122, 190v; ModrzBaz 31v, 70v [2 r.], 117, 143; StryjKron 552, 612 [2 r.], 652; NiemObr 52, 98; ArtKanc A3v, E7v; Odpowiedziąno ze y Iurament wydadzą by iedno pieczęc zgotowano ActReg 4; Odpowiedziano od Krola przez P. Marszałka zeby sineret istos vanos mores ActReg 55, 6, 25 [2 r.], 47 [2 r.], 58, 59; Phil K, M4, S; KochAp 12; OrzJan 12, 67; WujNT Mar 12/29, s. 270, Luc 20/7, Act 25/16, s. 510, 615, 766; SarnStat 674, 678, 695.

Ze zdaniem dopełnieniowym referującym pytanie [w zdaniu nadrzędnym wyraz hasłowy w imp lub w con typu „aby odpowiedział”] [w tym z zapowiednikiem: na to (6), to (1); zaimek pytajny (7), jeśli, li (7), iż (1)] (15): Odpowiedz mi nátho/ iż álbo wzywánie Pánny Máryey/ ieſt potrzebne ku zbáwieniu álbo nie ieſt potrzebne? KrowObr 165v; Ale mi ieſztze y to odpowiedz: ieſli pánná Márya wie y zna ſercá ludzkie? KrowObr 166, C2, 110, 111v, 181v, 190v, 200v, 236v; Niechayże nam odpowiedzą iáko ábo o kim to mieyſce wykłádáią? GrzegRóżn Bv, B2v; krotkomi ná to odpowiedz/ wierzyſzli temu/ iż Iezus Chriſtus ieſt ſynem Bożym? CzechRozm 61, 61v; CzechEp 267; CiekPotr 81.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: tak (67), temi słowy (20), w te słowa (3), tym obyczajem (1)] (1311): PowUrb +, +3v; Márchołt. A kotá kto v mleká wyernego widuye. Salomon odpowiedźyał. żadny. March1 A3, A2v [2 r.], A3 [3 r.]; Słowá zdrádne iey zrozumiał/ A táko iey odpowiedział: Rad ma miła twą wolą znam BierEz R, B2, B3, B4v, D3v, E2v (37); OpecŻyw 8v, 22v, 30, 32, 33v [2 r.] (80); Vſłyſzáwſzy on młodźienietz Roſtropnego radę/ tako mu odpowié: Słyſzáłemći iá cżęſto o wás ForCnR C3, B3v, B4, D, D3; pytałeś drzewieý ſlug twych/ macye oýcá albo bráta ámy odpowyedziéli [!] tobyé [!] panu memu/ mamy oyca ſtárego HistJóz D3, Av, A4, A4v, Bv, B2 (26); TarDuch D5v; Pytan był kto ieſt prawie bogatim, odpowiedział, kto nic nie żąda. BielŻyw 37, 3 [5 r.], 5 [2 r.], 6 [2 r.], 8 [3 r.], 9 (91); March2 D2v, D3; MiechGlab 55; LibLeg 9/51v, 11/12, 48v, 84v, 10/120v, 11/70, 73; na pythanye thego tho drumlika kthore knyemv czinył ehczącz wyedziecz czobi dzierzal o Chriſtuſzye, yeſth odpowyedzial. Atholi Chriſtus yeſth pomazanyecz bozi. LibMal 1554/189, 1543/68v, 72, 76v, 1544/79v [2 r.], 90v (21); SeklKat t I; HistAl A2, A2v [2 r.], A3, A3v [2 r.], A4 (64); KromRozm I K4v; MurzHist F2, F3, F3v, F4, G3 (14); MurzNT Mar 8/28, Ioann 6/7, 69, 71, 8/19 (11); KromRozm II f2v, n, x2v; DiarDop 103; GliczKsiąż A3, B8, H4, H8v, I (11); Iakoć ma odpowiedzieć/ ná twoie dziękowánie Amen/ ieſli niebędzie rozumiał co mowiſz? KrowObr 198, 35, 52, 146 [2 r.], 204, 222v, 231v; RejWiz 110v; Leop *A3v, Gen 14/22, 15/9, 16/8, 21/26 (127); OrzList c; RejZwierz 36v; opowiedźiał im wſzytko to co Pan roſkazał iemu. Y odpowiedźiał lud wſzytek temi ſłowy ſpołu/ Wſzytko to co