[zaloguj się]
[pdf]

ROZKOCHAĆ SIĘ (79) vb pf

roſ-, ros- (79), [roz-].

sie (75), się (4).

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf rozkochać się
praet
sg pl
1 m -em, -m się rozkochåł m pers -echmy się rozkochali
f -em się rozkochała m an
2 m m pers -ście się rozkochali
3 m rozkochåł się, by się był rozkochåł m pers rozkochali się
f rozkochała się m an
n subst rozkochały się
plusq
pl
3 m pers byli się rozkochali
imperativus
sg pl
2 rozkochåj się rozkochåjcie się
3 niechåj się rozkochå niech, niechåj się rozkochają
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy się rozkochali
3 m by się rozkochåł m pers by się rozkochali
n subst by się rozkochały

inf rozkochać się (26). ◊ fut 1 sg rozkochåm się (2). ◊ 2 sg rozkochåsz się (2). ◊ 3 sg rozkochå się (6). ◊ 3 pl rozkochają się (4). ◊ praet 1 sg m -em, -m się rozkochåł (2). f -em się rozkochała (1). ◊ 3 sg m rozkochåł się (3). [f rozkochała się.] ◊ 1 pl m pers -echmy się rozkochali (1). ◊ 2 pl m pers -ście się rozkochali (1). ◊ 3 pl m pers rozkochali się (3). subst rozkochały się (1). ◊ plusq 3 pl m pers byli się rozkochali (1). ◊ imp 2 sg rozkochåj się (9). ◊ 3 sg niechåj się rozkochå (1). ◊ 2 pl rozkochåjcie się (2). ◊ 3 pl niech, niechåj się rozkochają (2). ◊ con 3 sg m by się rozkochåł (6). ◊ 1 pl bychmy się rozkochali (1). ◊ 3 pl m pers by się rozkochali (2). subst by się rozkochały (1). ◊ praet 3 sg m by się był rozkochåł (1). ◊ part praet act rozkoch(a)wszy się (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (cztery z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

1. Upodobać sobie; z dopełnieniem nieosobowym: gorąco czegoś zapragnąć; gaudere PolAnt [w tym: w kim, w czym (36)] (37): Wten czás ſie rozkwitnie ſpráwiedliwy á roſkocha ſie w możnoſći ſwoiey ktorá mu ſnadz będzie roſſerzona áż od morzá do morzá. RejPs 105; Abowyem byś ty ſam racżył á odemnye bráć chcyał/ Ofiáry ty ktorebych ya ku twoyey chwale dał/ Ale ia wiem iż ſie ty w tym nigdy nie roſkochaſz/ Gdyż ty ſam yáko możny Pan wſſytko w mocy ſwey maſz LubPs N4v; Ták im oná fortuná co ná kole ſtoi/ Iako inym motylem po ſwey myſli broi. A ſnadź káżdy gdyby ſie w tym obacżył práwie/ Máłoby ſie roſkochał w tey obłudney ſpráwie/ Ktorą po wſzytki cżáſy zá żywotá tego/ Z wielką pracą wieść muśi do wieku ſwoiego. RejWiz 87v; RejPos 85; Bo ácżći to ieſt przyrodzeniu náſzemu ſtráſzna rzecż rozłącżyć ſie s ſwiátem y z onemi nałogi iego/ ktorimechmy tu iuż przywykli á w nich ſie roſkocháli/ ále vciekſzy ſie do rozumu iż to iuż inácżey być nie może [...] á cżemużbychmy ſie tego lękáć álbo ſie przed thym wzdrygáć mieli? RejZwierc 166v; Bogáctwá y roſkoſzy/ ſobie vlubili [Żydzi pod panowaniem Achaba 3.Reg 16-22]/ A wſzytko ſwoie ſzcżęſcie/ ná tym záſádzili. Gdy ſie ták roſkocháli/ w oney dobrey myſli HistHel B; WisznTr 32; ZAwitay trunku swięty/ dawno pożądány/ [...] Kto ſie w tobie roſkocha/ iuż niedba o ſkruchę. PaxLiz Dv.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): RejPos 85 cf W przen.

