[zaloguj się]
[pdf]

POCHWALAĆ (83) vb impf

o jasne. ◊ W inf -chwå- (5), -chwa- (1) Mącz; drugie a jasne. ◊ W pozostałych formach a pochylone.

Fleksja
inf pochwålać
indicativus
praes
sg pl
1 pochwålåm pochwålåmy
3 pochwålå pochwålają
praet
pl
3 m pers pochwålali
fut
sg
1 m będę pochwålåł
3 m będzie pochwålåł
imperativus
pl
2 pochwål(a)jcie
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy pochwålali
3 m by pochwålåł m pers

inf pochwålać (6). ◊ praes 1 sg pochwålåm (8). ◊ 3 sg pochwålå (12). ◊ 1 pl pochwålåmy (22). ◊ 3 pl pochwålają (6). ◊ praet 3 pl m pers pochwålali (2). ◊ fut 1 sg m będę pochwålåł (6). ◊ 3 sg m będzie pochwålåł (1). ◊ imp 2 pl pochwål(a)jcie (1). ◊ con 3 sg m by pochwålåł (1). ◊ 1 pl m pers bysmy pochwålali (1). ◊ part praes act pochwalając (17).

Sł stp: pochwalać, pofalać, Cn notuje, Linde XVI – XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. pochwalić.

1. Uznawać kogoś lub coś za dobre(go); approbare Mącz, Modrz, Calep, JanStat, JanPrzyw, Cn; probare Vulg, PolAnt, Modrz, Calep; comprobare Mącz, Cn; applaudere Cn [w tym z przeczeniem (8)] (76):
a. Wyrażać się z uznaniem; z przeczeniem: ganić; laudare Modrz; adhinnire, admurmurare, allaudare, collaudare Cn [w tym: kogo, co (37)] (42): BierEz G2v; KromRozm I L2v; Acz ták yeſt/ muśi ſye prawdá znáć/ iż y w nas máło ſwyątobliwoſci ále yednák złoſci á ſwey woley nyepochwalamy/ áni vczymy KromRozm III D7; Leop Eccli 34/23; BibRadz Rom 14/22; Albo Liciniuſowę ktory był cżáſu ſwego Rzymſkim Czeſarzem ſententią pochwaláyą/ ktory wyzwolone náuki iádem á zárazą poſpolitą názywał. KwiatKsiąż F3; Mącz 186b, 323d; RejAp 78; WujJudConf 50v; GDyż nie káżdy pochwala cudzego piſánia Tákże też nie przyimuie drugiego podánia. WierKróc B3v; ſtoią przed nim [słudzy przed panem]/ vśmiecháiąc śię/ pochlebuiąc/ słowá y vcżynki wſzytkie Páńſkie pochwaláiąc/ á rzkomo śię iym dźiwuiąc. ModrzBaz 37v, 30v, 144v; radbych vżył roſtropnośći/ y vmieiętnośći Chriſtyáńſkiey/ ábych to tylko gánił co w piśmie świętym zgániono ieſt/ á tego nie chwalił/ cżego Bog nie pochwala. NiemObr 6; ActReg 70; Calep 214a, 229b, [850]b; Niektorych rzeczy dopuſzczáią/ nie pochwaláiąc ich/ ná vwiárowánie więtſzego złego. WujNT 163, 163, Apoc 3 arg; Prawdę vcżącą ludźie pochwaláią: Tąż ſtrofuiącą záś ſie obrażáią. PowodPr 86, 35, 43 marg, 78.

pochwalać komu (3): Y nierownoćby więcey przyſthało káráć á hámowáć ludzi myſli beſpiecżnych á niepotrzebnych/ niżlibyś im to pochwaláć álbo im tego pomagáć miał. RejZwierc 122v. Cf pochwalać komu w czym.

pochwalać komu w czym [= kogo za co] (2): Słuchayże co tu Pan w tey ſtátecżnośći nawięczey pochwaláć temu tho koſciołowi racży RejAp 21 v [idem] 22.

pochwalać czym (1): Clamore aliquid approbare, Wołániem co pochwáláć. Mącz 323d.

