[zaloguj się]
[pdf]

POCHLEBOWAĆ (103) vb impf

pochlebować (103), [pochlibować].

Oba o oraz a jasne; -e- (8) Mącz (7), KochJez, -é- (3) OrzQuin, KochPs, KochEpit.

Fleksja
inf pochlebować
indicativus
praes
sg pl
1 pochlebuję
2 pochlebujesz
3 pochlebuje pochlebują
praet
sg pl
2 m pochlebowåłeś m pers
3 m pochlebowåł m pers pochlebowali
f pochlebowała m an
fut
sg pl
1 m m pers będziem pochlebować
3 m pochlebować będzie, będzie pochlebowåł m pers
n będzie pochlebowało subst
imperativus
pl
1 pochlebujmy
conditionalis
sg pl
1 m bych pochlebowåł m pers
3 m by pochlebowåł m pers by pochlebowali

inf pochlebować (13). ◊ praes 1 sg pochlebuję [w tym: -e (1)] (10). ◊ 2 sg pochlebujesz (5). ◊ 3 sg pochlebuje (20). ◊ 3 pl pochlebują (17). ◊ praet 2 sg m pochlebowåłeś (1). ◊ 3 sg m pochlebowåł (2). f pochlebowała (1). ◊ 3 pl m pers pochlebowali (2). ◊ fut 3 sg m pochlebować będzie (1) RejPos, będzie pochlebowåł (1) ModrzBaz. n będzie pochlebowało (1). ◊ 1 pl m pers będziem pochlebować (1). ◊ imp 1 pl pochlebujmy (1). ◊ con 1 sg m bych pochlebowåł (1). ◊ 3 sg m by pochlebowåł (1). ◊ 3 pl m pers by pochlebowali (1). ◊ part praes act pochlebując (24).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w. s.v. pochlebiać.

Postępować wobec kogoś tak, aby zyskać jego względy, najczęściej: chwaląc go, przytakując; assentari, blandiri Mącz, Calep, Cn; adulari Calep, Modrz, Cn; auribus dare, parasitari Mącz, Cn; auribus dare, parasitari Mącz, Cn; ad voluntatem loqui, supparasitari Calep, Cn; dedolare, edolare, palpare Mącz; abblandiri Modrz; ad voluntatem agere, blanditias dicere, obsequi tamquam parasitus, subservire Calep; ad gratiam a. ad voluptatem loqui, auribus blandiri, commutare vultum et sermonem ad sensum et voluntatem, gratiae causa dicere a. facere, lenocinari, palpare munere, palpari, partes tractare secundas, sermonem ad voluptatem fingere, subblandiri Cn (103): Co się przed nimi [panami] kłaniają, Z bojaźni mnodzy działają, A niektorzy pochlebując, Pożytku swemu folgując. Wiedząc, chocia tako mocni, A wszakoż czci niedostojni BierRozm 18; Si videbas furem, currebas cum eo et cum adulteris portionem tuam ponebas. Kiedys widział złodzieia bieżałes ſnim Pochlebowałes, nie karałes ſmiele tych ktorzy kradną WróbŻołt 49/17; RejRozpr Dv, D2v; RejKup C, d7, dd3v; RejWiz 174; Lecż wierę ći Swidwowie/ ſtoią zá Dębinę/ Acż ich wiele przypadkow/ ták milcżąc ominę. Byś nie rzekł pochlebuieſz RejZwierz 58v; Aby ćie wyrwał od niewiáſty poſtronney y obcey/ kthora pochlebuie łágodnemi ſłowy [quae eloquia sua mollit]. BibRadz Prov 2/16; Parasitor, Pochlebuyę/ yeſtem paſorzitem. Mącz 277b, 25c, 93d, [274]b, 383b; Prot A2v, Dv, E; RejPos 50v; RejZwierc 266; Nie vmiem pochlebowáć powiem prawdę ſmiele PaprPan I2v, N4; Adulor Assentor, blandior sive voce sive gestu omniaque ad voluntatem loquor et ago, non ad veritatem – Pocklebuie [!] łaſze ſzie. Calep 29a; Venditare se cuiquam [...] est per assentationem operam suam ultro spondere, et quasi venalem se ostentare. Pochliebuiac słuzbi zalieczam. Calep 1107b, 104b, 133a, 1034a; [Assentor Pozwalam/ pochlibuie UrsinGramm 233].

