Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OPOWIEDAJĄC

Następne hasło: OPOWIEDAN »

OPOWIEDAJĄCY (18) part praes act

opowiedający, opowiedając (12), opowiadający, opowiadając (6); opowiedając(y) Leop, RejPos (2), BudNT, MWilkHist, WujNT (6); opowiadając(y) CzechRozm, KochPs, CzechEp (2), NiemObr, opowiedąjący: opowiadający RejAp (1:1).

opowiedający, opowiadający (12), opowiedając, opowiadając (6); opowiedający, opowiadający RejAp (2), BudNT, CzechRozm, MWilkHist, CzechEp (2); opowiedając, opowiadając Leop, RejPos (2), KochPs, NiemObr, opowiedający: opowiedając WujNT (5:1).

opo- (17), oppo- (1) Leop Ps 2/6.

Oba o, e oraz oba a jasne.

Fleksja

sg
m	N		f	N	opowiadając
	D	opowiedając(e)mu		D
	A	opowiadając		A
	I	opowiedając		I

pl
N	m pers	opowiedający, opowiedając
G		opowiedających, opowiedając
A	m pers	opowiedając(e)
A	subst	opowiedając(e)

sg m D opowiedając(e)mu (4). ◊ A opowiadając (1). ◊ I opowiedając (2). ◊ f N opowiadając (1). ◊ pl N m pers opowiedający (1) BudNT, opowiedając (1) WujNT. ◊ G opowiedających WujNT (3), opowiedając (1) RejPos. ◊ A m pers opowiedając(e) (3). subst opowiedając(e) (1).

Sł stp brak, Cn s.v. opowiadacz, Linde w objaśnieniu s.v. opowiadacz.

Znaczenia

1. Publicznie głoszący, rozpowszechniający, nauczający (o naukach, ideach itp.) (10)
2. Oznajmujący, obwieszczający (o zdarzeniach, zjawiskach itp.) (3)
- α. W funkcji rzeczownika (2)
3. Prorokujący, przepowiadający na przyszłość, zapowiadający (3)
- W przen (1)
4. Nawołujący (2)

1. Publicznie głoszący, rozpowszechniający, nauczający (o naukach, ideach itp.); evangelizans, narrans, praedicans Vulg (10):

opowiedający co [w tym: czym (1)] (6): A ia lepak poſtánowionym ieſt krolem od niego nád iego ſwiętą gorą Syon: oppowiedáiąc roſkazánie iego. Leop Ps 2/6 [przekład tego samego tekstu] RejPos 53v; A gdy vwierzyli Filippowi wdźięcżnie opowiádáiącemu te rzecży/ ktore ku kroleſtwu BOżemu należą/ [...] tedy byli nurzáni y mężowie y niewiáſty CzechRozm 258 [przekład tego samego tekstu cf opowiedający o czym]; CzechEp 161. Cf Wyrażenia.

opowiedający o czym (1): A gdy vwierzyli Philippowi opowiedáiącemu o kroleſtwie Bożym [Philippo evangelizanti de regno Dei; ... gdy kazał o kroleſtwie Bożym Leop]/ y o imieniu Ieſuſá Chriſtuſá; krzćili ſię mężowie y niewiáſty. WujNT Act 8/12.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): ſłucháli Bárnábaſzá y Páwłá/ opowiedáiących [kthorzy powiádáli Leop] iáko wielkie známioná y cudá czynił Bog WujNT Act 15/12.

Wyrażenia: »ewanjelijum opowiadający« (1): Ktorym nie I.M. tylko/ ále y Apoſtołom y Aniołowi inſze Ewánielium opowiádáiącemu/ [...] wierzyć nie powinien. CzechEp 174.

»opowiadając [co] słowy« (1): Dźiéń mię vſłyſzy litość wyznawáiąc/ Noc prawdę twoię opowiádáiąc: Nie tylko ſłowy/ ále y gęślámi/ Ale y lutnią/ y ſkrzypicámi. KochPs 139.

W przen (1): KochPs 139 cf »opowiadając słowy«.

Przen: metonimicznie: Imiesłów określa dzieło myśli czyjej zamiast twórcy [co komu] (1): iż náuká Páná Chriſtuſowá/ ieſt z mocy Bożey/ rzecży duchowne/ y niebieſkie/ nam opowiádáiąc NiemObr 9.

α. W funkcji rzeczownika (1):

Wyrażenie: »ewanjeliją opowiedający« (1): Ewángelią opowiedáiącemu winni ſłuchácze potrzeb dodáwáć. WujNT Yyyyy3.

2. Oznajmujący, obwieszczający (o zdarzeniach, zjawiskach itp.); enunciativus Cn [co] (3): [O Syon opowiedáiąca rzecży nowe/ wſtęp ná wyſoką gorę/ o Ieruzálem ktore przynośiſz nowiny [evangelizatrix Siion ... evangelizatrix Ierusalaim; opowiedácżu dobrey nowiny Cyionie ... opowiedácżu dobrey nowiny Ieruſzalimie BudBib] BibRadz Is 40/9 (Linde).]

opowiedający komu (1): nicechmy nie widźiáły. Iedno Anioły ſtoiące To nam opowiedáiące. MWilkHist I2.

α. W funkcji rzeczownika; evangelizans Vulg (2): Iáko śliczne ſą nogi opowiedáiących pokoy/ opowiedáiących dobrá [tych kthorzy opowiádáią pokoy/ y ktorzy opowiádáią dobrá Leop ]! WujNT Rom 10/15.

3. Prorokujący, przepowiadający na przyszłość, zapowiadający [co] (3): ile tu Prorokow ſłyſzyſz/ opowiedáiąc to przyſcie Páńſkie/ káżdy ná cię woła/ iż przydzie Bog twoj RejPos 3.

Szereg: »wołający i opowiedający« (1): iż drugyego Anyołá widzyał á nie iednego/ á potym wnet dwu widzyał tákże wołáiące y opowiedáiące przyſzłe rzecży. RejAp 120.

W przen (1): y iáko ſłyſzał głoſy opowiádáiące wielki głod á wielką drogość ná ziemi RejAp 58v.

4. Nawołujący; adnuntians PolAnt, Vulg [komu] (2):

cum inf (1): Y my podobni nędzni ieſteſmy wam ludzie/ opowiedáiący wam/ od tych prożnośći náwroćić ſię do Bogá żywącego BudNT Act 14/15[14].

Ze zdaniem dopełnieniowym z odcieniem imperatywnym (1): y myć śmiertelni ieſteſmy wam podobni ludźie: opowiedáiąc wam ábyśćie [kthorzy wam opowiádamy/ ábyśćie ... Leop] ſię od tych prożnych rzeczy náwroćili do Bogá żywego WujNT Act 14/14.

Cf OPOWIEDAĆ, OPOWIEDACZ