[zaloguj się]
[pdf]

POTWIERDZAĆ (370) vb impf

potwierdzać (257), potwirdzać (89), poćwierdzać (15), pocwierdzać (5), pocwirdzać (1), potwirdziać (1), [podcwirdzać], poćwierdzać a. pocwierdzać (2); potwirdzać SeklWyzn, KromRozm I, KromRozm II (9), KromRozm III (4), BielKom, LubPs (2), SarnUzn, RejAp (6), GórnDworz (4), RejPosWiecz3 (2), GrzegŚm, RejPosWstaw; poćwierdzać MurzHistSekl, Diar, SkarJedn (5), SkarŻyw (5), ZapKościer, PaprUp; potwierdzać : potwirdzać : poćwierdzać : pocwierdzać : pocwirdzać : potwirdziać : poćwierdzać a. pocwierdzać OpecŻyw (4:1), SeklKat (–:–:–:5:1), HistAl (1:8), MurzHist (–:–:1:–:–:–:2), BielKron (7:6), Mącz (9:3), RejPos (–:26:–:–:–:1); BiałKat (2:2), WujJud (3:6), ArtKanc (1:1), WujNT (18:3).

-tw- (337), -df- (7), -tf- (2), -dw- (1).

o oraz a jasne; -é- (59), -e- (19); -é- OrzJan; -e- MurzHist (3), MurzHistSekl, Mącz (10); -é- : -e- OpecŻyw (2:2), BiałKat (1:1), Oczko (3:1), SarnStat (52:2).

Fleksja
inf potwiérdzać
indicativus
praes
sg pl
1 potwiérdzåm potwiérdzåmy
2 potwiérdzå potwiérdzåcie
3 potwiérdzają
praet
sg pl
1 m potwirdzåłem, -m potwirdzåł m pers
2 m -ś potwirdzåł m pers potwiérdzaliście
3 m potwiérdzåł m pers potwiérdzali
n potwiérdzało subst
fut
pl
1 m pers będziemy potwiérdzać
imperativus
sg pl
1 potwiérdzåjmy
2 potwiérdzåj potwiérdzåjcie
3 niech potwiérdzå
conditionalis
sg pl
2 m byś potwiérdzåł m pers byście pocwiérdzali
3 m by potwiérdzåł m pers by potwiérdzali
f by potwirdzała m an
n subst by potwiérdzały

inf potwiérdzać (34). ◊ praes 1 sg potwiérdzåm (17). ◊ 3 sg potwiérdzå (145). ◊ 1 pl potwiérdzåmy (29). ◊ 2 pl potwiérdzåcie (3). ◊ 3 pl potwiérdzają (33). ◊ praet 1 sg m potwirdzåłem, -m potwirdzåł (2). ◊ 2 sg m -ś potwirdzåł (1). ◊ 3 sg m potwiérdzåł (18). n potwiérdzało (2). ◊ 2 pl m pers potwiérdzaliście (1). ◊ 3 pl m pers potwiérdzali (10). ◊ fut 1 pl m pers będziemy potwiérdzać (1). ◊ imp 2 sg potwiérdzåj (7). ◊ 3 sg niech potwiérdzå (1). ◊ 1 pl potwiérdzåjmy (1). ◊ 2 pl potwiérdzåjcie (2). ◊ con 2 sg m byś potwiérdzåł (1). ◊ 3 sg m by potwiérdzåł (7). f by potwirdzała (1). ◊ 2 pl m pers byście pocwiérdzali (1). ◊ 3 pl m pers by potwiérdzali (2). subst by potwiérdzały (1). ◊ part praes act potwiérdzając (50).

Sł stp: potwierdzać, poćwierdzać, poćwirdzać, potwirdzać, Cn: potwierdzać, Linde XVII – XVIII w.: potwierdzać s.v. potwierdzić.

1. Wzmacniać, umacniać, czynić silniejszym, trwalszym, wytrzymalszym; confirmare PolAnt, Modrz, Vulg; roborare PolAnt, Mącz; stabilire Mącz, Calep; confortare HistAl; constabilire, solidare Mącz; corroborare Calep (158): Constabilio [...], Pomocniam/ potwierdzam. Mącz 411c, 357b, 399d; Corroboro – Vmoczniąm, potwierdząm. Calep 263a, 1008a.
a. O budowlach [czego (po przeczeniu)] (1): á chceſzli Zamku dobywáć álbo Miaſtá [...]/ rozumieiąc ieſli mury dobrze obwárowáne albo [!] párkány/ nie ſłábo ſie trzebá okázáć z ſtrzelbą do nich/ ále ſtrzeláć bes przeſtánia od godźiny do godźiny/ áby obegnáńcy nie mogli potwierdzáć murow áżby do gruntu vpádły BielSpr 75.
b. O człowieku oraz częściach i funkcjach organizmu ludzkiego: czynić zdrowszym, bardziej sprawnym, dodawać sił; leczyć (80): MIętka [...] ieſth dwoiaka albo troiaka/ iedna ieſt domowa kthora niebarzo zagrzewa ani też potwierdza FalZioł I 81d; Maſc druga: pod nią ſie zbiera ropa/ Ta thez miękcży/ y vſmierza boleſci. [...] Ta to maſć barzo potwierdza. FalZioł V 98v, I 21c, 96c; Masculo, Pokrzepczam, Potwirdzam/ Mocy śmiałośći y śył dodáyę. Mącz 210c; Té rzeczy [tj. składniki lekarstwa] [...] iednéy zá drugą vżyć/ przygadza ſye częſto/ gdyż wſzyſtki potwiérdzáią Oczko 39v, 23.

potwierdzać kogo (5), co (69): Też ſok Czelidonijey ſtucziją [...] zmieſzawſzy ie ſpołem á tego w puſzcżay na ocży pothwierdza mdłe ocży viaſniaiącz ie FalZioł I 30c; boleſci z głowy wypądza y mozg potwierdza gdy koczenkow knim przyłożyſz. FalZioł I 119b; Też gdy będzie namazany tił głowy gorcżycżą z gorzałką/ pamięć zginęłą przywracza y niedobrą ſprzyrodzenia potwierdza. FalZioł I 123b; Też ſok ſzałwijowy potwierdza dziąſla kiedy nim będzieſz pomazował FalZioł I 136d; gdy naſienie Pokrzywiane s pieprzem á s proſnym miodem zmieſzaſz ſtłukſzy w możdżerzu/ potwierdza mocznie vcżinek małżeńſki iuż też oziębniały. FalZioł I 152d; Gdy ktho pije wodkę rozmarinową rano y wiecżor [...] Y też gdy nią ciało macża: Potwierdza duchy żywotne. FalZioł II 21d; Kapari z oczthem á z oliwą y z drobnemi rozynkami iedzone/ ſlezionę pothwierdzaią FalZioł III 14b; [Owoc kubeby] Potwierdza cżłowieka mdłego á nawięcey z wodką Boragową. FalZioł III 16d; Iucha z kuropatwy/ potwierdza żołądek. FalZioł IV 22d; Ty elektwarze potwierdzaią niewiaſty: cżaſu bytnoſci niemoczy gich. FalZioł V 105, ‡6a, ‡8c, [*7]v, I 21b, 44c (53); GlabGad F5v, L; BibRadz Cant 2/5; BielKron 463v; KwiatKsiąż L2v, Pv; Mącz 477a; SienLek 9 [2 r.], 11v, 34; KuczbKat 185; [wody ciepliczne] bárzo bywáią pomocné/ ćiáło wyſuſzáiąc/ á potwiérdzáiąc głowę Oczko 14, 25. Cf potwierdzać co ku czemu.

potwierdzać co ku czemu (1): W oczcie ie [gruszki] warzyć/ potem ſtłucz á przyłożyć na żołądek/ cżyrwoną niemocz zaſtanawia/ y theż wraczanie/ żołądek potwierdzaią ku zachowaniu pokarmu FalZioł III 24a.

potwirdzać kogo, czego [po przeczeniu] (2): Piſmo nie broni cżłowieku/ Zwłaſzcżá ludzyem w młodym wieku/ Potwirdzáć zdrowia bieſiádą BielKom F8; BibRadz Ez 34/30.

potwierdzać czym (6): BielKom F8; BibRadz Cant 2/5; Memoriam vegetare, Pámięć ćwiczenim potwierdzać. Mącz 477a; weźmiemy przedſyę to [= zajmiemy się tym] czymby pośpiech mogł być ku poczęćiu [= zajściu w ciążę]/ y iákoby poczęćie mogło być poznáne/ y czymby potwierdzáć áby przed cźáſem nieodeſzło. SienLek 111v, 34; KuczbKat 185.

