[zaloguj się]
[pdf]

CHWALIĆ (2213) vb impf

chwalić (2192), chfalić (20), falić (1); chfalić MurzHist (5), MurzNT (14); chwalić : chfalić KromRozm I (4:1); chwalić : falić SeklWyzn (11 : 1).

W inf: -å- (315), -a- (103); -å- BierEz, RejWiz, RejWiz, OrzRozm (2), BielKron (26), OrzQiun, SarnUzn, LeovPrzep, RejPosWiecz_3 (2), BudBib (3), BiałKaz (2), BudNT (2), ModrzBazBud, SkarJedn (3), Calag, CzechEp (23), NiemObr (16), KochFr, KlonŻal, KochPhaen, ReszPrz, WerGośc, PudłFr, ArtKanc (10), ZawJeft, GrabowSet (11), KochFrag, JanNKar, WujNT (15), SarnStat, SiebRozmyśl (2), PowodPr (2), SkarKaz (5), GosłCast, SkarKazSej (3), SzarzRyt; -a- KromRozm I, KromRozm III, GliczKsiąż (3), HistRzym, BiałKat (2), WujJud (21), WierKróc, ModrzBaz (2), KochPij; -å- : -a- OpecŻyw (2 : 7), MurzHist (1 : 2), MurzNT (2 : 3), LubPs (23 : 1), KrowObr (12 : 9), Leop (6 : 3), BibRadz (7 : 11), GrzegRóżn (2 : 2), Mącz (16 : 5), RejAp (6 : 1), GórnDworz (22 : 4), RejPos (20 : 2), GrzegŚm (2 : 1), KuczbKat (1 : 1), RejZwierc (7 : 1), WujJudConf (1 : 7), CzechRozm (10 : 1), KochPs (1 : 5), SkarŻyw (9 : 2), GórnRozm (6 : 1), LatHar (8 : 1). ◊ W formach imp: -å- (207), -a- (12 + 2 kust); -a- : -a- LubPs (26 : 2), Leop (10 : 2), BibRadz (17 : 1), KochPs (26 : 6 + 2 kust), ArtKanc (26 : 1). ◊ W pozostałych formach: -å- (1216), -a- (30); -å- : -a- OpecŻyw (44 : 8), MurzHist (1 : 1), MurzNT (8 : 1), KromRozm III (7 : 1), Leop (52 : 1), BibRadz (62 : 3), RejAp (28 : 2), HistRzym (12 : 1), SkarŻyw (68 : 3), CzechEp (29 : 1), GórnRozm (11 : 3), LatHar (29 : 1), SkarKaz (13 : 1).

Fleksja
inf chwålić
indicativus
praes
sg pl
1 chwålę chwålimy, chwålémy, chwål(e)m, chwålim
2 chwålisz chwålicie
3 chwåli chwålą
praet
sg pl
1 m chwålił(e)m, -m chwålił m pers -smy chwålili
f -m chwåliła m an
2 m -eś, -ś chwålił, chwåliłeś m pers -ście chwålili
3 m chwålił, chwåleł m pers chwålili
f chwåliła, chwåleła m an
n chwåliło subst chwåliły
fut
sg pl
1 m będę chwålił, chwålić będę, będę chwålić m pers będziem(y) chwålić, chwålić będziem(y), będziem(y) chwålili
f będę chwåliła m an
2 m będziesz chwålił, chwålić będziesz, będziesz chwålić m pers będziecie chwålić, chwålić będziecie, będziecie chwålić
3 m będzie chwålił, chwålić będzie m pers będą chwålić, chwålić będą, będą chwålili
f będzie chwåliła m an
imperativus
sg pl
1 niech chwålę chwålmy, niech chwålimy, niech chwålemy, niech chwålimy, niech chwålemy
2 chwål, chwåli chwålcie
3 niech, niechåj chwåli niech, niechåj chwålą
conditionalis
sg pl
1 m bych chwålił, bym chwålił, chwåliłbym m pers bysmy chwålili, bychmy chwålili
f bym chwåliła m an
2 m byś chwålił, by ty chwålił m pers byście chwålili
3 m by chwålił, bodåj chwålił m pers by chwålili
f by chwåliła m an
n by chwåliło subst by chwåliły
con praet
pl
3 m pers by byli chwålili
impersonalis
praet chwålono
con by chwålono
participia
part praes act chwåląc

