[zaloguj się]
[pdf]

OPOWIEDAĆ (1294) vb impf

opowiedać (926), opowiadać (368); opowiedać OpecŻyw, TarDuch (.3), ZapWar (2), LibMal, RejJóz, MurzNT (3), KromRozm III (2), DiarDop (6), RejWiz, OrzRozm, Mącz (5), GórnDworz (3), RejPos Wiecz3, GrzegŚm (2), BudBib (18), BudNT (14), KarnNap, ModrzBaz (3), PaprUp (6), Calep (11), Phil (4), KołakSzczęśl; opowiadać FalZioł, SeklKat (3), HistAl (10), KromRozm I, GroicPorz (9), KwiatKsiąż, OrzQuin (5), LeovPrzep (2), HistRzym, BielSpr (3), WujJud (9), KochPs (17), SkarŻyw (28), StryjKron (2), KochJez, KochMuza, KochPhaen (2), ReszPrz (4), ReszList, WysKaz, PowodPr, SzarzRyt; opowiedać : opowiadać LibLeg (7:15), WróbŻołt (1:1), RejPs (5:1), KromRozm II (2:2), Diar (6:3), LubPs (23:4), KrowObr (8:2), Leop (3:37), BibRadz (98:1), BielKron (11:14), RejAp (41:38), RejPos (328:44), BiałKat (1:18), KuczbKat (1:1), RejZwierc (6:3), WujJudConſ (6:4), RejPosRozpr (3:4), RejPosWstaw (2:1), BiałKaz (2:4), CzechRozm (36:7), SkarJedn (3:2), KochOdpr (1:2), MWilkHist (1:1), ZapKościer (1:1), CzechEp (50:2), NiemObr (9:8), ArtKanc (6:2), ActReg (2:3), LatHar (1:13), WujNT (160:17), SarnStat (4:4), SkarKaz (5:2), SkarKazSej (3:3).

-p- (1292), -pp- (2); -p- : -pp- Leop (38:2).

Oba o, e oraz oba a jasne.

Fleksja
inf opowiedać
indicativus
praes
sg pl
1 opowiedåm opowiedåmy
2 opowiedåsz opowiedåcie
3 opowiedå opowiedają
praet
sg pl
1 m opowiedåłem, -m, -em opowiedåł m pers opowiedalismy, -smy, -esmy opowiedali
2 m -ś, -eś opowiedåł m pers
3 m opowiedåł m pers opowiedali
f opowiedała m an
n opowiedało subst opowiedały
fut
sg pl
1 m opowiadać będę, będę opowiedåł m pers
2 m będziesz opowiedåł m pers będziecie opowiedać, opowiedać będziecie
3 m opowiedać będzie, będzie opowiedåł m pers opowiedać będą, będą opowiedać
imperativus
sg pl
2 opowiedåj opowiedåjcie(ż)
3 niechåjże opowiedają
conditionalis
sg pl
1 m bych opowiedåł, bym opowiedåł m pers bychmy opowiedali, by(s)my opowiedali
2 m m pers byście opowiedali
3 m by opowiedåł m pers by opowiedali
f by opowiedała m an
con praet
sg
3 m by był opowiedåł
impersonalis
praet opowiedåno
con by opowiadåno
participia
part praes act opowiedając, opowiadająć

inf opowiedać (263). ◊ praes 1 sg opowiedåm (59). ◊ 2 sg opowiedåsz (6). ◊ 3 sg opowiedå (275). ◊ 1 pl opowiedåmy (30). ◊ 2 pl opowiedåcie (3). ◊ 3 pl opowiedają (62). ◊ praet 1 sg m opowiedåłem, -m, -em opowiedåł (16). ◊ 2 sg m -ś, -eś opowiedåł (3). ◊ 3 sg m opowiedåł (122). ◊ f opowiedała (4). n opowiedało (2). ◊ 1 pl m pers opowiedalismy, -smy, -esmy opowiedali (10); -smy [zapis -ſ-] (9), -(s)my (1). ◊ 3 pl m pers opowiedali (58). subst opowiedały (2). ◊ fut 1 sg m opowiadać będę (5) KrowObr, KochPs (3), LatHar, będę opowiedåł (3) TarDuch, SarnStat (2). ◊ 2 sg m będziesz opowiedåł (1). ◊ 3 sg m opowiedać będzie (5), będzie opowiedåł (5); opowiedać będzie LubPs, BibRadz (3); będzie opowiedåł GroicPorz, Leop, BiałKat, PowodPr; opowiedać będzie : będzie opowiedåł RejPos (1:1). ◊ 2 pl m pers będziecie opowiedać (3) RejPos, RejPosWiecz3, WujNT, opowiedać będziecie (1) KrowObr. ◊ 3 pl m pers opowiedać będą (7), będą opowiedać (6); opowiedać będą RejAp, LatHar (3); będą opowiedać GrzegŚm, BudBib, ModrzBaz; opowiedać będą : będą opowiedać Leop (1:1), BibRadz (1:1), RejPos (1:1). ◊ imp 2 sg opowiedåj (9). ◊ 2 pl opowiedåjcie(ż) (15). ◊ 3 pl niechåjże opowiedają (4). ◊ con 1 sg m bych opowiedåł (13), bym opowiedåł (9); bych LubPs (2), RejPos (4), SkarKazSej (2); bym BudNT; bych : bym Leop (1 :2), CzechRozm (1:1), CzechEp (2:2), WujNT (1:3). ◊ 3 sg m by opowiedåł (23). f by opowiedała (3). ◊ 1 pl m pers bychmy opowiedali (1) RejPos, by(s)my opowiedali (1) DiarDop. ◊ 2 pl m pers byście opowiedali (2). ◊ 3 pl m pers by opowiedali (34). ◊ con praet 3 sg m by był opowiedåł (1). ◊ impers praet opowiedåno (8). ◊ con by opowiadåno (1). part praes act opowiedając (217), opowiadająć (1); opowiedając : opowiedając BielSpr (2:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia
1. Przekazywać wiadomość, powiadamiać, dawać znać, oznajmiać, oświadczać, komunikować, donosić, zgłaszać; ogłaszać, rozgłaszać słowami ustnie lub na piśmie (że coś jest, stało się, powstało, zdarzyło się); adnuntiare BartBydg, Mącz, Vulg, Cn; denuntiare BartBydg, Mącz, Calep, Cn; nuntiare Vulg, Mącz, PolAnt, Cn; dicere HistAl, Vulg, PolAnt; praedicare Vulg, PolAnt, Cn; declarare HistAl, Cn; evangelizare, profiteri, pronuntiare Vulg, Cn; indicare, significare Calep, Cn; emologare JanStat; loqui PolAnt; apportare, (nuntium) deferre, manifestare, notificare, ostendere, perferre, prodere, renuntiare Cn (754): Adnuntio seu annuntio idem quod simplex, Oznaymiam/ opowiedam/ obwieſzczam. [...] Oznaymiam/ opowiedam/ ziáſtuyę. Mącz 254b; RejPos 222.

opowiedać co [w tym: „to”, „co” wskazujące w odniesieniu do treści tekstu poprzedzającego (13:4), nic (1), „co” względne w zdaniu złożonym (1)] (93): KromRozm I Ev; A ieſliby ſye ſtrony zá tym zgodźiły/ máią przydź do Sędźiego y podźiękowáć/ opowiádáiąc zgodę GroicPorz p4v, mm3v [2 r.]; Leop Luc 4/19, Rom 10/15; BibRadz 4.Reg 7 arg, Ps 40/7, Mar 7/36; Poſlał Iakob Iudáſá przodkiem do Iozephá opowiedáć przyiazd ſwoy. BielKron 18, 18, 221v, 243v; RejAp 100 [2 r.]; iż Anyeli [...] sſtępowáli ná zyemię opowiedáiąc thę rádość á to ſwięte z martwych wſtánie iego. RejPos 109, 16v, 324v, 341v, 345; SkarJedn 322; CzechEp 154, 217; Calep 715b; Anioł opowiáda Páńſkie zmartwychwſtánie. [...] Stroże przenáięći/ áby nie wyznawáli Páńſkiego zmartwychwſtánia. WujNT Matth 23 arg; Tedy Páweł [...] oczyśćiony będąc [...] wſzedł do kośćiołá/ opowiedáiąc wypełnienie dniow oczyśćienia WujNT Act 21/26, Luc 4/19, 24 arg. Cſ opowiedać co komu; co przez kogo; co miedzy kim; co przed kim; co o kim; co w kim; »opowiedać chwałę«, »fałsz opowiedać«, »kłamstwo opowiedać«, »opowiedać pokoj«.

~ Dopełnienie bliższe w postaci zaimka przysłówkowego (1): [dziecię] ktore ſie vrodziło ze krwie pánieńſkiey/ [...] ze krwie błogoſłáwioney miedzy wſzemi narody: ták iáko on Anioł á on poſeł niebieſki przy dziwnym pocżęciu iego iáwnie opowiedáć racżył. RejPos 105v. ~

opowiedać co komu (41): A pirwſzym cie [Józefa] w kroleſtwie po ſobie przekładam Aby wſzitczi wiedżieli to ym opowiedam RejJóz L; LubPs cc4 marg; Leop Luc 4/19; Mącz 254b; A tákie [skruszone] ſercá iedno on dopuśćił rozwięzowáć/ á opowiedáć im to ſwięte miłoſierdzie iego RejPos 119, 17v [2 r.], 18, [108] [2 r.], 118v, 119v (17); iż mię pomazał Pan/ y poſłał mię ábych rzecży weſołe ćichym opowiádał CzechRozm 119; SkarJedn 266; MWilkHist H4v; CzechEp 217; LatHar 378; Apoſtołom zmartwychwſtánie Páńſkie opowiáda [Maryja Magdalena]. WujNT Aaaaaa, Luc 2/10, 4/19, Ioann 20 arg, Act 13/32, 26/23, 1.Petr 1/12. Cf »opowiedać odpuszczenie grzechow«, »opowiedać pokoj«.

opowiedać co przez kogo (5): A nie z dáleká nam Bogiem ieſt/ áni vkrocona ieſt nam na wſpomożenie ręká iego. Ták iáko to nam ſam przez Proroká opowiedáć racżył. RejPos 242, 178v. Cſ »opowiedać pokoj«.

opowiadać co miedzy kim [= komu] (1): vćięli głowę Saulowi/ [...] y poſláli do źiemie Filiſtyńſkiey w okoł/ áby tho opowiádano w kośćielech Bálwáńſkich/ y miedzy ludźmi. Leop 1.Reg 31/9.

opowiedać co przed kim [= komu] (1): Zbáwienie twe przed wſſytkiemi iáwniem opowiedåł LubPs L2.

opowiadać co o kim (1): iż on ſrogi wąż [...] záwżdy miał [...] zácieráć ſwięte ſtopy iego/ thák iáko to o nim ieſzcże w Ráiu opowiádáć racżył/ mowiąc do niego RejPos 318.

opowiedać co w kim [= komu] (2): Opowiedałem ſpráwiedliwość twoię wzgromádzeniu wielkim BibRadz Ps 39/10; CzechEp 239.

opowiedać kogo komu (4): GroicPorz gv; RejAp 190; ábychmy [...] nie ſzukáli go tám gdzye go nam fáłecżny á omylny ſwiát opowiedáć będzye. RejPos 242, 16v.

opowiedać kogo kim, czym [w tym: w czym = w dziele jakim (1)] (3): RejPos 158v; gdy go [Piotra ś.] ono głową [...] kośćiołá ſwoiego w namiáſtkách/ Papieżách Rzymſkich/ bez wſtydu y Bożey boiáźni opowiedáią? CzechEp 230; Tegoż to który poimány ieſt/ vćierpiał/ kreẃ ſwoię zá nas wylał: tegoż Chriſtuſem/ tego ſynem Bożym iáwnie opowiedáiąc CzechEp 246.

opowiedać o kim, o czym [w tym: komu (1)] (19): ktory był pełen Duchá świętego/ iáko o tym thenże Prorok opowieda 42. Kap. BibRadz I 373d marg, 2.Esdr 6/7; gdy Anyoł oycu tego to Ianá s. Zácháriaſzowi opowiedał o pocżęciu iego RejPos 320v. Cf Z przytoczeniem opowiedać o czym; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać o kim, o czym; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać o kim, o czym.

Z przytoczeniem oznajmującym [w tym z zapowiednikamt to (5), mowiąc (3), tymi słowy (3), jako (1), tak (1)] (17): záwołáli ná wrotnego mieſckiego oznáymuiąc y opowiedáiąc/ Przyſzlichmy do obozu BibRadz 4.Reg 7/10; BiałKat 76; LatHar 685.

~ opowiedać co [w tym: „to” w odniesieniu do tekstu poprzedzającego (1)] (3): HistAl D7v; źieloną rozgę kupuiącemu w rękę dáie/ opowiádáiąc naprzod głoſem on odſtępek thymi ſłowy. Pan.N. zdawa dom/ właſnoſć/ álbo dźiedźictwo ſwoie/ ná tym á ná tym mieyſtcu leżące GroicPorz 12v; CzechRozm 131v.

opowiedać komu (9): HistAl C3v, D7v, H2v; Y Lewitowie też opowiádáli iáwnie wſſyſtkim/ mowiąc: Dzień ten ſwięthy ieſth Leop 3.Esdr 9/54; Y przyſzedł potym do niego niemáły pocżet ludzi/ opowiedáiąc mu: Miſtrzu/ iużći on cżłowiek/ o ktorym ty powiedaſz/ więcey ich krzći RejPos 242v, 258v; BudBib 1.Mach 7/27; BiałKaz C2v; CzechRozm 131v.

opowiedać miedzy kim [= komu] (1): Opowiedayćie miedzy narody/ á dawayćie (się) słyſzeć/ y podnieśćie chorągiew/ dayćie słyſzeć/ nie tayćie/ mowćie. Wzięt ieſt Bawel BudBib Ier 50/2.

opowiadać o czym (1): Poſłáłi tedy śioſtry do Páná do Betáberi/ opowiádáiąc mu o niemocy Brátá ſwego tymi ſłowy. Pánie oto ktorego ty miłuieſz niemoże. BiałKaz C2v.

opowiedać w kim [= między kim, komu] (1): BibRadz Ier 50/2 cf W połączeniach szeregowych. ~

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to(ć) (37), co (6), (tak) jako (6), mowiąc (2), o to (1), o tym (2), tak (1); iże (109), że (21), jako (12), zaimek względny (9); zdanie dopełnieniowe w antepozycji (4)] (151): ZapWar 1537 nr 2494; poslal thv byl na weſzelye posla goncza, opowyedayancz ysz poſzel vyelky yedzie, awſdy go nyemaſz. LibLeg 7/98, 8/26, 11/75, 75v, 106v, 107; WróbŻołt Gv, [M7]v; RejPs Ff5v; LibMal 1543/12; KromRozm II v2; dokonawszy wot swych [posłowie] nie konkludowali, jeno szli ku panom, opowiedając, iż na radzie IchM przestawszy namawiali o obronie potocznej Diar 43; LubPs F3v marg, aa3, cc6; GroicPorz Ov; Thy vżyway práwá á przywileiá mego/ bez ktorego że z chućią rad będę iáwnie oppowiádam. Leop Ruth 4/6, Mal 4 arg; A ták Kſiążętá Moábſkie wroćiwſzy ſie przyſzłi do Báláká opowiedáiąc że Báláám z niemi iść nie chćiał. BibRadz Num 22/14, I 108d marg, 1.Reg 6/21, I 311a marg, 363c marg, 376a marg, Ez 18 arg, II 47b marg; Opowieda theż ten Anyoł wołáiąc do Páná iż iuż ſchnie zboże ziemſkie. RejAp 126v, BB3v, CCv, 81v, 93v, 126v; GórnDworz Y6; TAk iáko Pan z dawná opowyedáć racżył/ iż nic nie ieſt płatno cżłowiekowi nędznemu/ by wſzytki bogáctwá y kroleſtwá pozyſkał thego ſwiátá RejPos 224, 10 [2 r.], 14, 162v, 163v, 171 (25); że nic [Paweł apostoł] nie odkróczył od Ewányeliſtów/ ále we wſzyſtkim ſye z nimi zgadzáiąc/ opowiáda/ że tę od Páná náukę wźiął BiałKat 271, 306; BielSpr 41; WujJud 86v; wnet ſię temu ſprzećiwili Poſłowie Papieſcy/ [...] opowiedáiąc iż tego nie máią w porucżeniu SkarJedn 181; CzechEp 51; Marszałek opowiadał ze się ludzie dosłuzby Dworskiej nie cisną ActReg 10, 70, 76; ZapKościer 1588/81v; LatHar 110; Opowieda [Chrystus] że iuż przyſzłá godziná iego vwielbienia. WujNT Ioann 12 arg, 1.Cor 14/25, Matth 26/54, s. 297, 392; Z Podolſkiégo y Ruſkiégo częśći Woiewództw Poſłowie opowiedáli: Iż Tátárowie y Wołochowie/ wiele dźierżaw w onych kráiách popuſtoſzyli SarnStat 87.

