[zaloguj się]
[pdf]

OHYDA (31) sb f

ohyda (28), ohida (2), ochida (1); ohida CzahTr, ohida : ochidą SkarŻyw (1:1).

o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie),

Fleksja
sg pl
N ohyda
G ohydy
D ohydzie ohyd(o)m
A ohydę
I ohydą
L ohydzie

sg N ohyda (6). ◊ G ohydy (1). ◊ D ohydzie (3). ◊ A ohydę (16). ◊ I ohydą (3). ◊ L ohydzie (1). ◊ pl D ohyd(o)m (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Niechęć, odraza; displicentia, fastidium, invidia Cn (18):
a. O odrazie fizycznej (1): Plugáwość nietylko ſzkodę vcżyni/ ále y ohydę. GostGosp 122.
b. O niechęci psychicznej lub odrazie moralnej (17): Phil B; Ohyda lepak owá ktorą w nas rodzą te rzecży/ ktorych gdy po wielkim pożądániu doſtępuiemy/ też na do wzgárdy ich wzywa WysKaz 10; SkarKaz 314b.

ochida czego (1): Ták Pan Bog chćiał tym przykłádem niewſtyd y wſzetecżność ludzką vkáráć: dopuſzcżáiąc ná ſprośniki táką plagę/ á zoſtawuiąc w domu tych/ ktorzy Bogá znáią táką ochidę grzechu tego. SkarŻyw 348.

ohyda ku komu (1): SkarKaz 316b cf W połączeniu szeregowym.

W połączeniu szeregowym (1): Wſzeláką nieżyczliwość y zazdrość/ y ohydę ſerdeczną y zwierzchnią ku brátu memu oddal odemnie SkarKaz 316b.

Zwroty: »mieć w ohidzie« (1): Ty wieſz zniewolenie moie/ iſz mam w ohidzie ten znák cżći moiey ná głowie moiey. SkarŻyw 153.

»przyść w ohydę« (1): Przyſzedłem do wſzech niemal ludźi w ohydę KochPs 169.

»w ohydę [do kogo] przywieść (a. przywodzić), podawać« (2:1): Te y tym podobne rzecży/ ktorymi mię lży nieſłuſznie/ y ktore mi też nieſpráwiedliwie przycżytá/ y w ohydę do wſzech przywieść chce/ iuż teraz ná zad odrzućiwſzy CzechEp 88, 92; CzahTr K.

Wyrażenie: »mierziona ohida« (1): Nie w tákich [sprawach] iákich mię tu ktoś w Polſce vdawał/ Y do ludźi w mierźioną ohidę podawał. CzahTr K.
Szereg: »ohyda i nienawiść« (1): á możeż to kto X. K. pochwalić/ iż nas ták nędznikow [...] do wſzech w ohydę y nienawiść áż ná śmierć przywodźi? CzechEp 92.
α. Hańba, niesława (7):

ohyda czego (1): RejZwierc 187 cf »ohyda a posmiech«.

ohyda komu (1): RejZwierc 21v cf »wstyd a ohyda«.

W połączeniu szeregowym (1): A też máłoby nielepiey iáko y ten drugi áby co rychley zdechł/ áby áni nędze/ áni ohydy ſproſney/ ánipoſmiechu ludzkiego długo nie ćirpiał. RejZwierc 104v.

W przeciwstawieniu: »sława ... ohyda« (1): Co też onemu Lizándrowi Hetmánowi Lácedemońſkiemu ſławy nie przynioſło/ owſzem niemáłą ohydę Phil P3.

Zwrot: »ku ohydzie przywieść« (1): RejZwierc 268v cf »ohyda szpetna«.
Wyrażenia: »sprosna ohyda« (3): lepieyby dáleko domá s poććiwą ſławą zoſtáć/ niż ſie z niepoććiwą á s ſproſną ohydą á s tháiemnemi przymowkámi/ á ſnadź y z niebeſpiecżeńſtwem zdrowia do domu wroćić. RejZwierc 37, 104v, 268.