inf chwålić (378). ◊ praes 1 sg chwålę (90). ◊ 2 sg chwålisz (15). ◊ 3 sg chwåli (198). ◊ 1 pl chwålimy (57), chwålémy (23), chwål(e)m (6), chwålim (4); -imy BierEz\, BielŻyw, RejPs, SeklKat, HistAl, KromRozm I, Diar, OrzList, BibRadz (3), Mącz (2), RejPos, GrzegŚm (2), KuczbKat, RejZwierc, WujJudConf (6), CzechEp (2), NiemObr (4), LatHar (7), WujNT (2), GosłCast; -émy OpecŻyw (4), RejJóz, KrowObr, LeszczRzecz (2), BiałKat, KochPs, KochTr; -(e)m GliczKsiąż, SkarJedn, SkarŻyw (2); -im SeklWyzn, StryjWjaz, SkarKaz; -imy: -émy Leop (1 : 1), WujJud (11 : 1), ArtKanc (3 : 6), PowodPr (1 : 1); -imy : -im SkarKazSej (1 : 1); -émy: -(e)m MetrKor (1 : 1), ReszPrz (2 : 1); -émy (4), -(e)my (19). ◊ 2 pl chwålicie (22). ◊ 3 pl chwålą (190). ◊ praet 1 sg m chwålił(e)m, -m chwålił (9). f -m chwåliła (2). ◊ 2 sg m -eś, -ś chwålił, chwåliłeś (5). ◊ 3 sg m chwålił (77), chwåleł (1) ReszPrz. f chwåliła (15), chwåleła SkarŻyw (kust). n chwåliło (6). ◊ 1 pl m pers -smy chwålili (1). ◊ 2 pl m pers -ście chwålili (2). ◊ 3 pl m pers chwålili (205). subst chwåliły (9). ◊ fut 1 sg m będę chwålił (32), chwålić będę (15), będę chwålić (1) ArtKanc; będę chwålił TarDuch (2), WróbŻołt (l0), RejPs (2), BibRadz (6), WujJud, WujNT (2); chwålić będę GórnDworz, GrzegŚm, BudNT, PaprUp, GrabowSet, SzarzRyt; będę chwålił : chwålić będę LubPs (4 : 2), Leop (2 : 4), KochPs (1 : 1), LatHar (2 : 2). f będę chwåliła (1). ◊ 2 sg m będziesz chwålił (21), chwålić będziesz (6), będziesz chwålić (3); chwålić będziesz BielŻyw, SkarŻyw, CzechEp (2); będziesz chwålić OpecŻyw (2), LubPs; będziesz chwålił: chwålić będziesz RejPos (2 : 2); ~ będziesz (29), bądziesz (4) SeklWyzn. ◊ 3 sg m będzie chwålił (14) March1, WróbŻołt, KrowObr (2), Leop (3), BibRadz, RejAp (2), BiałKat, KuczbKat, RejZwierc (2), chwålić będzie (13) LubPs, CzechRozm, CzechEp (3), PudłFr, ArtKanc, PaprUp, GrabowSet (3), LatHar, SkarKaz. f będzie chwåliła (3). ◊ 1 pl m pers będziem(y) chwålić (13), chwålić będziem(y) (2) SkarJedn, CzechEp, będziem(y) chwålili RejZwierz (2); ~ będzi(e)m (10), będzi(e)my (7); -(e)m HistJóz, BielŻywGlab, Wrób Żołt, LubPs (2), BielKron, SkarJedn; -(e)my RejPs, ArtKanc, CzechEp; -(e)m :-(e)my RejZwierz (1 : 1), RejPos (1 : 2), RejZwierc (1 : 1). ◊ 2 pl m pers będziecie chwålić (4), chwålić będziecie (4); będziecie chwålić KrowObr, WujNT; chwålić będziecie Diar, BudBib, SkarŻyw; będziecie chwålić : chwålić będziecie BibRadz (2 : 1). ◊ 3 pl m pers będą chwålić (32), chwålić będą (11), będą chwålili (10); będą chwålić OpecŻyw, WróbŻołt (2) RejPs (2), Leop (5), GrzegRóżn, RejAp (3), GórnDworz, RejPos (5)WujJudConf, CzechEp, WujNT (2); chwålić będą MurzNT, BielKron, GrzegŚm, RejZwierc, NiemObr, ZawJeft; będą chwålili TarDuch (2), RejKup, MurzHist; będą chwålić : chwålić będą : będą chwålili LubPs (3 : ‒ : 3), BibRadz (3 : 2 : ‒), BudBib (1 : 1 : ‒), KochPs (‒ : 1 : 1), ArtKanc (1 : ‒ : 1), LatHar (‒ : 1 : 1). ◊ imp 1 sg niech chwålę (1). ◊ 2 sg chwål (55), chwåli PatKaz II (2). ◊ 3 sg niech, niechåj chwåli (20). ◊ 1 pl chwålmy (32), niech chwålimy (1), niech chwålemy (1); niech chwålimy: niech chwålemy ArtKanc (1 : 1). ◊ 2pl chwålcie (181). ◊ 3 pl niech, niechåj chwålą (19). ◊ con 1 sg m bych chwålił (10), bym chwålił, chwåliłbym (7); bych BierRaj, WróbŻołt (2), LubPs, OrzList, RejPos, SkarŻyw, NiemObr, ArtKanc; bym OrzRozm, OrzQuin, BudBib, PaprPan, GrabowSet, LatHar; bych : bym GórnDworz (1 : 1). f bym chwåliła (2). ◊ 2 sg m byś chwålił (9), by ty chwålił (3) MurzNT, OrzRozm (2). ◊ 3 sg m by chwålił (28), bodåj chwålił (1). f by chwåliła (1). n by chwåliło (3). ◊ 1 pl m pers bysmy chwålili (30), bychmy chwålili (18); bysmy SeklWyzn, SeklKat (3), KrowObr, Leop, OrzQuin (2), Prot, WujJudConf (2), RejPosWstaw, CzechRozm, SkarŻyw, ReszPrz, ArtKanc (11), LatHar (2), PowodPr; bychmy RejPs (6), LubPs (4), RejWiz (2), RejZwierz, BibRadz, RejPos (2), SkarKazSej; bysmy : bychmy WujJud (1 : 1). ◊ 2 pl m pers byście chwålili (5). ◊ 3 pl m pers by chwålili (85). subst by chwåliły (2). ◊ con praet 3 pl m pers by byli chwålili (1). ◊ impers praet chwålono (15). ◊ con by chwålono (5). ◊ part praes act chwåląc (174).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (osiem z tych samych przykładów) – XVIII w.

1. Pochwalać, wyrażać się o kimś lub o czymś z aprobatą, uznaniem; dilaudare Mącz, Calep, Cn; commendare Mącz, Calep; celebrare, extollere laudibus, laudare, probare, tollere Mącz, Cn; astruere laudem, cantare, ebuccinare, praedicare, prosequi laudibus Mącz; decantare Calep; concedere a. tribuere laudi, ponere in laude, cumulare laudibus, effere laudibus, elaudare, ferre in astra a. ad coelum, habere in laudibus a. laudem, laude afficere, laudi dare, ornare laudibus, tonare laudes Cn (596): RejRozpr D2v; RejKup z8v; Bieda wám/ gdyby o wás dobrze mówili (marg) chfálili (‒) wſzyścy ludźie MurzNT Luc 6/26; DiarDop 99, 112; BielKom Av; Leop Num 21/17; BibRadz Eccli 9/15 [17]; Mącz 38a, 68c, 87a, 89b, 250c [2 r.] (10); GórnDworz M6, Yv, Dd7 [2 r.], L16v; RejPos 252; RejZwierc 220v; BudBib Eccli 9/15 [17], Prov 20/14, I 341v marg; BudNT 1.Cor 11/15; Iáko v rzemieśniká gdy co widzi pięknie wyryſowánego/ ten co ſię na tym niezna/ chwali/ y zá dokońcżoną rzecż ma SkarŻyw 589, 93; KochFr 54; PudłFr 17; PaprUp Cv, H4; Calep 136a, 586a; WujNT 605 marg; GosłCast 39.

chwalić czego [w rymie] (1): Dźiw ſłyſzę nád dźiwámi/ w lećiéch zeſzłych moich: Woláłábym ſnadź vmrzéć/ niż chwalić ſpraw twoich. GosłCast 30.