~ opowiedać od kogo [= w czyim imieniu] (2): Słuchayże co thu dáley ten ſwięty Prorok o nim opowiedáć racży od Bogá Oycá niebieſkiego: Iż z nim záwżdy był pocżątek iego RejPos 232, 187v.

opowiedáć komu [w tym: od kogo (1), u kogo (1), o kim (4)] (59): yz on prziſſilal do nas opowyadayacz nam otim yz niektorzi poddany yego [...] miedzi ſobą miely nie ſgodj wten czas LibLeg 11/66v, 11/54v, 66v, 162; MurzNT 3v; tedy my WM opowiedamy, iż nie potrzebujemy żadnych rozmow ani stanowienia za tak krotkim czasem Diar 40, 30, 32; OrzRozm I3; á do Sáſkiego Kurfierſtá/ poſłał [Joachim Brandenburski] opowiádáiąc mu/ yż Turcy ćiągną do Niemieckich kráin. BielKron 217, 385; RejAp 58v; A wſzákom ia wam opowiedał/ żem ia nie ieſt Kriſtus. RejPos 242v, 8v, 11, 26, 79v, 126v (29); tedy Bog posłał Ieſzáiaſzá proroká do Achaza opowiedáiąc iemu y ludowi iego/ że ie chce od onych krolow obronić. BudNT Ff8v, Ii; Otoż wam to iuż opowiedam/ że ſie iuż cżás ná to gotowáć. CzechRozm 237, 36, 49, 131v [2 r.], 134; SkarŻyw 384; CzechEp 130; Coſmy widźieli/ y ſłyſzeli/ wam opowiedamy/ ábyśćie y wy ſpołecżność mieli z námi NiemObr 88; ArtKanc G16v; ActReg 70; LatHar 388; WujNT Act 10/42, Gal 5/21; SarnStat 1210. Cf opowiedać kogo komu; komu przez kogo.

opowiedać kogo [= o kim] komu (2): niżli od tych ktore nam opowiedáć racżyſz/ iż biegáią s poſelſtwy twemi/ ktorycheś im thy nigdy nie porucżał. RejPos 241, 327.

opowiedać komu przez kogo (1): gdyć tho Pan przez Moiżeſzá opowiedáć racży: Iż ogień y wodá położoná ieſt przed ocży thwoie RejPos 267v.

opowiedać przed kim [= wobec kogo, komu] (2): Ayſzh przed Radamy yego Kro. Mczi Zidzy opowyedaly. yſz nathen czaſſz [...] byll LibLeg 11/137v; A to przed Swiadkami opowiedaiąc wyżei napiſanemi Iſz dlia tego pieniędzi nie przijmuie ZapKościer 1580/15v.

opowiedać o kim, o czym [w tym: komu (4), od kogo (1)] (12): Páweł Swięty opowiáda s płátzem/ o tákowych. Iż to ſą nieprzyiaćiele Krzyża [!] Kryſtuſowego KrowObr 98v; BibRadz 2.Esdr 6/7; gdyż to ſam [Duch Pański] o ſobie opowiedáć racży/ iż przy złośćiwey duſzy nie może być długie mieſzkánie iego. RejPos 114v, 79v, 180v, 210v, 220, 232, 266; BudBib 2.Esdr 6/7; SkarŻyw 384; CzechEp 130.

opowiedać w czym [= w czyim dziele] (6): Iáko thu w tey Ewányeliey Pan náſz opowiedáć racży: Iż wiernym dány ſą rozumieć táiemnice RejPos 64, 162v, 224v, 260, [344]v; Tenże Prorok w rozdźiale 42. opowiádał: Iż Bog miał duchá ſwego ná Meſyaſzu położyć. NiemObr 103. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: co (4), to (3), jako (3), tymi słowy (2), mówiąc (1), tak (1); iż(e) (13), że (1)] (14): poſłali tedy do krolá Władźiſławá z Liſty/ [...] opowiádáiąc żeſmy zálegli ćiáſne morze/ nie może nigdzyey Turek przebyć z Nátoliey do Romániey BielKron 389v; RejPos 189v.

~ opowiedać komu [w tym: o kim, o czym (2), w czym (1)] (8): BielKron 307v; RejAp 165v; RejPos 222, [279]v, [292] [2 r.], 293; Y przyſzłá Mária Mágdálená/ opowiedáiąc Zwolennikom/ iżem widźiáłá páná MWilkHist 12.

opowiedać o kim, o czym [w tym: „o tym” w odniesieniu do treści tekstu poprzedzającego (1); komu (2)] (3): RejAp 165v; Słuchayże [...]/ co tu o tym miłoſniku ſwoim o tym to Ianie ſwiętym Piotrowi s. opowiedáć racży: Iż go ták chcę mieć áż tu záſię przydę RejPos [279]v, 183v.

opowiedać co w czym [= w czyim dziele] [komu (1)] (2): Ták iáko to y w tey Ewányeliey niżey nápiſáney ſamo tho ſwięte Boſtwo [...] opowiedáć racży: Iż iáko mnie zna Ociec moy [...]/ ták ia też znam Oycá moiego RejPos 121v, [292]. ~

cum A cum inf [w tym: z elipsą „być” (1)] (41): poslowie Ziemie Mazoweczkiei vielkie ocziazenie slacheczkie bicz opowiedaią ZapWar 1545 nr 2646; Dziećię w Krákowie/ kthoremu ledwá mieſiąc było/ opowiádáło Tatáry przyść rychło. BielKron 363v; wyiecháli przećiwko iey [królowej] rycerſthwo Polſkie/ opowiádáiąc iey wielkość Litewſkiego ludu ciągnąć do Polſkich kráin. BielKron 377v; LeovPrzep D3; RejPos 16v; BiałKat 166, 246; Coż cżyni Páweł/ gdy ono piſmo Dawidowe/ [...] ſinowi Bożemu ſłużyć opowiáda/ y iemu ie przypiſuie? BiałKaz E3.

~ opowiedać kogo, co być kim, czym [w tym: jakim i czym (1)] (14): HistAl L5; gdzye go [Chrystusa] opowieda [psalm] być Bogiem prawdziwym á práwym/ y Krolem y Pánem wſzego ſwiátá. LubPs Xv; KrowObr 193v; Słuchayże dáley iáko go tu Apoſtoł opowiada być kſiążęciem krolow wſzytkich ſwiátá wſzytkiego. RejAp 8, 9, 100; gdyż go [Boga] nam ten iedyny Syn iego/ ták iáko ſłyſzymy/ Oycem náſzym miłośćiwym być opowieda RejPos 173, 4, 197v; BiałKat 163v, 266; iáko [Paweł] ſiná Bożego Iezu Chriſtá ſtworzyćielem być wſzech rzecży opowieda. BiałKaz E4; Przeto go ia też nie tylko Synem Bożym wyznawam/ ále go też y Bogiem być opowiedam CzechRozm 23; CzechEp 5.

opowiedáć kogo być jakim [w tym: jakim i czym (1)] (10): Ty ſą źwierzętá czyſte/ ktore zakon opowieda czyſtymi być. BibRadz I 4c marg, Sap 2/16; RejAp 9; BiałKat 123v; WujJud 105; Achiorze/ ktoryś ſię dziś vcżynił prorokiem miedzy námi/ opowiedaiąc narod Ierozolimſki być bárzo walecżnym BudBib Iudith 6/2; CzechRozm 9; Dla cżego też y tych ſzcżęśliwymi być opowiedał/ ktorzy ſię w tym Páńſkim zakonie kocháli CzechEp 112, 219; Phil F.

opowiedać co (a. kogo) być jakie (a. jakiego) (11): A przethoż wſzytki roſkazánia o wſzech rzeczach opowiedałem być prawdziwe [inquam recta censui] BibRadz Ps 118/128; [prorok] przeto nam to dzyecię opowieda być/ y namędrſze/ y nawiętſzey rády. RejPos 16v, 335v; BiałKat 276; WujJud 88v; WujJudConf 105; ſkońcżenie ſpráwiedliwych opowieda być błogie BudBib Sap 2/16; BiałKaz E3; Błogoſłáwionych tych ktorzyby ich [słów] przeſthrzegáli: á przeklętych ktorzyby zániedbáli opowiedáiąc. NiemObr 72, 74, 75. ~

W połączeniach szeregowych (2): Opowiedayćie w narodźiech/ á dayćie ſię im ſłyſzeć/ podnieśćie chorągiew/ rozgłaſzayćie/ á nic nie tayćie/ mowćie/ Wźięte ieſt Bábilon BibRadz Ier 50/2; BudBib Ier 50/2.

W charakterystycznych połączeniach: opowiedać jaśnie (3), jawnie (7), mocno, pewnie.

Fraza: »(tak) jako opowiedać raczy« [wtrącony odsyłacz do autora wypowiedzi] (3): ták iż położył zá nas duſzycżkę ſwoię/ ták iáko tu ſam opowiedáć racży/ ogrodziwſzy á vſzcżepiwſzy nam tę owcżarnią ſwoię/ iáko murem/ ſwiętemi ſłowy á náukámi ſwoimi RejPos 124v, 163, 239.
Zwroty: »opowiedać chwałę(-y) [czyją(-e)]« = chwalić; laudem nuntiare Vulg; dare gloriam PolAnt [szyk zmienny] (9): Chwalćie wy co mieſſkaćie ná opoce [...]. Będą dáwáć Pánu ſlawę/ y chwałę iego ná wyſpiech będą opowiádáć. Leop Is 42/12, YY4v; RejPos 305v; BudBib Bar 2/16; Otwórz/ wieczny boże/ niemé vſtá moie/ A ia opowiádáć będę chwały twoie. KochPs 77; CHwalćież wy Páná wſzyſcy Narodowie/ Opowiádayćież chwałę iego wſzyſcy ludźie. ArtKanc C2; LatHar 165, 303; Przyidą z Sábby złoto y kádźidło nioſąc/ y chwałę Páńſką opowiádáiąc [Laudem Domino adnuntiantes Vulg Is 60/6]. SkarKaz 516b.

»fałsz, [przećiwko komu] fałszywe świadectwo opowiedać« = kłamać (1:1): Ty ſam wieſz iżeć ci przećiwko mnie fałſzywe świádectwo opowiedáią [quoniam falsum testimonium tulerunt contra me Vulg] BudBib Dan 13/43; ArtKanc Q3.

»opowiedać głosem, w głos« = ogłaszać [szyk zmienny] (3:1): Sługá tedy Sądownym wyrokiem przydány/ przywoła go ná onym mieyſtcu gdźie ſye zámordowánie sſtało/ opowiádáiąc to głoſem iż ten.N. ktory był powołány/ ſtoi przed Sądem GroicPorz ov, 12v, mm3v; gdy Stefan Bátory Woiewodá krolá wywiodł z mieyſcá ſwego/ vkázuiąc go wſzytkiemu woyſku/ [...] á ták opowiádał w głos wſzytkim/ iż oto Krol gotow ieſt [...] położyć gárdło ſwe. BielKron 307v.

»opowiadać w imię [czyje], imieniem [czyim]« (1:1): aby ſzly poſwięcie á opowiadaly ludziam wymię Boże odpuſczenie grzechow SeklKat X2; gdy [...] przyiecháli [...] Poſłowie [...] opowiádáiąc nam imieniém wſzyſtkich ſtanów Kśięſtw przerzeczonych: iż oni [...] nie zbrániáią ſie Vniiéy wysſzéy miánowánéy/ z Króleſtwem y Pánſtwy náſzémi. SarnStat 1210.

»[jakim] językiem [czyim] opowiedać« (1): zdrádliwym ięzykiem ſwym fałſz opowiedáią ArtKanc Q3.

»opowiadać na kazaniu« [szyk zmienny] (2): KromRozm I Ev; káżnodzyeiá v S. Bárbáry w Krákowie/ opowiádał ná kázániu ludzyem/ iż Zydowie dzyećię Krześćijáńſkie vmęcżyli BielKron 385.

»kłamstwo opowiedać« = kłamać [szyk zmienny] (4): Wyzwala duſze ſwiádek prawdźiwy/ á człowiek przewrotny opowieda kłamſtwá [et loquetur mendacia dolosus]. BibRadz Prov 14/25, Ps 58/13, Ez 21/29; BiałKat 114.

»przez list opowiadać« (1): tobie przez ten liſt opowiádamy [tibi per has literas declaramus; thobie obyawyamy przesz nynyeyszi lyst HistAl 1510 293]. HistAl H2v.

»opowiadać [komu] odpuszczenie grzechow« (3): że wſzelky ſluga koſcielny kaplań odkoſciola na to wybrany ma moc ieden iako drugy opowiadac ludzam odpuſczenie grzechow SeklKat X2, X2 [2 r.].

»w osobie [czyjej] opowiedać« (2): A tu w oſobie ſwoiey opowieda [Chrystus]/ iż on w męce ſwey dziwnie był rátowan/ y przeſtrzeżon/ y ſławnie vwielbion. LubPs aa3; RejPos 16v.

»opowiedać pokoj« [w tym: komu (4), przez kogo (3)] [szyk zmienny] (11): O iáko piękne ſą nogi tych kthorzy opowiádáią pokoy [evangelizantium pacem; opowiedáiących... WujNT] Leop Rom 10/15, Eph 2/17; A poſłáłá [Ester] liſty do wſzytkich Zydow [...] opowiedáiąc im pokoy y beſpieczeńſtwo. BibRadz Esth 9/30; RejPos 25v, 123, 189, 305v; ſłowo zeſłał Bog ſinom Iſráelſkim/ opowiádáiąc pokoy [adnuntians pacem Vulg Act 10/36] przez Iezu Chryſtá. BiałKaz E4v [idem BudNT, WujNT]; BudNT Act 10/37[36]; SkarJedn 322; WujNT Act 10/36.

»słowy [jakimi] opowiedać« = verbis dicere PolAnt (3): A nie tylko áby to iedno tylko ſłowy opowiádáć racżył/ ále y ſkutkiem thego wielekroć popráwić á potwirdzić racżył. RejPos 324v, 341v; BudBib 1.Mach 7/27.

»usty sw(oj)emi (a. własnemi) opowiedać« (5): A tho obacżyſz krociuchno s piſmá tego/ co tu ſam vſty ſwoiemi opowiedáć racży RejPos 195v, 126v, 186v, 187; LatHar 378.

»za znak pewny opowiedać« (2): otoż wam to zá znák pewny opowiedam: iż tá Páni brzemienną będąc/ nie dziewkę ále Syná vrodzi CzechRozm 131v, 131v.

Szeregi: »mianować a opowiadać« (1): Ktorego [Syna Bożego] Ezáiaſz y ini Proroczy w piſmiech ſwiętych ſwoich baránkiem onym niewinnym [...] záwżdy miánowáli á opowiádáli. RejPos 158v.

»opowiedać i objawić« (1): Wiecżor y rano y w południe będę opowiedał/ j obiawię/ á wyſlucha głos moy. TarDuch A5.

»oznajmować (a. oznajmiać), (a, i) opowiedać« = nuntiare dicendo PolAnt (3): BibRadz 4.Reg 7/10; á potym narodowi ludzkiemu [miał św. Jan] oznaymiáć á opowiedáć/ iż iuż przyſzedł á obiáwił ſie ná ſwiát on zbáwiciel RejPos 11v; Calep 526b.

»podawać a opowiedać« (2): ſłuchay pilnie tego Páná ſwoiego/ coć s tey drugiey á wdzyęcżney łodki ſwoiey podáwáć á opowiedáć racży. RejPos 174v, 175.