Pan roſkázuie vczyniemy BibRadz Ex 19/8, Gen 3/2, 10, 4/9, 15/9, 16/6 (118); OrzRozm F4, I3v, I4, K3, L2, N4; gdy Rzymiánie poráźili Weios/ rzekł ieden rycerz śmiechem w kościele obrázowi Iunony boginiey/ ieſli chce do Rzymá zá ſwoiemi ludźmi? Odpowiedzyał obraz/ chcę. BielKron 25, 3,13, 15v, 17, 18 (77); GrzegRóżn I; KwiatKsiąż G3; OrzQuin H4v [2 r.], I2, L3v, Aa, Aa2v; SarnUzn D7v [2 r.]; Niewiem by cżego więcey (odpowiedział p. Kriſki) dworzáninowi trzebá/ iáko wymowy GórnDworz F8, C, Cv, C2v, C3v, C7v (163); Rzekł iemu Ceſarz: Zá co mi daſz káżdą mądrość? Odpowiedział kupiec: Dam zá thyſiąc złotych. HistRzym 58, 3v, 7v [2 r.], 8, 9 [2 r.], 9v [2 r.] (108); RejPos 22, 38v, 52, 84 [2 r.], 151v (11); czemu prośiſz kápłanów/ áby zá nié páná Bogá prośili? wiem że ták odpowiéſz: áby vmárły wieczné odpoczywánié wźiął BiałKat 356, 133v; KuczbKat 85, 90; BielSpr 38, 39 [2 r.]; KochMon 26, 27, 33, 34; BudBib Ex 15/21, 2.Par 10/7, 25/9, 3.Esdr 6/13, 4.Esdr 4/35 (10); HistHel B2, B2v, B3v, B4v, C3v (9); MycPrz II B; BiałKaz ktv [2 r.], D2, F4, G2; BudNT Mar 8/28, Ioann 8/23[33], 10/32, 34, 18/34 (9); CzechRozm 17, 60v, 82v, 185v, 202v, 237, 242; ModrzBaz 54, 113v; SkarJedn 88, 141; ſpytał ich: á przyſięgliśćie? przyſięgli/ odpowiedzieli. SkarŻyw 519, 15, 21, 30, 31, 41 [2 r.] (80); StryjKron 125 [2 r.], 350, 477; CzechEp 121, 404; NiemObr 128; KochBr 152; KochSz B2, C3; KochWz 141; ReszPrz 12,46; WerGośc 248 [2 r.], 249 [2 r.], 251, 252 [2 r.], 253; BielSen 13; PudłFr 13, 18 [2 r.], 28; ArtKanc A4, E7v; GórnRozm D4, E4 [3 r.], F3v, G2v, I2v, N2v; ActReg 76, 78, 142; GostGospSieb +2v; Phil C2, D, D2, E2, E4 [2 r.] (23); LatHar 168, 487, 692, 718, 728 [3 r.] (18); WujNT 57, Matth 14/17, 19/18, s. 93, Matth 27/21 (60); WysKaz )?(2v; PowodPr 58, 65, 66; SkarKaz 80b; CzahTr K4, Lv; SkarKazSej 677b, 682b, 689b, 707a; KlonFlis A3; KlonWor 20, 65, 70, 71; ZbylPrzyg A4.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: iż, że] (45): OpecŻyw 56, 64v, 165v; zeſ ti poſlal do nyego poſla ſwego pitayancz. Czemw wzial te ziemye. on od powyedzial. yz to mnye kazano. MetrKor 46/46v; BielŻyw 63; LibLeg 11/48v; GliczKsiąż K6v; KrowObr B2; Leop Gen 31/31; BibRadz Gen 20/11, 21/30, 31/31, Ios 9/24; Szwáncáry theż Ceſarz vpominał/ áby z Ceſárzem bywáli w iednośći/ kthorzy mu odpowiedzieli: iż my z domem Rakuſkim záwżdy byli w iednośći BielKron 230, 55v, 115, 199v, 221v, 224v (17), GórnDworz S5v, Cc2v; HistRzym 97v; Iáko thu otho y mátcze ſwoiey ſwiętey/ gdy go tám ználázłá miedzy onymi Doktory/ odpowiedzieć racżył: Iż mnie było ſzukáć nie trzebá/ zaſz nie wiecie/ iże ia to muſzę ſpráwowáć/ co ieſt wola Oycá moiego. RejPos 38, 326; RejZwierc 53v; BudBib 2.Reg 19/42; StryjKron 552, 562 [2 r.]; NiemObr 100; ArtKanc A3v; ActReg 57; CzahTr D3v; KlonWor 39.