chwalić kogo, co (524): March1 A3v [2 r.]; BierEz A2, E2v, K3, M3v, S [3 r.]; OpecŻyw 47; ForCnR A3; PatKaz III 134v; BielŻyw 19, 34, 41, 82, 88 (11); BielŻywGlab nlb 11, 12; BierRozm 18; March3 V2; WróbŻołt T8, V6; LibLeg 11/40v, 49, 70; RejŁas w. 27; RejPs 167v; Aby wiedział co ſie w ludzioch dzieie Więc iedno chwali z drugiego ſie ſmieie RejRozpr Av; LudWieś A2; SeklWyzn f2; RejJóz B8v, G4v, I, I3v, L3v [2 r.], L5v; RejKup g7v, i4v, k8, 12, p4 (8); HistAl A7, B5v, C2v, C3v, D6v (10);KromRozm I D, 12, N2, N3v; MurzNT 21; KromRozm II g2v; KromRozm III F3v, N4; Diar 41, 61, 64; BielKom E5v; GliczKsiąż D6v, G5v [2 r.], K4, L, P3; KrowObr B4v, 78v, 145v, 236v; RejWiz 49, 67, 141v, 190v; Leop Prov 21 arg, 29/6, Eccli 21/18, 27/8; OrzList b3v; RejFig Aa5v, Ccv [2 r.]; RejZwierz 68, 80v 100v, 119; BibRadz Gen 27/35, Ps 48/19, Is 66/3, Eccli 9/22, 39/11 (10); Boday zábit nas ták chwalił. OrzRozm K4v, 13, I3v, K4, K4v [2 r.], L4, Q3v, T3v; BielKron 25, 68v, 105v, 131, 186 [2 r.] (9); KwiatKsiąż Fv, F3, Q; Mącz 186b, 188a, 231d, 279b, 323c [3 r.] (13); OrzQuin E, E3, R3; Prot A3 [2 r.]; RejAp 153v; GórnDworz C,Cv [3 r,], C2, C7, C8v [2 r.] (54);GrzepGeom A3; HistRzym 13, 75, 86v, 95, 120, 124, 134; RejPos 50, 201v; HistLan F2; Chwalmy zacne á chwálebne męże y rodźice náſze KuczbKat 305, 285, 400; RejZwierc 25, 50, 58, 89, 89v (12); WujJud 43, 51 [2 r.], 91v [2 r.], 92 [2 r.], 109v (16); WujJudConf llv, 32v, 157v, 206; RejPosRozpr cv; BudBib Eccle 8/10; WierKróc A4, B [2 r.]; BiałKaz K2 [2 r.]; BudNT przedm bv marg; CzechRozm 3; Gdybym miał cżás potemu radbymći go [łotrostwo] chwalił. PaprPan Aav, B2v, D4, D4v, M3, P3v (9); ModrzBaz 17, 18, 43, 44, 45 (13); ModrzBazBud ¶5v; SkarJedn 133, 182, 291, 309, 357; KochPs 15; SkarŻyw 58, 71, 114, 119, 130 (14); KochTr 16; CzechEp 52, 80, 87, 195, 296; NiemObr 6, 58, 74, 77; KochFr 3, 25, 54, 58, 64, 109; KlonŻal D3v; ReszPrz 37, 42, 95, 96; ReszList 187, 190; WerGośc 260; KochPieś 11; PudłFr [2], 55; GórnRozm Av, A2v [4 r.], A3, B3, Dv (17); PaprUp Gv [2 r.], F4, H4v; KochWr 29; ZawJeft 26; ActReg 82, 114, 116, 128, 137; Phil G; GórnTroas 12, 33, 72; KochPij C; KochFrag 22; OrzJan 44; LatHar 594; Páweł piſze do nich/ ćieſząc ie/ y wiárę ich chwaląc WujNT 681, przedm 7, s. 27, 77, 179, 471 (22); WysKaz 40; SarnStat 48, 1073, 1141; SkarKaz )(3, 41b, 120b, 310a, 350a (10); CiekPotr C2v, 77, 78, 86; GosłCast 37, 43 [2 r.], 47; SkarKazSej 662a, 663a, 690a, b [2 r.], 691b [3 r.]; KlonFlis Cv [2 r.], D4v [2 r.]; KlonWor 8 [2 r.], 69; ZbylPrzyg ktv; SzarzRyt A2v, B4, C3v. Cf chwalić kogo dla czego; kogo od czego; kogo z czego; kogo nad kogo; kogo za co; kogo w czym; kogo przed kim; co w kim; komu, Ze zdaniem, Zwroty.

chwalić kogo dla czego (1); Niegodnego cżłowieka dla imienia nie chwal BielŻyw 15.

chwalić kogo od czego (1): Zátym Páni nieſkąpa Páná gośćiá chwali/ Od wſtydu od pokory KlonWor 59.

chwalić kogo z czego (17): OpecŻyw 47v; OpecŻywPrzedm C3; PatKaz III 98; WróbŻołt 49/15; KromRozm III Gv; BibRadz Eccli 27/7; Iáko ieden chwaląc białągłowę/ z obycżáiow/ z dobroći/ s cnoty/ nákoniec y s cudnośći/ kiedy oná tey oſtáthniey chwały nie prziymuiąc/ rzekłá GórnDworz Q5v, I8v; HistRzym 72v; RejPos 273v; BudBib Eccli 9/22 [24]; SkarŻyw 140; NiemObr 166; Phil H; WujNT 635, 842.Cf. Ze zdaniem.

chwalić kogo nad kogo (1): Będąc theż tám ſyn iego Tárquinius ſzoſty/ zámowił ſie z młodzyeńcy przyiacielmi ſwemi o dobrych á złych żonách/ każdy ſwoię chwaląc nád ine. BielKron 104.

chwalić kogo za co [= jako] (1): Aby rzeczy/ któré ón zá pobożné chwali/ Tákie były ZawJeft 35.

chwalić kogo, co przed kim, przed czym (5): Będą chwalili przed oblicżnoſcią iego wſzytki rodzaie ludzkie. TarDuch A4; BibRadz Gen 12/15; BielKron 68v; StryjKron 567; SkarKaz 6b.

chwalić kogo w czym (7):GórnDworz O; chce mowic zKrolem y zniektorych go rzeczy napominac wktorych go niechwali ActReg 82; WujNT 605 marg, 1.Cor 11/22; SkarKazSej 675b. Cf Ze zdaniem.

chwalić co w kim (12): DiarDop 101; OrzList h2; OrzRozm Q3v; A ták iáko w młodym páchołku/ chwalą ludzie ſtátecżność/ [...] ták záſię káżdemu ſie podoba ow ſtárzec żywy GórnDworz K4v,B7, E7; WujJud 215; ModrzBaz 87v; SkarŻyw 162, 198; PaprUp K4; WujNT 262 marg.

chwalić komu [w tym: kogo, co (28)] (31): BierEz S; RejJóz I4v, L7; RejKup k4, q4, ſ6, t6v, t8; RejWiz A5v, 62; Wilk mu tę rzec chwalił RejZwierz 120, 25; GórnDworz Cc2; RejZwierc 219; BiałKaz K; CzechRozm 245v, *4v;SkarJedn A6v, 213; SkarŻyw 29; KochFr 24; GórnTroas 25; SkarKaz 422a; Cżaſem też on Mártahuz iáwnie ludźmi ſzali/ Gdy Turecką kráinę rzemięśnikom chwali KlonWor 27. Cf »chwalić sobie«.

cum inf (1): CO dźień kommunikowáć y bráć Eucháryſtyą/ [...] áni chwalę/ áni gánię LatHar 198.

