[zaloguj się]
[pdf]

OPOWIEDANIE (71) sb n

opowiedanie (47), opowiadanie (24); opowiedanie LibLeg, MurzHist, KromRozm II, BibRadz, CzechRozm (3), CzechEp, opowiadanie GlabGad GroicPorz (4), Leop (2), OrzQuin, RejPosWstaw, SkarKaz (5), LatHar (2), PowodPr, opowiedanie: opowiadanie LubPs (18:4), RejPos (8:1), WujJudConf (2:1), WujNT (11:1).

Oba o, oba a oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N opowiedani(e)
G opowiedaniå
D opowiedaniu
A opowiedanié opowiedaniå
I opowiedani(e)m, opowiedanim
L opowiedaniu

sg N opowiedani(e) (11). ◊ G opowiedaniå (10). ◊ D opowiedaniu (7). ◊ A opowiedanié (26); -é (1), -(e) (25). ◊ I opowiedani(e)m (2), opowiedanim (1) LubPs (2:1). ◊ L opowiedaniu (12). ◊ pl A opowiedaniå (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde w objaśnieniu s.v. opowiedzieć.

1. Publiczne głoszenie, rozpowszechnianie, rozgłaszanie (o naukach, idei, religii itp.) [w rym: czego (47), kogo (1)] (50): iż Teſtámentu nowego chwałá ni wcżim inym nie miáłá być/ iedno w prawdziwim opowiedányu vſpráwyedliwienia bożego LubPs Q3 marg, Q4, V5; Abowiemći Bog był w Chryſtuſie/ iednáiąc ſwiát z ſobą/ [...] y położył w nas opowiádánie ziednánia tego [posuit in nobis verbum reconciliationis; zlećił nam to ſłowo ziednánia. WujNT]. Leop 2.Cor 5/19; RejPos 319; WujJudConf 91; CzechRozm 250; SkarŻyw 3; áby nam Bog otworzył drzwi mowy ku opowiedániu táiemnice Chriſtuſowey [ad loquendum mysterium Christi; ku mowieniu táiemnice Chryſtuſowey Leop] WujNT Col 4/3, Col 1 arg.

opowiedanie u kogo [= komu] (1): Opowiedánie Ewangeliey v wſzech narodow. WujNT Mar 13 arg.

opowiedanie komu (3): prośił [św. Rupert] Kśiążęćiá áby go wodą do innych miaſt w Noryku poſłał/ ná opowiádánie Ewánieliey świętey/ innemu pogáńſtwu. SkarŻyw 231; Poſłáni [apostołowie] ná opowiedánie Ewángeliey Zydom. WujNT Xxxxx2, 1.Thess 2 arg.

opowiadanie kogo [= nauki czyjej] (1): S. Antoni prośił ich/ [...] áby go do Sárácenow ná opowiádánie Chryſtuſa wyſłáli SkarŻyw 542.

W przeciwstawieniach: »odrzucenie, pisanie ... opowiedanie« (2): odrzuczenie zakonu á opowiedánie Ewányeliey. LubPs Lv marg; WujNT 486.

W charakterystycznych połączeniach: opowiedanie całe, nienakażone, prawdziwe (4).

Zwrot: »wziąć początek opowiedania [od kogo a. przez kogo]« = zacząć być opowiadanym [szyk zmienny] (2): KromRozm II f2; Ktore [zbawienie] wźiąwſſy pocżątek opowiádánia od Pána [cum initium accepisset enarrari per Dominum; któré gdy ſie poczęło przepowiádáć przez Páná WujBib]/ od tych ktorzy ſámi ſlyſſeli/ potwierdzone ieſt w nas Leop Hebr 2/3 [przekład tego samego tekstu KromRozm II].
Wyrażenia: »opowiedanie ewanjelijej« (30): o kroleſtwie Páná Kriſtuſowym. Ktore przez opowiedánie Ewányeliey ſwiętey ieſth mocnie utwirdzone. LubPs M4, A2, Dv, D4v, G4, L (11); iżby vporem / przeſládowániem/ á okrucieńſtwem ſwym/ mogli záwſciągnąć od opowiedánia prawdziwey Ewányeliey o Pánie Kriſtuſie/ ony wierne káznodzieie RejPos 21v, 234v, 261v, 313 [2 r.]; WujJudConf 245v; widzyał to Piotr ſ. że ſie im dáłá przycżyná wielka ku opowiádániu Ewányeliey RejPosWstaw [1433]; SkarŻyw 231, 536; LatHar 330; PAweł ſługá Ieſuſá Chriſtuſá/ [...] odłączony ku opowiedániu Ewángeliey Bożey [segregatus in evangelium Dei; odłączony ná EWángelią Bożą Leop] WujNT Rom 1/1, Mar 13 arg, s. 212, 486, Rom 1/9 s. 666, 1.Thess 2 arg, Xxxxx2.

