Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [OPARZYSTOŚĆ]

Następne hasło: OPAS »

OPARZYSTY (10) ai

o oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	oparzysty	f	N	oparzystå
	I			I	oparzystą

pl
G		oparzystych
D		oparzystym
A	subst	oparzyst(e)

sg m N oparzysty (1). ◊ f N oparzystå (1). ◊ [I oparzystą.] ◊ pl G oparzystych (1). ◊ D oparzystym (1). ◊ A subst oparzyst(e) (6).

Składnia dopełnienia sprawcy: oparzysty z(e) czego (2).

Sł stp brak, Cn s.v. oparzysko, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Zaczerwieniony, zaogniony na skutek choroby (9)
2. Pochmurny, mglisty, ciepły, parny (1)
3. [Błotnisty, bagnisty, grząski]

1. Zaczerwieniony, zaogniony na skutek choroby (9): ktoremu [kapelanowi] był wrzod nieczo nádkáźił gęby/ iż byłá opárzyſtha GórnDworz Q3.

Wyrażenie: »oczy (a. oko) oparzyste« [szyk 4:4] (8): Zołć Kapłonia Na oparziſte y ciekącze ocży barzo dobra ieſth. FalZioł IV 19d, II 19b, IV 6c, 17b; SienLek 63v, 67v [2 r.], 68; [ArtNom C4].

Szeregi: »ciekący i (albo) oparzysty« [szyk 2:1] (3): A Zołć orłowa ocżom ciekącym albo oparzyſtym pomaga. FalZioł IV 17b, IV 6c, 19d; [Lippus Trieſſeugig Ciekące ábo opárziſte oczy máiący. ArtNom C4].

»czyrwony (a) oparzysty« [szyk 2:1] (3): Ná oczy czyrwone á opárzyſte ze wrzodu: weźmi moczu dźiećięcego/ przyley rowną część winá/ [...] á warz ták długo áż dwie częśći wywreią/ á tym kielá kroć przez dźień oczy maczay/ ále ciepło. SienLek 67v, 63v, 67v.

»oparzysty albo kr(wawy)« (1): Náuká leczenia opárzyſtych álbo kr. oczu SienLek 68 żp.

2. Pochmurny, mglisty, ciepły, parny (1): [Cżecżotká z dawná ieſt lotu wieſzcżego/ Gdy iey nie widáć pátrzay źimná złego. Gdy idą hoynie/ źimá opárzyſta/ Acż chłopſka/ przedśię práktyká cżyſta. CygMyśl B2v.]

W połączeniu szeregowym (1): Boiaźń ieſt áffekt záięcży y płochy: ten podobień ieſt Auſtrowi wiátrowi z południá: ktory wiátr ieſt ſłáby/ miękki/ wilgotny y opárzyſty: zgniłość y zarázę powietrza morowego przynoszący. KlonFlis B.

3. [Błotnisty, bagnisty, grząski; lutosus, paludosus, palustris Cn: Ten Zamek w dobrym miejscu, około niego są błota oparzyste niemałe LustrWpol I 29; Druga źiemiá ieſt ktorą zową opárzyſtą poſpolićie/ ktorey wilgotność ieſt práwie wrodzoná/ á nigdy śię nie oddźiela odchodząc. Cresc 1571 103 (Linde).

W połączeniu szeregowym: Nie ma też rola być kámieniſta bárzo/ áni ſłona/ áni bágniſta álbo opárzyſta. Cresc 1571 138.]

Synonimy: 3. bagnisty, błotny, hraski, kałużowy, kałużysty, ługowaty.

Cf [NIEOPARZYSTY]