Ze zdaniem dopełnieniowym z odcieniem przyczynowym [w tym z zapowiednikiem: to (9), w tym (2), z tego (4); iż (29), że (11), inne wskaźniki (5)] (45): BielŻyw 72; RejPs 167v; RejKup i4v; KromRozm I N4v; KromRozm II g2v; KromRozm III F3v, I8v; DiarDop 101; RejWiz 42; A zabyś to chwalił/ bych ią w tym turnieiu [...] miał iemu gánić Iurisdycyą iego? OrzList f2v; BibRadz 1.Thess 1 arg; OrzRozm R2; BielKron 26, 68v, 105v, 220; HistRzym 86v; HistLan F2; RejZwierc 115, 180; WujJud 190, 240v; PaprPan D4; SkarŻyw 58, 93; NiemObr 74, 77; KochFr 25, 58, 103; ReszPrz 95 [2 r.]; ReszList 187; PudłFr 55; WujNT 262, 1.Cor 11/2, 17, s. 655, 770, 831; Chwalą y to, że trzeći dźień przed ſkończeniém Roków nie dopuſcza Sędźia w Reieſtr ſie wpiſowáć SarnStat 1294; SkarKaz 41b, 422a; GosłCast 35, 47.

Przysłowia: Gdy zły kogo chwali/ ſobie gali. BierEz S; Aleć zły gdy kogo chwali/ Ná ſwoyći młyn wodę wáli. BierEz S.

Chwal dobrą rzecż á złey ſie wiaruy. BielŻyw 19.

Lepiey iżcie ieden dobry chwali niż wiele złych. BielŻyw 41.

káżda liſzká ſwoy ogon chwali GliczKsiąż G5v; káżdy ſwoie chwali. RejFig Ccv.

Zwroty: »w oczy [kogo] chwalić« [szyk zmienny] (4): BielŻyw 52; Mącz 65b; W oczy ćię chwali/ á ná ſtronie gáni. KochFr 61; KochCn B3v.

»sam(ego) siebie chwalić« = chwalić się (3): GórnDworz 14; Phil M3; Wymawia ſię że ſam śiebie przed nimi muśiał chwalić WujNT 645.

»chwalić sobie« [w tym: co (6)] [szyk zmienny] (7): To iuż ſobie obádwá ſwoie ſzcżęſcie chwalą. RejWiz 139v; RejZwierc 223; CzechRozm 244; GórnRozm A3, C3v [2 r.], I.

»usty [kogo] chwalić« (2): Vſty myę pyęknye chwali á ſercem przeklina LubPs O6v; [idem] ArtKanc Qll.

Szeregi: »chwalić, (a, a(l)bo, ale, ani, i, niż) ganić« = laudare, damnare (a. vituperare); probare, improbare Modrz [szyk 26 : 17] (43): BielŻyw 125; LibLeg 11/4Ov; RejKup ſ6; BielKom E5v; KrowObr 236v; Gdyż ia chwalę pocżćiwe/ á gánię niegodne. RejWiz 49; Leop Prov 21 arg; BielKron 25, 186; KwiatKsiąż Q; Mącz 231d; OrzQuin E3; GórnDworz C8v, H7, K3, Hh2v; RejZwierc 147, 158v, 168; WujJud 109v; WujJudConf 206; WierKróc B [2 r.]; ModrzBaz 17, 61v [2 r.], 130v; CzechEp 52 [2 r.], 80 marg; NiemObr 6; KochFr 61; PaprUp F4; ActReg 128; LatHar 198; JanNKar D4v; SkarKaz 310a, 420a; CiekPotr 78; SkarKazSej 690a, b; KlonFlis H2; Prożno chwalą y gánią ten kruſzec łágodny SzarzRyt C3v. [Ponadto w innych połączeniach strukturalnych 6 r.].

»chwalić, (i) pochlebować« (2): Bo więcz ludzie ktorą w takim beſpiecżeńſtwie czuią Rzkomo chwalącz pochlebuiącz wsytci z niey błaznuią RejJóz F; GórnDworz G6v.

»chwalić i potwierdzać« (2): chwaląc wſzytko y poćwierdzáiąc co przećiw Heretykom Neſtoremu y Ewtycheſowi/ broniąc S: wiáry y ſzcżerośći iey/ poſtánowili SkarJedn 182; WujNT 842.

»chwalić abo ważyć« (1): Przeto nápotym żadnego nie znamy wedle ćiáłá (marg) To ieſt/ chwalimy ábo ważemy. (‒) BibRadz 2. Cor 5/16.

»chwalić a wielbić« (1): Nyeukowye á rzemyęsnicy chwaląc á wyelbyąc ſwe rzemyęſlá/ przywodzą ſwe nacżynya GliczKsiąż G5v.

»winować (a. winić) lub (a) chwalić« [szyk 1 : 1] (2): Bo przedśię twoie chwaliſz/ á mé ſpráwy winiſz? PudłFr [2]; CiekPotr B4.

»chwalić, (i) wysławiać (a. osławiać, a. sławić)« [szyk 6 : 2] (8): Praedico, Opowiedam/ Osławiam/ Chwalę. Mącz 85d, 27c, 33d, 386a; kto nie płákał/ ten vmiáł tę ták wielką cznothę chwalić y wyſławiáć. GórnDworz Bb3; ReszList 190; Calep 289b; WysKaz 40.

»chwalić, (abo, i) zalecać« [szyk 7 : 2] (9): HistAl C3v, F2v, F3v; Mącz 206c; WujJudConf llv; A ieſliże káżdy cżłowiek doſtawáiąc rzecży do żywnośći potrzebnych/ niekupuie tych ktore przedawcá chwali ábo záleca [quae a venditore commendentur]/ ále ktore on ſam rozumie być ſobie dobre y pożytecżne ModrzBaz 44; ReszPrz 42; Calep 221b; WujNT 837.

a. Być zadowolonym; zalecać (13): Też niektorzy piją gnoy ſwieży końſki z ocztem/ á chwalą. FalZioł V 83v; Komu źimno bárzo chwali/ Kiedy ſie w kominie pali. RejZwierc 237.

chwalić kogo, co (11): Ia chwalę lekarzſtwo ludziem młodem nalepſze być FalZioł V 63, IV 2a; Kupiec ſie zeſnu obudził y chwalij Serop czo mu był dał Pleban. RejKup p6v, f7v, Lv; GórnDworz Nv. Cf Zwroty.

Zwroty: »barziej chwalić [kogo, co]« = woleć (3): Ale kto żywie według woley pana ſwego/ Tego ia barziey chwalę/ niſzli wymownego. KochSat B; GórnDworz F, F4.

»więcej chwalić [co]« = woleć (2): czebulę z ocztem więczey chwali niżli drijakiew FalZioł V 63, IV ld.