»ohyda szpetna« (1): dayże ku dyabłu to vtile/ á vważ ſobie co to ieſt honeſtum. Gdyż cie tho pirwſze ku ohydzye ſzpethney przywieść może/ ieſliże niepoććiwie będzieſz y vżiwał y nábywał. RejZwierc 268v.

Szeregi: »ohyda i omierżenie« (1): Owo [honestum] z wielką á nadobną ſławą/ á to [utile] s ſproſną ohydą y v wſzech omierżeniem. RejZwierc 268.

»ohyda a posmiech« (1): niż ſie to ták roſchodzi po ſwiátu iáko dym ábo iáko iákie márne plewy/ ku lekkośći chwały Páńſkiey/ á ku ohydzie/ á ku poſmiechu they Korony ſławney. RejZwierc 187. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wstyd a ohyda« (1): Zwycięży káżdą ſwowolną roſpuſtność/ vważywſzy to ſobie/ iż tho cnotliwemu/ pocżćiwemu á ſkromnemu ieſt wſtyd á wielka ohydá iemu y ſławie dobrey iego. RejZwierc 21v.

2. Wzbudzanie odrazy do czegoś [czego] (4): A bárzo ſie záplugáwiłá chwałá Boża/ obrzydłemi tymi muſzymi bogi/ ktorzy ku więtſzey ohydzie imieniá Bożego/ wſzędy w bożnicach niewiernikow zacnie ſą wyſtháwieni. RejPos 79; Ná ohydę mężoboyſtwá/ włożył P. Bog dáleko śiedmioráko więtſze karánie ná drugiego po Kaimie mężoboycę/ ktoryby ten grzech wznowił. SkarKaz 314b, 314b, 315a.
3. Ktoś lub coś budzące niechęć, odrazę; przyczyna niechęci, odrazy (9):
a. O ludziach (też o zwierzętach w ujęciu antropomorfizowanym) (2): A ći [Kozacy] ná wielką wzgárdę nágo ie [żórawie] wygnáli/ Aby wſzyſtkim ohydą pod niebem zoſtáli. KmitaSpit C4.

ohyda czyja (1): Więc drudzy nieſzláchetnym przedawáią Zydom Dźiatki niewinne Bożym y świeckim ohydom. KlonWor 29.

b. O czynach i wytworach (7):

ohyda czego (1): Máią to poſplićie [!] Kátolicy/ zá iednę ohydę piſmá ś. zádawáiąc mu trudność NiemObr 81.

W połączeniu szeregowym (1): Rzućić ſie też ná ſłábſzego/ ohydá/ grzech/ y poſmiewiſko ludzkie ieſt. RejZwierc 79.

Wyrażenia: »marna ohyda« (2): Iż ſie ći nie ſtáráią czo im tho należy/ Iż thá márna ohydá [tj. niesprawiedliwość] ták nas wſzytki ieży. RejZwierc 244v, 187v.

»sprosna ohyda« (2): doſyć mamy ſrogich dekretow Páńſkich ná thę ſproſną ohydę [tj. niesprawiedliwość] vcżynionych RejZwierc 44, 96.

Szeregi: »grzech a ohyda« (1): Bo czokolwiek s ſłuſzney pomiáry wykrocży/ tho iuż wſzytko grzech á ohydá być muśi. RejZwierc 58v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ohyda a lekkość« (1): Choćbyſmy ſie nań [na skarb] wſzyſcy/ nikogo nie opuſzcżáiąc/ raz po troſze zrzućili/ á ty przypadki do niego przybywáły/ iżby ſie thá wżdy márna ohydá á ſproſna lekkość Koronna cżym podeprzeć á rátowáć mogłá. RejZwierc 187v.

Cf OHYDZENIE, OHYZDA

MP, (ZCh)