[zaloguj się]
[pdf]

POŚWIADCZAĆ (165) vb impf

poświadczać (111), poświadszać (53), [poświaczać], poświadczać a. poświadszać (1); poświadczać PatKaz I, FalZioł (6), SeklKat, MurzHist, GliczKsiąż, KrowObr (5), Leop (3), BibRadz, BielKron (2), Mącz (9), KuczbKat, WujJud, WujJudConf, BudNT (3), CzechRozm, ModrzBaz (4), StryjKron (4), NiemObr (14), WerGośc (3), WerKaz (2), WujNT (9), SarnStat; poświadszać KromRozm III (6), LubPs (4), LeovPrzep, GórnDworz, RejPosRozpr (2), RejPosWstaw (3), Phil; poświadczać : poświadszać KromRozm II (1:6), RejAp (3:5), RejPos (27:21), RejZwierc (6:3).

o oraz drugie a jasne; -świåd- (125), -świad- (28); -świad- BibRadz, KuczbKat, CzechRozm, WerGośc (3); -świåd- : -świad- Leop (1:1), RejAp (7:1), Mącz (3:6), RejPos (43:5), ModrzBaz (3:1), NiemObr (8:6), WerKaz (1:1), WujNT (8:1).

Fleksja
inf poświådczać
indicativus
praes
sg pl
1 poświådczåm poświådczåmy
2 poświådczåcie
3 poświådczå poświådczają
praet
sg pl
3 m poświådczåł m pers poświådczali
conditionalis
sg pl
1 m bym poświådczåł m pers
2 m m pers byście poświådczali
3 m m pers by poświadczali

inf poświådczać (20). ◊ praes 1 sg poświådczåm (6). ◊ 3 sg poświådczå (88). ◊ 1 pl poświådczåmy (1). ◊ 2 pl poświådczåcie (1). ◊ 3 pl poświådczają (38). ◊ praet 3 sg m poświådczåł (2). ◊ 3 pl m pers poświådczali (3). ◊ con 1 sg m bym poświådczåł (1). ◊ 2 pl m pers byście poświådczali (1). ◊ 3 pl m pers by poświadczali (1). ◊ part praes act poświådczając (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII(XVIII) w.

Stwierdzać, że coś jest właśnie takie, jak wcześniej była mowa, że jest tożsame z czymś, prawdziwe; potwierdzać, dowodzić; testari Mącz, PolAnt, Modrz; attestari Mącz, Cn; adseverare, confirmare, indicare, testificari Mącz; contestari, testimonium dare a. prohibere a. reddere Vulg; adstipulare, approbare voce, subscribere Cn [w tym: z podmiotem osobowym (120), nieosobowym (42)] (165):
a. Bezpośrednio: mówiąc lub pisząc (159): Serapio mowi zaktorim Diaſcorides poſwiadcza/ Mocz pry tego zioła ieſt zagrzewaiącza FalZioł I 124b; Mącz 128c, 390b, 452b, c.

poświadczać czego [w tym: tego(ż) (50), czego (30)] (96): FalZioł I 15c, 32b, 137b, V 9; KromRozm II g3, m2, p4, x2; KromRozm III G2v, I, I3, M4v; GliczKsiąż A3v; Yáko on ſam tego Boſkyemi vſty ſwemi poſwiadſzáć racży/ mowiąc LubPs H3, L2v; KrowObr 194v, 202v, 231v; Leop Luc 4/22, Act 22/5; Kſiążę wáſze Zygmunt nieboſzcżyk dzyerżał dárem á nie wiecżnośćią ty zamki przerzecżone/ iákoż y lift iego thego poświadcża. BielKron 390v; RejAp 38v, 42v, 166, 191v; RejPos 21, 33, 88, 88v, 171 (19); RejPosWiecz2 95; KuczbKat 35; RejZwierc 9v, 11v, 69, 256; WujJud 168v; RejPosWstaw 21 v [2 r.]; Cżego y Dániel Prorok Boży poświádcża/ y rzecż ſámá okázuie ModrzBaz 105v, 53; StryjKron 71, 462 [2 r.], 612; Rádzę tedy y vpominam/ áby X.K. tey iego rády byſtrey nie poświádcżáli/ ále rácżey z tego ſtrofowáli/ y nápomináli NiemObr 20, 32, 72, 81, 88, 96 (14); wiedząc to zápewne/ cżego Mędrzec poświádcża/ iż żywot náſz niepomiernym iadłem y pićiem bywa vmnieyſzon. WerGośc 263, 244; WerKaz 293, 299; Phil B3; WujNT 299; SarnStat 1128. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, Z połączeniem.