»opowiedanie (świętej) prawdy [czego a. czyjej]« (4): Prawdziwe poznánye Páná bogá z opowiádánia ſwięthej prawdy iego. LubPs C2 marg; Ktorego [proroctwa] inácżey żadny poznáć nie może/ iedno przez opowiedánie prawdy Ewányeliey ſwiętey. LubPs T4, S2v, T4.

»opowiedanie słowa bożego (a. Boga)« (4): áby Páná Bogá przez opowiedánie práwdziwego ſłowá iego chwalili. LubPs M4; BibRadz II 132c marg; RejPos 277v; iż Apoſtołowie ſłużyli w opowiedániu ſłowá Bożego. WujNT 452.

»opowiedanie ustne« (1): áby [...] duſzá wyznawáłá ſwiętą chwałę Páńſką opowiedániem vſtnem Ewánieliey LubPs ff4v.

2. Przedstawianie, opisywanie słowami ustnie lub na piśmie, wykład, nauka, relacja (13):

opowiedanie czego (8): Wyłożyłem tymi cżaſi Problemata, to ieſt gadki, Nie plotki ani mataninę, ale opowiadanie przycżyn rzeci rozmaitich przyrodzonych GlabGad A3; On na tyto namowy/ i opowiedaniá łaſki bożyi proſto powiedźiáł. Iá tęmu niewierzę. MurzHist I2v; LubPs F3, 13 marg, R5v; CzechRozm 27v; WujNT 1.Cor 1 arg; PowodPr 84.

opowiedanie czyje [w tym: G sb i pron (2), ai poss (2)] (4): kthore tho ſſam viſchey opyſſane w them lyſczye y michmi opowyedanye yego y wiznanye dworzanyna hoſpodarſkyego [...] wkxygy [!] zamkv krzemyenyeczkyego zapyſſacz kazały LibLeg 11/157; A thu iuż pilnie ſłuchay ſrogiego opowiedánia Páńſkiego/ przecż tho cżynić racży RejPos 260, [308]; Co prześię wedle opowiedánia ducha ś. ſłużyć nie może/ iedno hárdemu/ pyſznemu/ wynioſłemu CzechEp 373.

W charakterystycznych połączeniach: opowiedanie jawne, srogie.

Szeregi: »doznawanie abo opowiedanie« (1): A w tym doznawániu ábo opowiedániu bywaią [członkowie społeczności] pytáni/ á cżęſtokroć też/ á zwłaſzcżá prośći/ bywáią o wſzyſtkich Artykulech wiáry Krześćiáńſkiéy naucżáni/ á potym rozgrzeſzenie ſie im opowiáda. WujJudConf 223v.

»przypominanie a opowiedanie« (1): TEn wſzytek Pſalm ni o cżym ſie inym nie tocży/ iedno ieſth w nim przypominánie á opowiedánie wiecżnych dobrodzyeyſthw Bożych LubPs R5v.

»rozprawa i opowiedanie« (1): A oni mędrkowie á náucżeni w zakonie [...] nic ſobie nie poważyli v ſiebie oney roſpráwy y onego opowiedánia Páńſkiego. RejPos [308].

Synonimy: 1. mowienie, przepowiedanie; 2. opisowanie.

Cf OPOWIEDAĆ

KK