W połączeniach szeregowych (22): iad z ciała y od ſercza precż wypędzać á ſercze y wſzytki cżłonki wnętrzne poſilać/ y też ocży iaſne cżynić/ vſzy ku ſluchu naprawiać/ y ine cżłonki ſmyſlow potwierdzać. Ty tedy wſzitki vcżynki od tey moczy trzeciey [...] pochodzą. FalZioł [*7]v; Też ſok tego ziela/ oddala pragnienie/ y pothwierdza żołądek y wątrobę nad zwycżay/ y gaſi zapalenie ktore pochodzi skolery. FalZioł I 21b; Proch wyborny/ ktori ſtrzeze głowy/ oczu/ vſzu, od wſzytkich chorob złych, Ktori/ żołądek/ ſercze/ mozg/ barzo potwierdza/ ludzi ſmutne vweſela/ krew mętną cżyſci/ ſmutek oddala/ ocży wſpomaga/ iaſne cżyni y oſtre FalZioł V 90v, I 82c, d, 100d, 128d, 133b (17); Coż tedy zá pożytek dawa złoto/ nie ocżyſcia/ nie vskramia/ nie náſicá/ nie potwirdza [sustentat]/ żadnego ſercu cżłowiecżemu nie dawa zdrowiá áni pożytku HistAl K5; Niepotwierdzáliśćie niedołężney/ ániśćie vzdrowili niemocney/ złamáney nie zwięzowáliśćie/ á obłędney nie przyprowádźiliśćie/ áni tego co było zginęło ſzukáliśćie BibRadz Ez 34/4; abowiem oſtrzi rozum gadanie/ iezyk wycżwicżywa/ y pamięć potwierdza KwiatKsiąż L2v; SienLek 11v; wſzyſtko to [wody] śiárczáné/ moc tę máiącé/ chorego który w nich śiedźi/ rátowáć/ ćiáło zágrzéwáiąc/ odwilżáiąc/ otwiéráiąc/ zmiękczáiąc/ potym y potwiérdzáiąc. Oczko 25.

W przeciwstawieniach: »umdlić, zamglewać ... potwierdzać« (2): Potym rzekł [Żyd]: kto ma nieprzyiaćielá/ ma go vmdlić cży potwierdzáć/ rzekli oni [Rzymianie] vmdlić. BielKron 463v; roſkoſzy [...] ćiała [A pl] zemglewaią y znichcżemniwaią/ á vſtawicżna praca/ potwierdza y zmoczniwa. KwiatKsiąż M3.

W charakterystycznych połączeniach: potwierdzać człowieka, niewiasty; potwierdzać ciało (mdłe) (2), ciepło przyrodzone, członki (3), duchy w ciele (serdeczne, żywotne) (3), dziąsła (3), głowę (4), macicę, moc trawiącą, mozg (8), nerki, (mdłe) oczy (2), pamięć (niedobrą) (5), piersi, rany, serce (3), siłę(-y) cielesną(-e) (2), stawy, ślezionę (zemdloną) (2), uczynek małżeński, wątrobę (2), wzrok (mdły) (2), zęby (chwiejące się) (2), zdrowie, żołądek (mdły) (14), (suche) żyły [= ścięgna] (3); potwierdzać bardzo (2), mocnie, nad zwyczaj, nawięcej, nie bardzo, niewymownie.

Zwrot: »potwierdzać w niemocach« (1): Oleyki ktore potwierdzaią nerki w niemoczach FalZioł V 105v.
Szeregi: »podeprzeć a potwierdzać« (1): Podeprzyćie mię fláſzámi z winem/ á potwierdzayćie mię iábłki/ ábowiemći omdlewam od miłośći. BibRadz Cant 2/5.

»potwierdzać i posilać« (1): Wino w ktorim by wrzało to korzenie omanowe s cinamonem á z gałganem/ potwierdza żołądek mdły y ſercze poſila FalZioł I 44c. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»potwierdzać i umocniać (a. zmocniwać)« (2): Dziąſla potwierdza y zęby vmocznia/ gdi kto thę oliwę w vſciech będzie thrzymał FalZioł III 22c; KwiatKsiąż M3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

c. O uczuciach i przekonaniach, zwłaszcza religijnych; wzmacniać psychicznie, podnosić na duchu; umacniać w przekonaniach o czymś; przekonywać o prawdziwości lub słuszności czegoś; dostarczać argumentów na rzecz prawdziwości czegoś (71):

potwierdzać czego (4): LubPs H3; RejPos 137; rozność poſtow/ iednośći wiáry potwierdza. WujJud 194; [SeklStudent C4]. Cf »potwierdzać wiary«.

potwierdzać kogo [w tym: A (29), A a. G (14)] (43): SeklKat P4; [Aleksander zgromadził swoje wojsko] A wſtąpiwſzy ná wyſzſze mieyſtce potwirdzał ie mowiąc/ Nie zrowna ſie wielkoſć Perſow z wielkoſcią Grecką bowiem nas ieſt więcey niż onych/ á wſzákże ácżkolwiek onych więcey będzie niechay ſie nie lękáią ſtąd ſercá wáſze HistAl F3v, D2, E2, G6v, M2v, M6; [Św. Paweł] Ephezeyczyki podfirdza/ przypomináyąc im dobrodźyeyſtwá Kryſtuſowe/ á ſwoy vrząd y wyęźyenye KromRozm II e2v, e, e3; ktora [zwierzchność] potrzebna yeſt koſcyołowi/ áby krnąmbrne á wſſeteczne powſcyągáłá/ á obłędliwe y vpádłe ku prawdźye przyćyągáłá/ y potwirdzáłá KromRozm III O7v, M7v [2 r.]; BibRadz Ios 1 arg; Ná tym Seymie [zwołanym przez cesarza niemieckiego]/ Philip Melankton był żałośćią vtrapiony/ áż ſie mu śmierći rownáło/ nie dla ſiebie/ iedno dla zámieſzaniá poſpolitey rzecży/ Luter go tám cżęſtym piſanim poćieſzał/ y vpominał w ty ſłowá/ yż nie o ludzką rzecż idzie/ ále o Bożą ſpráwę y chwałę (marg) Luter potwierdza Melánktoná (–) BielKron 209; RejAp 35v; SkarŻyw 509, 544, 601; NiemObr 51, 136; ArtKanc H15; LatHar 33, 561, 718; Mocnieyſzy w wierze máią potwierdzáć mdleyſze. WujNT Rom 14 arg, Luc 22/32, s. 398, 426 marg, 2.Cor 1/21, s. 726, Apoc 2 arg; [Aprzetho gdi strach okropney smyerczi prziblizal ssye, czlowiecztwo gego [Jezusa] poczelo mglecz, [...] potem vkazal ssie iemv Angiol snyebioss, poczwyerdzaiacz gy. SprChęd 41, 42; Naſze mdle cialo pocwirdzay/ Zlasky ie twoie ſtrzimay. Krofej E8]. Cf potwirdzać kogo ku czemu; kogo w czym, »potwierdzać przysięgą«.

potwirdzać kogo ku czemu (1): Iako Alexander potwirdzał ſwoy lud ku boiowániu. HistAl F3v.

potwierdzać kogo w czym [= pod jakim względem] (8): [Jezus] nawiedzál tam ſwiętego Iána będątz s nijm na oney puſſcży/ rozmáwiál mile/ ij w iego oſtrym żywocie potwierdzál. OpecŻyw 35; Leop Philipp 4 arg; RejAp 197; Tyś Apoſtoły potwirdzał/ w tey náuce w ktorey Kryſtus ſam ich náucżał/ áby w thym záwżdy ſtali byli ArtKanc H15; LatHar 675. Cf »potwierdzać w wierze«.