»przynieść, opowiadać« (1): dziádowie narodów Ruſkich pámiętáć mogli [...] o Izidorze Metropolićie Kiiowſkim/ iáko im to z iednocżenie przynioſł/ opowiádał/ y [...] pokoj z niebá ná ziemi ludziom dobrey woli z wiáſtował. SkarJedn 266.

»opowiedać i rozsławiać« (1): Lecz on [uzdrowiony] odſzedſzy począł opowiedáć y rozſłáwiáć [praedicare et diffamare] tę rzecz (marg) mowę. (–) WujNT Mar 1/45.

»opowiedać i świadczyć« (1): Y roſkazał nam opowiedáć ludowi y świádczyć [praedicare populo et testificari]/ iż on ieſt ktorego Bog náznáczył ſędźią żywych y vmárłych. WujNT Act 10/42.

»wołać a (i) opowiedać« (4): Woła też y opowieda [apostoł] pocżęcie y porodzenie iego dziwne z dziewice pánny/ ktore ſie [...] sſtáć miáło/ y sſtáło ſie ieſt. RejAp 100, 100; RejPos 10; BielSpr 41.

»opowiedać albo wskazować [do kogo]« (1): A przeto thu Pan opowiedáć álbo wſkázowáć racży do każdego z nas/ iż chce wſzytko wdzięcżnie prziymowáć od nas RejAp 19.

»opowiadać i wspominać« (1): Opowyadami y wſpomynami vaſchey vielkiey k.m. yz teras czaſſow tich miedzi pani Chrzeſczyanskymy [...] yzesz v vyelka C.m. wyelky pan y rozvmnieyſchi miedzi wſzitkymy pani Chrzeſczyaskymy LibLeg 11/54v.

»wydać a opowiedać« (1): ony ſtráſzliwe dekrethá Moiżeſzowe/ kthore Pan przezeń wſzytkim wydáć á opowiedáć racżył/ iż tákowy káżdy kthory namniey wykrocży s cżego/ iż iuż wiecżnie ma być przeklęty. RejPos 178v.

»wyznawać i opowiedać« (1): visnavam hy opoviedam ysch then zid do viothl spraviedlivie ysch schin iego then loy kupil ZapWar 1537 nr 2494.

»opowiedać, (abo) zwiastować« [szyk 1:1] (2): táki [...] coby co inego ſwiátu opowiedáć ábo zwiáſtowáć miał/ niżli to coby było wola á roſkazánie iego ſwięte RejPos 188v; Calep 715a.

»żałować i opowiedać [na kogo]« (1): prziſſilal do zamkv [...] zalvyancz y opowyedayancz na vrzednyky [...] y na kxyedza Mytreya Ivanowycza [...] otho yſch ony ſſamy ſpomocznyky ſzwoyemy [...] pobyły y poranyly LibLeg 11/156.

W przen (5): RejAp 58v; Ale vmysł vpádły/ y zfráſowány wielkośćią nędze/ y ocży od płácżu vſtawáiące/ á duſzá łáknąca/ będą Pánie opowiedáć twą chwałę y ſpráwiedliwość. BudBib Bar 2/16[18]; ArtKanc Q3; Pánie otworzyſz wárgi moie/ á vſtá moie opowiádáć będą chwałę twoię. LatHar 165, 303.
Przen: Podmiotem jest dzieło myśli czyjej zamiast autora, twórcy [w tym: pismo(-a) (5), psalm (4)] (9): MurzNT 3v; Co nam ten Pſalm opowyeda. LubPs cc4 marg, F3v marg, Xv, cc6; BiałKat 76; Cżego piſmo ſwięte zábraniáiąc/ zauſzniki/ obmowce/ gwałtowniki/ pyſzne/ chłubne/ etc. godne być ſmierći opowieda Phil Q2; LatHar 110; WujNT Matth 26/54.
α. W formułach ogłoszeń urzędowych [co; w tym: komu (2)] (3): A ták z vrzędu moiego/ wedle Práwá/ tákie kupno vtwierdzam y vmacniam/ y opowiádam wſzytkim iáſnie to zdánie/ po pierwſze/ po wtóre/ po trzećie/ po czwarthe mimo Práwo. GroicPorz 12v; SarnStat 885.
Szereg: »objaśniać i opowiedać« (1): [przymierza wiecznego zamknienie] przez ninieyſzy Przywiléy [...] obiáſniamy y wſzem opowiedamy [emologamus JanStat 885] SarnStat 1105.
β. Ogłaszać, rozgłaszać pytanie w postępowaniu urzędowym; ze zdaniem dopełnieniowym pytajnym [w tym: komu przez kogo (1)] (2): ktory fant wierzyćiel zá rękoiemſtwem ma ná iáwnym mieyſtcu trzy kroć przes dwie Niedźieli ku przedániu okázowáć: opowiádáiąc ſtronie káżdym rázem przes ſługę Vrzędowego/ ieſliby fant ſwoy odkupić chćiáłá. GroicPorz dd2; Potym Gwido kazał w rozlicżnych kośćielech opowiádáć ieſliże kto oſly pogubił/ á żadny nie należion [!] kthoryby ſie ku onym osłom ozwał. HistRzym 67v.
a. Oznajmiać, zgłaszać czyjeś nadejście lub odejście; praenuntiare Cn (2): [gdÿ Miser Dominico i Miser Jacobo poiechalÿ belÿ od robothj nie opowiedaiącz RejestrBudGal 52.]

opowiedać kogo (2): BielKron 383v; Poſel prędki z nowiną do ćiebie przybieżał/ Pewny nieprzyiaćielſki lud opowiádáiąc/ Y pewné vroczyſko: á ty niemieſzkáiąc/ Kazałeś pod nie ćiągnąć KochJez Bv.

b. Wyznawać, czynić jawnym, wyjawiać (o grzechach, uczynkach, tajemnicach itp.); (ad)nuntiare PolAnt, Vulg; divulgare Calep; revelare JanStat [w tym: co (14)] (16): Bo Duch ſwięty ieſt zgodny á nie ma roznice/ Gdzye opowieda iákie ſkryte táiemnice. LubPs gg2; Wiele ludźi wierzących przychodźiło do Apoſtołow/ wyznáwáć álbo ſpowiádáć ſie y opowiádáć vcżynki ſwoie. WujJud 82; Divulgo Vulgo notum facere, vel rem aliquam in vulgus spargere – Naswat widaie, opowiedąm, iawnoczinię. Calep 337a; Abowiem złość ſwoię opowiádáć będę [adnuntiabo Vulg Ps 37/19 ogláſſáć będę Leop; oznaymię WujBib]/ y będę myślił o grzechu moim. LatHar 163, 111; WujNT 478; rády mnie zwierzoney ku ſzkodźie iego Iáſnośći nie będę opowiedáł SarnStat 1125.

opowiadać komu (2): Tobie ia/ Pánie/ rány moię vkázuię/ tobie záwſtydzenie z nieprawości moich opowiádam. Znam grzechy moie LatHar 206, 137.

opowiadać przed kim [= komu] (4): ieden tylko báłwan Iowiſzow mamy wſchowaniu [...]: niewiem co znim cżynić: opowiádam przed tobą Pánem náſzym/ áby to nam do doſtąpienia żywotá/ gdy yi ſpalem/ pomagáło. SkarŻyw 429, 80, 108; Spowiedź záſię zálecono/ [...] kiedy przed Ianem Chrzćićielem grzechy iáwnie opowiádano LatHar 109.

W przeciwstawieniu: »opowiedać ... nie taić« = nuntiare non celare (a. absconderè) PolAnt (1): bo grzech ſwoy iáko Sodoma opowiedali [!]/ nietáili (go) BudBib Is 3/9.

W porównaniu (1): BudBib Is 3/9 cf W przeciwstawieniu.

Szereg: »wyznawać i opowiedać« (2): wiele wierzących przychodźiło/ wyznawáiąc y opowiedáiąc vczynki ſwoie [confitentes et adnuntiantes actus suos; wyznawáiąc ſie y oznáymuiąc Leop]. WujNT Act 19/18, s. 478.
c. Deklarować, przyrzekać, wyrażać gotowość czegoś [co] (11): koſcioł y ſlupy boże s cżyſtego złotá opowiádamy [templum ... destinamus; koszczyol... szlymy HistAl 1510 454]/ á dla tego wſtęp ná gory á bogu Hamonowi ofiáruy/ á będziem mu weſpołek ofiárowáć. HistAl L4; [kanclerz] powiedział, że JKM chuć tę Waszę i Braciej Waszej Rycerstwa Korony tej, ktorą opowiedacie, za wdzięcznie przyjmuje Diar 24; Swiádcży ták o ſobie X.K. iż podawáiąc náuki w Lubelſkim kośćiele/ opowiádał przytym gotowość ſwą/ iż chćiał po iedynkiem o tych náukách mowić/ ktobygo ſłuſznym obycżáiem o to żądał. NiemObr 23.

opowiadać komu (1): Od Margrabie Anszpacha też sam Posłowie są opowiadaiąc KIM wiarę y powolność stateczną na wszelaką potrzebę Rptey y K.I.M. ActReg 154.

Zwrot: »językiem opowiadać« (1): z grzeſznémi: Którzy ięzykiem chęć opowiádáią/ Sercem zdradzáią. KochPs 39.
α. Wyrażać życzenie czegoś dla kogoś; w formułach grzecznościowych, w nagłówkach lub w zakończeniach listów, dedykacji lub pism urzędowych [co komu] (6):
Zwroty: »łaskę i dobrotliwość [czyją] opowiadać« (1): Wſzytkim y kożdému z oſobná Stároſtóm Kroleſtwá náſzégo [...] łáſkę y dobrotliwość náſzę Królewſką opowiádamy [Universis et singulis Capitaneis Regni nostri ... Gratiam et benevolentiam Regalem. JanStat 721]. SarnStat 903.

»służbę swoją (a. służby swe) opowiedać« (2): Krolowi nád krolmi wielkiemu/ y panu nád pánuiącemi Alexandrowi Ariſthoteles ſlużbę ſwoię opowiáda [Alexandro Aristoteles servitutem; Alexandrowy arestotelesz szlye szluszbę szwoyą pokorna HistAl 1510 515]. HistAl M7; Nayaſnyeyſzemu/ Kſyążęcyu Zygmuntowi Auguſtowi/ możnemu á ſławnemu Krolowi Polſkyemu/ Wielkiemu Kſiędzu Litewſkyemu/ [...] y inych wiele zyeḿ Pánu y Dzyedzicowi/ Pánu ſwemu záwżdy miłościwemu/ Polak proſty ſługá y poddany/ ſłużby ſwe wierne opowieda. RejPos A3.

»wesele opowiadać« (3): Darius krol Perski Poruſowi Indiyskiemu krolowi weſele opowiáda [Indorum regi gaudium dirigit; Krolyewy Indorum weszelye szlye HistAl 1510 228]. HistAl F7, E8, F5.

d. Przekazywać, powtarzać; wypowiadać (o słowach, wypowiedziach); adnuntiare, praecipere, pronuntiare Vulg; loqui, mittere, praedicare PolAnt [w tym: słowa(-o) (14), dekret, poruczeństwo, poselstwo, przykazania (2), rozkazanie (2), sądy, ustawy] [w tym: co (22)] (25): alieſmi poſlaly ſtim yego Voyewodą pana Stanyslawa Tarla Rothmyftrza v.km. przodkiem opowiadayacz roſkazanie v k m. LibLeg 11/75v; iż [duch] iedno thákowy ieſt s prawdy/ ktory opowieda ſłowá á wolą ſwiętą iego [Boga]. RejPos 284; KochPs 72.

opowiedać od kogo (1): iż ſie zyáwił [...] on prawdziwy poſeł Ian ſwięty/ opowiedáiącz wierne ſłowá od Páná ſwoiego RejPos 275v.

opowiedać z kogo komu (1): y będzieſz ſluchał z vſth moich ſlowá/ y będzieſz im opowiedáł ſemnie. KrowObr 130.

opowiedać komu (14): Abych wſſem opowyedał yego roſkazánye LubPs B2; Abyś ſie bał Páná Bogá twoiego/ á ſtrzegł wſſelákiego porucżeńſtwá y przykazánia iego/ ktore ia opowiedam thobie [któré ia przykázuię tobie WujBib] Leop Deut 6/2; gdy nam opowiádáią á przychodzą do vſzu náſzich ty ſłowá ſwięte iego. RejPos [203], 269v; Wiedźiał y Helizeufz/ co ſkryćie rádźił krol Syryyſki: y wſzyſtki ſłowá opowiádał królowi ſwemu Izráelſkiemu. BiałKat 158v; RejPosRozpr b4v; BudBib Esth 9/30, 4.Esdr 7/2; SkarJedn 278; obiecał [Chrystus] dáć od oycá duchá náucżyćielá/ przypominácżá/ y wodzá do prawdy/ ktory z iego náuki bráć miał/ y onym opowiedáć CzechEp 125; KołakSzczęśl B3; A toć ieſt poſelſtwo ktoreſmy ſłyſzeli od niego/ y opowiedamy wam WujNT 1.Ioann 1/5. Cf opowiedać z kogo komu; Z połączeniem przytoczeze zdaniem dopełnieniowym.

opowiedać przez kogo (2): Záiſteć ty ſą ſłowá ktore ſam Pan opowiedał przez ſwe dawne Proroki BibRadz Zach 7/7; BudBib Bar 2/21[24].

opowiedać w czym (1): SLowá thy wſzechmogącego Páná náſzego/ ták iáko ie Ewányeliſtá opowiedáć racży w tey niżey nápiſáney Ewányeliey s. RejPos 241v.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [komu o czym] (1): Aż potym wſzytek miánowány cżás/ ták iáko nám o tym Páweł ſwięty dekret Pánſki opowiedáć racży tymi ſłowy: Iż [...] iedno tym ieſt zákryta [ewanjelija] ktorzy wedle tego ſwiátá idą ná zátracenie RejAp 165v.

Zwroty: »opowiedać w imię [czyje], imieniem [czyim]« [szyk zmienny] (2:1): A ieſliż ſie przyda żeby kto nie był poſłuſzen ſłowom moim kthore on imieniem moiem [quae loquetur in nomine meo] opowiedáć będźie/ nád tákowem ſie ia pomſzczę. Nád to ieſliby iáki prorok podniowſzy ſie w pychę chćiał opowiedáć ſłowá iákie w imię moie/ ktorychem ia iemu nie roſkazał BibRadz Deut 18/19-20, Ier 29/23.

»pod osobą [czyją] opowiedać« (1): ſłowá [...]/ kthore ten [...] poſeł od [...] dworu niebieſkiego/ nam wſzem przynośi: á pod oſobą tey ſwięthey Pánny/ [...] wſzemu ſwiáthu opowiedáć racży. RejPos 269v.

»opowiadać usty swemi« (1): Twoie ſądy opowiádam záwżdy vſty ſwémi/ [...] W tych ſye ćwiczę vſtáwicznie KochPs 179.

»opowiedać w [czyje] uszy« (1): Słuchaićie Irzáelczycy [!] vſtawy praw/ ktore ia dźiś opowiedam w wáſze vſzy [quae ego loquens (marg) loquor (–) in auribus vestris]/ iżbyśćie ſie ich vczyli/ á pilnie ie chowáli. BibRadz Deut 5/1.

e. Sławić, wielbić, wyznawać; praedicare Mącz, Calep; confiteri, invocare PolAnt; celebrare, laudare Calep [w tym: kogo, co (4)] (6): WYſłáwiáć ćię będę Pánie á Krolu/ á będę ćię chwalił Bogá wybáwićielá mego/ opowiedáiąc imię twoie [confitebar nomini tuo]. BibRadz Eccli 51/1; Praedico, Opowiedam/ Osławiam/ Chwalę. Mącz 85d; BudBib 3.Esdr 4/36; Praedico Aperte seu publice dico, celebro, vulgo, laudo – Przepowiedam, iawnie opowiedam. [...] Praedicator – Wyſławiacz opowie dacz. Calep 831b.
Zwrot: »po wszytkim świecie opowiadać [czym przed kim]« (1): Ciebie/ pánie/ po wſzytkim świecie/ przéd wſzytkiémi Narody opowiádáć będę rymy ſwémi. KochPs 166.
W przen (1): Tedy yęzyk moy prawdę twą opowyedáć będzye/ [...] A będzye záwżdy wyſławyał imyę twoye wſſędzye. LubPs ccv.
f. Nakazywać, zalecać; nawoływać; denuntiare Vulg, PolAnt, JanStat; praecipere Vulg, PolAnt; adnuntiare, praedicare Vulg; contestari, dicere PolAnt; indicere Mącz (35): Indico, Vſtáwuyę Opowiedam Mącz 87b.

opowiedać co (6): BudNT 1.Cor 11/15[17], 1.Tim 4/11; A to roſkázuię: nie chwaląc (marg) opowiedáiąc nie chwalę. G. (–) iż ſię nie ku lepſzemu/ ále ku gorſzemu ſchadzaćie, WujNT 1.Cor 11/17. Cf opowiedać co komu.

opowiedać co komu (3): Słuchayże iáką tu ſłużbę náſzę a iákie záchowánie náſze nawdzyęcżnieyſze Pánu náſzemu ten Duch ſwięty nam opowiedáć racży: Abychmy vſtáwicżnie chodzili w ſwiątobliwośći/ á w ſpráwiedliwośći RejPos 298v, 336; WysKaz 38.

opowiedać komu (26): ták iáko nam ći ſwięći Anyołowie opowiádáią/ vpadaymy też przed thym ſwiętym á ſtráſzliwym máyeſtatem RejAp 68v; RejPos 237. Cf opowiedać co komu; Z przytoczeniem zdania rozkazującego; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać komu; Z połączeniem rozkaźnika ze zdaniem dopełnieniowym.