W przen (2): Iuż ocży iego [wiernego] nawięcey ſie w tym roſkocháią/ áby ſie przypátrowáły ſwiętemu Máyeſtatowi iego [Boga]. RejPos 85.
Fraza: »serce rozkochać się ma« (1): Cżemuż by ſię tu ſerce roſkocháć niemiáło/ W tey drodze ktorą Boſtwo ſámo vkazáło. KołakSzczęśl B4v.
a. O Bogu wobec człowieka (i raz wobec Chrystusa): obdarzyć szczególną łaską jako wybranego (10): Prorok wyſláwia zebránie koſćiołá ſwiętego krzeſćiáńſkiego y iáko ſie miał wniem pan bog roſkocháć RejPs 128v; Abowiem ſie on [Pan] rozmáićie roſkochał wnárodzie ludu ſwego RejPs 219, 198v; Ale ſie Pan w tych roſkocha ktorzy ſie go boią LubPs ff2v, S2, Y3v; A vcżynię z nimi przymierze wiecżne [...]. Y rozkocham ſię w nich cżyniąc im dobrze BibRadz Ier 32/41; Iż otoć to ieſt ten ſyn moy namileyſzy w ktorymem ſie ia nawięcey roſkochał. RejPos 9, 83v, 106v.
b. O człowieku wobec Boga i jego nakazów: otoczyć czcią, kultem; oddać się całkowicie (17): RAcz miły panie łaskawe błogoſlawienſtwo vczynic nam tu wiernemu zebraniu twemu [...]: abych my: my teſz vznawſſy ciebie pana ſwego wyznawali troiakoſc oſoby twoiey [...] a roſkochali ſie w Kryſtuſie odkupycielu ſwoiem RejPs 97; Vpomina prorok lud krzeſćyáńſki/ áby ſie roſkocháli w pánu ſwoim/ znáiąc wielkie dobrodzieyſtwá iego RejPs 141v; Abowiem oná ſluſſna ſpráwá á łáſkáwa náuká iego/ może roſkocháć káżdego nád rozliczne ſkárby/ á ták y ia roſkochawſſy ſie wroſkazániu iego á maiąc ná pámięći ſwięte ſlowá iego nigdy od ſćieſzki ktorá wiedzie kniemu niebędę mogł odſtępić. RejPs 176, 132, 188v; Hoynie cye vbogáći z miłoſierdzya ſwego/ Yedno ſie chciey roſkocháć w łáſce ſwiętey iego LubPs Kv; Bo gdy ſie ia w tym Pánie ſwym ták vprzeymie roſkocham/ Vstánąć wſzyſcy złośnicy LubPs X6, T5; A iákoż ſie nie maſz roſkocháć w tym dzieciątku á w thym ſwiętym národzeniu iego RejPos 20; A iákoż ſie tu [cf Luc 22/28-30] nie máią roſkocháć wſzyſcy wierni Páńſcy w tych ſwiętych obietnicach iego? RejPos 319, 30v, [137], 175, 285, 317v; Poznaſz [że rozważanie męki Chrystusa podoba się Bogu] nákoniec z przywileiow wielkich/ ktoremi cudownie práwie obdárzono te/ ktorzy w męce Páńſkiey oſobliwie ſię byli roſkocháli iáko S. Brygidy wdowy/ S. Fránćiſzká/ S. Káthárzyny z Senny/ y inſzych nie máło. LatHar 257.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A ták tym ſie cieſz á tym ſie roſkochay w thym Pánu á ſtworzycielu ſwoim/ iż gdy będzieſz wiernie dufał iemu [...] iż on przeźrzy áż do ſercá twego RejPos 126.

2. Ucieszyć się, uradować się (40): ILe ieſt was ludzi náſwiećie roſkochayćie ſie á dáwayćie to znáć weſołemi głoſy iż ſie nam ſtał krol zdziwney wyſokoſći RejPs 70; A ći ſie niechay roſkocháią ktorzy práwie náſladuią ćiebie á niechay wołáią iż to ieſt wielmożny náſz bog/ ktorzy chcą być vczeſniki wybáwienia twego. RejPs 102v, 88; Abowiem ſłuchay iáko ſie tu nie ma roſkocháć wierny iego/ gdyż wie á tego ieſt pewnie iſt/ iż mu vſtáwicżnie á záwżdy gotuie y ſpráwuie y ty docżeśne y wiecżne zápłáty iego RejPos 325, 123, 124v, 267, Ooo3v.

rozkochać się z kogo (1): A iákoſz ſie tedy nie maſz roſkocháć á rozrádowáć s tego krolá a s tego kſiążęciá/ ktoryć tu przyſzedł ná to tákie wybáwienie twoie RejPos 19.

rozkochać się z czego (6): RejPs 199v; A iákoż ſie tu s tey ták wdzyęcżney nowiny [o przyjściu Zbawiciela] roſkocháć nie mamy? RejPos 274v, 84v, [290]; Stoią zamki/ ſtoią mury puſte [...] A iákoż tu nieprzyiaciel ſerczá nie ma bráć? á iákoż ſie thu nie ma iáko dyabeł z niedbáłey duſze roſkocháć? RejZwierc 185v.Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

rozkochać się czym (1): Azaſz ſie nie ma cżym roſkocháć pocżćiwa żoná á pocżćiwa niewiáſtá/ ktora ſie záchowywa wedle woley ſwiętey tego Páná RejPos 175v.