potwierdzać co (25): Zgoda obycżaie dobre ſpołu potwierdza BielŻyw 128; Duch ſwięty [...] Dla tego nam przes ſyna iego dany/ [...] aby poczwierdzał dobre vmyſły y vczinki naſze. SeklKat P2; MurzHist H3v; w trzećim [liście św. Jan] Gáyá nyeyákyego ku miłoſci Bożey y ſpołeczney/ á ku záchowányu práwey/ á wyſtrzegányu złey náuki y grzechu pobudza: A nádźyeyę wyerzących podfirdza. KromRozm II e4v; Nyemáłe [zebranie biskupów było] w Tyrze/ w Antyochiey/ w Medyolanye/ w Ariminye/ ktorzy Ariuſowo kácerſtwo potfirdzáli. KromRozm II q3, e3; KrowObr 153; RejAp 34; BudNT Act 14/22; ModrzBaz 27v; WujNT 237, 726; [Oycze naſz ktory ieś wniebie [...] Pocwirdzay ſwoim Duchem ſwiętim/ Słowo twoie wſercu naſzim Krofej G3]. Cf potwierdzać co komu; co przeciwko czemu; co przez co; co w czym; co w kim w czym; »potwierdzać wiarę«.

potwierdzać co komu [= czyje] (1): Przetoćiem tá myſz ſkakáłá/ Iże w tym złoćie dufáłá. Toć iey śiły dodawáło/ Y iey ſerce potwierdzáło BierEz P4v.

potwierdzać co przeciwko czemu (1): ktore [annotacyje] oprocz wykłádow niektorych mieyſc trudnieyſzych/ oſobliwie te mieyſcá pokázuią/ y krotko wykłádáią/ ktore ábo haeretycy pſuią y fałſzuią/ náćiągáiąc ich zá wymyſły ſwemi: ábo ktore wiárę náſzę Kátholicką przećiwko ich błędom znácznie potwierdzáią. WujNT przedm 26.

potwirdzać co przez co [= za pośrednictwem czego] (1): Pirwſzy tedy pożytek ieſt/ iż Duch s. przez vżywánie tego ſákrámentu/ wiárę w nas potwirdza y vmocnia/ że Pan Kryſtus ciáło ſwoie zá nas wydał/ ykreẃ ſwoię wylał ná odpuſzcżenie grzechów náſzych. RejPosWiecz3 99.

potwierdzać co w czym [= czym] (1): Gdy wiernych licżbá ſpełna wynidźie/ tedy w sławie iák widźićie [Chrystus] przyidźie/ w kroleſtwo Oycá ie przywiedźie. My wierni ná Páná tego pátrzmy/ á Orędowniká ſwego znaymy/ w tym ſercá naſze potwierdzaymy. ArtKanc G14v.

potwierdzać w kim [w tym: w sobie (2)] (3): Potwirdzaycyeſz w ſobye záwżdy ſercá ſwego cále LubPs H3; RejPos 31v; RejPosWiecz3 99.

potwierdzać co w kim w czym [= za pośrednictwem czego] (1): Niech przeto będźie ſtoł Krześćijáńſki słowem Bożem poświęcony/ á niech nam przypomina Bogá dobrodźieyſtw ták wielkich ſprawcę: á w pokármie/ w pićiu/ y w inſzych rzecżách dobrych/ niech nam oznáymuie dobroć iego/ y onę w nas potwierdza. To o pokármie y o napoiu. ModrzBaz 53.

potwierdzać czym (9): SeklKat Qv; MurzHist H3v; Pan go [Jozuego] potwierdza ſwą oblicznoſćią. BibRadz Ios 1 arg; BielKron 193; RejPos 31v; Wyrzekam ſię wſzyſtkiego co ſię tobie nie podoba. Rácż mię potwierdzáć łáſką twoią/ Pánie Boże moy. LatHar 71, 420, 675; SkarKaz 417b.

W połączeniach szeregowych (10): ſkoro o bodze mowitz pocżniémy/ albo myſlitz/ hned [Jezus duchownie] przylącży ſie k nám potwierdzaiątz/ niewidomie oſwiétzaiątz/ ij ku milowaniu ſweému ſertza rozpálaiątz OpecŻyw 168v; SeklKat P4; KromRozm II e; RejPos 137; [św. Antoni] Iáko iáki Heliaſz/ z puſzcżey pełny Duchá świętego/ y zarzliwośći/ złe bez brákowánia perſon gromił/ dobre poćwierdzał/ zkáżone nápráwiał/ boiázliwe pośilał/ ſłábe vkrzepcżał SkarŻyw 544, 509; NiemObr 51, 136; Abowiem z wielu niebeſpiecżeńſtw wyſwobodźił mię wybáwićiel moy: błądzącego mię do gośćińca przywroćił/ nieumieiętnego náucżył/ grzeſzącego vpominał/ ſmutkiem ſtrwożonego ćieſzył/ o roſpácż przypráwionego potwierdzał LatHar 561, 33.

W przeciwstawieniach: »poćwierdzać ... karać, wątlić« (2): ModrzBaz 27v; [św. Dunstanus] Ná tym ſtanie będąc [tj. jako biskup]/ niewyſłowiony pożytek w duſzách ludzkich cżynił. dobre poćwierdzáiąc/ á złe karząc SkarŻyw 509.

W charakterystycznych połączeniach: potwierdzać apostoły, bracią [czyją] (6), dobrą wolą [A], dobre [= dobrych ludzi], dobre umysły i uczynki, dusze [czyje] (2), jedności wiary (G), kacerstwo, mdlejsze [= słabych ludzi], myśli naszych, o rozpacz przyprawionego, obłędliwe i upadłe, omyte od grzechu, osoby wierzące, pokusam słaby odpor dającego, rycerze (rycerstwo) (5), serca swego (serce [czyje]) (2), swoj lud, wierne Boże; potwierdzać cudy(-ami) (2), dobrymi uczynki, kazaniem, łaską, mową abo obecnością swoją, swą oblicznością, słowy i listy; potwierdzać w cierpliwości (2), w nauce, w ostrym żywocie.

Zwroty: »potwierdzać [co] przysięgą« (1): á [Bóg] nigdy niezápomina teſtámentu ſwego y vtwierdzonych obietnic ſwoich [...]. Kthore był poſtánowił z Abráámem z Izáakiem potwierdzáiąc go i przyſięgą ſwoią RejPs 154.

»potwierdzać wiarę, wiary, wiarę a. wiary (z przeczeniem), w wierze [kogo]« [szyk zmienny] (8:1:1:3): Mamy wiedzieć że wtim [...] zborze krzeſciańſkym ſą dwoiaczy ludzie dobrzy y zly. Dobrzy ktorzy [...] wiarę ſwoię ſacramenty y dobrimy vczynky poczwyerdzaią SeklKat Qv, Q2v; [Św. Paweł] Theſálonczyki w pirwſſym [liście] podfirdza w wyerze y ćirpliwoſci KromRozm II e3, e2v; [Chrystus] áby pámiątká ſwiętego dobrodzeyſtwá iego w nas niezgáſłá/ zoſtáwić nam racżył znáki widome/ ktoremi w ſobie potwirdzamy mocney wiáry/ iż zupełnie wierzymy ſłowu Bożemu. RejPos 31v; RejPosWiecz3 99; Niezgodá y walká Heretyków/ pokóy czyni Kośćiołowi Bożemu: á wten czás nawięcéy Wiárę náſzę potwirdzáią: gdy śię ſámi z ſobą gryzą. BiałKat 126, 263v, 376; WujJud 205; LatHar 420; WujNT przedm 26; Przetoż my Kátholicy nie winniſmy wiáry náſzey cudámi potwierdzáć. SkarKaz 417b; [Zywem [Chrystus] iéi [mszy] kázáł pożywać A wiary ſwei tym podcwirdzać. SeklStudent C4].