Z zaimkiem przysłownym (zastępującym przytoczenie, jeżeli ono nie następuje) [w tym: tak (86), jako (17), inak, inaczej (2)] (106): BierEz Cv; OpecŻyw 144; HistAl B3v; MurzHist Q4v; Niemożeſz mi ná to inák odpowiedzieć/ iedno iż to wſzyſtko dla pychy vtzynił KrowObr 25, B4, 12, 17, 32v; Bánáiá opowiedźiał to Krolowi/ iż ták mowił Ioáb/ á iż ták mu odpowiedźiał. BibRadz 3.Reg 2/30, 4.Esdr 8/62; OrzRozm K3, R3v; niewiem iáko ná to w.m. odpowiedzieć GórnDworz F6v; RejPosWstaw [414]v; BudBib Iudic 8/8, 19, 3.Reg 2/30, 4.Esdr 8/62; rad ćiebie ſłucháć będę/ iáko ná to odpowieſz. CzechRozm 73, 13, 62, 70, 103, 144, 164, 191v; SkarŻyw 371 marg, 413; CzechEp 100; WujNT Mar 11/6, s. 179, Col 4/6. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym referującym odpowiedź; Z przytoczeniem.

W połączeniach tautologicznych: odpowiedzieć rzekąc (82), mowiąc (60); odpowiedzieć i (a) rzec (127), i mowić (1); odpowiedziawszy rzec (67), mowić (1), fukać mowiąc (3) [w tym: z przytoczeniem (337), ze zdaniem dopełnieniowym: iż, iżeby (4)] = respondit dicens HistAl, PolAnt, Vulg; respondens ait, respondens dixit, respondit et ait, respondit et (atque) dixit (dicit) Vulg, PolAnt; respondit dicendo PolAnt (341): Slyſſątz to pán Iezus odpowiedziáł ijm rzekątz: Niemotz ta nie ieſtci na ſmiertz OpecŻyw 66v, 3, 3v, 5v, 29v, 49v (49); PatKaz II 35v; BielŻyw 149, 155; SeklWyzn f4; HistAl B5, D3v, Ev; MurzHist K2v, Q3v; MurzNT Matth 25/37, 44, 45, Luc 4/4, Ioann 1/26 (9); KrowObr 83v, 120v; Ale odpowiedzieli Ieremiaſſowi wſſyſcy mężowie kthorzy wiedźieli że ich żony ofiárowáły Bogom obcym y wſſyſtkie niewiáſty ktorych ſthało mnoſtwo wielkie: y wſzyſtek lud tych kthorzy mieſſkáli w źiemi Egiptſkiey w Ffátures/ mowiąc: [...] Leop Ier 44/15, Gen 16/6, Ios 7/20, 24/16, 1.Reg 16/18, 25/10 (41); poczniećie ſthać na dworze kołácąc we drzwi á mowiąc/ Pánie Pánie othworz nam/ A on wam odpowie mowiąc/ Niewiemći z kąd wy ieſteſćie. BibRadz Luc 13/25, Gen 18/27, 23/4, 10, 14, Num 22/18 (26); BielKron 32v, 68, 242v; KwiatKsiąż Av; HistRzym 5v, 19, 32, 32v, 33 (28); miánowáli [dziecię] imieniem oycowſkim Zácháriaſzem. A odpowiedzyawſzy Elżbietá powiedzyáłá/ iż tho nie może być żadnym obycżáiem/ ále muśi być wezwań Ianem. RejPos 296, 8, 12, 38v, 59, 69v (19); ieden z onych złocżyńcow [...] ſromoćił go mowiąc/ Ieſliżeś ty ieſt on Kryſtus/ wybawże ſámego śiebie y nas. Ale odpowiedźiawſzy drugi/ fukał go mowiąc/ nie boiſzżeśię [!] thy Bogá GrzegŚm 38; WujJud 224; RejPosWstaw [213], [1433]v; BudBib Gen 41/16, Num 22/18, Deut 1/14, 27/14, 15 (34); BudNT Matth 25/44, 45, Mar 3/33, 5/9, Ioann 7/16 (10); CzechRozm 70; MWilkHist I2v; NiemObr 52; LatHar 695, 699, 711 [2 r.], 722, 725, 731; A będąc zopytány od Pháryzeuſzow; Kiedy przyidźie kroleſtwo Boże? odpowiedźiał im y rzekł: Nie przyidźieć kroleſtwo Boże z poſtrzeżenim WujNT Luc 17/20, Matth 12/38, 25/9, 37, 44, 45 (90).

W charakterystycznych połączeniach: odpowiedzieć bacznie, chytrze, dobrze (10), dostatecznie (4), dowodnie (2), dziecińskie, jawnie, krotko (krociuchno) (7), łagodliwie, łaskawie (4), mądrze (4), mile, miłościwie, nadobnie, nierychło, ochotnie (2), pokornie (4), po prostu (2), porządnie, potajemnie, przygniewliwszym, pysznie, roztropnie, skromnie (2), słusznie (4), srogo (2), śmiele, śmiesznie, wesele, właśnie, zupełnie; odpowiedzieć z litewska, z niemiecka, z ruska; odpowiedzieć na argumentum, na badanie, na łajanie (2), na mowę, na obronę, na pogróżki (2), na poselstwo (2), na potwarzanie, na skargę (2), na słowo (4), na te [czyje] słowa (3), na wołanie (2), na wszytko (3), na zagadanie [czyje], na złorzeczenie; na [= na temat] Elohima, na koronacyją, na [które] miejsca (3), na papieża, na przykład [kogo], na [którą] rzecz (5), na [czyje] słowa; odpowiedzieć głosem [= głośno] (2), niedziecinnemi (roztropnemi, uważnymi) słowy (3); odpowiedzieć jednostajnym głosem [przy podmiocie w pl] (4); odpowiedzieć z fukiem, z gniewem (z gniewu) (3), z płaczem, z pochlebstwa, z powagą, z strachem, ze sznupką, z układnością, ze wstydem.

Zwroty: »odpowiedzieć dać« = odpowiedzieć (może błąd) [szyk zmienny] [cf też s. 390b] (2): LibLeg 11/48v; Responsum est impersonale, Odpowiedziano yeſt/ dano odpowiedzieć. Mącz 410b.

»odpowiedzieć [komu] na list« (1): Persolvi primae Epistolae venio ad secundam, Odpowiedziałem ći ná pirwſzy liſt/ przichodzę do wtórego. Mącz 401c.

»odpowiedzieć przez list [komu]« [szyk zmienny] (2): LibLeg 11/73; Alexander wziąwſzy list cżytał gi vſmiecháiąc ſie/ y odpowiedział przez liſt Dariuſowi [respondit Dario] tym obycżáiem. [...] HistAl E6v.

»nic nie (moc) odpowiedzieć; nie odpowiedzieć (ni, by, i) (jednego. żadnego) słow(k)a« = przeważnie: zmilczeć; nihil respondere Vulg, PolAnt, Mącz; non respondere verbum PolAnt, Vulg; non respondere Vulg [szyk zmienny] (37; 14): PowUrb +; Orzech z trciny niegdy ſie ſmiał/ [...] Trćiná iż ſwoię mdłoſć znáłá/ Nic mu nie odpowiedziáłá BierEz K; OpecŻyw 8, 54v, 100, 109, 114 (9); HistJóz D4; Iezu ktorys temuż Herodowi kthory ocżekawał dziwow żadnego ſlowa nie odpowiedział. TarDuch C3v; BielŻyw 72, 73; MurzNT Matth 22/46; Nie odpowiedział mu ná to lud Iſráelſki ni ſlowá. Leop 3.Reg 18/21, Iudic 19/28, Iob 9/3, 15, 19/16, Matth 22/46, Luc 23/9; BibRadz Mar 14/61; BielKron 84v, 104, 155v, 227v, 370v, 463v; Mącz 357d; Gdy ná pirwſze wołánie nic mu nie odpowiedziano/ pocżnie znowu wielkim głoſem wołáć. GórnDworz S6v, K8v; Słuchayże czo Ewányeliſtá piſze/ iż wnet zániemieli/ á nie vmieli mu ná to odpowiedzieć ſłowá. RejPos 225v, 73v, 75, 209v, 224v, 229v; WujJud 217v; HistHel B4v; BudNT Mar 15/5; CzechRozm 49; WerGośc 248; LatHar 709, 711; WujNT Matth 15/23, 22/46, 27/12, Mar 15/5; GosłCast 67.