Z przytoczeniem zdania rozkazującego [komu] (3): Abowiem mi ſię [...] vkazał Anioł Boży/ [...] Opowiedáiąc [dicens] mi/ Nie boy ſię Páwle BibRadz Act 27/24; BiałKat 343v; ArtKanc A15.

Ze zdaniem dopełnieniowym z odcieniem imperatywno-optatywnym [w tym z zapowiednikamt tak (2), to (2); aby (20), iżby (1), żeby (1)] (22): KrowObr 34; StryjKron 787; który opowiedaſz żeby niekrádźiono [qui praedicas non furandum; kthory każeſz nie kráść Leop]/ krádnieſz: ktory mowiſz żeby nie cudzołożono/ cudzołożyſz WujNT Rom 2/21, 1.Tim 5/7.

~ opowiedać komu (16): Opowyádamy [przykázuiemy Leop 2.Thess 3/6] wam bráćya w imyę páná náſſego Yezu Kryſtá/ ábyſcye ſye odłączáli od káżdego brátá chodzącego nyerządnye KromRozm II g3v; GroicPorz r; Bog [...] teraz opowiáda ludziom/ áby wſſyſtcy á wſſędy pokutę cżynili [oznáymuie ludźiom áby ... pokutowáli WujNT] Leop Act 17/30; BibRadz 2.Thess 3/12; RejAp 161v; RejPos 190, 193v; Iż wyſzedſzy [apostołowie] opowiádáli ludźiom áby Pokutę cżynili KuczbKat 230; RejZwierc 96v; BudBib Ex 19/21; BudNT 1.Tim 6/13; CzechEp 30; Pogánom opowiedałem áby pokutowáli/ y náwroćili ſię do Bogá/ czyniąc vczynki godne pokuty. WujNT Act 26/20, 2.Thess 3/6, 12; SarnStat 574.

opowiedać przed kim (1): Opowiedam tobie [Praecipio tibi PolAnt, Vulg; Przykázuięć Leop; Roſkázuięć WujNT] przed Bogiem ożywiáiącym wſzytko/ y Ieſuſem Chriſtem/ [...] Abyś chował te przykazánia BudNT 1 kim 6/13.

opowiadać w czym [= w dziele czyim] (1): w drugich kſiąſzkach co ie kredem zowieſz/ tákże cie vpomináią y opowiádáiąć ſwięći Apoſtołowie iego/ vcżąc cie/ ábyś nikogo inego nie wyznawał iedno Bogá Oycá ſwego wſzechmogącego RejPos 190. ~

Z połączeniem rozkaźnika ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); iż (3); komu (2), w czym [= w dziele czyim] (1)] (3): RejWiz 184v; Gdyż im y Ian s. y on ſam wielekroć opowiedał/ iż gotuycie ſie/ ſtroycie pokutę/ iuż nie dáleko ieſt kroleſtwo wáſze RejPos 251v; WujNT 2.Thess 3/10.

W połączeniu szeregowym (1): Thák vſthawiamy/ náyduiemy/ opowiedamy/ y vtwierdzamy/ pod duſznym zátrácenim/ áby nam [papieżowi] wſzelkie ſtworzenie było poddáne. KrowObr 34.

Zwroty: »opowiedać w imię [czyje]« (3): KromRozm II g3v; CzechEp 30; A opowiedamy wam bráćia w imię Páná náſzego Ieſu Chriſtá [Denuntiamus ... vohis ... in nomine Domini]/ iżbyśćie ſię odłączyli od káżdego brátá nieporządnie chodzącego WujNT 2.Thess 3/6.

»opowiadać u sądu« = domagać się, żądać przed sądem (1): iuż Iſćiec (gdy dłużnikowi wedle Práwá będźie opowiádał v Sądu trzy kroć [...]/ áby fant wykupił/ álbo dług płáćił) może tháki fant przedáć GroicPorz r.

Szeregi: »opowiedać i nauczać« (1): To opowieday y naucżay [Annuntia (marg) Praecipe (–) haec et doce]. BudNT 1.Tim 4/11.

»opowiedać i prosić« (1): A tym ktorzy ſą tákowi opowiedamy/ y proſimy [denuntiamus et obsecramus] ich [...]/ áby z pokoiem robiąc vżywáli chlebá ſwego. BibRadz 2.Thess 3/12.

»opowiadać i rozkazować« (1): Othoż wam ieſzcze opowiádam: y roſkázuię: tę ſpráwę tákim obyczáiem czyńćie/ iáko ia. BiałKat 343v.

»opowiedać i upominać« [szyk 1:1] (2): RejPos 190; Lecz tákowym opowiedamy/ y vpominamy [denuntiamus et obsecramus] przez Páná náſzego Ieſu Chriſtá/ áby z pokoiem robiąc/ pożywáli chlebá ſwego. WujNT 2.Thess 3/12.

»wołać, opowiedać« (1): Iáko y Ieremiaſz ſłyſzę o tym wołał/ W ſwey ſiodmey kápitule głośno opowiedał. Iż niech ſie nie beſpiecży ná to żaden śmiele RejWiz 184v.

»zwiastować, opowiedać« (1): Kazałeś zwiáſtowáć áż do końcżyn źiemie/ Wſzyſtkim opowiedáć/ [...] Powiedzćie troſkliwey/ tey Corce Syońſkiey/ Oto Krol twoy idźie ArtKanc A15.

g. Oznajmiać coś na przyszłość, zapowiadać, przepowiadać, prorokować; obiecywać; grozić; adnuntiare Vulg, PolAnt; (futura) praenuntiare Vulg, Calep; divinare, vaticinari Calep; praedicare, prophetare Vulg; promittere HistAl; denuntiare Modrz; loqui PolAnt (326): Pan Bog przemowił: któż nie będźie opowiádał [quis non prophetabit Vulg Am 3/8 Kthoż niebędzie prorokował Leop, WujBib]? PowodPr kt.

opowiedáć co (217), kogo (1): TarDuch B4; ábowiem [...] nie iáko poſeł/ ále iáko krol pyſzne rzecżi opowiádaſz [superba promittis; pyszne rzeczy obyeczvyesz HistAl 1510 203]/ á wſzákże to wiedz/ iże s ſlow twoich namniey ſie nie lękam HistAl Fv; KromRozm II ſ4v; LubPs A4, D3 marg; Pan Chryſthus ná weſelu z wody wino vcżynił/ Mencarze z kośćiołá wygnał/ mękę ſwą opowiádą [!]. Leop Ioann 2 arg, Is 9 arg, Mar 10 arg; Dwoiáki obyczay ieſt/ iáko máią być poznawáni fałeſzni Prorocy/ Pierwſzy/ gdy ſie to nie wypełni co oni opowiedáią BibRadz I 111b marg; Prorokuie o Kroloch Perſkich [...]. Opowieda walki y nieſnaſki ktore miáły być miedzy Krolmi Syriyſkimi. BibRadz Dan 11 arg, Gen 16 arg, Deut 18/20, 22 [2 r.], 1.Reg 2 arg, 4.Reg 7 arg (23); BielKron 93v; KwiatKsiąż I4; RejAp 14v, 52, 147, 163v; ſłuchay iáką zapłátę tákiemu káżdemu opowiedáć racży RejPos 240v; [Pan] groźi koſciołowi/ groźi miáſtu Ierozolimſkiemu/ opowieda ſrogośći y okrutne vpadki iego RejPos 259v, 26v, [36]v, 66, 101, 106 (10); BiałKat 339; WujJud 237v; WujJudConf 79; RejPosWstaw [1433]v; BudBib Tob 14/10; CzechRozm 5, 58v, 143, 169v; SkarŻyw 363, 595; CzechEp 48, 153, 165, 192; NiemObr 155; Ierozolimie grozi/ y vpádek iey opowieda. WujNT Matth 23 arg; Chriſtus śmierć ſwoię blizką opowieda. WujNT Matth 26 arg, przedm 38, Matth 3 arg, 24 arg, Mar 9 arg, 10 arg (22): SkarKazSej 686b, 704b. Cf opowiedać co komu; co na co; co o kim, o czym; »przyszłe rzeczy opowiedać«.

opowiedać [komu] co od kogo [= w imieniu czyim] (5): Coż tym to Koſciołom [...] ten Apoſtoł ſwięty od thego Páná opowiedáć racży? (marg) Obietnice Páńſkie káżdemu wiernemu (–) RejAp 6v, 6v [2 r.]; RejPos 205, 269v.

opowiadać co z czego [komu] (1): Abowiem ázaſz nie ſłyſzyſz od Duchá ſwiętego co im obiecuie álbo opowiáda s tego przyſcia Páńſkiego RejAp 198.

opowiedać co komu (117): Uſkarża ſie prorok [...] ná ony przeſládowce [...] opowiádáiąc im prętką moc páńſką/ á prętkie baczenie ná wſſytko náſwiećie. (marg) Przeſladowcom bożym prorok opowieda prętką pomſtę. (–) RejPs 139, 143 marg; [cieszy prorok Kościół] opowiedáiąc iemu przyſzły cżás wybáwienia iego/ y też przyſzły vpadek y pomſty ſprzećiwnikow LubPs V3; KrowObr A4v; Abowiem opowiádał nam [wyrzékł ná nas WujBib] Pan to wſſyſtko złe/ ktore przyſſlo ná nas: á myſmy nie prośili oblicża Pána Bogá náſſego/ ábyſmy ſie byli náwroćili Leop Bar 2/7, 2.Par 21 arg, Is 57 arg; 1. Opowieda przywrocenie żydom z więźienia Bábilońſkiego. 8. Prorokuie o kroleſtwie Kryſtuſowym/ á obiecuie pokoy y beſpieczeńſtwo wiernym. BibRadz Ier 30 arg, Gen 18 arg, Is 1 arg, I 356a marg, Is 30/10, 37 arg, I 386a marg, II 44c marg; BielKron 91v, 94, 144v, 237v; Tu iuż trzecią biedę Apoſtoł nieomylną opowieda złoſnikom ſwiátá tego/ á pociechę wiernym/ á piſze iż ma rychło przyść. RejAp 96v, BB7v, 6v, 57v, 91, 198; gdyż ie do ſiebie wabi/ dziwne [...] im dobrodzieyſtwá obiecuiąc [...] opowiedáiąc też ſrogość gniewu ſwego y pomſtę, tym ktorzyby nie vwierzyli iemu. RejPos 30; Bo gdzye záſię obacżą złego/ [...] cżłowieká vpadłego/ máią mu opowiedáć/ on ſrogi gniew Bogá oycá niebieſkiego: máią mu opowiedáć/ y tu ná ſwiecie y po śmierći/ wiecżne zginienie iego RejPos 119, 14v, 15v [2 r.], 66, 121v (44); RejZwierc 125v, 199v; kiedy też y Prorocy vſtáć mieli/ ktorzyby co ná potym ludowi Izráelſkiemu opowiedáli CzechRozm 169v, 108v, 235; ModrzBaz 102v; KochOdpr D2v; SkarŻyw 179, 270; CzechEp 18, 22, 52; Atym záśię ktorzj vchyliwſzy ſię od piſmá/ zá cżym inſzym idą/ pewne zginienie opowieda NiemObr 81, 115; WujNT przedm 33, 36, 39, s. 8, Matth 16 arg (17); y mam to poruczenie/ ábych wam złośći wáſze vkázował/ y pomſtę ná nie/ ieſli ich nie oddalićie/ opowiádał. SkarKazSej 706a, 702b, 707a; SzarzRyt A. Cf Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym opowiadać co komu; »opowiadać pokoj a łaskę«, »przyszłe rzeczy opowiedać«.

opowiedać co na co (1): s tą nędzną przeklęthą zyemią: ná ktorą tu Ian s. żáłobliwe głoſy y dekretá Páńſkie opowieda RejPos 332v.

opowiedać co przez kogo [komu] (1): Gdyż nic inſzego [prorocy] nie ſą/ iedno ktorzy nád inſze ſą obdárowáni oſobliwym iákim obiáwieniem/ á przez kthore opowiedáć Pan racży Koſciołowi ſwemu rzecży przyſzłe RejPosRozpr c2.

opowiadać co czym [komu] (1): wiele ieſt tákich pogrożek v Prorokow/ ktoremi kroleſtwom vpadek opowiádáią. SkarKazSej 702b.

opowiedać co o kim, o czym [w tym: komu (1)] (4): A iáko ſię to wypełniło co opowiedał o Sennácherybie/ ták też to rzecż pewną oznáymuie/ co ſie dotycże Gyruſá BibRadz I 373d marg; RejAp 14; iż ſie iáwnie o nich wypełniło co Prorok opowiádał z dawna o nich RejPos 160; CzechRozm 108v.

opowiedać komu (175): OrzQuin X4; iuż pewien bądź tego á iſt/ iż ták iákoć tu Pan opowiedáć racży/ będą záſlepione ocży twoie RejPos 197, 87v, 104, 163, 228, 274v (9); Piotr zrozumiał [...] iſz iuſz cżás iego przyſzedł/ o ktorym mu Pan opowiádał SkarŻyw 601, 537; SkarKaz 548a. Cf opowiedać co komu; Z przytoczeniem opowiadać od kogo komu; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać komu; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać komu.

opowiedać kogo (2): RejPos 274v; ale inſzą pewną Almę ná potym przyſzłą [...] [prorok] opowiedał. CzechRozm 142.

opowiedać przez kogo (2): Gdy tedy ták Fárao był ſercá zátwardzonego/ niepuśćił Izráelczyków/ ták iáko Pan przez Moiżeſzá opowiedał. BibRadz Ex 9/35. Cf opowiedać co przez kogo.

opowiedać o kim, o czym (24): A ktorego Proroká nie przeſládowáli oycowie wáſſy? Y pozábijáli te/ ktorzy opowiadáli [powiedali WujNT] o przyśćiu ſpráwiedliwego Leop Act 7/52; BibRadz Ier 33 arg; przyydą ieſzcze oſtátnie przed Sądem Bożym czáſy/ w ktorych Królowie poginą wſzyſcy: ták iáko o tym Prorok Dániel z dawná nam opowiáda. OrzQuin X4; RejAp 154; Gdj vſłyſzeli oni ſwięći ludzye/ iż o tym Betleem Prorok z dawná opowiedał/ [...] puśćili ſie do onego błáhego miáſtecżká RejPos [36], 87v, 104, 262, 301v, 311v; CzechRozm 42v; Owo Symeon ná tákiey ofierze nie przeſtánie: ále o twoim miecżu opowiáda/ ktory duſzę twoię przeniknąć ma SkarŻyw 112, 537, 601 CzechEp 414; iż ten ieſt á nie inny/ o ktorym Prorocy opowiedáli. SkarKaz 117b; WIelkie ná on czás trwogi y nawałnośći ná vcznie Páńſkie powſtawáły: gdy im o blizkiey śmierći ſwoiey/ y o ich ośieroceniu/ y záchwianiu opowiedał P. Iezus. SkarKaz 548a. Cf opowiedać co o kim, o czym; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać o kim, o czym.

opowiedać w czym [= w dziele czyim] (3): gdy cie Pan twoy będzye powołáć racżył/ thák iákoć oto tu w they Ewányeliey ſwięthey opowiedáć racży/ ná thy wdzyęcżne á wiecżne gody ſwoie. RejPos 341v. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać w czym.