2. Czcić, wielbić; wyznawać, oddawać cześć boską; adorare Mącz, Calep, Cn; colere Mącz, Calag, Cn; venerari Calag, Cn; benedicere Mącz (1607): RejPs 137; SeklKat Y2v; LubPs F2v; KrowObr 9, 117v, 197v; Chwaląc będę Páná wzywał Leop Ps 17/4, 100/1, 107/2, Is 42/11, 49/13, 65/14; BielKron 35, 44; Mącz 59d, 79d, 269b, 301c; A ták podźmy chwalmy/ płácżmy/ á vpadńmy przed nogámi iego RejPos 53v; WujJud 176v; WujJudConf 4; BudBib 2.Par 29/30, 1.Esdr 3/11; BudNT przedm c3; CzechRozm 66; Calag 142a; KochPs 154/ 160, 163; ArtKanc Cl8V, N10, Q20; LatHar 747 [2 r.].

chwalić czego [prawdopodobnie anakolut] (1): Potym Niemrot z lekkoſcią ſzedł do Perſiey/ á tám ludzi ogniá báłwochwálſkiego náucżył chwalić. BielKron 7v.

chwalić kogo, co (1563): BierEz G2v; hnedki dzieciątko wżywocie Elzbiety ſwięte/ [...] poklęknawſſy na kolana/ chwalilo Iezu Kriſta będącego w żywocie dziewice blogoſlawioné OpecŻyw 11v; Przeto cie dzis chwálémy iako dziewicę nad wſſytkimi dziewitzami OpecŻyw 183, 8, 18, 21 [2 r.], 21v, 38 (29); PatKaz I 3, I3v; PatKaz II 58; PatKaz III 124v; HistJóz Av [2 r.], A2, B4, B4v, C2; TarDuch A3v [2 r.], A4, A7v [2 r.]; BielŻyw 112; MiechGlab **, **4, 20, 45; abouiem przykazanim bożym iakoby przikrim wzgardzili byli Czuſz iż bałwany chwalili a nie boga. WróbŻołt k k 5v, 34/18, 43/9, 55/11, 12, 70/22 (28); RejPs 43v, 48v, 52, 77v, 81 (29); RejRozpr A4v, B; SeklWyzn a3v, f4, g3; RejJóz C2; SeklKat D4, Ev, E2, E4, F (13); RejKup k2v, k3; HistAl 18; MurzHist Ov; MurzNT 51 [3 r.], Matth 15/9, s. 76, Mar 7/7, s. 171 marg; A ták nyechay wſſytek ſwyát chwali cyebye Pánye LubPs P3v; Wylicża ſproſne pogańſtwo kthorzy nic nie wiedząc o Bogu/ ſrebro á złoto chwalą. LubPs dd4v marg, F2, F2v, G, I3v, M2v (43); Pogáni drewno chwalą/ y przednim klękáią KrowObr 113, B2, B3v, B4, B4v, C (49); RejWiz 156v, 179 marg, 181v, Cc6; Leop 2. Par 20/21, 2. Esdr 12/24, Iob 38/7, Ps 29/5, 13 (31); OrzList f; BibRadz I *5v, *6v, Deut 5/9, I 106a marg, Deut 28/14 (45); nie chwalę ia cżártow/ iedno Bogá żywego ſtworzycielá ſwego. BielKron 111; Bo przed thym ledá co chwalili/ Planety/ Pogody/ Pogwizdy/ Heli/ Láde/ Dziewánnę/ to ieſt Diánę/ Márzánę/ y wiele tákich. BielKron 344v, 7, 11 [2 r.], 16, 17, 24 [5 r.] (49);GrzegRóżn Bv, D3, L2v, L3; Mącz 164c, 178c, 250c, 274d; Prot C3; SarnUzn D6v, E6v [2 r.], E7, H4, H5 [2 r.]; Ieſliże kto będzie chwalił beſtią y obraz iey RejAp 121v, 49, 53v, 83, 105v, l06v (33); HistRzym [2], 126v, 127, 132v; RejPos A5 [2 r.], 3v, 35, 45, 46 (21); RejPosWiecz_3 99 [3 r.]; BiałKat c, 13v, 33v, 78v, 331, 333v; GrzegŚm 2 [2 r.], 3; KuczbKat 35, 301, 385 [2 r.], 400; RejZwierc 202v, 262; WujJud 40, 46v, 50, 52, 53v (15); Prawdźiwi chwalcy będą chwálić oycá w duchu y w prawdźie WujJudConf 237, 23, 51v [2 r.], 55v, 59v [2 r.], 107 (12); RejPosWstaw [212] [2 r.]; BudBib Esth 14/8, Bar 2/28, 1.Par 16/36, 2. Par 20/21, 29/29 (23); HistHel D2v; bo iákoſzby go [Jezusa] byli chwalili BiałKaz G2; BudNT Hebr 2/12; StryjWjaz A2; CzechRozm 1, 3 [2 r.], 3v, 13v, 43 (19); Y Pogáńcy [...] muſieliby imię Bogá náſzego chwálić SkarJedn 367; KochPs 23, 65, 90, 109, 144 (14); błogoſłáwieni męcżennicy [...] chwalą błogoſłáwioną Troycę ná wiek wiekom Amen. SkarŻyw 147, 21, 41, 50, 63, 70 (27); MWilkHist G2; StryjKron 135, 145 [2 r.]; CzechEp 34, 36, 80, 81 [2 r.], 83 (23); CzechEpPOrz **4v; NiemObr 53, 109, 110, 111, 116 [3 r.] (21); KochPhaen 1; ReszPrz 9, 29, 46; ArtKanc Allv, Al5v, Bv, B2v, B4 (53); PaprUp H4v; ZawJeft 45; IAkoż ćię chwaląc/ Pánie/ Siędę przy lutniey ſwoiey? GrabowSet N4v, B4, B4v [3 r.], C2v, Dv, E2 (20); OrzJan 97; LatHar 25, 26, 44 [2 r.], 45, 53 (34); WujNT Matth 5/17, s. 46 marg, Matth 15/9, s. 85, Mar 7/7 (31); Z tym wſzyſtkim chwalę Maieſtat Páná Bogá moiego WysKaz )?( 2v; SiebRozmyśl D2, E2, E2v, L4v; PowodPr 28; SkarKaz 39b, 279b, 421b, 455a; SkarKazSej 679a; SzarzRyt B, D4. Cf chwalić kogo dla czego; kogo według czego; kogo z czego; kogo prze co; kogo w co; kogo, co za kogo, za co; kogo za co; kogo, co czym; kogo przed kim, przed czym; kogo na czym, Fraza, Zwroty.

chwalić kogo dla czego (4): BibRadz Ps 74 arg; Siedm kroć ná dźień chwaliłem ćię/ dla ſądow ſpráwiedliwośći twoiey. BudBib Ps 118/164; ArtKanc B17v; WujNT 1. Petr 4/16.

chwalić kogo według czego (2): LubPs gg; chwalćie go wedle mnoſtwá wielkośći iego. BudBib Ps 150/2.