Szeregi: »cieszyć (a. pocieszać) i potwirdzać« (2): ktorzy [gryfowie] z wielkiey prętkoſći w oblicże rycerzom ſie miotáli/ á thákowey byli mocy/ iż rycerzá s koniem przewracáli/ Alexander tedi boiąc ſie przeieżdzał y tam y ſam pocieſzáiąc y potwirdzáiąc [discurrebat hinc et inde confortabat] rycerſtwo ſwoie HistAl M2v; KromRozm II e3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»potwierdzać abo forytować« (1): ieſli winą pieniężną/ cżyli gárdłem ma być [mężobójstwo] karáne? [...] Zá winą pieniężną pomaga ſtárodawny tey Ziemie Zwycżay [...]. Záśię też cżyniąc wet zá wet/ karánie mężoboyce niepożytecżne będźie Rzecżypoſpolitey/ ktora záwżdy ſtráćiwſzy iednego cżłowieká/ muśiáłáby y drugiego ſtráćić [...]. A teć ſą rzecży/ ktore winę pieniężną potwierdzáią ábo forytuią [confirment]/ á głowną wątlą. ModrzBaz 27v.

»potwierdzać i podpierać« (1): [kościół Boga żywego jest] Filar y vmocnienie prawdy. [1.Tim 3/15]) Ze nie tylko ma w ſobie prawdę wiáry/ ále ią też potwierdza y podpiera: ták iż prawdá wiáry/ z náſzey ſtrony/ wſpiera ſię ná świádectwie y ná powadze kośćiołá. WujNT 726.

»potwirdzać i (a) umacniać (a. umocniać)« [szyk 2:1] (3): RejAp 197; RejPosWiecz3 99; chrzeſt nas omył/ potwierdzénie [= bierzmowanie] omyte od grzéchu vmacnia/ y potwirdza w téy wierze: że nam odrodzónym/ pewnym ſtrożém/ opiekunem/ y poćieſzyćielém/ Duch S. ieſt. BiałKat 263v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»potwierdzać i upewniać« (1): [Bóg] Vcżyniłći dobrą nádzieię o grzechow odpuſzcżeniu/ w tym ćię potwierdzáiąc y vpewniáiąc cżęſtymi ſwemi poćiechámi/ ktoremi łáſkę ſwą/ y przychylność oycowſką ku tobie pokázuie. LatHar 675.

»uzdrawiać i potwierdzać« (1): ten [tj. Chrystus] vſpráwiedliwia/ y rozmnaża ſpráwiedliwość w ludziách/ vzdrawiáiąc y potwierdzáiąc dobrą wolą y ſwobodę ludzką ku czynieniu wſzech vczynkow dobrych. WujNT 237.

d. O działaniach ludzkich [czego (po przeczeniu) czym] (1): począł zaśię Duch święty/ ſerce iego dźiwnęmi ſpoſoby przywodzić/ aby na iednem odprzyśiężeniu doſyc miał/ a złoczyńſtwa ſwego/ drugiem ieſzcze cięſzſzem niepoćwierdzáł MurzHist C4v.
2. Wzmagać objawy czegoś, utrwalać jakiś stan rzeczy [co] (1):
Szereg: »przynaglać i potwierdzać«: Oczet ſtarim ludziom barzo ieſt niepożytecżny/ bociem ſtaroſci richło być przynagla y potwierdza ią dla zimnoſci y ſuchoſci ktorą ma w ſobie. FalZioł II 18d.
3. Zatwierdzać, nadawać moc obowiązującą (zwłaszcza prawną), sankcjonować, przedłużać ważność czegoś (często – ponownie); confirmare HistAl, Modrz, JanStat, JanPrzyw; ratum [alicui] est, ratum habere Mącz, Cn; constituere, statuere PolAnt; approbare JanPrzyw; auctorem esse a. fieri, probare, ratificare Cn (116): Ratum mihi est, Przyzwalam/ potwierdzam/ zdami ſie/ podobami ſie/ chcę áby ták było. Mącz 347c, 347c; SkarJedn 114; A máią być [małżeństwa] potwirdzáne w kośćiele [...]. (–) Nie tylko potwirdzáć ále y łącżyć álbo ślub dáwáć w kośćiele máią dla zábronienia Małżeńſtw potáiemnych WujJud 211v.

potwierdzać czego (11): GroicPorz ſ3v; BibRadz Gen 17 arg; BudBib 1.Mach 15/5; zabiezal temu [tj. wojnie z Węgrami] Ceſarz/ prziſlal też ſwoie Poſli do niego [króla Władysława Jagiełły] zadaiac znim rozmowi przijacielſkiei w Lubowlij/ a przemirza pocwierdzaiac PaprUp C2; SarnStat 61, 889; [prawo polskie] Kmiećiá vcżyniło gorzey niż niewolnikiem. A to názwiſko wyraża [...] obywátelá y rolniká, w cżym nas ſáma dawna Bogárodźicá rozſądźić może/ gdy Iádámá [...] zowie Kmiećiem Bożym, cżego też y piſmo ś. tu ná brzegu przypiſáne potwierdza. PowodPr 68; SkarKaz 157b, 548b. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; Zwrot.

potwierdzać co (79): A zaż yuż tak miły Panię Sentencia twa Zoſtanię Day nam yeſcze według Prawa Do Dwu Niedzel [...] (did) Kryſtus potwierdza s kazanie (–) Iuż ſnaċ darmo będżeſs wołał A wſſąk wydzys yż yuż Sąd wſtał Iuż ſię to wroczicż niemoże RejKup ee5; Posłowie słysząc, iż KJM od pirwszej swej sentencyji i owej srogiej winy nie odstąpił, i owszem ją poćwierdzając nazywał dekretem [...] przemowę [...] uczynili Diar 131; tedy Sędźia potwierdzáiąc ono kupno/ bierze czapkę od tego ktory przedáie/ á kłádźie ią ná głowę tego/ ktory ono imienie kupuie GroicPorz l2v; PYeczęći ſą dwoiákie/ Iedny ważne/ kthore do liſtu przyłożone potwierdzáią wſzelką Spráwę/ iáko ſą Pieczęći Krolewſkie/ Mieyſkie/ y wſzelkich Perſon ná Vrzędźie będących GroicPorz y3v, l3, ſ2v; Słuchay Pánno [Maryjo] [...]: To ſwięto twoiego potzęćia/ kośćioł Rzymſki potwierdza y potwierdził. KrowObr 171v, 31, 80; BibRadz Gen 9 arg; Ná on cżas przed 400. lat. gdy byłá poſpolita wypráwa przećiw Pogánom Sárácenom/ [...] vſtáwion był ten zakon rycerſki [...] ktory Ceſarze nádali hoynie/ y Papieżowie potwierdzali BielKron 231v, 119, 155v, 260; Mamy też Canony Apoſtolſkie/ y Concilia święte [...]/ ktore ten poſt potwierdzáią/ y chowáć roſkázuią. WujJud 192v; ModrzBaz 93; SkarJedn 123, 134, 182, 401; SkarŻyw 91, 321; StryjKron 365; To przyiechánie [Trzech Króli] z ták dálekich kráiow/ z nabożeńſtwá/ dla náwiedzenia y pochwalenia Chriſtá Páná ná mieścu národzenia iego: potwierdza pielgrzymowánia Chrześćijáńſkié/ ábo chodzenia ná odpuſty WujNT 8, 287, Bbbbbb2; Włádyſław Iágełło, przywileie wſzytki, y wolnośći, wſzytkim obywátelóm dáné, potwiérdza. SarnStat 53; Státutá Akádemiiéy Król potwiérdza. SarnStat 205; A ieſliby pozwány [w sporze o granice] ná polu nie ſtánął, tedy przedśię powodowa ſtroná ná gránice przyśiądz ma: á Podkomorzy ma dekret vczynić potwiérdzáiąc [succamerarius decernet perpetuo duraturos JanStat 418] oné gránice. SarnStat 467; Ian Olbr⟨acht⟩ potwiérdza Káźimiérzá Oycá Státutá/ przykłádáiąc knim ſwoie. SarnStat 915 marg; [ten przywilej] vmyśliliſmy potwiérdźić/ y potwiérdzamy ná wieczné czáſy [confirmamus perpetuo tenendum JanStat 17]. SarnStat 915; Miſtrz [zakonu krzyżackiego] potwiérdza wieczny pokóy. SarnStat 1105 marg, 21, 54, 60, 62, 99 (44). Cf potwierdzać co za czym; Ze zdaniem dopełnieniowym; Zwrot.