pochwalać przed kim (1): Zátym Ceſarz zá tę przychylność chuć y dobrą wolą/ przećiw ſobie y ſynowi ſwemu wyſoce dziękował/ Ellekcią tę pochwaláiąc przed wſzem zgromádzenim kſiążąth BielKron 330v.

pochwalać w kim (2): RejAp BB8; Iedno też Wáſzá K.M. nie vſtaway/ y owſzem ſie pomnażay w pobożnośći ku Pánu Bogu/ iáką piſmo święte w Ezechiaſzu Krolu pochwala PowodPr 3.

pochwalać w czym (3): iż oni to mowią/ pochwaláiąc ieſzcże w tym przodki ſwe: ná ktorych złość y morderſtwo bezbożne zezwaláią CzechRozm 171v. Cf pochwalać komu w czym.

Ze zdaniem przydawkowym orzekającym (1): Numidyſkyego kroleſtwá biſkupy w Afryce/ myędzy ktorymi S. Auguſtyn był/ pochwala Dámázus papyeż/ iż o rzeczach wątpliwych do nyego/ yáko do głowy/ wedle vſtáwicznego zwyczáyá ſye vćyekáli. KromRozm III O8.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1)] (2): A co też ma być ſłuſznie pochwalono áby pochwalał á tego ſie mocno dzierżał y przy tym zoſtawał. RejZwierc 21; NiemObr 31.

W połączeniu szeregowym (1): ktorzi áni słowy áni rzecżą nieumieią śię nikomu vprzykrzyć/ ále ábo wſzytkie/ choćia też wielkiey przygány godne/ ták słowá iáko vcżynki wielkich Pánow pochwaláią/ wysławiáią/ y dźiwuią ſię im ModrzBaz 17.

W przeciwstawieniach: »pochwalać ... (z)ganić (2), sprzeciwiać się« (3): dumy tey nowych Iozefcżykow/ nie pochwalam: owſzem ſie iey ſprzećiwiam CzechRozm 162v; CzechEp 233; áby [Pan Chrystus] to co raz zgánił/ drugi raz pochwaláć miał/ ábo cżego raz zákazał to záśię roſkázowáć y poſtánawiáć miał. NiemObr 31.

W charakterystycznych połączeniach: pochwalać błędy, cudze pisanie, dary krola, rozum, sentencyją, słowa, swą wolą, uczynki (uczynek) (2), złości; pochwalać wołaniem.

Szeregi: »pochwalać i potwirdzać« (1): Ale pochwaláiąc y potwirdzáiąc to niewieśćie ſłowo/ dáie drugą więtſzą y poſpolitſzą [...] przyczynę błogoſłáwieńſtwá WujNT 242.

»pochwalać i wysławiać« (1): Bywałem też przy wielu domowych rozmowách wiela oſob wáſzego ſtanu/ gdy też toż zdánie pochwaláli y wysławiáli [laudarent et probarent]/ á tego wielce prágnęli/ áby w Rzecżypoſp. mieyſce miáło. ModrzBaz 144v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

b. Aprobować, z przeczeniem: nie godzić się, nie pozwalać, odrzucać; confovere JanStat; adhinnire, admurmurare, calculum addere a. adicere, collaudare, subscribere Cn [w tym: co (32)] (34): Mącz 323d; WujJudConf 122v; to potym cżás okazał y Koncylium Niceńſkie: ktore Rzymſkich Biſkupow ſtánowienie pochwaláiąc/ wſzytkim w ten dzień roſkazáło wielkąnoc święcić/ iáko Rzymſki kośćioł święcił. SkarJedn 125; Calep 84b.

W przeciwstawieniu: »odrzucać ... pochwalać« (1): Gdyż tymże ſpoſobem oni ſtárſzych ſwoich Kśięgi prziymowáli/ odrzucáiąc rzecży Piſmu ś. prześiwne [!]/ á zgodne pochwaláiąc. WujJudConf 36.

