[zaloguj się]
[pdf]

ROZLANY (36) part praet pass pf

rozlany (24), roźlany (12); rozlany RejPs, RejKup, KrowObr, BielKron, RejAp (3), RejPosWiecz3, RejZwierc (3), SkarJedn (3), ModrzBaz, SkarŻyw (3), ReszPrz, SiebRozmyśl, PowodPr; roźlany OrzRozm, Mącz (3), BiałKat, StryjKron, CzechEp; rozlany : roźlany RejPos (1:3), WujNT (2:2).

rozlany (26), rozlan (10).

o jasne; w formach złożonych -ån- (22), -an- (3); -an- ReszPrz; -ån- : -an- Mącz (1:1), RejPos (3:1); w formie niezłożonej -ån-.

Fleksja
sg
mNrozlåny fNrozlånå, rozlåna nNroźlån(e)
Grozlån(e)go Grozlån(e)j G
A Arozlåną A
L Lrozlån(e)j L
Vrozlåny V V

sg m N rozlåny (8). ◊ [G rozlån(e)go.] ◊ V rozlåny (1). ◊ f N rozlånå (10), rozlåna (10); ~(attrib) -å (1); ~(praed) -a (10), -å (9); -a KrowObr, BielKron, RejAp (2), SiebRozmyśl; -å RejKup, RejPosWiecz3, StryjKron, ReszPrz, SkarKaz; -a : -å RejPos (1:1), RejZwierc (2:1), WujNT (2:2). ◊ G rozlån(e)j (1). ◊ A rozlåną (2). ◊ L rozlån(e)j (3). ◊ n N roźlån(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: rozlany przez kogo (2).

Sł stp s.v. rozlać, Cn: roźlany, Linde XVIII w.

1. Który wydostał się z tego, w czym się znajdował (o płynie); diffusus Mącz; fusus Modrz; effusus Vulg (23):
a. Przelany, wlany do innego naczynia [z czego w co] (1): Diffusum vinum Z kádźi moſzcowych [!] w fáſy roźlane. Mącz 139d.
b. Wylany; przen (1): O IEZV przenaſłodſzy rozlany oleiek wonny imię twoie SkarŻyw 4.
c. Który wypłynął na zewnątrz; wystąpił na ciele człowieka (2): Sanies, Ropá/ też poſoká/ to yeſt roźlána kreẃ. Mącz 367c.

rozlany po czym (1): melánkolia ieſth iákaś lipkość á klijowáthość po ciele á po cżłonkoch cżłowiecżych rozlana RejZwierc 3v.

d. We frazach i wyrażeniach peryfr. (19):
»krew jest (a. ma, a. musi być) rozlana; rozlana krew« [w tym: czyja (7)] = o zabójstwie, morderstwie; sanguis fusus Modrz [szyk 5:5] (8;2): Sprawiedliwość v nich táka/ iż [...] Ktoby cżyię kreẃ rozlał/ takież iego rozlaná ma być. BielKron 261; RejAp 109, 189v; RejPos [292]v; A ktoby wiedział iż kreẃ iego ma być pewnie rozlaná/ iákożby táki mogł kiedy dobrey myſli być? RejZwierc 72v, 72; Bo przelaniem krwie źiemiá ſię plugáwi: á niemoże być odekrwie ná niey rozlaney ocżyśćioná/ iedno przez krew tego ktory ią przelał ModrzBaz 79; StryjKron 6; gdy cżáſem więtſzey ceny naydźie Páńſkie obuwie/ niż perſonę vbogiego chłopká/ ábo rozlaną kreẃ iego. PowodPr 69; SkarKaz 315a.

»krew (jest) rozlana« [w tym: czyja (5), za kogo, za co (4), na co (1), [dla czego]; „święta” (4), „niewinna” (1)] = o śmierci krzyżowej Chrystusa dla odkupienia człowieka [szyk 4:3] (7): RejKup m7; myſlam ſobie iż kryſtuſowe ćiáło było ná krzyżu zá mię zawieſzone/ á oſobno krew iego naſwiętſza byłá ná odpuſztzenie gdzechow [!] moich rozlaná KrowObr 200v; RejPos 96, 102v, 106; ReszPrz 51; Weź ij [kielich] ſynu namilſzy/ ieſt to wola moiá Aby byłá rozlaná niewinna kréẃ twoiá. SiebRozmyśl H2; [taż też [jest na ołtarzu] krew kthora ieſt dla omyćia złoſci náſſych/ prawdźiwie roźlaná. ZebrzydOdpow l2].