»na pytanie, pytaniu, naprzeciw pytaniu odpowiedzieć« = dissolvere interrogationem, respondere ad rogationem Mącz [szyk zmienny] (15:1:1): OpecŻyw 33, 39, 130v; ieſzcże cie pytam aby czo odpowiedział temu pytaniu. BielŻyw 135; LibLeg 11/64v; LibMal 1554/189; MurzNT 81; OrzRozm R3v; Mącz 357d, 401a; OrzQuin I2; GórnDworz E6, Gg8; Aleć ná to pytánie nie trudno odpowiedźieć. KuczbKat 115; CzechRozm 37v, 97v; WujNT 89.

»odpowiedzieć sam w sobie« (1): Ieſliżbyś milcżkiem myſzląc odpowiedział ſam w ſobie [tacita cogitatione respondens] iákoż ia mam poznáć/ ktorego słowá nie mowił Pan? átoż maż tho známię/ Cobi w imię Páńſkie Prorok ten prorokował/ á nieſtáło ſie ták/ tego Pan niemowił Leop Deut 18/21.

»odpowiedzieć słowo« = respondere verbum Vulg [szyk zmien] (4): Leop Is 41/28, Ier 44/20, Ez 9/11; Odpowiedz Pánno słowo ſwe/ A przyimi w śię słowo práwe ArtKanc A5.

»odpowiedzieć słowy (słowem), [jakimi] słowy, [jaką] mową, słowem [którym], jednym słowem« = respondere verbum Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (4:3:2:1:1): OpecŻyw 150; WróbŻołt 118/42; Iuż my niedoſtawa mowy Bych odpowiedzyala ſlowy. RejKup 15v; Leop Ps 118/42; ieſliby ieſzcże ktho pytáć chćiał/ Y coż wżdy zá pożytek z nich bierzemy? odpowiem iednym ſłowem/ Iż z nich tę naukę mamy/ iáko [...] BibRadz *4; BielKron 242v; RejPos 38v; co wy rádzićie iákimi słowy mam odpowiedzieć [ut respondeam ... verbum] ludowi temu? BudBib 2.Par 10/6; Phil Q; Rzecżeſz drugiemu. [...] Tám Niemiec bárzo zágniewány/ mową Odpowie tobie práwie piorunową KlonFlis H3; KlonWor 39. [Cf też Przen odpowiedzieć czym.]

»kilka słów [przećiwko czemu] odpowiedzieć« (1): by mnie chciał pan Koſtká pozwolić tego/ żebych kilká ſłow przećiwko they rzecży páná Boiánowſkiego odpowiedział/ vcżyniłby dobrze y mnie/ y ſobie GórnDworz Aa2.

Szeregi: »odpowiedzieć i napisać list« (1): Demetrius ná te ſlowá iego thák mu odpowiedział/ y nápiſał táki liſt [respondit ei et scripsit epistulam talem]: [...] Leop 1.Mach 13/35.

»odpowiedzieć i oznajmić« (1): kiedi sye krol yego M. na seymie spani radamy swimy około tego roſmowy tedi potim przes lyſth swoy panv voyewodzye odpowiedziecz y oznaymycz bedzie raczil LibLeg 11/73.

Przen (20):

odpowiedzieć czym (1): a iako mądrze [Pan Jezus] pirwéy vcżynki/ potym ſlowy odpowiedziáł ijm/ bo przed ijch ocżyma po kázaniu/ vzdrowil wielé niemotznych OpecŻyw 47.

W połączeniu tautologicznym: odpowiedzieć mówiąc [z przytoczeniem] (1): Ciáło ſię chłubi młodośćią/ ſwą kráſą, y też cżyrſtwośćią/ mam długi cżás ku ſtárośći/ chcę ieſzcże świátá vżyć [...]. Duſzá odpowie z żáłośći/ mowiąc: nie przywodź żądośći ArtKanc S3v.

a) Być autorem tekstu, który przytacza się jako odpowiedź [w tym: komu (4)] (7):

odpowiedzieć na co [zawsze: na to] (5): Ná to wſzyſtko nie iá/ ále Ambroży święty niech ći odpowie; ktory ták piſze: [...] WujJud 124, 188v, 241; LatHar 253. Cf odpowiedzieć na co miasto kogo.

odpowiedzieć na co miasto kogo (1): niechże ſobie/ chceli obácżyć błąd y omyłkę ſwoię/ cżyta ſwe Patreſy/ á oni mu miáſto mnie to pokazą [!]/ y ná to odpowiedzą. CzechEp 291.

odpowiedzieć za kogo (1): Dla czegoż [...] dał był żydom ſtáry zakon/ gdy inego czekáć myeli? (–) Odpowyeć zá myę Páweł S. KromRozm II i3v.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A ieſli ſię niegodnośćią wymawiamy/ dobrze odpowiedźiał ná to S. Cyryllus Alexándryiſki Biſkup [...] że tym ſpoſobem nigdj do ſtołu Páńſkiego nie poydźiemy. LatHar 253.