Z przytoczeniem (2): Kiedy ſye ſkończą zámierzone látá/ (Pan opowiáda) prziydę ſądźić świátá KochPs 111.

~ opowiadać od kogo komu (1): á on [Izajasz] opowiáda wſzytkim wiernym od niego/ y káżdemu ktokolwiek będzie chodził wedle woley iego/ á záwoła do niego/ ozowie ſie RejPos 127v. ~

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to (27), co (6), także (1), o tym (1); iż(e) (49), że (10), jako (4), żeby [= że] (1)] (64): Opowieda [prorok] iż mieli być zawiedźieni do Aſsyryey/ á miáſtá ich iż miáły być wywrocone BibRadz Os 11 arg, Ez 39 arg, Os 11 arg, I 463d marg; RejAp GC2; Gdiż to iáwnie y on Ezáiaſz opowiedał: Iż powſtánie roſzcżká z narodu Ieſſe [...] á látoroſl wynidzye z gáłąſki iey. RejPos 271v, 160, 235v, 272v, 298, 304, 305v; gdyż niewiem áby o tym Prorok który opowiádał iż Meſyaſzá zwáć miano Nádzáreycżykiem CzechRozm 144; KochOdpr A3v; y mawiał iawnie: iſz od ręki niewiernych z tego świátá z iść miał: [...] Y opowiádał że miał być w Medyolanie pogrzebion. SkarŻyw 373; [...] et Christom praenuntiabant mittendum ab eo filium.) [...] y opowiedáli [prorocy] to/ iż on miał poſłáć Chriſtuſá ſyná ſwoiego. CzechEp 237; NiemObr 18, 93; Opowiáda/ iż oſtátnich czáſow ludzie mieli náſtáć wſzelkich grzechow pełni. WujNT 2.Tim 3 arg, przedm 39, s. 318, Gal 5/21, 1.Tim 4 arg.

~ opowiedać komu [w tym: kogo (1), o czym (2), w czym (2)] (37): wczas wſzyſtkiem pán opowieda że to poſelſtwo iego któré on roſkazuie niebędźie przyczyną świeckii roſkoſzy/ pokoiu i inſzych takowych rzeczy MurzNT 43v; Oppowiádam ći tho dziś że zginieſz [przepowiádamći .../ że ... WujBib]/ á niedługi czás że vmrzeſz w źiemi do ktorey teraz przepráwiaż ſie Leop Deut 30/18; RejAp 33v; poſyła ná vlice y ná drogi/ opowiedáiąc tho ták złym iáko y dobrym/ iż kto ſie iedno chce vznáć zá wſpomożeniem iego/ á náwroći ſie do niego/ [...] iż káżdemu będzye ſzyroko tá fortká otworzona/ do tych wdzyęcżnych á obfitych god iego. RejPos 239, 19v, 115v, 125, 158, 166 (23); BielSpr 44; áni Prorocy tego nam opowiedáli/ żeby z onego Aniołá co z Abráhámem y z inſzymi mawiał/ miał ſie potym ſtać cżłowiek ſyn Boży. CzechRozm 43, 131 v, 236v; KochOdpr A2; CzechEp 204, 337; A Piotrowi [Jezus] opowieda/ że ſie go trzykroć záprzy. WujNT Ioann 13 arg, 2.Cor 14/2, Gal 5/21, 1.Thess 3/4.

opowiedać kogo [komu] (1): Onoſzći ieſt on báránek Boży ktogo [lege: ktorego]/ nam Prorocy opowiedáli/ iż miał przyść RejPos 275.

opowiedać przez kogo (3): A wypełniło ſie tu iuż iáwnie ono nád nimi/ co z dawná Pan przez Proroká opowiedáć racżył/ iż miał záwżdy potłumić á poháńbić wymyſły mędrkow tákich RejPos 235v; CzechRozm 144, 160v.

opowiedać o kim, o czym [w tym: komu (1)] (2): tedy to o nim opowiedał [o antychryście Duch Boży]/ iż mu miał dáć Bog ſkutek błędu CzechRozm 188v; WujNT Gal 5/21.

opowiedać w czym [zawsze: w ewanjelijej; komu] (2): Słuchay coć tu Pan opowiedáć racży w tey dziſieyſzey Ewányeliey ſwoiey/ iż ná cię przydzye takie ſrogie vćiſnienie RejPos 260, 125. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami co (3), to (3), tak (1); rzekąc (1); zawsze: iż] (14): iáko Izáiaſz/ [...] iáko inſzy Prorocy ſrodze grożą [...] y wſzędj á wſzędy opowiedáią/ iż dla nie ſpráwiedliwośći będziecie záwiedzieni w niewolą y s krolmi wáſzemi RejZwierc 43.

~ opowiadać co komu (1): The rzecży opowiádał ſwoim Zwolennikom/ y innym ich potomkom, y náśládownikom/ rzekąc: Iż tu będźiećie vćiśnienie ćierpieć ArtKanc I19v.

opowiedać od kogo [= w imieniu czyim] o kim, o czym (2): Iáko y Ezáiaſz iáwnie to o nim z dawná opowiedał od Bogá Oycá/ Iż iedno ten będzye wodz á kſiążę pokoiu/ á wodz wiecżny/ ktory będzye páſl lud moy wybrány. RejPos 293, 204v.

opowiedać komu [w tym: z czego (1), przez kogo (2)] (11): gdzie Anyoł pánience tey opowieda/ z nieomylnych táiemnic Troyce ſwiętey/ iż pocżnieſz w żywocie ſwoim ſynacżká. RejPos 272v; Iáko y Apoſtołom tho opowiedáć tákież racżył: Iż wam záwżdy będzye dano ná káżdą godzinę co będzyecie mieli mowić. RejPos 298, 175v, 196v, 260, 272v, 302; gdyż nam to dawno Pan y przez ine Proroki opowiedáć racży: Iż ieſli będzyecie poſłuchawáć mnie/ [...] roſkoſzy ziemſkich vżywáć będziecie RejZwierc 192; Czego [...] potwirdzić raczył/ opowiedáiąc nam/ iż w oſtátnich czáſiech przydą ná was fáłſzywi náuczyciele RejZwierc 197v; WujNT Gal 3/8. Cf opowiadać co komu.

opowiedać w czym [= w dziele czyim] (1): Támże potym tenże Prorok máło niżey w drugim kápitu. ták o tym od Páná opowiedáć racży: Iż ia then lud ſlepy [...] wyrzucę precż RejPos 204v. ~

W połączeniach szeregowych (2): RejPos [279]; To ieſt poſpolita Bogu iż gdy co obiecuie/ ábo też kiedy komu groźi/ ábo co pewnego opowiáda/ coby ſie ludziom trudno ku wierzeniu widziáło/ tedy ſie więc żywym názywa CzechRozm 5.

W porównaniu (2): Ze wſząd wołáią ná nas Prorocy/ [...] opowiádáią nam vpadek pewny/ ták iáko Loth Zápáść opowiádał Sodomie OrzQuin Y4v.

W charakterystycznych połączeniach: opowiedać przed czasem (przed pirwszemi czasy) (2), z dawna (dawno) (7), pirwej (2), na potym, z przodku, wczas, wyższej; opowiedać jaśnie (5), jawnie (6).

Fraza: »jako [kto] opowiedać raczy, opowieda« [fraza wtrącona z powołaniem się na autora wypowiedzi] (4:3): iuż iáko tu ſam opowiedáć racży/ żadnym obycżáiem nie będzye ſie mogł dopytáć do Bogá Oycá iego niebieſkiego. RejPos 293, 16v, 158v, 162, 228; CzechEp 196; Potym ſię vkaże/ iáko ſam Pan opowieda/ ná powietrzu znák Syna człowieczego SkarKaz 5b.
Zwroty: »duchem prorockim opowiedać« (1): Duchem Prorockim opowieda/ że mieli przyść haeretykowie WujNT 1.Tim 4 arg.

»pod figurą [czego] opowiedać« (2): RejAp BB7v; iáko pod figurą niewodu tego/ á pod figurą tey łodki ſwoiey opowiedáć Pan racży/ iż záwżdy tákich rybytwow będzye potrzebá iemu ná thym márnym á burzliwym morzu ſwiátá tego RejPos 176.

»w głos opowiedać« (1): COm dawno tuſzył/ y w głos opowiedał Ze obelżenia/ y krzywdy ták znácżney Cierpieć nie mieli walecżni Graekowie KochOdpr A3v.

»z (aspektów) gwiazd opowiedáć (przyszłe) [czyje] przypadki« = przewidywać, wróżyć (2): ktorzy [gwiazdarze] gwiazdom poddawáią wolność ludzką/ ábo z gwiazd chcą opowiedáć ludziom przyſzłe ich przypadki/ ſzczęśćie ábo nieſzczęśćie. WujNT 8; Nie mniey ſię też Chrześćijánie brzydzili náuką Práktykárſką/ ktora z áſpektow gwiazd opowieda ludziom ich przypadki. WujNT 478.

»opowiedać imieniem [czyim], w imię [czyje]« (1:1): ktoryby co opowiedał imieniem inych bogow [qui loquetur in nomine deorum aliorum]/ tákowy prorok niechay vmrze. BibRadz Deut 18/20, Deut 18/22.

»przez list opowiadać« (1): Ktoremu Eliaſz przez liſth niemoc barzo złą/ y ſmierć/ y ſpuſtoſſenie Kroleſtwá iego/ opowiáda/ co wſſyſtko ſie ziśćiło. Leop 2.Par 21 arg.

»opowiedać w osobie [czyjej]« [szyk zmienny] (4): Prorok w oſobie Páná Kriſtuſowey opowiáda z martwychwſtánye iego. LubPs D3 marg; Iáko [...] opowiedáć racży w oſobie Apoſtolſkiey/ nam wſzythkim ná potym wiernym ſwoim: Iż koſcioł krześćiáńſki á wierna owcżamia iego/ záwżdy miáłá mieć wielkie przeſládowniki ſwoie RejPos 125, 163, 269v.

»pokoj opowiedać« = oznajmiać zakończenie wojny (2): Feciales Dicti a faciendo, quod belli pacisque faciendae penes eos ius erat – Poſſeł ktori woine albo pokoi opowieda. Calep 412a, 203b.

»opowiadać [komu] pokoj a (i) łaskę« [szyk zmienny] (3): Oto ſłyſzyſz iż im opowiáda pokoy á łáſkę. RejAp 6v, 6v [2 r.].

»przyszłe rzeczy opowiedać« [w tym: komu (5)] [szyk zmienny] (11): Hildegárdis/ ktora będąc cżęſtokroć w záchwyceniu/ náwykłá wiele rzecży przyſzłych opowiádáć BielKron 284v; RejAp BB2, 2v; BiałKat 98v, 158v; RejRozpr c2; Iż miał ludzi náucżáć y przyſzłe rzecży opowiedáć/ iáko Prorok prawdziwy. CzechRozm 106v, 42v; Fatiloquus, idem quod fatidicus – Wieſzczek, tenktori mij prziſzłe rzeczij opowiedą. Calep 410b; Vaticinor Divino, futura praenuntio, quasi fata cano — Prorokuię, prziſzłe rzeczi opowicdam [!]. Calep 1103b; Prorocy ſą ći ktorzy przyſzłe rzeczy opowiádáią. WujNT Bbbbbb2v.

»opowiedać przez usta [czyje]« (1): Iáko opowiedał [(ták) iáko mowił Leop, WujBib] (marg) obiecował. Hebraiſm. ( —) przez vſtá świętych [sicut locutus est per os sanctorum]/ ktorzy od wieku byli/ prorokow ſwoich. WujNT Luc 1/70.

»usty swemi opowiedać« (2): to ieſt obietnica thwoiá/ ktorą tu nam ſam vſty ſwemi s. opowiedáć racżyſz RejPos 261, 289.

»wojnę opowiedać« = wypowiadać wojnę, zrywać pokój; clarigare, bellum indicere Calep, Cn; clarigationem exercere Cn [szyk zmienny] (3): Tám mieſiącá Lipcá poſłáli do niego liſthy/ opowiádáiąc mu woynę pewną iáko ieſt obycżay/ poſławſzy młodzieńcá iednego z liſty BielKron 237v; Clarigo Res clare repeto, Bellum indico – Iawnie ſzie domagąm. item, Iawnie woine albo pokoi opowiedąm. Calep 203b, 412a.

Szeregi: »dawać a opowiadać« (1): iákie przywileie [...] tym ſprawcom ſwoim w oſobie tych Apoſtołow ſwoich ten ſwięty Pan dáwáć á opowiádáć racży: Iż gdy iuż wytrwacie ty wſzytki pokuſy przy mnie [...]/ będzyecie vżywáć [...] dobrodzyeyſtwá mego RejPos 318v.

»iścić a opowiedać« (1): A ták wielką pociechę w oſobie they pánny ſwiętey káżdemu wiernemu Páńſkiemu thu od Páná iścąc y opowiedáiąc RejPos 269v.

»kazać a opowiedać« (1): gdy mu [prorokowi] Pan Bog roſkazał iść do kráiny Niniwen/ áby kazał á opowiedał ludzyom ich vpadek/ zwłaſzcżá miáſtá. BielKron 91v.

»obaczywać i opowiadać« (1): y też słoncżá y mieſiącá niedoſtátki/ to ieſt/ zaćmienia/ zdaleká álbo przed cżáſem obacżywać/ y opowiadać roskoſzna á vżytecżna ieſt rzecż. KwiatKsiąż I4.

»opowiedać a (albo) obiecować« [szyk 2:1] (3): RejAp 198; iż iuż tám żadney nádzyeie áni żadnego wſpomożenia á rátunku mieć nie możeſz/ ták iákoć tu oto Pan w oſobie Abráámowey opowiedáć á obiecowáć racży. RejPos 163, 228.

»opowiadać i oświadczać« (1): To tylko opowiadam/ y oświádcżam/ iż áni żadne Filozowſkie wywody/ áni Oycowſkie wykłády/ mieyſcá v nas tákiego [...] mieć nie będą. NiemObr 93.

»oznajmiać (a. oznajmować), (a, i) opowiedać« [szyk 3:1] (4): Prorocy [...] nam [...] tho oznaymiáli y opowiádáli: Iż káżdy wymyſł cżłowiecży/ [...] ſie [...] podobáć nie miał. RejPos 186v, 271; Denuntio Futurum aliquid nuntio, praenuntio, praedico – Oznaimuię, opowiedam. Calep 306b, 837a.

»powiedzieć i opowiadać« (1): Powiedźiałem przedtym y opowiádam [Praedixi et praedico; Opowiedziałem przed tym y opowiádam teraz Leop]/ [...] tym ktorzy przedtym grzeſzyli/ y wſzytkim inſzym; że ieſlić záſię przyidę/ nie przepuſzczęć. WujNT 2.Cor 13/2.

»opowiadać i ukazować« (1): ten ktorego Moyżeſz opowiadał/ y vkázował/ mowiąc: Po mnie/ wzbudzi Pan Bog twoy Proroká z narodu twego SkarŻyw 484.

»wiedzieć i opowiadać« (1): Wiedźieli Prorocy przyſzłé rzeczy/ y opowiádáli ie BiałKat 158v.

»wołać a (i) opowiedać« (2): KrowObr A4v; gdyż Anyoł iáſnie ſtoiąc ná ſłońcu woła á opowieda ſrogość przyſzłą iego. RejAp 163v.