rozkochać się w czym (12): A ſpráwiedliwi obaczywſſy to dziwnie ſie roſkocháią w ſpráwach ſwoich RejPs 161, 61v, 79v; Wiernić twoi miły Pánie co w tobie vfáią/ Cić ſie z rádoſcią w łáſce twey dziwnie roſkocháią LubPs B4v; Niechay ſie ſługá twoy roſkocha w dobrym [Dirige servum tuum in bonum] BibRadz Ps 118/122; A tu napirwey s tey pocieſzliwey Ewányeliey [Matth 23] vważáć mamy [...] Drugie/ roſkochay ſie w thym gdyżeś cżłonkiem Páná ſwego/ iákie więźnie wiedzyeſz poſpołu z nim/ á iákoś poráźił nieprzyiacioły ſwoie RejPos 110v; A ták tu ſie obácż moy miły Krześćiáńſki brácie/ ieſli ſie ty tu nie maſz w cżym roſkocháć w tey proſtocie ſwoiey/ ſłyſząc nád ſobą o tákiey opátrznośći Páná tego RejPos 289v, 84v, 85, 275v. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: w tym (2), z tego (1); iż, że (7), gdy(by) (2)] (9): racz miłoſciwie naſz miły panie y bronic y rządzic nas: abowiem tobiechmy ſamemu z grzeſſyli od ciebieſz ſamego miłoſierdzia ſſukamy: aby ſie ſprzeciwnik naſz nieroskochał gdy by nas vzrzał opuſſczone od ciebie RejPs 63, 126v, 128v, 219; Corki Iudſkie/ vprzeymie ſie z weſelim roſkocháły/ Iż ſkrytość ſądow twych Pánie/ iuż ták ná wſzem poznáły LubPs V6; Bo tákem ſie dziwnie s tego roſkocháłá/ Zem nád ſprzećiwniki zá wygráne miáłá LubPs hh2; RejPos 113, 273v, 317v.

Szereg: »rozkochać się a (i) rozradować (się)« [szyk 5:2] (7): á gdy będzieſz miał wobronie lud ſwoy roſkochaſie wtem pokolenie Iákobowo yrozráduie ſie Izráel. RejPs 79v; O moy miły Andrzeiu á káżdy wierny Krześćiáńſki cżłowiecże/ roſkochayże ſie w thym á rozráduy ſie tey wdzyęcżney nowinie RejPos 275v, 19, 84v, 109, 266v, 267.
W przen (2): Bowyem on ieſt oſobliwem opiekálnikiem tych ktorzy ſobie ſámi pomoc niemogą á tak roſkochay ſie y ty duſſo moiá á przywroć dobrą nádzieię kſobie RejPs 170v; Rozráduyże ſie thedy á roſkochay ty wierna winnicżko Páná ſwego/ á zwłaſzcżá ktoraś ieſt wſzcżepioná w then ſwięty pień Boſkiey máćice iego RejPos 267.
Przen (2):

rozkochać się z czego (1): á iż ſie iuż ſwiát obłędzić nigdy niemoże/ gdyż ieſt poruczon wopiekę iego [Boga]. Abowiem nietylko człowiek rozumny/ ále y ziemiá y niebo roſkocha ſie ſtego RejPs 142.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Rzeki y wſſytki gory nyech ſye roſkocháyą/ Iż wyelką możność Páńſką tu nád ſobą znáyą. LubPs V6v.

3. Oddać się przyjemnościom życiowym (1): [Chrystus mówi:] A tak ten Cżart/ Swiat/ y Cżiało Tak was było rozbuyało Zeſcze ſie tak roſkochali Mnie ſcze prawie ani znali RejKup ee4v.
[Zwrot: »rozkochać się w rozkoszach«: RZekłem tedy w ſercu ſwym: Poydę roskocham śie w roskoſzách [adfluam deliciis]/ á vżywáć będę lubych rzecży. Leop 1575 Eccle 2/1 (Linde).]
4. Zatroszczyć się o coś, zająć się czymś [w czym] (1): AZażby to nie lepſza byłá chwałá Páńſkiey zwirzchnośći moy miły Krześćijáńſki brácie/ áby ty niepotrzebne kropidłá/ kádzidłá/ dzwonki [...]/ iżby to było obroczono ná odkupienie tey niewinney krwie/ zá kthorą Pan náſz roſtocżył hoynie ſwiętą kreẃ ſwoię. Albo ony niepotrzebne kieliſzki/ ſwiecżnicżki/ krzyżycżki/ ktorych leżą pełne kąty/ cżekáiąc pogáńſkich rąk/ áby ſie w nich roſkocháły á opłokáły. RejZwierc 186v.
5. [Rozwinąć się, wybujać (o roślinach): Ieſli pecki álbo płonki máłe ſádźiſz ná zagrodźie/ áby ſię tám pierwey rozkocháły niż ie do ſádu przenieśieſz/ pámiętay áby [...] Cresc 1571 115 (Linde), 146 (Linde); W mym ogrodźie ták ſie [lukrecja] roſkocháłá/ ſłodźiuchna by téż byłá z Kápádociiéy UrzędowHerb 159b.]

Synonimy: 1. rozmiłować się; 2. rozdobrzyć się, rozradować się, rozweselić się.

Formacje współrdzenne cf KOCHAĆ.

Cf ROZKOCHANIE SIĘ

PP