Z przytoczeniem (2): WujJud 241; że Mária bez poznania mężá/ z mężá pocżęłá. Rzecżeſz iáko to? Niechći odpowie ánioł/ Duch ś: práwi/ znidzie ná ćię o Mária BudNT Ii5v.

b) O kontakcie mistycznym człowieka z Bogiem [w tym: komu (9), czemu (1)] (11): Policżę was miecżem [...]: przeto iżem wolał [!]/ á nie odpowiedzieliśćie: máwiałem/ á nieſlucháliśćie Leop Is 65/12; BibRadz Ier 33/3; NAchyl Iehowo vcho twoie/ odpowiedz mi BudBib Ps 85/1, Iob 14/15, Ps 26/7, 118/5; ArtKanc P18v.

odpowiedzieć skąd (1): Gloſem moim do Iehowy wołałem/ y odpowiedział mi zgory świątośći ſwey. BudBib Ps 3/4.

Zwroty: »odpowiedzieć głosowi [czyjemu]« (1): iako ćię ſkoro vſłyſzy wołáiącego odpowie głoſowi twoiemu [ad vocem clamoris tui ... respondebit tibi]. BibRadz Is 30/19.

»odpowiedzieć [jakie] słowa« (1): Thedy odpowiedział Pan Angiołowi ktory mowił we mnie ſlowá dobre [respondit... verba bona]/ ſlowá poćieſſne. Leop Zach 1/13.

Szereg: »odpowiedzieć a mowić« (1): Obáczże to Iobie [...]/ vmilkni á ia będę mowił. Ieſliż maſz ku themu iákie ſłowá odpowiedzże mi/ A moẃ [respondere mihi, loquere] BibRadz Iob 33/32.
a. Bez poprzedzającej wypowiedzi rozmówcy (zgadując myśli lub reagując na działanie) (11): A wżdy Ewányeliſtá piſze/ iż Pan odpowiedzyawſzy/ rzekł do nich. Piſze iż odpowiedzyał/ á nie piſze áby go kto ocż pytał. RejPos 227.

odpowiedzieć komu (5): Y piſze Ewányeliſtá s. iż im odpowiedzyał obiemá chocia nic nie mowili: owym odpowiedzyał wedle pokrytośći ſercá y myſli ich/ á owdzye też odpowiedzyał onemu nędznikowi wedle ſercá/ wiáry/ á pożądliwośći iego. RejPos 227. Cf odpowiedzieć co komu; Zwrot.

odpowiedzieć co komu (1): A coż mu odpowiedzyał? Nie piſzeć thu Ewányeliſtá áby mu rzekł kthore ſłowo/ ále piſze iż go wzyąwſzy zá rękę/ y vzdrowił go. RejPos 227.

odpowiedzieć czemu (2): Pán Iezus ktorému ij myſli iawné ij ſerce/ a nitz iemu nieſkryto odpowiedziáł myſlám ijch. Y tzo myſlicie zlé rzecży w ſertzách waſſych. OpecŻyw 43, 46v.

Z przytoczeniem (2): OpecŻyw 43; Od drugiego też policżek wziąwſzy [...] nic inſzego nieodpowiedział iedno, cięſzka by rzecż zawſze wiedzieć gdyby trzeba dla złego cżłowieka w kapalinie chodzić. BielŻyw 46.

W połączeniu tautologicznym: odpowiedziawszy rzec [w tym z przytoczeniem (1)] (2): Ale Iezus poznawſzy myſli ich/ odpowiedźiawſzy rzekł do nich/ Coż myſlićie w ſercách wáſzych? BibRadz Luc 5/22; RejPos 227.

Zwrot: »nic [komu] nie odpowiedzieć« = zmilczeć (1): vmilkła Xantipa y zlała go pomyiami, ktoryż iey nic nie odpowiedział, iedno głową zatrząſl BielŻyw 47.
b. Wypowiedzieć się polemicznie w związku z czyjąś uprzednią wypowiedzią nie skierowaną do wypowiadającego się, lecz do nieokślonych odbiorców (48):

odpowiedzieć z kogo, z czego (2): O cżym żem też ná wielu inſzych mieyſcách piſał/ tákżem y ná ty ſłowá z liſtu Páwłowego [...] odpowiedźiał CzechEp 345. Cf odpowiedzieć o kim z kogo.

odpowiedzieć komu (12): KrowObr 52; GórnDworz 12; GrzegŚm A3; Ale pirwey niż przyſtąpim ku inſzym rzecżam ktemu należączym/ odpowiemy niektorim/ ktorzy też pod zakrywką piſmá ſwiętego vſługowánie ſłowem Bożym wywrocić vśiłuią. RejPosRozpr cv; iż teraz niektorzy [...] to nam mieyſce zarzucaią/ powiedáiąc że ie zle Ewán-ieliſtá przywodzi [...] (ktorym śię da pan Bog inſzego cżáſu odpowie.) BudNT Ff8v, przedm bv; CzechRozm 167v; CzechEp 100, 266; NiemObr 26. Cſ »nic nie odpowiedzieć«.

odpowiedzieć czemu (1): że Luter trochę przed śmierćią przećiw Zwinglianom kśiążki nápiſał/ [...] ktorym Miniſtrowie Tygurſcy záśię wnet odpowiedźieli. WujJud 11.

odpowiedzieć co [w tym: co (2) – nieokreślone, względne –, nieco (2), nic inszego (1)] (5): KrowObr 52; CzechRozm 146; CzechEp 327, 337; Ná ktore świádectwá chcąc co odpowiedźieć Heretycy ták mowią: że [...] WysKaz 28.