chwalić kogo z czego (41): OpecŻyw 8, 11v, 182v [2 r.], 183 [3 r.], 183v [4 r.], 185; WróbŻołt 67/27; SeklKat F2v; LubPs ff4; Leop 1. Petr 4/15; LeszczRzecz A2; RejPos 306v; BudBib c3v, 1.Esdr 3/11; BudNT Luc 2/20; CzechRozm 3; KochPs 199 [2 r.], 216 [4 r.]; gdy vſłyſzyſz mię miedzy święte policżonego/ wżdy chwálić z tego Boga będzieſz. SkarŻyw 543, 173, 225; CzechEp 318; NiemObr 17; ArtKanc B6, N16v; PaprUp G3v; LatHar 400; WujNT Luc 2/20, Bbbbbb. Cf Ze zdaniem.

chwalić kogo prze co (4): Chwalćie páná prze dobroć iego niewymowną KochPs 163 [idem 2 r.] 177, 179. Cf Ze zdaniem.

chwalić kogo w co (2): Chwalcye go w hucżne bębny w ſtruny y w orgány LubPs gg; ZawJeft 17.

chwalić kogo, co za kogo, za co [= jako] (91): Bog ich naznamienitſzy ogien kthory za naſwiętſzą rzec chwalili MiechGlab [89]; KrowObr 113v; BielKron 7v, 8v, 24,140, 432v; GrzegRóżn G2v; Mącz 184c; WujJudConf 176; CzechEp 78; WujNT 883. Cf »za Boga chwalić«.

chwalić kogo za co [ = z powodu] (10): MurzNT Luc 19/37; Aby zá tę łáſkę yego káżdy go tu chwalił. LubPs M4, Pv, S4;RejWiz 50v; Leop *3v; SkarŻyw 341; ArtKanc L8; GrabowSet B2; LatHar 567.

chwalić kogo, co czym (80): SKoro ſie przenáſwiętſſy Iezus narodzil/ nie zlicżoná wielkoſtz aniolow ſwiętych weſolym ſpiewanijm iego miloſtz chwálili OpecŻyw 16v, 2, 19v, 175v, 185; PatKaz I 13v; WróbŻołt 70/22; RejRozpr B2v; SeklWyzn ktv, c3v; MurzNT Luc 19/37; KromRozm III A7; KrowObr 102v, 206v; RejWiz 186v; BibRadz I 7 marg, 18d marg, Eccli 51/29 [30], Ioann 4/23; BielKron 3v; RejPos 43v, 89v, 139v, 153v, 200v; GrzegŚm 31; WujJud 46v, 54, 241v;BudBib 2.Par 29/30, Ps 150/3 [2 r.]; ModrzBaz 55v; KochPs 216 [6 r.]; SkarŻyw 362; StryjKron 400; CzechEp 284, [402]; Prożno mię chwalą vſtáwámi ludzkiemi NiemObr 7; KlonŻal B4; ArtKanc E7, T14; PaprUp H4v; LatHar 621; WujNT 200, Luc 19/37, s. 783, 850. Cf Ze zdaniem, »chwałą chwalić«, »usty chwalić«.

chwalić kogo przed kim, przed czym (2): chwalili go [Tobiasza] więc przedemną Leop 2.Esdr 6/19, Tob 13/3.

chwalić kogo na czym (11): Dobrze ciebie chwalić na pſalterzu dzieſiąći ſtrun ſprawionym y z pieniem na lutni. WróbŻołt 91/4; LubPs H4v, gg; BibRadz 1.Par 23/5; BudBib Ps 150/4 [2 r.], 5 [2 r.]; ModrzBaz 55v [2 r.]; O Boże/ pieśń nową śpiewáć tobie będę/ ná Hárfie dźieśięćioſtrunney chwalić ćię będę. LatHar ktv.

chwalić kogo na czym [= za co] (1): áby też oni potem zrozumiawſſy takież ná wſſem ćiebie pánie chwalili. RejPs 33.

Ze zdaniem przyczynowym [w tym z zapowiednikiem: prze to (1), z tego (2), tym (1); iż (10), gdyż (1), że (1)] (12): bo onę chwálémy/ ijż ieſt wyięta od przeklęcia Ewinégo OpecŻyw 179v, 8; PatKaz I 15v; WróbŻołt dd3v, vv4; LubPs Q3v, aav, dd4, ff4; Leop 2.Par 7/3; RejPos 226v; CzechRozm 121v.

W charakterystycznych połączeniach: chwalić bałwana (22), bałwochwalstwo, baranka (4), bestyją (14), ciało (pańskie)(2),czarty (4), dyjabła (13), imię (święte, boże, pańskie) (79), Jehowę (9), Jezusa Chrystusa (28), miłość (Boga) (4), obraz (23), ojca (niebieskiego) (27), pannę (Maryją) (8), stworzyciela (9), syna (bożego) (8), zbawiciela (4); chwalić w duchu i w prawdzie (21).