potwierdzać co a. czego (2): Drugie [pieczęci są] nie ważne/ kthore żadney rzeczy wieczney potwierdzáć niemogą/ iáko ſą pieczęći oſobliwych Perſon. GroicPorz y3v; RejPos 10.

potwierdzać co za czym [= na podstawie czego] (1): Zá té tedy zaſługi ich [obywateli Królestwa Polskiego] wſzyſtkié práwá y przywileie/ [...] któré im ini Królowie y Kśiążętá [...] nádáli/ zá mocą y obroną ninieyſzégo przywileiu vmocniamy/ pochwalamy/ odnawiamy/ potwiérdzamy z vmiárkowániém niżéy nápiſánych ártykułów SarnStat 890.

potwierdzać komu, czemu (7): BibRadz Gen 17 arg; BudBib 1.Mach 15/5; OrzJan 104; Włádyſław trzeći Król Polſki, potwiérdza Práwá y Przywileie Zygmuntowi Wielkiému Kśiązęćiu Litewſkiému, ná Kśięſtwo wielkié przez świętégo niegdy Włádyſłáwá ſwégo Oycá temuz Zygmuntowi dáné. SarnStat 995, 1147, 1180, 1208.

potwierdzać przez co (7): GroicPorz ſ2v; Bog potwierdza przymierza ſwego y obietnic ſwych Abrámowi przez obrzezánie. BibRadz Gen 17 arg; Corka Troydenowá [...] Boleſławowi Xiążęćiu Mázowieckiemu [...] w Małżeńſtwo byłá oddána [...]. Bo Mázurowie onych czáſſow częſte przes ſpolne Małżeńſtwá powinowáctwá z Litwą potwierdzáli/ áby od ich przyległych naiázdow wolnieyſzymi byli. StryjKron 365; Też wſzyſtkié Liſty/ któréſmykolwiek Króleſtwu Polſkiému y Ziemiam Litewſkim [...] dáli y pozwolili/ przez ninieyſzy liſt potwierdzamy/ mocne czyniémy/ pochwalamy/ y moc wiecznéy mocy vkłádamy SarnStat 990, 899, 1000, 1054.

potwierdzać czym (18): A gdy ty trzećie dwie niedźieli wynidą/ powod głowną żáłobę czyni/ to ieſt onego dobrowolnego ziáwienia/ ktore gołymi ſłowy ná początku vczynił/ potwierdza Vrzędowymi liſty/ świádectwy y inſzymi dowody GroicPorz ſ3v; ModrzBaz 93; WujNT 287; Iákóż tym liſtem náſzym odnawiamy [prawa, statuty itp.]/ vmacniamy/ potwiérdzamy/ y vpewniamy: y mocné/ [...] mieć chcemy ná czáſy wieczné. SarnStat 13; Przywiléy Lodwiká Królá, którym potwiérdza wſzyſtki liſty, práwá y ſwobody, przez przodki iego obywátelom Króleſtwá Polskiégo nádáné. SarnStat 881; GRánice [czynione] w Kśięſtwie Mázoweckim przez Kommiſſarze od nas dáné [...]/ wſzyſtki mocnie máią bydź dźierżáné przez Stároſty y Dźierżawce dóbr náſzych/ y przez poddáné náſze/ wiecznémi czáſy: któré tą Conſtitucią potwiérdzamy SarnStat 1153, 61, 889, 894, 902, 904 (14). Cf »potwierdzać przysięgą«.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to (1), tego (1); aby (1), że, iż (2), zaimek względny (1)] (4): I potwierdzamy/ áby ten Sylweſter/ y potomkowie iego/ tey korony vżywaly/ ktorąſmy z głowy náſzey iemu dáli KrowObr 27; á ná thych dwu [baszach] wſzytká ſpráwá Rycerſka zależy/ co ći dwá vrádzą/ Ceſarz trzeći pothwierdza. BielKron 260; á tę zdrádę táką/ iáko ma zprzyrodzenia/ ták ma y z Mahometckiégo prawa/ któré mu tego potwiérdza/ iż człowieka krześćiáńſkiégo/ nie ieno grzechu niémáſz zábić/ ále zgołá oſzukáć/ y iákimkolwiek fortélnym ſpoſobem zgłádźić go/ ieſt rzecz Turkowi bárzo pobożna. OrzJan 104; SarnStat 1180.

W połączeniach szeregowych (15): Téſz ich [obywateli] przywileie náſzé/ y przodków náſzych [...]/ do piérwſzégo ſtánowienia ich przywodźimy/ y nápráwiamy/ y w zupełność wſtáwiamy/ y obroną ninieyſzégo piſmá ich potwiérdzamy/ rátifikuiemy/ y obiáſniamy/ áby miáły moc wiecznégo trwánia. SarnStat 61; których też Conſtituciy poſtępek y Artykuły/ [...] mocné wdźięcznie czyniemy/ pochwalamy y potwiérdzamy. SarnStat 382; Práwá/ Liſty/ y Przywileie/ ktore od Nas y od świętéy pámięći Oycá náſzégo Paná Włádyſłáwá Królá Polſkiégo [...] ſą dáné/ [...] mocné czyniémy/ odnawiamy/ wdźięczné czyniémy/ pochwalamy/ y pod obroną ninieyſzégo piſánia potwiérdzamy/ ſkázuiąc áby moc miáły mocy wiecznéy. SarnStat 995, 13, 258, 369, 890, 894 (15).

W przeciwstawieniach: »potwierdzać ... być przeciwny, kazić, łamać, nie zezwalać« (3): [Jezus powiedział:] żem ia nie przyſzedł łamác zakonu/ á owſzem go ieſzcże więcey wſzędy ſrodze potwirdział w káżdym roſkázowániu ſwoim. RejPos 10; Ale nie ták [jest] áby Ewángelia miáłá káźić zakon/ álbo iemu być przećiwna: y owſzem Ewángelia zakon/ to ieſt dźieſięćioro przykazánie Boże potwirdza/ y doſtátecżniey ie chowáć każe. WujJud 78v; ztego ſię pokázuie Papieſka moc/ iſz iedne rzecży potwierdzá/ á ná drugie niezezwala SkarŻyw 321.

W charakterystycznych połączeniach: potwierdza(ją) biskup rzymski, (Pan) Bog (3), cesarz, koncylija święte, Kościoł rzymski, Krystus, papież(owie) (papieska moc) (3), pieczęci (2), Pismo Święte, prawo, senat, sędzia, sjem duchowny [= sobór], słowo; potwierdzać artykuły (6), chodzenia na odpusty, dar, granice (2), koncilija, konstytucyje (konstytucyj postępek) (3), kupno, listy (7), małżeństwo, pielgrzymowania chrześcijańskie, post(y) (2), przywileje (przywileju) (14), przymierza (G) (3), sentencyją, skazanie(-a) (2), stateczność, statuta (8), statuta Akademijej, swobody (koronne) (3), święto, testamenty, wieczny pokoj, władzę papieską, wolności (5), wyrok, zakon [= dziesięcioro przykazań boskich], zakon rycerski, zapisy, zdanie [= dar], zwierzchność papieską, zwyczaje, żałobę [= skargę], żałobę za umarłe; potwierdzać dowody, konstytucyją (2), krwią swoją, listem (urzędowym) (przez list) (listy) (5), mocą sejmu, pismem (obroną pisma niniejszego (pisania)) (3), przywilejem (5), świadectwem, zwierzchnością (mocą zwierzchności) (2); bardzo potwierdzać.