odpowiedzieć na co [= na rodzaj wypowiedzi] (20): KrowObr 52; Tę náukę/ ktora vczy o ſkutkách biegow Niebieſkich/ dwoiákim ią ſpoſobem przećiwnicy iey gánią. Naprzod zmyſláiąc ią być niczemną y fáłſzywą náuką: pothym obłędliwą/ y Krzeſeijáńſkiemu człowieki nieprzizwoitą: porządkiem tedy ná tho potwarſtwo krotko odpowiem. LeovPrzep a2v; GrzegŚm A3; WujJud 246v; CzechEp 260, 261, 262, 269, 301 (15); Piſze X.K. iákobych mu ná trzećią cżęść árgumentow iego/ nie odpowiedźiał NiemObr 26.

odpowiedzieć na co [= na jaki temat; w tym: na to (7), na co (1)] (20): SarnUzn E2v; WujJudConf 245; CzechRozm 128v, 167v; SkarJedn 73,233; Ktora dumá/ iż ſię iuż też zbiłá/ y ná Pſalm ſię ten 143. [...] odpowiedźiáło/ lib. 2. kap. 7. Przeto ſię tu tym báwić znowu niechcę. CzechEp 345; Ná co ácż iuż przedemną bárzo dobrze/ choćiaż bárzo krotko/ odpowiedźiał P. Ian Niemoiowſki: iednák toż y ia z potrzeby przydáć nieco muſzę. CzechEp 383, 266, 322, 327, 344, 345 (11); NiemObr 40; WysKaz 28. Cf »trzemi słowy odpowiedzieć«.

odpowiedzieć o kim z kogo (1): A iżem iuż o tych Aniołách z Dionizego ná dumę X.K. odpowiedźiał/ tedy ſię iuż też tym tu więcey báwić nie będę. CzechEp 301.

odpowiedzieć gdzie (7): Toć ſzcżere potwárze wáſze/ ktore y odpowiedźi ſą niegodne: ácżechmy iuż doſyć ná nie ná ſwych mieyſcách odpowiedźieli. WujJud 246v; Lecż tákim wartogłowom indzie/ da Bog/ wrychle odpowiemy BudNT przedm bv; CzechEp 261, 269, 345, 348, 358.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: iż, że] (4): Odpowiedźieliſmy im wyżſzey ná to/ że my záchowuiemy wſzyſtek ſpoſob Apoſtolſkiego Kośćioła. WujJudConf 245; CzechRozm 167v; CzechEp 100; A przecz że/ mowią [heretycy]/ ánioł tego Ianowi czynić nie dopuśćił? Iż [...]. Powtore możem odpowiedzieć: iż ieſli Ian wiedział/ że to był nie Chriſtus ále ánioł: tedy [...] WujNT 883.

Z przytoczeniem (1): Ktorych ſłow ſwoich ácżkolwiek ſamże ná kráiu/ krotką ſummę położył/ [...] ná ktorąby tylko mogło ſię też krotko odpowiedźieć/ w ty ſłowá. Ktokolwiek ſobie zmyśla wćielenie Chriſtuſá Iezuſá [...] ten ieſt Antychriſtem CzechEp 343.

Z zaimkiem przysłownym (1): Nád to iáko odpowiemy Anthykryſtowi ná ono iego śpiewánie GrzegŚm A3.

W charakterystycznych połączeniach: dobrze odpowiedzieć, dostatecznie, krotko (7), porządkiem; odpowiedzieć na argument, na artykuły, na dumę (2), na maszkarę ‘oszczerstwo’, na naukę, na pisanie, na potwarstwo (potworze) (2), na słowa (2), na śpiewanie, na wywody (2); odpowiedzieć na [= na temat] [które] miejsce, na przekładanie, na psalm [który], na rożność słow, na [którą] rzecz, na świadectwa (2).

Zwroty: »odpowiedzieć dać« = odpowiedzieć (może błąd) (1): godźi ſię naprzod ná I.M.X.K. piſánie o tym/ odpowiedźieć dáć CzechEp 323.

»nic, słowka jednego [komu] nie odpowiedzieć« (1:1): w cżym gdyby ſie oni z Kośćiołem nie zgadzáli/ [...] ſłowkáby iednego Trydeitom odpowiedźieć nie umieli. WujJud 44; CzechEp 260.

»[na co] trzemi słowy odpowiedzieć« (1): A ná wtorą [rzecz] máło nie trzemi ſłowy odpowiem CzechEp 404.

Przen: Być autorem tekstu, który przytacza się jako odpowiedź (2):

odpowiedzieć na co (1): Iáko to y Grzegorz Papież bacżył [...] ták że iuż zdawná on ſam ná to wſzytko odpowiedźiał CzechEp 48.

odpowiedzieć za kogo (1): Grzegorz Papież zá nas odpowiedział CzechEp 48 marg.

c. Zareplikować, znaleźć właściwą odpowiedź [komu na co] (1): Naydzye ſie co odpowie mu ná wſzytki ſłowá PaprPan Ov.
d. Udzielić przepowiedni, wyroczni, wygłosić proroctwo (10):

odpowiedzieć komu (2): pátrzcie wzgorę/ á o cżymkolwiek chcecie wiedzieć/ w ſercách ſwych rozmyſlayćie/ ále iáwnie nic nie mowcie [...]. Rzekł Alexander/ ktorym ięzykiem [drzewo słońca i miesiąca] mi odpowiedzą. HistAl L3. Cf odpowiedzieć co komu.

odpowiedzieć co komu (1): odpowiedzýał Iozef / krom mnye bog odpowye ſztzęſliwe rzetzy Faraonowi HistJóz Bv.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: iż] (4): Potym Atheńſcy rádzili ſie bogá Apoliná v Delfow/ iákoby ſie beſpiecżniey bronić mieli tey wielkośći nieprzyiacioł. Odpowiedzyał iż w drzewiánych murzech. BielKron 117, 27, 121v, 126v.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: tak (1)] (3): HistAl L3 [2 r.]; gdy w koſciele v Themidos pytał ſwoich bogow/ iákoby zaſię mogł ludzki naro[d] ſkrześić ktory potonął. Odpowiedzyeli ták/ kiedy będzyeſz kośći mácierzyſte przez ſoę miotał BielKron 23v.