poświadczać co [w tym: to (8), co (2)] (11): PatKaz II 67v; co y Páweł S. pośwyadſſa do żydow piſſąc. KromRozm II 1; KromRozm III P3; iż nie tylko áby ie [imię boże] poznáć ábo ie poſwiádſzáć mieli/ ále kędy iedno mogą zátłumić/ tu ie zátłumiáią RejPos 288, 189v; WujJudConf 197v. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym.

poświadczać komu [= temu, kto twierdzi] (10): Serapio mowi j meſue iemu poſwiadcża. FalZioł I 63b; Toć yeſt ſlowo Boże/ ktore yáko też Ezáiyaſz Dawidowi poſwyadſſa/ trwa ná wyeki KromRozm II b2v, p4; I wy im teſz tego ſámi poſwiadtzaćie KrowObr 194v; Leop Luc 4/22, Act 22/5; CzechRozm 32; NiemObr 133, 156; WujNT 159.

poświadczać komu [= czytelnikowi, słuchaczowi] (25): MurzHist P; Leop Rom 10/2; á bez niego nigdy ſie nic nie sſtáło/ ták iáko nam tego wſzytki piſmá poſwiaſzáią [!]. RejAp 42v, 38v, 190; Iáko y Dáwid [...] nadobnie nam tego poſwiadcża ku pocieſze náſzey RejPos 214, 21, 165, 170v, 189v, 190 (14); RejPosRozpr c4; RejPosWstaw 21v, [413]v; WerKaz 299; WujNT Rom 8/16, s. 550.

poświadczać kim, czym [= powołując się na kogoś, na coś] (3): Mącz 452c; Król Zygmunt wyznawa, którym ſpoſobem ieſt nábyta Pruſka ziemiá, y wybáwioná od Krzyzaków: á iz tego plecámi ſwémi Polacy popiérali, czego tenze Król y Kroyniką ſámych Pruſaków poświadcza. SarnStat 1128. Cf »pismy poświadszać«.

poświadczać o kim, o czym (16): Czego y Yan ſwięty poſwiadſza w XIII. káp. o Kryſtuſie. LubPs L2v; Ták iáko nam o tym y piſmá poſwiadcżáią/ y pewniechmy iuż tego y ocżymá náſzymi wielekroć doſwiádcżyli. RejPos 190v, 210v, 256, 276v, 317. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego.

cum inf być [w tym: czym (1), jakie (1)] (2): SeklKat Fv; Drudzy záſię [...] w dni Páńſkie ſchodzą ſie ku ſpráwam ſwiętym/ [...] wiele też prawdą być poſwiadſzáią RejPosRozpr c4.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego(ż) (15), to (3), o tym (2); iż(e) (31), zaimek pytajmy (2)] (33): MurzHist P; Leop Rom 10/2, RejAp 38, 57, 150, 190; Iáko ono o tym y ſam poſwiádcżáć racżył: Iż kto da cżáſzę wody komu w imię moie/ nie zginie zapłátá iego. RejPos [308]v, 165, 192, 204, 215, 218 (14); RejPosRozpr c4; Ale iákie też pomſty zá to bráli/ to iuż tam hiſtorie o tym poſwiadcżáią. RejZwierc 77v, 1v, 11, 97, 156v; RejPosWstaw [413]v; á iego mu tego świádkowie poświádcżáią/ że wyſzedł od Bogá/ á iż go też Oćiec poſłał. CzechRozm 32; Y Mędrzec poświádcża/ iż wino á białegłowki/ mądre ludźi w błazny odmieniáią. WerGośc 243; WujNT 16, Rom 8/16, s. 550.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym [zawsze: o kim; w tym z zapowiednikiem: to (2); iż] (6): Ano piſmo poſwiadſza o oney Annie prorokiniey/ ktora byłá przy ofiárowániu Páná náſzego/ iż záwżdy byłá modląc ſie w koſciele RejPos 134, 170v, 234, 277 [2 r.], 341v.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [tego, iż] (1): ták iáko thego ſam Kryſtus Pan vſty ſwymi poſwiadſza v Ianá w XV. káp. Iż wy ieſteſcie cżyśći á ochędożeni dla ſłow á powieśći they/ ktoram ia opowiedzyał wam. LubPs V2v.

Z przytoczeniem [w tym: tymi słowy (1)] (5): FalZioł I 124b; RejPos 276v; RejPosWiecz2 95; Cżego nam poświadcża y Sálomon temi ſłowy: Towárzyſz nierządnych á niecżyſtych niewiaſt vtráći máiętność WerKaz 299; Nádto zakon y prorocy poświadczáią Pánu Chriſtuſowi: y święći po śmierći mogą ſię żywym pokázowáć. WujNT 159.

