[zaloguj się]
[pdf]

ROZKŁADAĆ (23) vb impf

roz- (13), roſ-, ros- (10).

o oraz drugie a jasne; w inf -kła-; w pozostałych formach -kła- (10), -kłå- (2); -kłå- Calep; -kła- : -kłå- Mącz (4:1).

Fleksja
inf rozkładać
indicativus
praes
sg
1 rozkładåm
2 rozkładåsz
3 rozkładå
praet
pl
3 m pers rozkładali
imperativus
sg
2 rozkładåj
conditionalis
sg
3 m by rozkładåł

inf rozkładać (5). ◊ praes 1 sg rozkładåm (11). ◊ 2 sg rozkładåsz (1). ◊ 3 sg rozkładå (2). ◊ praet 3 pl m pers rozkładali (1). ◊ imp 2 sg rozkładåj (1). ◊ con 3 sg m by rozkładåł (1). ◊ part praes act rozkładając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. rozłożyć.

1. Umieszczać w różnych miejscach; digerere, disponere Calep, Cn; ordinare Calep; dispensare, distribuere Cn [w tym: co (5)] (8): KrowObr 120; Reconcinno, Záś rządnie rozkłádam. Mącz 348c; Digero, Ordino, dispono – Rozrządząm, rozkładam. Calep 323a.

rozkładać komu (2): Odzwierny ma brzękáć w Zwonek/ y w Zwon bić/ Kośćioł/ Zákryſtyą otwieráć/ y kxięgi Káznodziei roſkłádáć. KrowObr 120; A ia iáko bogáty kupiec w ſklepie wielkim Rozkłádam ſwé towáry cudzoźiemcom wſzelkim KochFr 113.

rozkładać miedzy kogo (1): pothym [Eumenes] ná nie [swe rycerstwo] chytro záſzedł/ o thy liſty [oferujące nagrodę za głowę Eumenesa] mowiąc: żem ie ia ſam piſał/ y chłopcu roſkłádáć kázał miedzy lud poſpolity/ kuſząc was co zá chuć maćie przećiw mnie BielSpr 46v.

W połączeniu z określeniem formy układu (2): Widzę zboycę zdaleka/ i goſcia zdradnego/ A on zgori las wali do brzegu morſkiego. Nowych galer prziczinia/ ſtarich poprawuie/ Wioſła rzędem roſkłada/ żagłow przipatruie. KochSat Cv; Decusso, Ná vkoś roskłádam/ álbo ná xtałt gwiazdki/ álbo ná xtałt krziżá ſwiętego Andrzeyá. Mącz 79b.

[Przen [gdzie]: Maria bendancz iuss strachem obranyona, poczela wsswem sserczu roskladacz wielgi ssmetek SprChęd 37.]
2. Dzielić całość na części [w tym: na co (3)] (4): Partes facere Dźielić ná częśćy/ roskłádáć. Mącz 281b.
Zwrot: »na cząstki [co] rozkładać« (1): A iż ná cżąſtki náukę ſwą rozkłádáli [prorocy]/ cżęſtokroć przypomináią pogrozki y obietnice/ y cżáſy obiáwienia ktore miewáli od Pána. BibRadz I 353v.
W przen (2):
Zwrot: »na raty rozkładać« (2): Lepiey razem wſſytko włoziċ Przeċ tak na raty rozkłada⋅[dobre uczynki na wagę] Ieſli że wċzem nadzieię ma⋅ RejKup Bb, e4v.
3. Rozpościerać coś, co było złożone, rozprostowywać, rozciągać; dispandere, evolvere, explicare, extendere, obtendere Calep (5): Dispando, Extendo – Wiwieſząm, rozcziagam, rozkładąm. Calep 331a; Explico, Extendo, evolvo: et proprie de iis rebus dicitur, quae plicis involutae sunt – Rozwiiąm, rożcżagąm, rozkładąm. Calep 394a, [718]b.
a. O roślinach (2):
Zwroty: »kwiat rozkładać« = rozkwitać (1): Iák ſię letnie grzybienie kąpie w gnuśney wodźie/ Zołty kwiát rozkłádáiąc [...]: Ták Iſzkáryotowá ogniſta vrodá/ Iák zorzá niezágáſła świećiłá ſię brodá. KlonWor 28.

»rozkładać liście« (1): BLuſzcżu przebuyny/ tu przy tey mogile/ Cicho wyraſtay/ popinay ſię mile/ Roſkłáday piękne liśćie KlonŻal Dv.

4. Wyciągać na boki, rozstawiać, rozsuwać; varicare Mącz; divaricare, dividere, extendere Calep [w tym: co (2)] (3): Varico [...] Goleni/ koláná rozkładam/ kráczam ſie. Mącz 475d; Divarico, Extendo, divido – Rozkłądąm, rozkracząm, rozwaliąm. Calep 335a.
Przen [po czym] (1): A iáko rybá wodę głową porze/ Ták ſzkutá rzekę ſztabą rznie y orze. Y dźieli brozdy ná obiedwie ſtronie/ Iák po zagonie. Wąſy [tj. bruzdy fal] roſkłáda po wodźie przed ſobą KlonFlis E4.
5. Wyjaśniać, objaśniać; disputare, perputare Mącz [w tym: co (2)] (2):

[rozkładać komu: AktaSynod I 24 cf Szereg. Cf rozkładać około czego komu.

rozkładać około czego komu [= objaśniać komu co]: Około tedy tych ustaw mamy ludziom jaśnie rozkładać AktaSynod I 26.]

W połączeniach szeregowych (2): Disputo, Contendo. Diſputuyę/ Rzecz yáką rozbieram/ Rozkłádam/ wywodzę yęzykiem á słowy. Mącz 90a; Perputo, Dobrze ku wyrozumieniu dawam/ którą rzecz wykładám/ rozkłádam/ rozwięzuyę słowy. Mącz 333c.

[Szereg: »rozkładać i wykładać«: Nazajutrz [...] [Małopolanie] żądali, żeby im niektóry z braciej był dan, który by im niektóre słowa wykładał, jako by je mieli rozumieć, [...] i dani im dwa, [...] którzy im to, o co się pytali, rozkładali i wykładali AktaSynod I 24. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]]
6. Odkładać, opóźniać [co] (1): A wſzákoż ia nie rádzę nikomu vbeſpiecżáć ſie ná láthá ſwoie á roſkłádáć cżáſy tego vznánia ſwego. RejZwierc 178v.

Synonimy: 3. rozcięgać, rozpościerać, rozstawować, rozszerać, rozszerzać; 4. rozpościerać.

Formacje współrdzenne cf KŁAŚĆ.

Cf ROZKŁADAJĘCY, ROZKŁADAN, ROZKŁADANIE

PP