Fraza: »wszelki(-e) duch (a. dychanie) niech(aj) chwali Boga, Pana Boga, Pana« (2 : 1 : 1): Wſzelki duch niechay chwali Páná Bogá KrowObr 198v; BielKron 343; Wſzelkie dychánie niech chwali Bogá [Omnis spiritus laudet Dominum] BudBib Ps 150/6; ModrzBaz 55v.
Zwroty:»chwalić Boga, Pana Boga, Pana« = laudare Deum a. Dominum Mącz, PolAnt, Vulg, Modrz; bene~ dicere Deo Mącz, PolAnt, Vulg; adorare a. benedicere, a. glorificare Deum a. Dominum, a. Dominum Deum PolAnt, Vulg; collaudare a. colere, a. magnificare Deum Vulg [szyk zmienny] (231 : 212 : 145): abich ſe wſſitkymy anyoli chwalylcyα pana ſbawocyelya [!] mego nawyeky wyekow. Amen. BierRaj 20v; OpecŻyw 3, 5, 11, 16v [2 r.], 21 (15); PatKaz I lv, 15v; PatKaz II 46v, 81v [2 r.]; PatKaz III 115; HistJóz B4v, E3v; MetrKor 46/46, 175; TarDuch A4; BielŻyw 34; MiechGlab 19; WróbŻołt 7/18, P5, 46/2 [2 r.], 67/26, 27 (34); A ták roſtropnie niechay chwalą páná wſſyſcy obywacze ná ziemi RejPs 47v, 35v marg, 47v, 49, 137, 149 (15); RejRozpr Bv, B2v; LudWieś ktv, A2; Pana boga twego bądzieſz falił SeklWyzn a3v, b3v, c2, c3v, e4, f4, g2v; RejJóz Q3v; SeklKat E4v, F4v, Qv, Q2v, Q3, R4, Sv; HistAl I6, I8, K, Kv; MurzHist C, 02 [2 r.], T3; a tłuſzczé virzáwſzy to dźiwowały śię i chfáliły boga MurzNT Matth 9/8, k. 68v, 73v, 76, Luc 19/37; KromRozm III A6, A7, B2v, B4v; Diar 21; GliczKsiąż N5v, P6v; LubPs A5v, A6v [2 r.], B3v, B6v, F2v [2 r.] (45); KrowObr 64v, 67, 69, 119, 220; Leop *A3v, Deut 12/2, Iudic 5/9, 4.Reg 17/7, 1.Par 25/3 (32); OrzList a4v; LeszczRzecz A2 [2 r.]; RejZwierz 106; BibRadz I *3v, Gen 4/26, I 7 marg, Gen 24/48, 52 (38); OrzRozm D3; BielKron 3v, 8v, 30, 36, 38 (14); GrzegRóżn G3, N3v, O; Mącz 87a; OrzQuin V2v, X4v, Y; SarnUzn E6v, H4v; RejAp 54v, 66, 96, 190; HistRzym [39], 126v, 132; RejPos 13v, 24, 66v, 70, 133 [2 r.] (18); BiałKat b2v, 33v, 121, 183v, 221, 333v, 356; GrzegŚm 22 [2 r.], 31, 47; Z przyrodzenia to ludzie máią áby Páná Bogá chwalili. KuczbKat 295 marg, 300 marg, 310, 345, 395; RejZwierc 32v, 202v; WujJud 46v [2 r.], 50, 53v [2 r.], 54, 54v (17); WujJudConf 21, 23, 24v, 53, 53v, 54; RejPosWstaw [1103]; BudBib c3v, Tob 4/15, Iudith 13/16, 20, Ps 105/1, 113/17, 149/9; HistHel A; MycPrz I [D], [D]v; BiałKaz D, F3 [2 r.]; BudNT Luc 2/20, 24/53, Rom 15/11; CzechRozm 3v, 66, 88, 121v (13); MEnan on krol Egiptſki vcżył ludzi tego/ By bogi ták chwalili przykład biorąc z niego PaprPan O3v; ModrzBaz 55v; SkarJedn 236, 313, 366, 388; Oczko [40]v; KochPs 45, 90, 157 [2 r.], 160, 162 (24);SkarŻyw 69, 70 [2 r.], 100, 102, 103 (38); gdyż też y oni tákże wiele BOgow chwalili CzechEp 251, 6, 86, 87, 95, 170 (19); NiemObr 17, 70, 116, 117, 129; KlonŻal B4, C3v; ReszPrz 57, 78, 88; ReszList 158, 165, 169, 176; WisznTr 17; ArtKanc A4v, A9v, B19, Cv, C2 (13); PaprUp G3v; ZawJeft 16, 17; GrabowSet Dv [2 r.]» F3v, R2v [3 r.], R4, X2v; LatHar +llv, 62, 168, 230 [2 r.], 302 [2 r.] (20); WujNT przedm 28, s. 26, Matth 9/8, s. 38 [2 r.], 63 marg (54); JanNKarGórn G4v; SiebRozmyśl F4; W Pierwſzym zákázuie P. Bog mieć y chwalić obcych ábo cudzych Bogow okrom śiebie. PowodPr 28, 34, 35, 39 [2 r.], 43, 46, 81; SkarKaz 453b, 636b [2 r.]; SkarKazSej 678b, 679a.Cf Fraza.

»za, jako(by), miasto Boga chwalić [kogo, co]« [szyk zmienny] (79 : 10 : 7): OpecŻyw 55; BielŻyw 34, 54; BierRozm 17; RejPs 67, 157v; SeklKat Ev; Krolowa rzekłá ieſli to vzrzę/ nie iáko proroká ále iáko bogá onego będę chwaliłá. HistAl A3v, G5, G5v [2 r.], H8v; KromRozm II i3v; KromRozm III B; GliczKsiąż F5; LubPs D4v, Y3; á nákoniec muſzą drwá/ kámienie/ ſrebro/ złoto/ álbo żelázo/ miáſto Bogá chwalić KrowObr 193, 8, 25, 27v, 61, 84 (16); y chwalili zá Bogá te kthorych nieználi [et adoraverunt eos quos nesciebant] Leop Deut 29/26, Ex 8/26, Dan 14/22; RejZwierz 88; BibRadz Iudith 3 arg; BielKron 5, 7, 8, 24v, 60v (19); GrzegRóżn G2v; Mącz 224d, 302d; OrzQuin N3v, N4, N4v, 04 [2 r.]; LeovPrzep b2v; RejAp 108, Ddv [2 r.]; GórnDworz Ee4v, Hh7v; RejZwierc 48, 202, 202v; WujJud 9v, 46v [2 r.], 60; HistHel B; CzechRozm 6, 81; oni w báłwochwálſtwo ſproſne wpádli/ y vlanego ćielcá zá Bogá chwalili SkarŻyw 482; CzechEp [410]; NiemObr 165; ReszPrz 96; WujNT 375, 392, 471, Rom 1/21, s. 700, 2.Thess 2/4, s. 716 [2 r.]; KlonKr B4v; PowodPr 14; GosłCast 13.

»chwałą chwalić [kogo]« [szyk zmienny] (7): OpecŻyw 185v; PatKaz I 8v, 18v; PatKaz II 22; gdzie trzy perſony iednoiſtne/ iedną chwałą theż ſpolnie mamy chwalić ná wieki. SarnUzn H4v: WujJud 53v, 264.

»usty (a. wargami) chwalić [kogo]; [kogo] usta chwalą« = labiis honorare Vulg [szyk zmienny] (18; 1): SeklWyzn c2; SeklKat Qv, Q2v; A będą cye chwalić ſercem y vſty beſpyecżnye LubPs M3v; RejPos 214; WujJud 185; Ciebie/ o pánie/ chwálić będą vſtá moie KochPs 211; CzechEp 36, 106, 325; KlonŻal C3v; LatHar 17, 569; WujNT 63 marg, Mar 7/6, s. 151 [3 r.], Yyyyy.

Szeregi: »chwalić, (i, a) błogosławić« = laudare et benedicere Vulg, PolAnt [szyk 16 : 2] (18): Leop Ier 4/2, Dan 3/24; BibRadz Luc 24/53; RejPos 135; BudNT Luc 24/53; A ták chwalmy/ y z cáłego ſercá błogosławmy Páná náſzego SkarJedn 313; ArtKanc T17v; LatHar 17, 67, 86, 97, 369, 574; WujNT 195, Luc 24/53; WysKaz 36; SiebRozmyśl D2, L4v.