W połączeniach tautologicznych typu: „poświadczać mowiąc” (28), „poświadczając mowić” (3), „mowiąc poświadczać” (1), „mowić poświadczając” (1) (33): PatKaz II 67v; KromRozm II 1, m2, p4, x2; KromRozm III G2v; LubPs H3; RejAp 38v; Gdzie tego y Ieremiaſz poſwiadſza mowiąc: Iż [...] RejPos 33; Iáko y Páweł s. mocnie poſwiadſzáiąc tego piſze: Iż [...] RejPos 293, 88v, 210v, 214, 231v, 256, 313v, 331; WujJudConf 197v; RejPosWstaw 21v; ktoremu poświadcżáiąc rzekł. BudNT Act 13/22; ModrzBaz 53; StryjKron 462; cżego y w liśćiech ſwoich poświadcża/ piſząc/ Iż [...] NiemObr 96, 72, 81, 88, 120, 131, 147; WerGośc 244; WerKaz 293; Tegoż poświadcza Hieronym S. opiſuiąc żywot Ianá S. w te ſłowá. WujNT 299, Act 24/9.

Fraza: »(tak) jako poświadcza« (48): PatKaz II 67v; Ale iż ći wſſyſtcy trzey/ to tylko zebráli/ yáko ſye z piſmá ich okázuye/ á Euſebius poſwyadcza/ co Kryſtus trzećyego roku kazánya ſwego ſprawował KromRozm II d2, b2v; KromRozm III B5; LubPs V2v; KrowObr 202v; Leop Act/ 22/5; BielKron 391; á náuká ich á ſłowá ich burzą y wyciężą wſzytek ſwiát/ ták iáko piſmo poſwiadcża/ iż nie tylko mocy ziemſkie/ ále y forty piekielne nic nie mogą przećiwko niey RejAp 57, 42v, 150, 166, 191v; RejPos 21, 88, 171, 175, 190 (29); RejZwierc 69, 156; RejPosWstaw 21v [2 r.]; Gdyż to być niemoże (iáko y Pan Chriſtus poświadcża) áby iágody z ćiernia/ ábo z oſtu figi zbieráć miano. ModrzBaz 53v; StryjKron 612.
Zwroty:»imieniem bożym poświadczać« = przysięgać, kląć się na Boga (1): Yako czi grzeſzą/ ktorzy ymięniem bożim poſwiatczaią złe ſprawy/ rzeczy/ albo kupie byc dobre SeklKat Fv.

»jawnie, jaśnie poświadczać« [w tym: jawnie a jaśnie (1)] (5:2): Drugie mamy obacżáć/ iáko nam tego Anyeli iáwnie poſwiadſzáią RejPos 21; Gdzie tego y ſam nam o ſobye iáſnie poſwiadcżáć racży/ mowiąc ták do nas przez Ezáiaſzá Proroká RejPos 256, 165, 333, 341v; RejZwierc 11.

»mocnie(-o) poświadczać« (6): RejAp 190; Thák iáko nam thego y Páweł Apoſtoł ſwięty mocnie poſwiádcżáć racży: Iż nam iuż ná oſtátecżny raz okázáć ſie racżył w Synu ſwoim RejPos 294, 293; RejZwierc 9v, 11v, 256.

»nieomylnie poświadszać« (1): cżego y Cherubin Seráphin y wſzyſtek czbor niebieſki vſtáwicżnie wołáiąc á wyznáwáiąc nieomylnie nam poſwiádſzáią. RejAp 38v.

»pismy poświadszać« (1): RejPos 301v cf »podpirać a poświadszać«.

»poświadczać prawdzie« (1): ia ná to rodziłem ſię/ y na to przyſzedłem ná świát/ ábym poświadcżał prawdzie [ut tester veritati]. BudNT Ioann 18/37.

Szeregi: »podpirać a poświadszać« (1): Iáko to tu tego y ſamże Piotr ſwięty piſmy dawnemi Prorockiemi/ podpiráć á poſwiadſzáć racży. RejPos 301v.

»poświadczać a potwierdzać« (1): Attestor, Wzywam ná świádectwo poświádczam á potwierdzam kim. Mącz 452c.

»poświadczać albo na świadectwo przywodzić« (1): Saepe testificor, Iáko częſtokroć poświádczam/ álbo ná świádectwo prziwodzę Mącz 452b.

»poświadszać i ukazować« (1): A ná koniec y ony właſne dekretá ich thedy ie nam poſwiadſzáią y vkázuią RejPos 189v.

»poświadczać i wyznawać« (1): iáko tego nędznego cżłowieká był ná tey zyemi poſtánowić racżył/ [...] to iuż tám piſmá y hiſtorie/ kto cżytał/ ſzyroko o tym poſwiadcżáią y wyznawáią. RejZwierc 1v.