W przen (3): názwałby ią [miłość człowieczą] miłosćią ſwobodną/ pámiętną y też ſławną: iáko tę ktoraby dáley nicżego/ y nic więcey nie opowiádáłá/ nie obiecáłá áni dáć mogłá/ iácy ten żywot z iego wcżáſy lichymi. CzechRozm 58v; Ták tá [śmierć] wſzyſtko ſkłáda/ Ani opowiáda Nikomu/ ſwoiego Zámáchu ſtráſznego. SzarzRyt A.
Fraza: »usta [czyje] opowiedają« (1): A obiecuie cie podnieść nád wſzytki wyſokośći gor ſwiátá tego [...]. A wiedz żeć to vſtá Páńſkie opowiedáią tobye. RejPos [226]v.
Przen: Podmiotem jest dzieło, wynik myśli czyjejś zamiast twórcy, autora [w tym: nauka (2), pismo (2), powinność (1), słowa (2), Stary Testament (1), zakon (1)] (9): wabią [cię] ony ſłowá Páńſkie tu nam ná piſmie zoſtáwione/ ktoreć opowiedáią obfitą zapłátę/ obfitą pociechę RejPos 61v; od oney powinnośći Moiżeſzowey/ ktora żadney łáſki/ áni żadnego miłoſierdzia/ w ſobie nie miáłá/ á nic inego nie opowiedáłá/ iedno ſrogi ſąd á ſrogye dekretá ná vpadek á ná wiecżne potępienie káżdego. RejPos 178v, 19v, 301; Abowiem zakon ſpráwuie gniew/ y opowieda przeklęctwo. WujJudConf 79; Apoſtolſką náuką/ ktora [...] opowieda wſzelką zupełność/ odpuſzcżenie grzechow/ y żywot wiecżny RejPosWstaw [1433]v; piſmo [...] przedtym opowiedáło Abráhámowi/ Iż będą błogoſłáwione w tobie wſzytkie narody. WujNT Gal 3/8, s. 479, 836.
α. Być zapowiedzią czegoś (o zjawiskach będących zwiastunami czegoś, poprzedzających coś) (3): A gdy w noczy leczącz krzycżi [lelek] tedy ſmierć cżłowiecżą na onym mieſtczu opowiada FalZioł IV 25d; LeovPrzep E4v; Bo to ná nie [gwiazdy] Bóg włożył/ że opowiádáią Láto/ y Zimę/ y czás/ kiedy oráć máią. KochPhaen 10.
2. Przedstawiać, opisywać, wykładać, objaśniać, tłumaczyć, relacjonować jakie coś jest, jak się stało, zdarzyło itp; (e)narrare, evangelizare Pol lAnt, Vulg; loqui, praedicare Vulg; dicere, recensere, referre PolAnt; renuntiare Calep (540):

opowiedać co (272): czoſczie wi pyſſaly przed thim thego nieras abo niedwa opowyadayacz krziwde swoye ktora sye ſtala LibLeg 10/92, 11/83, 89v, 135v, 172v; RejPs 81, Ff3; DiarDop 107, 112; WYznam Pánie chwałę twą s ſercá vprzeymego/ Opowiedáiąc dziwne dáry Boſtwá twego/ (–) Ktoremiś mię opátrził s twej ſzcżodrobliwośći LubPs Cv, aa3v; KrowObr 43, 48; Leop Tob 12/20, Iudith 6/17, Ps 87/12, 144/5, Act 3 arg; Y moc ſtráſzliwych vczynkow twoich opowiedać będą/ á zacność twoię oznaymię. BibRadz Ps 145/6, Ps 25/7, 49/16, 75/2, Is 19 arg, 4.Esdr 6/48, Eccli 17/5, 8; poſłali drugi raz do oycá Papieżá cudá á znáki S. Stániſłáwá ná ſpiſku máiąc opowiádáć. BielKron 362v; roznice Króleſtwá od Kśięſtwá opowiáda: Polſkę nád Lithwę podnaſza OrzQuin A3; A gdy iuż Duch ſwięty ſzyroko opiſáć roſkazał vpadek złoſnikow/ y żáłość pomocnikow á towárzyſzow ich/ tu iuż dáley opowieda rádość ſwiętych/ gdy widzą ſpráwiedliwe ſądy Páńſkie. RejAp 153, BB7v, CC3v, 3v, 10, [13]v (16); GórnDworz O5; Tenże Dawid opowieda wielką piecżą/ ktorą Pan ma o wiernych ſwoich/ dawáiąc o tym ſwiádectwo/ iż żadnego zá żywotá ſwego nie widział opuſzcżonego RejPos 126v, 7, 15, 163v, 169 [3 r.], 175 (20); RejPosWiecz3 96; ále ia nic nie pátrząc ná nowé głowy y rozumy/ táki wykład opowiádam BiałKat 93v; GrzegŚm 2, 31; BielSpr 40; WujJud 216, 221; WujJudConf 220v; RejPosRozpr b3v, b4v; RejPosWstaw 22; Zácżyna tu Pan náſz: táięmnice/ y moc boſtwá ſwego opowiedáć BiałKaz E; Gdyż to y Iezus ſam y Apoſtołowie opowiedáli/ y wſzytki właſnośći tych przećiwnikow fárbámi ſwymi wymálowali CzechRozm 81v, 41, 103v, 182; SkarŻyw 82; Ktory Kriwe záraz vrodę/ xtałt/ vbior/ Familią/ y obyczáie onego vmárłego bez wątpienia opowiádał/ ácz czáſem był w kilkudzieſiąt mil od onego mieyſcá StryjKron 155; CzechEp 124, 208; NiemObr 127; KochMuza 28; ArtKanc N3; PaprUp E4, F3, H, I4; WujNT przedm 38, Mar 1/45, s. 188 marg, Luc 9/31, Act 26/24 (9). Cf opowiedać co od kogo; co około czego; co u kogo; co z czego; co komu; co (na)przeciw komu; co przez kogo, przez co; co miedzy kim; co przed kim\ co o kim, o czym; co w kim, w czym.

~ Dopełnienie bliższe w postaci zaimka przysłówkowego [w tym: tak co (1), jako co (1)] (2): A ták [Jezus] opowiedał [erat praedicans PolAnt, Vulg; kazał WujNT] w bożnicách Gálileyſkich. BibRadz Luc 4/44; otho wnet maſz nápominánie á ſwieżą náukę Páná ſwoiego/ gdzie ſłyſzyſz iáko opowiedáć racży RejPos 179. ~

opowiedać co od kogo [= w imieniu czyim] (4): Vkazał mu [Jeremijaszowi] Pan Bog znáki zborzenia Ieruzálem przez widzenie tákie/ ktore opowiedał ludu wſzemu od Bogá BielKron 94; RejPos [249], [249]v, 288v.

opowiadać co około czego [= na temat czego] (1): Prorok ſwięty/ bárzo pocieſzliwe nam w tym Pſalmie rzecży opowiádáć racży/ około vſpráwiedliwienia náſzego LubPs H3.

opowiadać co u kogo [= komu, przed kim] (1): Z ktorych tych bogactw ukazowaliśmy wielką rozpustność, z ktorej wielkie doczesne krzywdy od nich opowiadaliśmy tak u sądow jako i w sąsiestwie Diar 71.

opowiedać co z czego (1): Y wiele inſzych tákich mieyſc ieſt wpiśmiech prorockich: ktore ia nie iáko Prorok prorokuię/ ále iáko cżytelnik z piſmá ś. opowiedam. ModrzBaz 142v.

opowiedać co komu (134): prziszly na ſkarge [...] opowyadayacz mv te ſzkodj ktore sye ym staly LibLeg 11/64v, 10/58, 91; KromRozm III K2v; Diar 21; DiarDop 116; Iáko przekłádáć mamy niebeſpiecżeńſtwá ſwe przed Pánem. III. Ktorym kſtałtem opowiedáć mamy Pánu niewinnośći náſze. LubPs O4 marg, H3, I4 marg, R5v [2 r.], S2v, X6v, Z6; Nábuchodonozor opowieda ſen Dánielowi ktory widźiał BibRadz Dan 4 arg, Deut 1/43, Ps 145/4, I 346, 2.Cor 12 arg; Oná [ugoszczona niewiasta] potym wſzem ſwoim opowiádáłá wielką dobroć á ſwobodę gośći przypłynionych. BielKron 441, 94, 183, 210v, 435v, 459v; A iáko y ſam Pan opowiedáć racżył Apoſtołom ſwoim znaki przyſcia ſwoiego nawięcey w dziwach ná powietrzu RejAp 138v, 5, 6 [2 r.], 6v, 112, 117v (12); GórnDworz Y6; Tęż iey [Panny Maryi] wiárę potym támże wnet pochwaliłá oná ſwięta páni Elżbyetá w rozmowach ſwoich/ gdy ſobye ſpołu opowiedáły pociechy ſwoie RejPos 273; drudzy [...] poſzli do Licemiernikow/ opowiedáiąc im on dziw co ſie tám sſtáło á co vcżynił Pan Iezus. RejPos Ooov, 14, 15, 41 [2 r.], 102, 119 (53); Sen ſtráſzliwy kiedy kto widzi/ tho gi ludziom opowiáda/ to ſie o nim pyta RejZwierc 115v, 205v; WujJudConf 8v, 38v, 80; RejPosRozpr b3; BudBib 1.Mach 5/25; BudNT Luc 3/18, 2.Cor 7/6; CzechRozm 2v, 191v, 234v; PAná wołam/ [...] Przed nim krzywdę ſwą przekłádam/ Iemu żal ſwóy opowiádam. KochPs 206, 13, 59, 65, 104, 157 (10); Miał y Ducha Prorockiego/ iſz rzecży ktore ſię dáleko działy/ wiedział y bráćiey drugdy opowiádał. SkarŻyw 57, 150, 251, 271; iż Bog ſam ſłow ſwoich nalepſzym ieſt wykłádácżem: on ſam wolą ſwą ſługam ſwym/ y táiemnice opowieda: on ſam vcżyć obiecuie. CzechEp 124, 123, 208 [2 r.], 250, 266, 358; ArtKanc Q19v; Phil F3, L3; LatHar 369; WujNT Ioann 3/12, s. 431, 1.Cor 2/1, 3 arg, 1.Petr 1/12; wſzákze ſpráwy o Dziedzictwá Królowi máią opowiádáć, á té Król Iego M. z Pány ſądzić ma. SarnStat 559.

opowiedać co (na)przeciw komu (2): ſlucháy iako opowiedá [ślepiec uzdrowiony] rzecż pana Iezuſowę/ naprzeciw żydóm niewiernym OpecŻyw 64; BudBib Dan 13/43.

opowiedać co przez kogo, przez co (7): LibLeg 11/91; RejAp 112; ták przez Proroki/ [...] tákże y przez náuki Apoſtołow ſwoich/ y inych ſwiętych/ nam tho opowiedáć á nas s tego przeſtrzegáć racżył. RejPos 187, 53v; WujJudConf 17v, 38v; CzechRozm 2v; CzechEp 123; Co też opowiedamy nie przez wyuczone powieśći ludzkiey mądrośći: ále przez náukę Duchá, (marg) świętego. (–) WujNT 1.Kor 2/13.

opowiadać co miedzy kim [= co komu] (1): ábych opowiádał [ábym ... przepowiedał WujNT] miedzy Pogány/ nie doſtępne bogactwá Chryſtuſowe/ y żebych oświecał wſzyſtki y obiáśniał Leop Eph 3/8.

opowiedać co przed kim [= co komu] (10): Wylewam przed oblicżnoſcią iego modlitwę moię/ á ſmutek moy przed nim opowiedam. TarDuch E; P. Bogu to a WKM NMP polecamy, przed ktorem opowiedamy wielką a nieznośną krzywdę naszę DiarDop 104, 106, 108; BibRadz 2.Mach 4/47; CzechRozm 197, 203v, 204v, 251; ktorzi śię teraz ćiebie boią/ wydádzą potym ſzaleńſtwo y głupſtwo twoie wſzytkiemu świátu/ á nikcżemność twoię przed wſzytkiemi będą opowiedáć [tuam ignaviam apud cunctos decantabunt]. ModrzBaz 40v.

opowiedać co o kim, o czym [w tym: „o tym” z odniesieniem do treści tekstu poprzedzającego (1)] (8): Tu nam dwoie málucżkie omieſzkánie Pan o ſobie opowiedáć racży. Iedno docżeſne w vdręcżeniu ſwiáthá tego. RejPos 126v, 157, 194, 240v, 271, 276; CzechRozm 108v; CzechEp 285.

opowiedać co w czym (4), kogo [= naukę czyją] w czym (1) [w tym: kogo i co (1)] (4): LubPs H3; RejPos 186v, 237v; Tákże y wſzyſtkich Apoſtołow náuká ná piſmie zoſtáwioná/ w ktorey nam opowiedáią tegoż Chryſtuſá Syná Bożego y ſpráwę náſzego zbáwienia przezeń WujJudConf 80.

opowiedać co w kim, w czym [= na przykładzie kogo, czego] (2): A iáki nam też záſię ſrogi przykład opowiedáć racży w onym złośćiwym á vpornym ſłudze ſwoim RejPos 247v; W ónych ofiárách zábićie Syná Bożégo przyſzłé/ opowiádano BiałKat 353v.

opowiedać czego [funkcja supinum = do opowiedania] (1): á poſłał [Pan Bóg] mię [Syna swego] pokornym opowiedáć woley ſwoiey RejPos 244v.

opowiadać od kogo [= w imieniu kogo] (1): ten ſwięty ſyn tego Bogá/ o ktorym iey tu od niego [anjoł] opowiádáć racży. RejPos 272v.

opowiedać komu (190): BibRadz Act 8/35; RejAp 174v, 185v; Gdiż [...] Iezus Kriſtus ſam nam o tym iáſnie opowiádáć racży/ á ſam nas ku ſobie/ á ktemu hoynemu źrzodłu ſwemu wabić á námawiáć racży RejPos 313, 28v, 39, 44v, 87v, 157v (27): BiałKat 348v; ále go [Jana Chrzciciela] z ſtrony duchá tylko Eliaſzem názywa/ ták iako przedtym Zácháryaſzowi ánioł Páńſki opowiádał CzechRozm 147v, 254; SkarŻyw 601; CzechEp 116; NiemObr 121; Mieyſce im vkazał/ ná ktorym Kryſtus leżał/ że temu pewnie wierzyły/ y Vcżniom iego opowiedáły. ArtKanc F15v; Bo ia ſpráwuię ſpráwę zá dni wáſzych/ ſpráwę ktorey nie vwierzyćie/ gdyby wam kto opowiedał [si quis enarraverit vobis; będzieli ią wam kto powiádał Leop]. WujNT Act 13/41, Gal 1/9; Wſchodnie páńſtwá z ktorych ći byli krolowie [Kasper, Melchior, Baltazar]/ pewnie o tym wiedźieli/ po co ći ieźdźili. pewnie im opowiedáli/ pewnie ſię wſzyścy ná onę nową gwiazdę y świádectwá z niebá oglądáli. SkarKaz 517b. Cf opowiedać co komu; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać komu; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym.

opowiedać kogo (11): Filip [...] pocżąwſzy od onego piſmá/ opowiedał mu [ochmistrzowi] Iezuſa. BibRadz Act 8/35; RejAp CCv; WujJudConf 80; CzechRozm 254; CzechEp 352, 353; Piſmo bowiem ś. iednegoż nam tylko opowiáda Chriſtuſá páná NiemObr 121; ábowiem Moyzeſz od dawnych wiekow ma w káżdym mieśćie te/ ktorzy go opowiedáią w bożnicách/ gdźie ná káżdy ſzábát czytáią. WujNT Act 15/21. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać kogo; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym.

opowiedać przez co (1): Przeto o ſtráchu tu Ian ſwięty kilkokroć nam przez widzenie ſwoie opowiedał. RejAp 174v.

opowiedać miedzy kim [= komu] (2): posłáli do ziemie Peliſztymſkiey w około/ opowiedáć w kośćielech báłwánow ſwoich/ á miedzy ludem. BudBib 1.Reg 31/9. Cf opowiedać co miedzy kim.

opowiedać o kim, o czym [w tym: „o tym” z odniesieniem do treści tekstu poprzedzającego (6)] (49): pyſal do nas [...] Sędzia Zamkv naschego Oczakowſkiego opowiadayacz. o barzo wielkych ſżkodach y o niepokoyv ſwim LibLeg 11/62v; LubPs F; Opowieda o kroleſtwie Kryſtuſowym y o pożytku przychodzącym z niego. BibRadz Is 25 arg, Is 66 arg; RejAp 174v, 185v; przyſporzże nam [...] tych Ianow/ áby nam opowiedáli o tobie/ y o tym ſwiętym miłoſierdziu twoim/ y o tej dziwney á niewymowney/ [...] opátrzności twoiey. RejPos [278], 11, 13, 27, 28v, 39 (31); BiałKat 348v; RejZwierc 43; [Jezus] ſłownie toż wydánie ſwe y zámordowánie wſpominał: y o zdraycy ſwym opowiedał CzechRozm 236v. Cf opowiedać co o kim, o czym; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać o kim; Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (6); jako (17), iż (6); co (16), jaki(-owy) (5), kto (3), co za (1); zdanie dopełnieniowe w antepozycji (4)] (49): Diar 69; przywodzi ku ſtałośći/ opowiedáiąc iáko ieſt rzecż zacna á koſztowna ſmierć ludzi ſwiętich LubPs Q4; Y odſſedł [on, co był opętany] á pocżął opowiádáć w dzieſiąći miaſt/ iáko z nim wielkie rzecży vcżynił [coepit praedicare ... quanta ... fecisset pocżął ſławić ... WujNT] Iezus Leop Mar 5/20; mowiłá głoſem opowiedáiąc co nád nią Tárquinius ſzoſty vcżynił BielKron 104v; RejAp 3v, 10, 15, 99, 101 (10); ácż piſmo ſwięte dziwnie wyſławia á błogoſłáwi nędznego cżłowieká/ [...] opowiedáiąc to mocno/ iáká ſtraż á iáka pilność Páńſka ieſt około niego RejPos 228, 170v, [226], 260v, 297v; WujJud 79; KarnNap A3; CzechEp 208; ReszPrz 31; Tedi co ſie ma potem piſac/ iteras to cas ieſt opowiedac. PaprUp I, L4v; Renuncio, Proprie nuntiorum est, aut exploratorum, aut legatorum, quum reversi, quid egerint referunt – Oznaimiam, opowiedam czom ſprawieł. [...] Aliquando ponitur pro enuntiare, significare, declarare Calep 911b; rozgłaſzáć będą Ewángelią tę po wſzyſtkim świećie/ y co tá [Maryja Magdalena] vczyniłá opowiedáć będą/ ná iey pámiątkę. LatHar 704; Wroć ſię do domu twego/ á opoẃieday [narra; powiáday Leop] iákoć wielkie rzeczy Bog vczynił. Y poſzedł po wſzyſtkim mieśćie/ opowiedáiąc [praedicans; powiádáiąc Leop] iák wielkie rzeczy vczynił z nim Ieſus. WujNT Luc 8/39, Act 14 arg.

