Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [BŁOTNO]

Następne hasło: BŁOTO »

BŁOTNY (50) ai

o jasne.

comp błotni(e)jszy (1).

Fleksja

sg
m	N	błotny	f	N	błotnå, błotni(e)jszå	n	N	błotn(e)
	G			G	błotn(e)j		G	błotn(e)go
	D			D	błotn(e)j		D
	A	błotny		A	błotną		A
	I			I	błotną		I
	L			L	błotn(e)j		L	błotnym

pl
N	subst	błotné
D		błotnym
A	subst	błotn(e)
L		błotnych

sg m N błotny (6). ◊ A błotny (1). ◊ f N błotnå, błotni(e)jszå (9); -å (5), -(a) (4). ◊ G błotn(e)j (4). ◊ D błotn(e)j (1). ◊ A błotną (3). ◊ I błotną (2). ◊ L błotn(e)j (1). ◊ n N błotn(e) (3). ◊ G błotn(e)go (2). ◊ L błotnym (3). ◊ pl N subst błotné (4); -é (1), -(e) (3). ◊ D błotnym (1). ◊ A subst błotn(e) (6). ◊ L błotnych (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „błoto” (50)

Przymiotnik od „błoto” (50):

1. Pokryty błotem, pełen błota; zanieczyszczony, zabrudzony błotem; ulepiony z błota; dotyczący błota; coenosus Mącz, Calep, Cn; paluster BartBydg, Cn; luteus, palustris Mącz (18): oboẃ nog iego bylá chłopſka á bárzo gruba/ ſkorá iego koſmáta á błotna March¹ A2; BartBydg 106; FalZioł III 39c; BielKron 259v; Luteus, Błotny/ Gliniány. Luteus paries, Gliniána śćiáná. Mącz 200d, 59a, 499b; Zá Látem záſię błotna Ieſień przychodzi RejZwierc 171v; SkarJedn 303; Tedy go po vlicách y błoćie włocżyli/ w niecżyſte błotne mieyſcá miotáli SkarŻyw 273, 292; Calep 211a; WujNT 417.

Zestawienie: »błotna szczotka« = szczotka do czyszczenia z błota: DEIANIRA nadobna téż mężá z ośćiſtą Miáłá brodą/ by z błotną ową ſczotką czyſtą. PudłFr 75.

Przen: Grzeszny, niemoralny; bez wartości (3): áni vżywáią ćichego zrzodłá z ćiáła Chryſtuſowego płynącego: ále ſobie kopáią ſtudnie błotne SkarJedn 10; do ziemie obiecáney [...] wprowádzić miał: do ziemie nie tey błotney vmieráiących/ ále oney gorney żywiących SkarŻyw 484; GrabowSet Q4v; Ciáło moie z błotá ieſt/ dla tegoż też mam od niego błotne y roſkoſzne myśli LatHar 587.

2. Błotnisty, bagnisty, mulisty; palustris Mącz, Cn; limosus Calag, Cn; labosus, lutarius, lutensis, lutosus, lutulentus, paludosus Cn (24): GlabGad H8, I; MiechGlab 15, nlb 10; LibMal 1548/138v; HistAl I2; drzewo ktore leżáło przez potocżek błotny BielKron 78; Kráiná tá ieſt/ mokra/ błotna/ nierodna/ y wſzytkich Lotrow przechowánie BielKron 434, 31, 95, 431v; Mącz 274c [2 r.]; Krol Ludwig [...] vthonął w iednym ieźierzyſku choćia nie głębokim ále błotnym BielSpr 56v, 19v; Calag 420; Bo konie Litwie lgnęły w leſiech onych błotnych StryjKron 517, 421, 442 [2 r.], 622, 702; KmitaSpit C2, C2v.

W charakterystycznych połączeniach: błotne(-a, -y) jezierzysko (jezioro) (5), kraina, las (2), miejsce (2), potoczek, rzeka (2), woda (3).

3. Żyjący, rosnący na terenach bagnistych, błotach, w wodzie o mulistym dnie; palustris Cn (8): FalZioł IV 36a, 40a; ále [drewno] álbo ſie záwádzi/ álbo myędzy źyelſká błotne wtrąći ſie GliczKsiąż H5, K6v; Miedzy Rybámi/ kthore klijowáte/ błotne/ álbo przez łuſki SienLek 8v.

Zestawienie: »żaba błotna; błotna żaba« (2 : 1): Zaby ſą rozmagite, Iedny wodne drugie błothne/ drugie Leſne FalZioł IV 15a; KochBr 152; WujNT 875.

Synonimy: 1. gliniany, nieczysty, plugawy; 2. bagnisty, kałużysty, ługowaty, ślamisty.

Cf BŁOCIANY, BŁOCISTY, NIEBŁOTNY