Zwrot: »potwierdzać przysięgą« [w tym: co (1), czego (1)] [szyk zmienny] (2): Tę tedy wolą/ piſmem y przyſięgą potwierdzamy KrowObr 31v; Tego też cżáſu poſłowie Moſkiewſcy przyiecháli od Bázylego/ potwierdzáć przyſięgámi pierwſzego przymierza BielKron 407.
Szeregi: »chwalić (a. pochwalać) i potwierdzać« = approbare (a. controvere) et confirmare JanStat (4): Potym gdy ſię Zbor cżwarty ſkońcżył/ prośili wſzyſcy oycowie święći Leoná Papieżá/ áby to co oni poſtánowili poćwierdził. Tedy im ták odpiſuie: chwaląc wſzytko y poćwierdzáiąc co przećiw Heretykom Neſtoremu y Ewtycheſowi/ [...] poſtánowili SkarJedn 182; któré [przywileje] przerzeczony Naiáſnieyſzy Pan Káźimiérz z ſtrony ſwéy y potomków ſwych Królów Polſkich pochwala y potwiérdza. SarnStat 1105, 908, 1120. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.]

»postanawiać i potwierdzać« (1): My tedy z Pány Radámi náſzémi/ y Poſły Ziemſkiémi mocą teraznieyſzégo Séymu/ to tym Woiewodztwóm poſtánawiamy y potwiérdzamy: że té przerzeczoné Woiewództwá [...] od tego czáſu v ſądu Grodzkiégo ſądzoné bydź máią SarnStat 1180.

»potwierdzać i (w mocy) zachowywać« [szyk 1:1] (2): Tego tylko oſobliwie dokłádáiąc y wáruiąc/ iż też [obywatele Księstwa Mazowieckiego] máią ſwoie oſobliwé niektóre zwyczáie [...]: tedy té ſobie ták w mocy záchowywáią. Iákóż y my im záchowywamy ie y potwiérdzamy SarnStat 1147, 99.

Przen [czego komu] (2): Pátrzayże ieſzcże/ co ten twoy dobrotliwy Pan/ potwirdzáiąc tobie tego práwá á tego przywileiu/ ná to pirworodzieńſtwo twoie/ á ná tho błogoſłáwieńſtwo twoie/ vcżynić racżył RejPos 57; SAmá ſie rzecż dáie znáć/ lecż przećię táiemna/ Ktorey nam też potwierdza/ vćiechá w záiemna. PaxLiz D4.
a. Mianować na jakieś stanowisko lub zatwierdzać mianowanie dokonane przez kogoś innego [w tym: kogo (14), co (1)] (17): A Macedonowie wołáli [...]/ wielki Ceſarzu vſtaw to międzi námi kto po ſmierći twoiey ma nam roskázowáć. Ktorim Alexander [odpowiedział] [...] kogokolwiek chcecie mieć/ tego potwirdzam. HistAl N3; KrowObr 119v; Abowiem gdy [Tyberyjus] ſłyſzał iż Rzymiánie chcieli wykorzenić Ceſárze dla zbytkow ich/ ſkrył ſie zá drzwi/ áż go ſłudzy wywiedli ná koronowánie przezdzyęki. A od thego cżáſu elekcya ná Rycerze przyſzłá/ á Senat potwirdzał. BielKron 141v, 194v; ModrzBaz 3v, 93; NiemObr 61; WujNT 288, 289 [2 r.], Aaaaaa4v.

potwierdzać komu (1): Tedy Antyoch młodzieniec piſał do Ionátáná tymi ſłowy/ Kápłáńſtwo nawyżſze potwierdzam tobie/ y nád cżworgiem ſtároſtw przekładam ćię BibRadz 1.Mach 11/57.

potwirdzać na co (1): á poſtáwili ie przed Apoſtoły: gdzie Apoſtołowie modlili ſie zá nimi/ á wkłádáli ręce ná głowy ich/ potwirdzáiąc ie ná vrzędy ony. RejPos 23.

potwierdzać czym w czym (1): Nigdy ſię to z piſmá świętego nie pokázuie/ á oſobliwie z ſpraw Apoſtolſkich/ áby Piotr Apoſtoły w vrzędźie ich potwierdzał/ mocą iákiey przełożoney zwierzchnośći y władzy oſobliwey NiemObr 41.

potwierdzać na czym (2): Kárzeł bowiem wielki [tj. Karol Wielki]/ [...] był pan mądry y możny/ ktory choćiaż wiele rzecży Papieżom pozwalał/ przedśię ſobie nád nimi zwierzchność/ y iurisdycyą záchował/ y on ná ſtolicy ich Papieże potwierdzał NiemObr 169, 169.

Szereg: »wybierać i potwierdzać« (1): Hádryan Papieſz wroćił był moc y podał Ceſárzowi Kárłowi/ áby záwżdy Ceſarz Papieża Rzymſkiego wybierał y potwierdzał KrowObr 37v.
4. Orzekać, wykazywać, poświadczać prawdziwość lub słuszność czegoś; uwiarygodniać; confirmare Mącz, Modrz, PolAnt, Cn; afflrmare Miech, Cn; approbare, comprobare Mącz, Cn; corroborare, interponere Cn (94): Confirmo, Powirdzam [!]/ Poſwiádczam Dowodzę. Mącz 128c, 186b, 323d.

potwierdzać czego (38): KromRozm I O4v; Bo w nim [psalmie 75.] proroctwo ieſt o kroleſtwie iego/ iáko thu przez ſwięte ſłowo ſwoie ſądzi ſwiát/ á iáko záchowywa Koſcyoł ſwoy wybrány/ á iáko bożnicę z iey wſzythkiemi omylnemi podpirácżmi tráći á niſzcży. Cżego iáwnie potwirdzáią/ wtory wirſz y oſtátecżni/ gdzye wſpomina: Iż wedle ſpráwiedliwośći ſądzić będę etc. A dáley/ iż kogo chce łácno potłocży/ zwłaſzcżá niewiernego. LubPs R3v; GroicPorz y4; BielKron 141v; SarnUzn D; RejAp 194; [Skotnicki upozorował napad na Pukarzewskiego, a balwierz założył mu opatrunek i zawinął głowę.] Thákże gdy przydzye dzień/ pytha [Pukarzewski] iáko ſie czo sſtáło/ powiedzą mu rzecż wſzytkę zmyſloną/ á chłopiecz iego włoſny onegoż pothwirdza GórnDworz S8v [idem WerGośc]; á prowádząc ku końcu rzecż zácżętą/ y dobrze rozebráną od thych pánow/ y wſzytkiego tego potwirdzáiąc/ co oni powiedzieli/ ták powiedam: [...] GórnDworz Eev, Ii2; doſyć mamy ná onym przywileiu Páńſkim/ [...] iż ocżkolwiek [...] záwołamy [...]/ iż nigdy nie ma być dármo záwołánie náſze. Cżego nam ieſzcże y thu mocnie potwirdzáć racży pod oſobą tego Iáwnogrzeſzniká [tj. celnika]/ iż bárzo krociuchnemi ſłowy [...] obiecuie nam ſobie zyednáć vſpráwiedliwienie náſze/ y powyſzſzenie á opátrzenie náſze RejPos 202, 10, 12v, 15v [2 r.], 16, 78 (16); RejPosWiecz3 98; GrzegŚm 46; RejPosWstaw [414]v; [Jakub] ſpał [...] miáſto poduſzki kámień/ á niebo miáſto pierzyny máiąc. Ale Pan Bog ktoremu ſię vboſtwo y powśćiągliwy á nie roſkoſzny żywot podoba/ tey nocy vkazął mu ſię przez ſen: poćwierdzáiąc tego błogoſłáwieńſtwá/ ktore nań wlał Oćiec. SkarŻyw 346; NiemObr 79; WerGośc 252; SkarKaz 417a [2 r.], 418a. Cf potwierdzać czego gdzie; Ze zdaniem dopełnieniowym.

potwierdzać czego gdzie (2): Iż ilekroć [...] będzyemy ſobie rozpámiętywáć ono ſwięte poſłuſzeńſtwo á doſyć vcżynienie iego/ [...] tylekroć ſie będziemy viſzcżáć/ iż nam wſzythki grzechy á złośćiwe wyſtępki náſze będą odpuſzcżone. Thák iáko tego y w onych dwunaſcie ártykulech wiáry náſzey krześćiáńſkiey potwirdzamy/ gdzye káżdy z nas mowi/ wierzę grzechow odpuſzcżenie. RejPos 88; BiałKat 123v.