Z zaimkiem przysłownym [zawsze: tak] (2): Haec ex oraculo Apollinis, [...] Ták Bóg Apollo Pythius odpowiedźiał Mącz 267b. Cf Z przytoczeniem.

e. Zgadnąć trafnie [komu] (1):
Zwrot: »odpowiedzieć k gadce« (1): rácż mi odpowiedzieć ktey gadce Cżterzey bráćia zárowno biegáią/ nog żadnych nie máią HistRzym 24v.
2. praw. Zeznać, udzielić wyjaśnień przed sądem będąc stroną pozwaną (8): Kiedyby pozwány ná Roku pierwſzem álbo wtorem ſtánął y odpowiedział/ A potym vpornie od ſądu odſzedł/ Táki ma być karan winą 14. grzywien UstPraw C3.

odpowiedzieć co [w tym: co (2) — pytajne, względne —, to (2)] (4): ModrzBaz 21; WujNT Luc 12/11; gdy Woźnégo vyźrzę/ chcę odpowiedźiéć to/ co wedle Práwá będźie SarnStat 569, 575.

odpowiedzieć na co (2): niedáwáć oſkarżáiącemu wiáry pirwey/ niżli śię wſzytkiego dowieſz/ coby też ná to druga ſtroná odpowiedźieć mogłá. ModrzBaz 21. Cf Zwrot.

odpowiedzieć przed kim (1): nie rádźi ſye tám [we Włoszech] zwierzchni Pan poddánego ſwego/ [...] niepozywa ćię też tám ábyś ſtánął/ y odpowiedźiał przed Pánem/ ále niezwieſz kiedy ćię wezmą OrzRozm L3v.

Z zaimkiem przysłownym zastępującym przytoczenie (2): Mącz 195c cf Zwrot; WujNT Luc 12/11 cf Szereg.

Zwrot: »odpowiedzieć na żałobę« (1): Litem contestari, [...] odpowiedzieć ná żáłobę ták álbo owák. Mącz 195c.
Szereg: »odpowiedzieć abo mowić« (1): A gdy was będą wodźić [...] do vrzędow y zwierzchnośći/ nie fráſuyćież ſię iáko y cobyśćie odpowiedźieć ábo mowić mieli [quid respondeatis aut quid dicatis]. WujNT Luc 12/11.
Przen: Na sądzie bożym [komu jako] (1): Bo ſie iuż wam Czás gotowaċ Co macze s Cżartem rokowaċ Aya komu [lege: a jako mu] od powiecze Gdy załobe vſliſſycze RejKup y6v.
3. Zagrozić, poprzysiąc nieprzyjaźń; inimicitias indicere Mącz; denuntiare Modrz [w tym: komu (9)] (10): UstPraw F2; Mącz 87b; że ktoby cżłowieká nieodpowiednie bez przycżyny zábił/ zſtawa ſię bezecnym: á ieſliby mu pirwey odpowiedźiał/ tedy iuż bezecnośći vchodźi. ModrzBaz 81; GórnRozm B3v; Perduellis – Nieprzyacziel ktorimi odpowiedział. Calep 777b; SarnStat 624.
Zwrot: »odpowiedzieć na gardło, na głowę« = denuntiare vim a. periculum vitae Mącz (1:1): Vim denuntiare alicui, Odpowiedzieć komu ná gárdło. Mącz 499b, 254b.
Przen (2): przydáie tenże Bog: Z ręki ſmierći wyrwę ich/ y s ſmierći wyrwę ich. [...] Y będę vgryzienie twoie o pyekło. Y wątpiſzże ieſzcże/ że to Syn bożi ná on cżás był odpowiedział/ ſmierći? SarnUzn E4.
Zwrot: »na gardło odpowiedzieć« (1): áni owych chwalić mogę kthorzy chczącz być widzieni práwemi dworzány/ ná gárdło kſięgam odpowiedzieli/ ták iż zda ſie im/ żeby [...] sſtánieć muſieli/ gdzieby mieli dáć to znáć ludziom/ iż ſie vcżyli kiedy. GórnDworz Cv.
4. Powiedzieć coś do kogoś, zacząć mówić; respondere PolAnt, Vulg; dicere, loqui Vulg [w tym: w przekładach z Biblii, hebr. (22)] (32):

odpowiedzieć do kogo (2): BudNT Act 3/12; zbieżał ſię wſzytek lud ku nim [...]/ zdumiawſzy ſię. A vyźrzawſzy Piotr/ odpowiedźiał do ludu: Mężowie Izráelſcy/ co ſię temu dźiwuiećie? WujNT Act 3/12.

odpowiedzieć komu (10): BierEz E4v, N3, Sv; BibRadz Act 8/34; A gdyż Krol ten liſt przecżedł wnet gośćiom odpowiedział HistRzym 14v; BudBib 4.Esdr 2/10; WujNT Act 2/14, 5/8, 8/34. Cf odpowiedzieć komu cum inf.