»rozlana (jest) krew« = śmierć; sanguis effusus est Vulg [szyk 1:1] (2): Lecz ia przed ſię nieprzeſtánę nigdy wołáć máiąc nádzieię wmiłoſierdziu twoiem Abowiem co był zá pożytek wrozlaney krwi podobney ku ſmierći/ á zaż by vmárły proch mogł wyſláwiáć ćiebie RejPs 43; áby przyſzłá ná was wſzytká krew ſpráwiedliwa ktora roźlaná ieſt ná źiemi WujNT Matth 23/35.

2. Rozległy przestrzennie; diffusus Mącz, Cn (2): Szeroki/ Roźliany/ Roſieczony. Ut diffusi campi, Szerokie polá. Mącz 139d.
Przen: W polemice z pojęciem Boga w trzech osobach (1):
Szereg: »roźlany abo rozpływający« (1): Ieden tedy ieſt Pan Bog. Abowiem oná wyſokość/ nie może mieć towárzyſzá/ ábo vcżeśniká [...]. Właſnymi názwiſkámi Bogá ktory ſam ieſt/ nazwiſko Bog cáłe ábo wſzytkim ieſt. Ieden tedy ieſt y wſzędy wſzytek (diffuſus) roźlany ábo roſpływáiący etc. CzechEp 239.
3. Rozpowszechniony, rozprzestrzeniony (5):

rozlany po czym (3): Kośćioł Chryſtuſow/ ktory ma poſpolitą powſzechność: to ieſt/ iſz nie tylko powſzyckie cżáſy iáko ſię rzekło/ ále po wſzytkich ięzykach y narodach świátá wſzytkiego rozlany ieſt. SkarJedn 25.Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »po wszytkim świecie, wszędy (a. wszędzie) rozlany« (2:2): RejPosWiecz3 cv; Bo kośćioł ieſt Kátolicki/ to ieſt po wſzytkim świećie rozlani SkarJedn 16, 26; [św. Jan Chryzostom] ták náucża: Kośćioł/ powiáda: Kátholicki/ wſzędzie rozlany/ ták vcży: iſz [...] SkarŻyw 91; [iż to Ciáło widome/ w ktorym Pan Ieſus zmartwychwſtał/ ná gorze ieſt w Niebie: ále Pradá [!] tego Ciáłá Páńſkiego/ [...] wſzędźie ieſt roźlana. HerbOdpow R2].
4. Przekazany, dany, darowany; diffusus Vulg (6): Miłość Boża rozlana [Rom 5/5].) Tá miłość Boża [...] bywa nam daná w vſpráwiedliwieniu náſzym WujNT 540.

rozlany od kogo na kogo (1): BiałKat 253v cf Szereg.

[rozlany w co: że wyſwobodzeni będąc od grzechow na Krzćie/ y tam Duchá S. w ſerca naſze rozlanego wźiąwſzy [...] HerbOdpow Oo6v.]

rozlany na czym [= komu] (1): oni [niektórzy kaznodzieje] ſami śiebje dymámi páſą: cżci prożney ſwey [...] ſzukáiąc. Przetoſz pożytek máły Chryſtuſa w iego drogiey krwi ná duſzách rozlaney/ przez nas dochodzi. SkarŻyw 312.

rozlany w czym (2): iż miłość Boża roźlaná ieſt w ſercách náſzych/ przez Duchá S. ktory nam ieſt dan WujNT Rom 5/5, s. 540; [HerbOdpow O4].

roźlany skąd (1):Nie dármoć ſye Duch święty nád Apoſtołmi z niebá roźlany w ogniſtych ięzykách vkazał OrzRozm Q3.

Szereg: »roźlany i wszczepiony« (1): ón powſzechny grzéch: który od iednégo á pierwſzégo rodźicá ná wſzyſtki roſpłodzóny ieſt/ roźlany y z przyrodzenia wſzczépiony BiałKat 253v.

Synonimy: 2. rozległy; 4. dan, darowan.

Cf ROZLAĆ, ROZLAĆ SIĘ

SBu