Szereg: »nie przyjmować ani pochwalać« (1): ábowiem máło nie v wſzytkich przednieyſzych Oycow/ ználeść ſię wiele rzecży może/ y okazáć/ cżego Papieżnicy nie przyimuią/ áni pochwaláią. NiemObr 175.
α. praw. Zatwierdzać (28): Dlaczego też święte powſzechne Koncylium Trydentſkie ten ſam text Láćińſki piſmá świętego pochwala y zá pewny mieć każe. WujNT przedm 9; Oſtátek tego práwá pochwalamy. SarnStat 533; Item pochwaláiąc vſtáwę Oycowſką/ która ieſt vczyniona o pływániu ná rzekách/ ſkazáliſmy: áby tám ten Státut przez ninieyſzy náſz był ponowion SarnStat 917, 381, 383, 902, 904, 931, 942, 1107.

W połączeniach szeregowych będących formułami prawnymi (13): PRzetóż teráznieyſzym piſániem náſzym vmacniamy/ vtwiérdzamy y pochwalamy SarnStat 163; tákowy liſt Státut chwalebny w ſobie zámykáiący ze wſzyſtkim iego zámknieniém/ zá zwoleniém y wolą Prełatów/ Pánów/ y Rad króleſtwá náſzégo pochwalamy/ odnawiamy/ mocny czyniemy/ potwiérdzamy przez pośrzodek ninieyſzy. SarnStat 899; [prawa i przywileje] zá mocą y obroną ninieyſzégo przywileiu vmocniamy/ pochwalamy/ odnawiamy/ potwiérdzamy z vmiárkowániém niżéy nápiſánych ártykułów SarnStat 890, 53, 59, 369, 382, 888 (13).

W charakterystycznych połączeniach: pochwalać artykuły (2), konstytucyje, listy (4), pokoj, prawa (ostatek prawa) (5), przymierze, przywileje (4), statut(y) (5), ustawę (5), wolności, zgodę, zwyczaje; pochwalać pisaniem, przywilejem (2); pochwalać w artykułach (artykulech) (3), w cząstkach, w członkach, w klauzułach (3), w położeniu, w punkciech (6), w sposobiech (3), we wszystkim, w wyrozumieniu, w zamknieniu.

Szeregi: »pochwalać i potwierdzać« = approbare et confirmare, confovere et confirmare JanStat (2): nic nieprzećiwiáiąc ſie zgodźie vczynionéy Artykułom w niéy zámknionym/ ále oné więcéy y więcéy pochwaláiąc y potwiérdzáiąc/ przez rozdźielenia y zámknienia niżéy nápiſáné obiáſniliſmy/ wyłożyli/ y przez ninieyſzy liſt obiáſniamy. SarnStat 1120, 908, 1105. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.]

»pochwalać i umacniać (a. umocniać)« (2): tákże my wiedząc ſłuſznie/ y zá dobrą rádą onę vſtáwę bydź vchwaloną/ ſkazáliſmy/ áby byłá pochwaloná/ vmocnioná: y pochwalamy ią y vmacniamy [approbamusque et ratiflcamus JanStat 277] SarnStat 285 [idem] 930. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

2. Czcić, wysławiać, wielbić, oddawać cześć boską; exaltare, iubilare, laudare, salutare Vulg [kogo co] (7): będę chwalił ciebie w koſciele wielkim/ miedzy ludem ważnym będę ciebie pochwalał. WróbŻołt 34/18; Ego aut cantabo fortitudinem tuam: et exaltabo mane miſericordiam tuam. Ale ia będę pienim wyſlawiał moc twoię miły panie/ a będę wyſoce pochwalał w zarań miłoſierdzie twoie. WróbŻołt 58/17, 70/15, 22, 97/4.

pochwalać w kim co [= kogo czym] (2): W panie bodze ia będę pochwalał mowę moię WróbŻołt 55/5, 55/11.

W charakterystycznych połączeniach: pochwalać miłosierdzie, Pana Boga, prawdę, Zbawiciela; pochwalać wysoce; pochwalać w żołtarzu; pochwalać cały dzień.

Synonimy: 1.b. aprobować, potwierdzać, pozwalać, umacniać, utwierdzać; a. ratyfikować; 2. czcić, sławić, wielbić, wynosić, wyznawać.

Formacje współrdzenne cf CHWALIĆ.

Cf [POCHWALANIE]

MP