»czcić, (a, ani, i) chwalić« = adorare Mącz; colere Vulg [szyk 18 : 5] (23): OpecŻyw 185v; LubPs X5; KrowObr 64v, 220 [2 r.]; Leop Dan 3/17; Mącz 270a; RejPos 3v; KuczbKat 301; WujJud 54, 54v, 264; WujJudConf 54, 60; ktorego też chwalił/ ććił/ wyznawał/ y ktorego wolą cżynił Iezus Chriſtus Pan náſz CzechRozm 70v; NiemObr 109, 119, 120 [2 r.]; My ćiebie Krolem znamy/ Zbáwićielem być wyznawamy/ ćiebie cżcimy y chwalemy ArtKanc E6v, T17; Calep 27a; WujNT 783. [Ponadto w innym połączeniu strukturalnym 1 r.]

»chwalić, (i, albo) cześć wyrządzać (a. (od)dawać)« (8) : KrowObr 94v; thámże iego chwalił/ y iego ćiáłu cześć wyrządzał BiałKat 333v; WujJud 46v; NiemObr 111, 117; ArtKanc M6; GrabowSet F4; LatHar 94.

»dobrorzeczyć, (i) chwalić« [szyk 3 : 1] (4): Leop Ps 144/2; Zátym poklęknąwſzy chwaliłem y dobrorzeczyłem Páná Bogá [et benedixi Domino Deo] Abráhámá páná moiego BibRadz Gen 24/48, Dan 3/87, 88.

»ganić, (a, albo) chwalić« [szyk 2 : 1] (3): MurzNT 51 marg; A ták obatz pierwey dobrze/ co maſz gánić/ álbo co maſz chwalić/ ábyś Duchá ſwiętego nie gánił/ y nie ſromoćił á Duchá złego nie chwalił KrowObr C4.

»(nie) kłaniać się, (i, abo, ani) chwalić« [szyk 6 : 1] (7): KrowObr 110v; BibRadz Deut 5/9; tedy krol y wſzytcy ktorzy z nim byli/ kłániáli ſię y chwalili [incurvaverunt se rex et omnes, qui inventi sunt cum eo, et adoraverunt] Iehowę. BudBib 2.Par 29/29; Ieden ieſt Bog práwj Chrjſtus/ temv ſię kłániáć ma káżdj y iego chwalić. SkarŻyw 179; CzechEp 81; ArtKanc M6; Calep 27a.

»chwalić, (a, i) służyć« [szyk 11 : 2] (13): SeklWyzn g3; SeklKat D4; KrowObr 69; á chwyćili ſię bogow cudzych á chwalili ie y ſłużyli im [et apprehenderint in Deos alienos, et incurvaverint se eis, et servierint eis] BibRadz 2.Par 7/22, Ier 16/11; SarnUzn E6v, H4v; BiałKat 183v; Páná Bogá twego będźieſz chwalił/ á iemu ſámemu będźieſz ſłużył. WujJud 53v; CzechEp 239, 248, 249; ArtKanc M18v. [Ponadto w innym połączeniu strukturalnym 1 r.]

»wielbić, (a, i) chwalić« = glorificare (a. clarificare) Vulg [szyk 6 : 5] (11): RejPs 77v; KrowObr 64v; Leop Matth 9/8, Gal 1/24; RejAp 53v; RejPos 66v; BiałKaz D; SkarŻyw 172; Proſzę też/ áby ſpołecżnie wſzyścy duchowie Anyelſcy/ y wſzyścy Swięći wybráni twoi/ ćiebie zá też dobrodźieyſtwá twoie chwalili y wielbili ná wieki. LatHar 567; WujNT 375; SiebRozmyśl F4.

»chwalić i wynosić« (1): Gdy oni porownywáią Syná Bożego z ludźmi álbo z Anyoły/ tu go chwalą y wynoſzą. SarnUzn H4.

»chwalić, (a, i, lub) (wy)sławi(a)ć (a. wysławować )« [szyk 17 : 8] (25): RejPs 81, 96, 168v, 202v, 203v, 218; SeklKat E4; BibRadz Iudith 13/16; Mącz 87a; KuczbKat 385; BudBib Iudith 13/16; Y wroćili ſię páſterze ſławiąc y chwaląc Bogá [glorificantes et laudantes Deum] ze wſzego co ſłyſzeli y widzieli BudNT Luc 2/20; NiemObr 109; ArtKanc B12v, I5v, Q10; Tu ſławić Oycże/ tám ćię chwalić wiecżnie/ Day Boże święty GrabowSet I, R4; LatHar 67, 369, 569, 570, 571; WujNT 46 marg, Luc 2/20.

»chwalić i wywyższać« (2): chwalćie go [Pana] y wywyżſzaycie áż na wieki BibRadz Dan 3/88 [idem] Dan 3/87.

»wyznawać, (a, i, abo) chwalić« = laudare et confiteri Vulg [szyk 11 : 10] (21): SeklKat F4; KromRozm III A7; LubPs Lv; Leop 1.Par 25/3, 2.Esdr 12/24, Tob 13/3; BibRadz Dan 3/90; BielKron 156; RejPos 147v, 151; WujJudConf 23; CzechRozm 3v [2 r.], 70v; poki mi lat moich doſtánie/ Będę ćię chwalił/ będę ćię wyznawał KochPs 90, 65; CzechEp [402], [403]; NiemObr 110; ArtKanc 18; LatHar 17; WujNT 46 marg.

»chwalić, (abo, ani, i) wzywać« [szyk 13 : 10] (23): MurzNT 76; LubPs aav; KrowObr 119 [2 r.], 154v [2 r.]; BibRadz Ps 40 arg; BielKron 32; SarnUzn C6; RejPos [212] [2 r.]; A gdźie o tym iż go do niebá wźiętego chwalono y wzywano? CzechRozm 196, 3v, 256; CzechEp 284 [2 r.], 287 [2 r.], 288; NiemObr 116, 121; ReszPrz 88; WujNT Aaaaaa.

a. Być zwolennikiem, praktykować [co] (1): Bo oni potáiemnie poligámią ſtárego zakonu chwalą, ieno práwu Koronnému folguią. Ale oni będąc orientales, iáko orientales rádźiby żyli. SarnStat 245.
*** Bez wystarczającego kontekstu (10): Mącz 45d [3 r.], 91d, 186b; Calag 338b; Calep 324b, 514a, 586a; Polcy kiedi chcą wymówić Greckie /χ/ tedi piſzą /ch/ iáko chwlą/ chwilą. JanNKarKoch E4v.

Synonimy: ważyć, wysławiać, wysławować; 1. osławiać, pochlebować, polecać, potwierdzać, zalecać; 2. błogosławić, czcić, dobrorzeczyć, sławić, wielbić, wielmożyć, wynosić, wywyższać, wyznawać.

Formacje pochodne: pochwalić, schwalić, uchwalić; pochwalać, przechwalać, uchwalać, wychwalać; pochwaliwać, uchwaliwać; pochwalować, wychwalować.

Cf BAŁWOCHWALIĆ, CHWALĄCY, CHWALENIE, CHWALON

ZZa