odpowiedzieć co [w tym: co pytajne (1)] (3): Nie odpowieſz [Non respondebis (marg) Non testificaberis (–)] ná bliźniego twego świadectwá kłamliwego. BudBib Ex 20/16; ActReg 168. Cf odpowieć co na co.

odpowiedzieć co na co (1): nieprzydzieli [towarzysz twój] tego dniá co ná to odpowieſz. HistRzym 119.

odpowiedzieć o kim (1): Od powiedział PPodskarbi inSenatu odwu Poimanych przyktorych signa naleziono. ActReg 25.

odpowiedzieć skąd (1): Przyſzedł we drzwi zákołátał/ [...] Więc gdy pocżty nie widziano/ Z gory mu odpowiedziano: [...] BierEz Sv.

odpowiedzieć komu cum inf [= że powinien inf] (1): Iezu ienżes nieſiedḿ kroć/ ale ſiedḿ dzieſiąt y ſiedḿ kroć, grzeſzączem y odpuſcić temuſz Piotrowi odpowiedział TarDuch B3.

cum A cum inf (1): Iezu kthorys ſie y oycza iednego być w ſile [...] odpowiedział. TarDuch B6.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Ták mowi pan do Ezdraſzá/ Odpowiedz [Nuntia] ludowi moiemu/ iſz im dam kroleſtwo Ierozolimſkie BudBib 4.Esdr 2/10.

Z przytoczeniem (8): Gdy xánt tego ſłucháć niechćiał Stároſtá mu odpowiedział: Xánćie dármo tego broniſz BierEz E4v, N3; BudNT Act 3/12; WujNT Act 2/14, 3/12, 5/8, 10/46, s. 462.

W połączeniu tautologicznym: odpowiedziawszy (począć) mowić, rzec [zawsze z przytoczeniem] = respondens ait a. dixit (dicit, dicebat, coepit dicere) PolAnt, Vulg; respondit dicens Vulg (14:10): A on porzućiwſzy płaſcz/ gdy wſtał/ przyſzedł ku Iezuſowi. Y odpowiedźiawſzy Iezus/ rzekł mu/ Czego chceſz ábychći vczynił? BibRadz Mar 10/51, Mar 14/48, Luc 13/14, Act 8/34; RejPos 224v [2 r.]; WujNT Mar 10/24, 51, 12/35, 13/5, Luc 13/14 (8).

Zwrot: »nic nie odpowiedzieć« (1): Ezopowi on liſt podał: Przecżedſzy nic nie odpowiedział BierEz F4.
5. Ponieść odpowiedzialność [za co] (1): Ale on [...] odpowiedział zá grzech cudzy. HistRzym 87v.
6. Wypowiedzieć posłuszeństwo; diffidare JanStat (4): chczyal ly yeden dworzanyn swym Lysthem odpowyedzyecz MetrKor 37/1.

odpowiedzieć komu (2): wſzyſcy pomocnicy [...]/ którzy z miłośći ku nam y Króleſtwu Polſkiému [...] odpowiedźieli Miſtrzowi y Zakonowi/ od wſzelkiéy trudnośći v Miſtrzá Zakonu przerzeczonégo máią bydź wolni SarnStat 1074 [idem] 1113.

Przen [czemu] (1): Nuncium remittere uxori [...] Rozwieść ſie s żoną. Virtuti nuncium remisisti, Odpowiedźiałeź cnocie/ to yeſt niecnotąś ſie ſtał. Mącz 254a.
7. Wypowiedzieć wojnę; arma sumere, bellum denuntiare a. indicare a. indicere, inferre arma a. bellum a. signa Mącz (9): Arietem emittere. Proverb. Odpowiedzieć. Nam Foecialis bellum indicens arietem in hostium fines mittebat. Mącz 16a, 24a, 55d, 87b [2 r.], 123c [2 r.], 254b.

odpowiedzieć komu (1): Arma sumere, Walczić/ odpowiedzieć komu. Mącz 432b.

8. Wysłać poselstwo (2): Nuncium remittere. Odpowiedzieć. Mącz 254a.

odpowiedzieć komu (1): Widząc Krześćiáńſkie kſiążętá ſwe rzecży/ bárzo złe/ Ceſárzowi Konſtántynopolſkiemu odpowiedzyeli. Ceſarz dał pomoc Almerykowi BielKron 179.

9. Odwzajemnić się, odpłacić się (2): thrzebá by tu kogo zębátego/ ktoryby krzywdę białychgłow ná ſię wziąwſzy/ (bo męſzcżyzná ſam zá ſię káżdy odpowiedzieć może) mogł ich/ przećiwko w.m. [...] mężnie bronić GórnDworz Vv.

odpowiedzieć na co (1): ták [był] ná poyrzeniu podły: iſz kto go podkał á nieznał/ y ná pozdrowienie iego nie odpowiedział. SkarŻyw 212.

[odpowiedzieć czym: strzelali na nas trzykroć [...], nasze też galery odpowiedziały strzelbą RadzPodróż 225.]

10. Okazać się godnym, sprostać [czemu] (1): Maż tedy zewſzyſtkich sił o to ſię ſtarać/ yżebyś ſię takowym mężem ſtał ktoryby tym tak znamienitym młodośći twey pocżątkom godnie odpowiedzieć mógł KwiatKsiąż Q2v.

Synonimy: 1. oddać, odkazać, odmowić, odprawić; b. odpisać; 4. powiedzieć, rzec; 9. nagrodzić, odczynić, oddać, oddarować, oddzielać, odgeltować, odpłacić, odpłacić się, odsłużyć, odwetować, zawetować.

Formacje współrdzenne cf POWIEDZIEĆ.

Cf ODPOWIEDZENIE, ODPOWIEDZIAN

KW