~ opowiedać u kogo [= w dziele czyim] (1): Támże v tegoż Ezáiaſzá Proroká opowiedáć nam racży/ w cżym pokłádamy nádzieię ſwoię RejPos 181.

opowiedać komu (15): To wy opowiádayćie Królowi y Króleſtwu iego co widźićie OrzQuin Z4; RejAp 26, 87, 119v; RejPos 170v, 179, 181, 187v, 241, [290]v, Ooov; KuczbKat 134; Piotr święty ták też o tym mowi/ opowiedáiąc nam wiernym co nas potykáć ma dla wiáry/ y iáko to znoſić mamy/ mowiąc CzechRozm 229v; Phil 3; Coſmy widźieli y ſłyſzeli/ wam opowiedamy WujNT 1.Ioann 1/3.

opowiedać kogo (2): Chociaby też kto iny y poſtáwámi y dziwnemi ſpráwámi okázował ſie być náſládownikiem iego/ iedno iż nie wedle ſłowá á nie wedle ſwiętey náuki iego: opowiedáiąc go nam/ iż nie káżdy táki wnidzye do kroleſtwá iego niebieſkiego. RejPos 187v, 241.

opowiedać o kim (1): Bo ſámiż o nas opowiedáią iákowyſmy przyſtęp do was mieli: y iákośćie ſię náwroćili do Bogá od báłwanow WujNT 1.Thess 1/9. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (2): ieſliże do nas tácy poſłowie przychodzić będą/ [...] ták iákoś ie nam opowiedáć racżył: Iż poydą á iam ich nie poſłał RejPos 240v, 171v.

W przeciwstawieniu: »opowiadać ... zakrywać« (1): kthorzy nam áni chcą áni vmieią prawdy ſwiętey twoiey oznaymiáć á opowiádáć/ á práwie ią nam zákrywáią przed ocżymá náſzemi. RejPos 321.

W charakterystycznych połączeniach: opowiedać jaśnie (9), jawnie (17), nieomylnie (2), prawdziwie, roztropnie, szczyrze, szyroko(-ce) (szyrzej) (5), bez wątpienia, wiernie; opowiedać światu (7).

Zwroty: »Duchem Świętym opowiedać« (1): A tho wizytko co w Boſkim vmyſle ſwoim przeyrzał/ tedy to Duchem ſwym s. przez vſtá ludzi ſwięthych iáwnie á iáſnie opowiedáć racżył. RejPos 11v.

»pod figurą(-ami) [kogo, czego a. jakimi] opowiedać« (3): RejAp 181v; gdyż pod figurą ſrogośći Ierozolimſkiey ten ſrogi ſąd ſwoy/ á thę pomſtę ſwoię opowiedáćći racży RejPos 260, 192v.

»opowiedać głosem [czyim = tak, jak kto]« (1): Oſlicá oná [...] wyznáłá moc ſwięthą iego/ opowiedáiąc głoſem cżłowiecżym ſwiętą wolą iego. RejPos 283v.

»[jakimi] głosy opowiedać« (1): iáko inſzy Prorocy ſrodze grożą á ſtraſzliwemi głoſy opowiedáią o tym ſrogim á niemiłoſiernym grzechu RejZwierc 43.

»imieniem bożym opowiedać« (1): ktory [posel boży] [...] nie imieniem ſwym ále Imieniem Bożym przekłáda á opowieda. RejPosWstaw 22.

»opowiedać przez list« (1): poſlalem od dworv naschego sluge naschego [...] opowiadayacz przes lyſt nasch krzywdj tich poddanich naschich LibLeg 11/91.

»w osobie [czyjej = na przykładzie kogo] opowiedać« [szyk zmienny] (3): Iáko nam Pan opowiedáć racży grzech náſz w oſobie ludzi trędowátych RejPos 212 marg, [279]v, 288v.

»opowiedać pismem« (1): niktory przyſtąpiwſzy do niego [do króla]/ imioná przyſądzonych ludzi opowiedał mu piſmem/ y co kto przećiwko nim ſobie brał Phil L3.

»porządkiem swym [ = po kolei] opowiedać« (1): A ták ty/ dowody o tym tám ſynu Bożym/ [...] porządkiem ſwym opowieday CzechRozm 41.

»opowiedać przez przypowieść« (1): opowieda ich odrzucenie/ á náwrocenie Pogánow/ przez przypowieść o dwu ſyniech WujNT przedm 38.

»opowiedać własnemi słowy swemi« (1): to kroleſtwo ſwoie [...] tu oſadzáć racżył [...] ſam ie przez Ewányeliſty opowiedáiąc właſnemi ſłowy ſwemi RejPos 53v.

»przez usta [czyje] opowiedać« [szyk zmienny] (3): ſtáwiaymyſz ſobie przed ocży ſwoie/ nie tę ſwiátłość woſkową/ ále tę o ktorey nam Duch ſwięty przez vſtá tego Symeoná ſwiętego opowiedáć racży RejPos 305, 11v, 304.

»usty sw(oj)emi (własnemi) opowiedać« (4): RejPos 187, 187v, 289; sſtąpić [Bóg] racżył ná onę gorę/ y vſty ſwemi właſnemi opowiedáć ſummę wſzytkiego nabożeńſtwá y praw á vſtaw wſzythkich RejPosRozpr b3v.

Szeregi: »czynić a opowiedać« (1): cżyniąc doſyć dekretom á wyrokom iego [Boga Ojca]/ kthore o nim [o Chrystusie] od wiekow ſwiáthá cżynić á opowiedáć racżył RejPos 157.

»mowić i opowiadać« (1): Theż theż mamy rozumieć o Duchu ſwiętym kthory mowił y opowiádał ſwiátu onę ſpołecżną wolą RejAp 197.

»nauczać (a. uczyć) i (a) opowiedać« [szyk 2:1] (3): RejPos 174v; Ieſzcże/ vcżyć y ludźiem to opowiedáć potrzebá/ iáko śie ſpráwowáć máią ći/ ktorzy Krzeſt prziymuią. KuczbKat 134; CzechRozm 191v.

»opowiedać i obmowę czynić« (1): To gdy on [Paweł] opowiedał/ y obmowę czynił [Haec loquente eo et rationem reddente; to gdy on mowił á gdy thę ſpráwę dawał Leop]/ rzekł Feſtus głoſem wielkim: Száleieſz Páwle/ wielka ćię náuká przywodźi ku ſzaleńſtwu. WujNT Act 26/24.

»obwoływać a opowiedać« (1): áby nam tę ſwiętą wolą iego [...] obwoływáli á opowiedáli/ á vkázowáli nam proſtą drogę á práwy gośćiniec RejPos 240v.

»okazować a opowiadać« (1): OKázuie thu práwye ná oko Prorok ſwyęty á opowiáda o męce Paná Kriſtuſowey LubPs F.

»(i) opowiedáć i opis(ow)ać« [szyk 2:1] (3): RejAp 185v; gdy iuż nie ták pomieſzánie y ogołem mowi [Antychryst]/ tákie y owákie zwodźićiele y fáłſzywe Proroki y Chriſtuſy opiſuiąc y opowiedáiąc. CzechEp 352, 353.

»oznajmiać, (a, i) opowiedać« (5): A toć ſą [...] ty wdzyęcżne owoce s ſzcżepu tego nędznego/ ktoreć thu ten Pan twoy oznaymiáć y opowiedáć racży/ żiwot twoy pocżćiwy RejPos 172, 186v, 271, 321; Calep 911b.

»powtarzać a opowiedać« (1): iż to záſlubienie Abráámowi [...] mocnie vcżynione záwżdy powtarzáli á opowiedáli ludowi Bożemu RejPos 297v.

»opowiedać albo przeczytawać« (1): áby káżdy z nich [z plebanów]/ przy ſwym Koſćiele vpominánia tákowe pogotowiu záwżdy miał/ á cżęſto ich przy vdzielániu Sákrámentow Swiętych vżywał/ opowiedáiąc álbo przęcżytáiąc [!] ludziom to/ co ktory Sákráment znácży/ dla cżego bywa prziymowan KarnNap A3.

»przekładać a opowiedać« [szyk 2:1] (3): abyśmy wszytki doległości, wszytki krzywdy, wszytki nieporządki ze wszech kątow naszej Rzeczypospolitej przed WKM i przed Pany Radami Koronnemi opowiedali a przekładali. DiarDop 106; RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw 22.

»rozkazować a (i) opowiedać« (2): gdy nam będą roſkázowáć á opowiedáć wolą Bogá Oycá náſzego niebieſkiego. Tedy dopirko y ſámi wnidą/ y nas doprowádzą [„.] do kroleſtwá iego ſwiętego RejPos 189v; CzechRozm 49.

»roznosić a opowiedać« (1): A wielbiąc Páná Bogá roznośili á opowiedáli on wielki dziw á onę nádzyeię przyſzłych obietnic ſwoich RejPos 222.

»rozwodzić a opowiedać« (1): Támże mu dáley y o tym zyáwieniu Páná tego/ y o możnośći/ y o ſądzyech iego długo á ſzyroce Pan rozwodzić á opowiedáć racżył. RejPos 271.

»ukazować i opowiedać« (1): [Duch Św. się ukazać raczył] Vkázuiąc nam y iáwnie opowiedáiąc tho wſzechmogące Boſtwo Páná náſzego RejPos 274v.

»opowiedać a wołać« (1): oná Anná páni doſtoyna mátká Sámuelá [...]/ gdi byłá pocieſzoná w prośbach ſwoich/ iákoć opowieda á woła ná cię/ o tym miłoſierdzyu [...] powiádáiącći ták RejPos 262.

»opowiedać i (a) wykładać« [szyk 1:1] (2): á iákież to tedy ma być miłoſierdzie/ [...] Słuchay pilno iákoć ie thu Pan wykłáda/ á iákoć ie opowiáda/ powiedáiąc nam wſzytkim/ ábychmy ták byli miłoſierni iáko Ociec náſz niebieſki miłoſierny ieſt. RejPos 171; Bo do Ewángeliey piſáney muśi być żywy Ewángeliſtá/ któryby ią opowiedał/ y wykłádał/ y od błędow y potwarzy fałſzerzow bronił y oczyśćiał. SkarKazSej 698a.

»wyliczać a opowiedać« (1): iákie błogoſláwieńſtwá obiecuie [...] y iáko ie tu Prorok ſzyroko wylicża á opowieda/ mowiąc: Iż ći ktorzy poznáią [...]/ będą ſie rádowáć RejPos 15.

»wyznawać a (i) opowiedać« (2): A thá [Anna prorokini] przyſzedſzy tám teyże godziny/ wyznawáłá tego Páná/ á opowyedáłá o nim wſzyſtkim ktorzy ocżekawáli odkupienia w Ierozolimie. RejPos 28v, 204.

»opowiedać i na piśmie zostawować« (1): iż tho pewna á iſtotna prawdá ieſt/ co nam tu opowiedáć [św. Jan] racży/ y co nam tu ná piſmie zoſtáwuie RejAp 190.

W przen (7): KrowObr 116v; dał też [Bóg] ſzoſtą rzecz vmyſł/ á ſiodmą mowę/ ktoraby opowiedała ſpráwy iego [sermonem interpretatio operationum eius]. BibRadz Eccli 17/5 [idem GrzegŚm]; Iż ocży naprzod wſzytko widzą/ pothym vſzy właſność oney rzecży ſłyſzą/ rozum rozeznawa/ ięzyk potym wyznawa y opowieda ono rozumienie y rozeznánie/ y ocżu/ y vſzu/ y rozumu. RejPos 204; GrzegŚm 31; Ná ten ołtarz Noc dawna ſtrzegąc ludzkiéy ſzkody/ Włożyłá znák widomy przyſzłey niepogody. Bo to iéy żáłość/ widźieć okręty rozbité: Więc ludźiom opowiáda znáki rozmáité. KochPhaen 16; Tenze Rizanom Prziwileie za vpominki wielkie widal zwielka ſzkoda R:P:tzego ieſli bi przal opowiedaia to dziala ziego Herbi zato dane tzo napis zeznawa. PaprUp I4, H.
Przen: Podmiotem jest dzieło myśli czyjejś zamiast twórcy, autora [w tym: ewanjelija, napis, Pismo Św., psalm (4), słowo boże, zakon (2), kroniki i skrypta] (11): 55 pſalm Opowieda przeſtrách ſmierći páná Kryſtuſowey. RejPs Ff3; LubPs I4 marg, S2v marg, Z6; vkazał [szlachcic mantuański] pálcem napis nád nimi [nad drzwiami]/ ktory opowiedał imię Alexándrá Papieżá GórnDworz O5; gdiż nam opowieda [ewanjelija] o tákim miłoſierdziu Páná náſzego/ ktore on nád tymi niedowiárki/ [...] hoynie okázáć racżył RejPos 44v, 171v; że zakon ſpráwuie gniew/ to ieſt/ bez żadnego miłośierdźia wyſtępne karze/ y opowiáda/ iáko ſie Pan Bog ná grzechy gniewa. WujJud 79; RejPosRozpr b3; NiemObr 121; Czo to beli za Rytwianſci/ obac yako zaſluzeni wſzak to Kroniky yaſnie opowiedaia y inſze ſcripta. PaprUp E4.
a. Głosić publicznie; szerzyć, krzewić, nauczać, propagować przez publiczne głoszenie (o ideach, naukach, poglądach, wierze itp.); adnuntiare Vulg, PolAnt (184):

opowiedać co (151): MurzNT 116; Diar 48; Spráwiedliwośćim twej nie krył w pośrzod ſercá mego Prawdem twoyę opowyedał procż ſtráchu żadnego LubPs L2; KrowObr 41; że po cżterzech kráiach ſwiátá/ opowiádáią [ewangeliści] Wiárę o ſwięthey Troycy Leop *2v, Gal 1/23; BibRadz *7; RejAp 94v; á rozeſłał [Chrystus] miedzy ine národy opowiedáć tho wezwánie ſwoie/ á to powołánie ſwoie/ ná ty wdzyęcżne gody ſwoie. RejPos 159, 160, 234v, 300; BiałKat 196; WujJud 224; RejPosRozpr b4v; BudBib Ps 96/2, 2.Mach 9/17; Y był Ian ná puſzcży nurzáiąc y opowiádáiąc ponurzenie pokáiánia [praedicans baptismum poenitentiae PolAnt; przepowiedáiąc nurzánie káiánia BudNT Mar 1/4]/ ná odpuſzcżenie grzechow. CzechRozm 257v; SkarJedn 93, 322; przećiwko tey prawdźie/ ktorą ia też nędznicżek z drugimi/ z dárowánia Bożego/ y piſząc y vcżąc opowiedam. CzechEp *2v, 102; mogłby Biſkup być názwány/ ſucceſſorem Apoſtolſkim/ z ſtrony tego/ gdyby náukę Apoſtolſką prawdźiwie opowiádał NiemObr 50; ReszPrz 105, 112; Ták potrzebne były cudá ná onych początkách kośćiołá Chriſtuſowego/ ku potwierdzeniu náuki/ ktorą ná on czás poczęto było opowiedáć WujNT 43; Iż ten ktory prześladował nas niekiedy/ teraz opowieda wiárę/ ktorą przedtym borzył WujNT Gal 1/23, s. 97, Luc 3/3, Act 10/37, 16/21, Gal 5/11. Cf opowiedać co komu; co przez co; co w kim [= w imieniu czyim]; co w kim [= między kim, komu]; »opowiedać ewanjeliją«, »opowiedać krolestwo boże«, »opowiedać słowo«.