potwierdzać co (41): OpecŻyw [61], 173, 189v; PatKaz III 141; maſz pobacić iż Polanie [...] y inſze wſzytkie narody Słowienſkie [...] w ſwoich przyrodzonich mieſtczach y kroleſtwach trwaią nie przychodząc z inſzych ſtron, ani też od inſzych narodow wyganiani, iakoż o tim piſze Chronika polſka y Cżeſzka, czo też potwierdza Cornelius Tacitus piſząc o położeniu ludu Germanſkiego MiechGlab 50; SeklKat M2; MurzHist S; KromRozm II c; KromRozm III N6v; Diar 73; PRzyſyęgá Swiádkow kthorzy drugiego Przyſyęgę potwierdzáć chcą/ ktorych Láćinnicy zową Compurgatores, tháka ma być. [...] GroicPorz y4v, q3; Zorobabel powiedzyał/ iż nie máſz [przemożniejszego, tj. silniejszego] nád niewiáſty [...]. Nád to powiedzyał ieſzcże mocnieyſzą prawdę być/ iż ſámá w ſobie nieodmienna ieſt á wiecżna. Sędzyowie potwirdzáiąc rzecż Zorobabelowę/ ſkazáli iż prawdá nádewſzytko mocnieyſzą. BielKron 116, 213; Pan roſkázuie/ áby káżdy mieſzkał w poczćiwym małżeńſtwie ſwoim/ [...] iáko o tym Sálomon ſzyroko nápiſał/ tákże y ine piſmá ſzyroko to potwirdzáią. RejAp 110v, 197v; Mnie ſie to niezda [...]/ áby dobroći/ powſcięgliwośći/ y inych cnot [...] náucżyć ſie ktho mogł/ bo te rzecży s przyrodzenia/ á od Bogá przychodzą [...]. Potwirdza też/ to moie zdánie/ baſń oná o Epimetheuſie GórnDworz Ff; [Jezus przykazał apostołom] áby idąc po ſwiátu nic inego nie powiádáli/ iedno Ewányelią ſwiętą/ tho ieſt/ tho nowe zwiáſtowánie [...]/ kthore on nam ſam ocżywiſcie/ potwirdzáiącz wſzyſtki piſmá y Proroki [tj. wypowiedzi proroków]/ przynieść racżył od Bogá Oycá ſwego niebieſkiego. RejPos A6, 9; KuczbKat 335; WujJud 134, 231; BiałKaz D3v; SkarŻyw 213, 278; Rozmáite ſą záſię mniemánia rozmáitych Hiſtorikow ſkądby Imię y Przezwiſko Litwie vrosło. Naprzod Eraſmus Stella [...] piſze/ iſz roku od Chriſtuſa 373. Litalanus álbo Litwos [...] Litwę Litwą [nazwał] [...]. Ktorą też ſententią Eraſmi Stellae, y to imię Litwy od Litalaná Vapouius y Ioſtus Decius/ y Bielſki potwierdzáią. StryjKron 76; NiemObr 79; WerKaz 284; LatHar 49v, 428; WujNT 615, Bbbbbb; SkarKaz 241a, 417a; [[Żydzi dali złoto stróżom, rzekąc:] Prossiemy wass, mowczie, yze, gdyssmy spały, thedi przisly sswolennyczi gego [Jezusa] y vkradly ssa [lege: są] onego. A [...] my bendziemy poczwierdzacz słowa wasse [...] SprChęd 124, 37]. Cf potwirdzać co nad kim; co w czym; Ze zdaniem dopełnieniowym; Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym; »potwierdzać prawdę«.

potwirdzáć co nad kim (1): A ná thákie pokoie Pan powiedáć racży/ iżem ia obiecał puśćić miecż/ ktory prętko á bárzo w máłym cżáſie muśi roſproſzyć á rozgromić ten márny pokoy táki/ á tę ſproſną zgodę/ ktorą ſwiát dawa ſługom tym ſwoim. A kſiążę iego [świata, tj. szatan] z wielką rádoſcią á z wielką ochotą potwirdza to nád nimi/ rozumieiąc ſobie niemáłe żniwo vmnożyć s tego/ do gumná ſwoiego. RejPos 334.

potwierdzać co w czym [= czym] (1): Napyſano wprzepouyeſczyach pyeruego Capitulum [tj. Prov 1/8] Synu nyeopuſzczay zakonu matky twey chczeſzly abycz dana laſka glouye twey [...] czo teſz potwyerdza natura roſtropna w tym yſz rzecz kozdą myluye ſobye podobną PatKaz III 132v.

potwirdzáć kogo (G a. A) [= obietnicę dotyczącą kogo] przez kogo (1): gdyż żadna ina kreẃ nie mogłá być nálezyoná/ ktoraby była zá ty ſpráwiedliwe dekrety iego [tj. Boga] doſyć vcżynić mogłá/ iedno kreẃ [...] tego iego iedynego ſyná/ ktorego on ſam vſty ſwemi nam zeſłáć obiecał/ y przez Proroki mocno potwirdzáć racżył. RejPos 104.

potwierdzać czego a. co (1): Nigdy Bog fałſzu cudámi nie potwierdza. SkarKaz 418b.

potwierdzać komu (1): Abowiem gdyż wszytkie swobody nasze należą na wierze krolow IchM, ktorej pewnie dufamy, a tego dufność papierem albo pargaminem a woskiem pod pieczęcią koronną nam potwierdzają, jako też i innym narodom na św(i)ecie. Diar 73.

potwierdzać kim (2), czym (34): Onij [apostołowie] lepak po bożym wſtąpieniu ſſedſſy kázali ſą wſſędy/ a pán ijm pomágál ij rzecż ijch potwiérdzáł/ naſladuiącymi znamienmij [tj. towarzyszącymi im cudami]. OpecŻyw 173; SeklWyzn g2v; SeklKat E4v, M2; KromRozm I O4v; MurzHist S; KromRozm II c; KromRozm III N6v; Diar 73; GroicPorz q3, y4; BielKron 141v; Authentica scriptura, Wzięte piſmo/ któremu nie może gány dáć/ áni go odrzućić gdy niem potwierdzáyą. Mącz 22a; Attestor, Wzywam ná swiádectwo poświádczam á potwierdzam kim. Mącz 452c; RejPos 230, 313; RejPosWiecz3 98v; Toć wáſzey bezbożnośći pokrywká/ że ſwoie hániebne bluźnierſtwá/ ſłowem Bożym przyobłocżyćie/ y potwierdzaćie WujJud 231, 134; RejPosWstaw [414]v; Martá tedy gdy táką poćiechę od Páná vſłyſzáłá/ że brát iey miał zmartwywſtáć/ wnet wiárą ſwą to podwierdza/ y mowy do Páná. Wiem iſz zmarthwywſtánie. BiałKaz D3v; SkarŻyw 213; LatHar +9v, 428; WujNT 287; SkarKaz 241a, 417a [3 r.], 418a, b. Cf »potwierdzać przysięgą«.

cum A cum inf „być” (2): Dla nędznego tego świata/ Odprzyśięgaią śię pana. Ducha prawdy wyrzuczaiąc/ Prawdę być fałſz/ poćwierdzaiąc. MurzHistSekl ktv; Weyźrzymy iedno w Kronikę ták Polſką iáko y Czeſką/ naydźiemy domowe przykłády/ kthore potwierdzáią tę náukę o Biegach Niebieſkich być nieomylną. LeovPrzep a4.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: tego (3), to (1); iż, że (3), zaimek względny (1)] (4): RejPos 16, 313; A nietylko ten fáłſzywie przyśięga/ ktory przyśięgáiąc twierdźi/ iż to rzecż ieſt prawdźiwa ktorą wie byc fáłſzywą/ ále też y on/ ktory przyśięgáiąc potwierdza to/ co mnima byc rzecżą fáłſzywą/ choćiażby oná prawdźiwą byłá. KuczbKat 290; A co ſie Mſzey dotycże/ nie tylko Alexánder y Iulius Biſkupi Rzymſcy powiedáią/ że przez tę ofiárę/ wſzyſtkie złośći y grzechy bywáią zgłádzone: ále też Cyprian ś. Athánáſius/ Dámáſcenus tego potwirdzáią/ że wſzyſtkie niecżyſtośći y plugáwośći náſze przez nię bywáią omyte. WujJud 223v.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego w zdaniu nadrzędnym (1): Ia Maczi Orlewſki [...] oſznaymuye [...] yſzem [...] Mlyn [...] przedalem [!] [...] Ivrkowy Klapkowy [...] ktori tho omyenony Ivrk [...], Powynyen bęndze Pánu swemu dan dawacz [...] a tho postanowyenye y ten kup poczwyerdzam yſz temu tak yeſt: yſz ma thego vſzywacz ZapKościer 1582/41.