W przen (5):
Zwrot: »usty poświadczać« (5): LubPs H3, V2v; Thák iáko tego ſam Pan Kryſtus vſty ſwoiemi poſwiádcżáć racży. RejPos 88, 215; ktorzykolwiek wiárą żywą/ weń wierzą/ y vſty ſwymi Piotrowego wyznánia poświádcżáią NiemObr 32.
Przen [komu] (4): gdy im weſpołek ſumnienie ich poſwiadcża WujNT Rom 2/15, Rom 9/1.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (1)] (2): LubPs I4; Toż [= sumnienie] mi też poświadcża/ żem tu nie bez słuſznych przycżyn nie odmienił. BudNT przedm d4.

α. W trakcie dialogu: przyznawać rację, przytakiwać (2):

poświadszać komu (1): Cypryan ſye ozywa: Ráwan mu poświadſza LeovPrzepSamb b4.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Orationi alterius subservire, Poświádczáć co kto mówi. Mącz 389a.

β. Być potwierdzeniem, dowodem; testimonio esse Cn [w tym: czego (5)] (6): BielKron 264v; Res ipsa indicat, Sámá rzecz tego poſwiadcża. Mącz 174b; [Y nędzne beſtijki/ cżego oprocż Phiſikow experientia ſáma poświacża/ zwierzchnośći ſwoie ſzanowáć vmieią. ArtHom C3; StryjPocząt 55].

poświadszać komu (1): A ták wſzytki te rzecży/ mnie tego poſwiadſzáią/ że władza iednego cżłowieká bárziey ieſt podług przyrodzenia/ niż władza ábo poſpolſtwá/ ábo s poſpolſtwá wybránych. GórnDworz Gg.

poświadczać czym (1): Consentit vultus cum oratione, Zgadza ſie twarz álbo poſwiadcza tego twarz mową co vſtá mówią. Mącz 383b.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze z zapowiednikiem: tego; że (1), zaimek pytajny (1), zaimek względny (1)] (3): Mącz 383b; GórnDworz Gg; ktory [upór] iáko ieſt ſzkodliwy dobrem rádam/ przez wſzytek cżás żywotá/ ná woynách też iáko ieſt niebezpiecżny/ wiele przykłádow tego poświadcża. ModrzBaz 114v.

[Zwrot: »jawnie poświaczać«: rozmyſlánie też śmierći káżdemu znas potrzebne/ á náder potrzebne ſię nayduie. [...] Philoſophia Duchowna [...] tego iáwnie poświacża to mocno vkázuie. ArtHom A2.]
[Szereg: »poświaczać, ukazować«: ArtHom A2 cf Zwrot.]
αα. praw. O dokumencie: mieć wartość dowodową (1):
Szereg: »mocy nie mieć ani poświadczać« (1): yſz ten mlyn ktory opiſzal nye wroſzdzelny mayęntnoſczy ktori on vwaſza Moczy ten opiſz nycz nyema any poſzwiath⟨cza⟩. ZapKościer 1585/54v.
b. Pośrednio: czynem, w praktyce [czym] (6): gdy Bog ſpołu poświadczał známiony/ y cudámi/ y rozlicznymi mocámi/ y vdźielánim Duchá świętego według woley ſwoiey. WujNT Hebr 2/4.

poświadczać czego (5): GliczKsiąż A3v; Ale tho ieſt Biſkup prawdziwy/ kthorego pomázał Duch Swięty prawdziwą náuką Ewánieliey ſwiętey/ [...] Ktory náukę prawdziwą przepowieda/ y ſam oney náuki prawdziwey żywotem dobrym y ſwiętym poſwiattza. KrowObr 126v, 52; BibRadz II 34d marg; RejPos 199.

poświadczać komu (1): Co Ligurgus ſwą iedną ſpráwą cżyſcie nam thego wſzytkiego popráwia y poſwiadcża. GliczKsiąż A3v.

Zwroty: »czyście, jawnie poświadczać« (1:1): GliczKsiąż A3v; Okázuie ten cud kthorym iáwnie Boſtwá ſwego poświádcza BibRadz II 34d marg.

»sprawą, skutkiem poświadczać« [szyk zmienny] (2:1): GliczKsiąż A3v; Ieſlibyśćie ták ludzi vtzyli/ á przyſadek żadnych do tey náuki nieprzydawáli/ y nieuymowáli/ ſkutkiem tey náuki poświadtzáli. KrowObr 52; A wſzákoż winnichmy powinnośći ſwey poſwiadſzáć cnotliwemi ſpráwámi ſwoiemi RejPos 199.

Synonimy: dowodzić, podpierać, potwierdzać, ukazować.

Formacje współrdzenne cf ŚWIADCZYĆ.

Cf POŚWIADCZAJĄCY, POŚWIADCZAN, POŚWIADCZANIE

RS