opowiedać co komu (47): SeklKat X2; Leop Act 17/18; RejAp 11v; iż ieſli będzye wiernie opowiedał prawdę ludowi iego/ iż thákowy pewnie zbáwi duſzę ſwoię. RejPos 189, 188v, 240v; Ieſliby wam kto opowiedał co/ procż tego coſmy wam opowiedali/ niech będźie przeklęty CzechEp 134, 360; ſkorochmy ludźiom pocżęli prawdźiwą náukę o Bogu/ y o dobrych vcżynkách opowiádáć ReszPrz 72; WujNT Act 13/24, 17/18, 23, 1.Ioann 1/2. Cf »opowiedać ewanjeliją«, »opowiedać krolestwo boże«, »opowiedać słowo«.

opowiedać co przez co (1): iż w tym koſciele iednáką chwałą mieli wyznawáć Páná/ opowiedáiąc chwałę á miłoſierdzye Boże przez ſłowá Ewányeliey ſwiętey. LubPs T2v.

opowiadać co w kim a. w kogo [= w imieniu czyim a. w imię czyje] (1): nádeſzli kápłani y vrząd kośćielny y Sáduceuſzowie: fráſuiąc ſię iż vczyli lud/ á opowiádáli w Ieſuſá (marg) w Ieſuśie. (–) powitánie od vmárłych WujNT Act 4/2.

opowiadać co w kim [=między kim komu] (1): MAtheuſz każąc pierwey á opowiádáiąc Ewángelią w Zydoſthwie/ [...] nápiſſał Ewángelią po żydowſką [!] Leop *2v.

opowiadać czego [prawdopodobnie wpływ negacji czasownika „zakazować”] (1): grozámi/ pomſtámi zákázowáli [faryzeuszowie] o tym mowić y miedzy ludzye roznaſzáć á opowiádáć tego. RejPos 288.

opowiedać kogo [= o kim, naukę czyją] [w tym: (Pana) Chrystusa (22), (Pana) Jezusa (7), Bogu (4), Jezusa Chrysta(-usa) (3)] (42): Páweł y Bárnábaſz wezwáni od Bogá ná to áby kazáli Poganom/ w Cyprze y w Antyochiey Chriſtuſá opowiádáią Leop Act 13 arg; RejPos 275; BudNT Act 5/42; Tedy lud wſzyćiek záwołał: ieden ieſt Bog ktorego Piotr opowiáda. SkarŻyw 436; W oney ſtronie gdy opowiádał Witus S. Chryſtuſa/ cudá wielkie cżynił SkarŻyw 553, 189, 203, 520, 535; y Bogá ſobie inſzego oprocż iedynego/ ktorego Prorocy/ Chriſtus/ y Apoſztołowie opowiedáli/ zmyśláli CzechEp 130, 86, 248; gdzie zgromiwſzy go [Piotra Apostoła] Zydzi/ roſkazáli áby więcey Chriſtuſá nie opowiedał WujNT 510; Bo nie ſámi śiebie opowiedamy [non ... nosmetipsos praedicamus; nieſámić o ſobie powiádamy Leop]; ále Ieſuſá Chriſtuſá Páná náſzego WujNT 2.Cor 4/5, Act 5 arg, 42, 11/20, 13 arg, 19/13 (13). Cf opowiedać kogo komu; kogo miedzy kim; Ze zdaniem dopełnieniowym opowiedać kogo.

opowiedać kogo komu (13): iż ten ieſth Iezus Chriſtus ktorego ia wam opowiádam [quem ego adnuntio vobis]. Leop Act 17/3, Act 17/18; RejPosWstaw [1433]v; á iż ten ieſt Chriſtus Ieſus/ ktorego ia opowiedam wam. A niektorzy z nich vwierzyli/ y przyłącżyli ſię ku Pawłu y Syli BudNT Act 17/3; y w Antyochiey Chryſtuſa Pogáńſtwu opowiádáiąc/ wielką lidżbę ludzi do wiáry S. przywiedli. SkarŻyw 536; gdy Biſkup ſłábo y iákoś boiázliwie Sárácenom Chryſtuſa opowiádał: on [...] śmielſzym ſię niſzli Biſkup pokazał: y mądrze á beśpiecżnie wywodził/ iſz Chryſtus ieſt práwy Bog SkarŻyw 544, 520; nálazłem też ołtarz ná ktorym nápiſano/ NIE ZNAIOMEMV BOGV. Ktorego tedy nie znáiąc go chwalićie/ tegoć ia wam opowiedam. WujNT Act 17/23; á dáleko mniey ſłyſzeć y widzieć mogli [Żydzi]/ żeby tegoż Chriſtuſá Zydzi Pogánom opowiedáli. WujNT 517, Act 8/5, 35, 17 arg, 3, 18, 28 arg.

opowiedać kogo miedzy kim [= kogo komu] (2): Leop Gal 1/16; Gdy miedzy Pogány śmiele y cżerſtwie Chryſtuſa opowiádał: niechćiełi go zábijáć: boiąc ſię áby ſię iego śmiercią/ [...] więcey ludzi do wiáry Chrześćiáńſkiey nieobroćiło. SkarŻyw 575.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); co(kolwiek) (2), że (2)] (4): idź do Niniwe miáſtá onego wielkiego/ á opowieday w nim to co ia roſkázuię tobie. BibRadz Ion 3/2; RejAp 11v.

~ opowiedać kogo (2): A nátychmiaſt wſzedſzy do bożnic/ opowiedał (marg) w bożnicách opowiedał. (–) Ieſuſá [kazał o Iezuſie Leop] że ten ieſt Synem Bożym. WujNT Act 9/20. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [co temi słowy] (1): przyſzedł Iezus do Gálileiey/ opowiedáiąc Ewángelią kroleſtwá Bożego themi ſlowy: żeć [przepowiádáiąc ... á mówiąc: iż WujBib] ſie iuż cżás wypełnił/ á przybliżyło ſie kroleſtwo Boże Leop Mar 1/14.

W połączeniach szeregowych (6): A tę wiárę [...] chowáć będę/ y też do duſze y krwie twierdzić/ bronić y opowiedáć. KrowObr 41; RejAp 11v [2 r.]; Y zákazał [Jezus] tłuſzcżam onym áby tego nie roznaſzáli/ á iżby tego nie rozwoływáli/ áni żadnemu opowiedáli. RejPos 204v, 288; SkarKazSej 698a.

W charakterystycznych połączeniach: opowiedać naukę (4), prawdę (5), wiarę (4); opowiedać bojaźliwie, czerstwie, głośno, jawnie, nieszczerze, pilnie, prawdziwie (3), słabo, szczyrze (2), śmiele (2), wiernie (2).

Zwroty: »opowiedać ewanjeliją (krolestwa bożego), ewanjelijum, ewanjelijon« [w tym: komu (22)] = evangelizare Vulg, PolAnt; evangelium adnuntiare Vulg [szyk zmienny] (50:3:2): KromRozm II c; KromRozm III D2; Leop *2v, Mar 1/14, Gal 1/8; A Filip áż w Azoćie ieſt ználeźion/ y chodząc po wſzytkich mieśćiech opowiedał Ewánielią/ áż przyſzedł do Ceſárey. BibRadz Act 8/40, II 64c marg, Act 8/25; RejAp 120; Idźcie po wſzytkim ſwiecie á opowiedaycie Ewányelią RejPos 206v, 305v; WujJudConf 49v, 86, 87; Wielam też miáſtecżkam Sámáryiſkim Ewánielion opowiedáli [apostołowie]. BudNT Act 8/24, 1.Cor 9/16; Wyſzedſzy ná wſzyſtek świát opowiádayćie Ewánielią wſzemu ſtworzeniu/ kto vwierzy á ponurzon będzie/ zbáwion będźie CzechRozm 257v, 97; CzechEp 208, 217, 239, 314; NiemObr 38; ReszList 189; Wyſzedſzy tedy chodźili po miáſteczkách/ opowiedáiąc [każąc Leop ] Ewangelią WujNT Luc 9/6; iż Piotr pierwſzy ze wſzytkich poczyna Ewángelią Pogánom opowiedáć/ iáko y pierwey Zydom. WujNT 440, Matth 4 arg, Luc 4/18, s. 238, Luc 20/1, s. 392 (30); rowne ieſt niebeśpieczeńſtwo/ y nam Ewángeliey nie opowiedáć: y wam iey nie ſłucháć y pełnić. SkarKaz 240a.

»imieniem bożym [= z rozkazu bożego] opowiedać« (1): iż to o ſłowie Bożym zgołá [...] ktore imieniem Bożym opowiedáli/ y opowiedáć mieli prorocy y Apoſtołowie ma być rozumiano CzechEp 155.

»opowiedać królestwo boże« [w tym: komu (2), między kim (1)] = evangelizare regnum Dei Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (9): KrowObr 21; Leop Luc 8/1; BibRadz Luc 8/1; iż áni wcżáſu/ ani pokoiu/ między ſwemi Izráelcżyki vżywał [Jezus]/ opowiedáiąc między nimi kroleſtwo Boże NiemObr 9; Zeć mi też potrzebá innym miáſtam opowiedáć kroleſtwo Boże [zwiáſthować Leop ... ábych opowiedał WujBib] WujNT Luc 4/43; Niechay vmárli grzebą ſwe vmárłe: á ty ſzedſzy/ opowieday kroleſtwo Boże. WujNT Luc 9/60, Luc 16/16, Act 28/31; Iáko rodźice czćim/ ták gdy przyidźie kroleſtwo Boże opowiádáć/ bez niezbożnośći iemi gárdźiem. SkarKaz 44a.

»opowiedać słowo(-a) [czyje a. jakie, a. czego]« [w tym: boże (13), pańskie (7), Ojca niebieskiego, fałeszne, wiary; komu (6), przez kogo (2)] = głosić naukę; annuntiarę verbum PolAnt; evangelizare a. loqui, a. praedicare verbum Vulg, PolAnt (36): LubPs aa3; gdy przyiácháli do Sáláminy/ opowiádáli ſlowo Boże w bożnicách Zydowſkich. Leop Act 13/5; Toć ieſt ſlowo wiáry/ ktore opowiádamy [ktore przepowiedamy WujNT] Leop Rom 10/8; náwiedzmy bráćią náſzę po wſzytkich mieśćiech/ w ktorycheſmy opowiedáli ſłowo Páńſkie BibRadz Act 15/36, I 201a marg, 336b marg, Ier 29/23, Act 8/25, 16/6 [2 r.]; RejAp 5; RejPos 122, 174v; RejPosRozpr b3v; BudNT Act 15/35, 36; CzechEp 91, 155 [2 r.]; Gdyż pan Iezus Chriſtus [...] opowiedáiąc ſłowá Oycá ſwego niebieſkiego/ vſtáwicżnie náukę ſwoię zálecał NiemObr 72; LatHar 383; á day ſługom twym ze wſzytką beſpiecznośćią opowiedáć [powiádać Leop] ſłowo twoie WujNT Act 4/29; iż też wiele ich z bráćiey w Pánie/ potuchę wźiąwſzy z okow moich/ obfićiey śmieli bez boiáźni ſłowo Boże opowiedáć [ſłowo Boże mowić Leop]. WujNT Philipp 1/14, Act 8/4, 13/5, 46, 15/36, 16/32, s. 526, 626.

»opowiedać po wszystkim świecie« (1): Lecż Pan Chriſtus roſkazał Zwolennikom ſwoim/ áby náucżáli y opowiedáli Ewángelią po wſzyſtkim świećie WujJudConf 49v.

»opowiedać we wszytkich narodziech i pokoleniach« (1): áby ie [ewanjelijum wieczne] opowiedał ná źiemi y we wſzytkich narodźiech y pokoleniach/ y ięzykách CzechEp 239.

Szeregi: »kazać i (a, albo) opowiedać« = praedicare et evangelizare PolAnt (3): Idąc po wſſyſtkim śwyećye káżćye álbo opowyádayćye Ewányelią wſſelkyemu ſtworzenyu. KromRozm II c; Leop *2v; BibRadz Luc 8/1.

»opowiadać i nie milczeć« (1): Opowiádałem świátu ſpráwiedliwość twoię/ Y dźiś nie milcżę KochPs 59.

»opowiedać a obwoływać« (1): gdyż vſtáwicżnie náſtawáią ktorzy krzycżą á wołáią iáko Lábęcie opowiedáiąc á obwoływáiąc tę prawdę Páńſką RejAp 94v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»oświadczać (a. świadczyć) i opowiedać« = testificare (a. testari) et loqui PolAnt; testari et adnuntiare Vulg (2): A ták oni oświadczáli y opowiedáli ſłowo Boże BibRadz Act 8/25; y widźieliſmy/ y świádczymy/ y opowiedamy wam on żywot wieczny/ ktory był v Oycá/ y ziáwił ſię nam WujNT 1.Ioann 1/2.

»opowiedać a oznajmować (a. oznajmiać)« [szyk 1:1] (2): mieliby być przełożeni w rozſądku á w ſpráwiedliwośći ludu wiernego Páńſkiego: opowiedáiąc á oznáymuiąc iemu kroleſtwo to wiecżne Páná tego RejPos 313, 186v.

»przynosić i (a) opowiedać« (3): RejPos 240v; o to/ iż iedność y pokoy Chryſtuſow ktory oni kácerſtwem zwáli przynośił y opowiedał SkarJedn 322; SkarŻyw 520. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»uczyć (a. nauczać), (a, i) opowiedać« = docere et evangelizare PolAnt, Vulg; praedicare et docere, pvaedicare et evangelizare Vulg [szyk 7:2] (9): że Iezus chodził po miáſtach/ y miáſtecżkach/ vcżąc y opowiádáiąc Kroleſtwo Boże [obwoływáiąc y przepowiedaiąc WujNT] Leop Luc 8/1; WujJudConf 49v; BudNT Act 5/42, 15/35; Ciebiem opowiádał/ o tobiem ludzie náucżał/ nigdym tobie ſię nieſprzećiwił. SkarŻyw 203; ReszPrz 105; WujNT Act 4/2, 5/42, 28/31.

»i wyznawać, i opowiedać« (1): ponieważ chwalce tych bożkow/ tákich być bacżymy/ ktorzy cżęſto Bogá naywyżſzego y wyznawáią y opowiedáią CzechEp 86.

»opowiedać i zalecać« (1): cżym ſię wżdy cżáſu onego Apoſztołowie zábáwiáli/ iáko ſámi wierzyli y wiárę inſzym opowiedáli/ y onę zálecáli CzechEp 360.

Synonimy: 1. deklarować, donosić, ogłaszać, oświadczać, oznajmiać, oznajmować; a. oznajmiać, oznajmować; b. oznajmować, wyznawać; d. obwieszczać, ogłaszać, oznajmiać, oznajmować, przykazować, przynosić; e. chwalić, wysławiać; f. kazać, mowić, oznajmować, przykazować, rozkazować; g, mowić, obiecować, prorokować, wyrzekać, α. zwiastować; 2. mowić, opisować, przekładać, a. kazać, mowić, oznajmować, przepowiedać.

Formacje współrdzenne cf POWIEDZIEĆ.

Cf OPOWIEDAJĄCY, OPOWIEDANIE, OPOWIEDANY

KK