W połączeniu tautologicznym: »potwierdzając potwierdzić« (1): potwierdzáiąc potwierdzićie [confirmando confirmastis] obietnice wáſze/ á cżyniąc vcżynićie obietnice wáſze. BudBib Ier 44/25.

W charakterystycznych połączeniach: potwierdza(ją) baśń, Ewanjelija, kościoł (2), kronika, pieczęć, pisma, Pismo Św., powieść prorocka, prawo święte, prorocy, przyczyna, słowa Pańskie [tj. Jezusa], świadectwa, wirsz; potwierdzać bluźnierstwa (A pl), błogosławieństwa (G), ducha prorockiego, duchowne wykłady, dufność, fałszu (2), kazania (A pl), kup [= kupno], nabożeństwa zmyślone, naukę [czyją] (nauki [czyjej]) (9), obietnic [czyich] (obietnice [czyje]) (3), wszytki pisma i proroki, Pismo (Św.) (2), posłania [czyjego], postanowienie, powieści ([czyjej]) (2), przysięgę [czyją], rzecz [= to, co ktoś mówi] (wszytkę) [czyją] (6), sentencyją, słow [czyich] (słowo [czyje]) (4), Testament Nowy, to(ż) (wszystko) (tego (wszy(s)tkiego)) (29), (wiary) (2), wyznania (G), zabobony wymysłow ludzkich, zdanie [czyje], złości [= błędne poglądy], zmyślone nabożeństwa; potwierdzać cudami (cudy) (14), dobrymi uczynkami (2), dowody (wywody) (2), imieniem bożym (2), krwią swoją, listy, papierem albo pargaminem a woskiem, pismem (wziętym) (2), Pismem Św., powieściami, skutki [= czynami], słowem bożym, śmiercią, wiarą, wszelkim obyczajem, znakami, znamieńmi, żywotem (niebezpiecznością żywota) (2); potwierdzać mowiąc, pisząc, przysięgając, rzekąc; potwierdzając pisać, powiedać (3), przypominać, przytoczyć [co], rzec; potwierdzać jawnie, mocnie (mocno) (4), szyroko, znacznie.

Zwroty: »potwierdzać prawdę ([czyją])« (2): SeklKat E4v; Bielſki [...] piſze/ iż ſię Olgerdowi doſtáło Krewo: ále po żenie wziął Witebſk/ etc. Tegoż y Miechouius [...] poſwiadcza [...]. Ale tá rzecz iż ieſt przez ſię ſámá iáſnie dowodna/ długiey zabáwki niepotrzebuie/ tyłkom to przytoczył potwierdzáiąc prawdę Látopiſzcow Ruſkich/ á okazániá iſtotney prawdy. StryjKron 462.

»potwierdzać przysięgą« (2): SeklKat M2; [Machabeusz] zebrawſzy nie máło ludu ſwego ſchronił ſię przed Nikanorem. Ale on gdy obacżył iſz ieſt [...] oſzukan/ wſzedł do [...] kośćioła/ á gdy ofiárownicy ſprawowáli zwykłe ofiáry/ roſkazał im áby mu wydáli męża onego. Tedy oni potwierdzáiąc przyſięgą/ powiedzieli [His autem cum iuramentis dicentibus]/ iſz nic nie wiedzą o onym ktorego ſzukano BudBib 2.Mach 14/32.

Szeregi: »pochwalać i potwirdzać« (1): Y Elżbietá Duchem S. nápełnioná/ rzekła [do Maryi]: Błogoſłáwionáś ty miedzy niewiáſtámi/ y błogoſłáwion owoc żywotá twego. Ale pochwaláiąc y potwirdzáiąc to niewieśćie ſłowo/ [Jezus] dáie drugą więtſzą y poſpolitſzą/ á k temu nie ćieleſną ále duchowną przyczynę błogoſłáwieńſtwá WujNT 242.

»potwirdzać i (a) okazować (a. pokazować)« [szyk 2:1] (3): Na ktore [obrazy] wezrzawſzy/ mogą chwalić pana boga/ w ſwiętych iego/ yż pan bog ty/ ktorych to ieſt pamiątka (obrazy) racżył ie (dla ich wiary/ ktorą vcżynkami dobremi/ potwirdzali/ y okazowali) przyiąć w łaſkę ſwoię SeklWyzn g2v; RejPos 10; RejPosWstaw [414]v.

»rozsądzać i potwierdzać« (1): przetoż Páweł każe áby ták rozmowy [tj. dysputy religijne po zakończeniu mszy św.]/ iáko y te nowe pieśni przy rozmowách/ bywáły ięzykiem poſpolitym/ ktoremuby ludzie rozumieli: áby y proſtacy/ ktorzy tákich pieśni ſkłádáć nie vmieli/ mogli ie wżdy rozſądzáć y potwierdzáć/ odpowiedáiąc Amen. WujNT 615.

»potwierdzać i (a) wyświadczać (a. poświadczać)« [szyk 2:1] (3): Mącz 452c; Kościoł potwirdza y wyświadcza piſmo S. WujNT 655 marg [idem] Zzzzz2v.

»nie zgadzać się ani potwirdzać« (1): Ieſli one [duchy i dusze zmarłych ludzi] z Boſkiey woley/ á nie z Szátáńſkiey mocy były/ á cżemuſz ie Szátánowi przypiſowáć maćie? Niemożeć ſie Szátan w ſpráwách ſwoich z wiárą zgádzáć áni iey potwirdzáć/ iáko ći duchowie cżęſto cżynią. WujJud 205.

W przen (2):
Zwrot: »usty swemi potwirdzać« (2): Kthore [słowo Pańskie] nie wyſzło z vſt omylnego cżłowieká/ ále iáko on ſam tego vſty ſwemi potwirdzáć racży/ iż wyſzło z vſt Bogá Oycá iego niebieſkiego RejPos 313, 163v.
Przen [co a. czego] (1): Niech że ćię y to/ do tey ſtárey twey Matki [tj. Kościoła rzymskokatolickiego] przywodzi/ ná ktorey nie tyło ſię ſłowá Chryſtuſowe/ ále y Proroctwá wiela Papieżow iſzcżą: iſz ich Duchá Prorockiego ten cżás/ y wieki náſze potwierdzáią. SkarJedn 399.
5. Bierzmować [kogo czym] (1): [Z wypowiedzi innowiercy:] Abowiem kiedy ie [prostych ludzi] bierzmuiećie/ y tym oleiem ſmrodliwym ſmáruiećie/ thedy kreſląc po tzele/ ták [...] mowićie. Ianie: známionuię ćie znákiem krzyżowym/ y potwierdzam ćie Krzyzmem zbáwiennym. KrowObr 84v.

Synonimy: 1. silić, umacniać, wspierać, wspomagać, wzmagać; b. leczyć, posilać; c. pocieszać, podpierać, potuszać, upewniać; 3. forytować, postanawiać, poświadczać, umacniać, a. mianować, naznaczać, nominować, obierać, postanawiać, powoływać; 4. aprobować, pochwalać, poświadczać; 5. bierzmować.

Formacje współrdzenne cf TWIERDZIĆ.

Cf POTWIERDZAJĄCY, POTWIERDZANIE, POTWIRDZANY

MFr