pochlebować komu (44): [Ezop do Rataja:] Ty ſam roboty nie robiſz/ A nád námi grozy ſtroiſz: Pochlebowáć ći nie vmiem/ A toć wſzyſtko pánu powiem BierEz A3v, K2, S4; RejPs 122v; RejRozpr B2v; RejRozm 397; RejKup z6; Kiedy więc gębę nádmie w oney obfitośći/ Iuż wſzyſcy pochlebuią iego wielmożnośći. Iáko pſtre Soyki przed nim z dáleká dudkuią/ A pálcem ſobie s tyłu hic est vkázuią. RejWiz 11v, 4v, 9v, 99, 123, 189; RejZwierz 102v, 124, 138; ſtoiąc [Absalon] we drzwiach pochlebował tym przećiw ktorym ſkázowano/ mowiąc: Dobraćby miáłá być twoiá rzecż/ ále nie máſz ktoby iey wyſłuchał. BielKron 72; Mącz 91d, 167b; OrzQuin X3v; Potym znáć przyiaćielá gdyć nie pochlebuie Prot Av; Trzeci ſie ták będą wieſzáć iáko ná powietrzu/ y tym y owym pochlebuiąc/ ſzukáiąc żywnośći ſwoich á pożytkow ſwoich. RejAp 139, 179v; GórnDworz G6v; RejPos 201 v, 243; RejZwierc 49, 50, 53, 69v, 191, 226v; RejPosWstaw [414]v; PaprPan B3; ModrzBaz 12, 17v; drudzy dla roſkoſzy/ vrzędow/ pánowánia (iákich bjło więcey) niezbożnemv onemv Pánu pochlebowáli. SkarŻyw 299, 212, 392, 493; PaprUp D3v, L4v; WujNT 170; (Biádá temu [...]/ ktory ieſt málutkiego ſercá y vſt złośliwych/ ktory dwiemá drogámi chodźi.) y z tym ſię w rzeczy zgadza y z owym: y to chwali co ieden czyni y mowi/ y to co drugi przećiwny czyni y mowi/ á obiemá nieżyczliwy áni vprzeymy. y temu pochlebuie y owemu: á ſwoie myśli/ iákoby obu oſzukał. SkarKazSej 662a.

part praes act: »nie pochlebując« = mówiąc bez pochlebstwa (2): KochJez A4v; Sczęśliwy Rádźiwile/ maſz chętliwé Bogi/ Od których vpominek odnośiſz ták drogi. Ale/ niepochlébuiąc/ byłeś godźien dobrze KochEpit A2v.

W połączeniach szeregowych (3): ktorzi [dworzanie] ſię o to napilniey ſtáráią/ áby pochlebowáli/ bieſiádowáli/ táńcowáli/ á gámrácyj pátrzáli. ModrzBaz 14v; ktorzi [słudzy] [...] ſtoią przed nim [panem]/ vśmiecháiąc śię/ pochlebuiąc/ słowá y vcżynki wſzytkie Páńſkie pochwaláiąc/ á rzkomo śię iym dźiwuiąc. ModrzBaz 37v, 17v.

W przeciwstawieniach: »pochlebować [w tym: w oczy (6)] ... palcem ukazować (3), oszacować, [za kim] plwać, śmiać się, zdradzić« (7): Bo chociay więcz za nim drudzy chodżącż pochlebuią Przedſię ſobie z tyłu palci (hic est) vkażuią RejJóz Fv; BielKom G3; Bo ácż mu [rzecznikowi] pochlebowáć/ muſzą drudzy w ocży/ A potym zá nim pluią/ iedno kęs odkrocży. RejZwierz 102v, 124; á w ocży mi pochlebuieſz á poćichu mię zdradzaſz RejZwierc 49, 69v, 226v.

W porównaniu (1): Vmizga ſie pies gdy gdzye co zyeść cżuie/ Tákże obłudnik kiedy pochlebuie. RejZwierc 216v.

Zwrot: »w (żywe) oczy pochlebować« [szyk zmienny] (8): Albo gdy ſię wodą kropy Tho mu wjeċ ząbieżą chłony [lege: chłopi] Wzywę oċzij pochlebuje Kiedy skropidlem dutkuje RejKup r8v; BielKom G3; Bo ieſzcżeć máło ná tym/ iż drudzy dutkuią/ Námowiwſzy ſie s tyłu/ w ocży pochlebuią. RejZwierz 100, 102v, 124; RejZwierc 49, 69v, 226v.
Szeregi: »chwalić, (a, i) pochlebować« [szyk 2:1] (3): Bo więcz ludzie ktorą [białogłowę niepoczciwą] w takim beſpiecżeńſtwie czuią Rzkomo chwalącz pochlebuiącz wsytci z niey błaznuią RejJóz F; GórnDworz G6v; á nie cieſz ſie tym/ iżći ich wiele będzye pochlebowáło/ á będą chwalić thy poſtępki twoie dla pożytkow ſwoich. RejPos 201v.

»dudkować a pochlebować« (1): A ty przedſię śćirpieć nie możeſz ábyś nie zábiegał dutkuiącz im [bogaczom] á pochlebuiąc/ nádzyewáiąc ſie ſtąd od nich wſpomożenia iákiego RejPos 243.

»pochlebować albo folgować« (1): á ieſliże Kápłan/ pochlébuąc álbo folguiąc tobie/ zámilczy krzywdy y ſpráwiedliwośći twéy/ Pan Bóg ták Kápłaná przeto ſądźić y káráć będźie OrzQuin X3v.

»kłaniać się a pochlebować« (1): To iedno iſz [panowie] zwirzchnoſcz maią Iſz ſie im drudzi klaniaią A zdalieka pochliebuią Bo ie zboiaſzni miluią RejRozm 396.

[»mowić kwoli i pochlebować«: Prokuratory [,..] názywał ſługámi gminu: dla tego/ że muſzą mowić k woli y pochlebowáć PlutBBud Dv.]

Przen (5):
Zwroty: »sobie pochlebować« [w tym: czym (1)] = traktować pobłażliwie własne wady, występki [szyk zmienny] (4): Prot D2v; Więc ieſzcze w ſwychże złosćiách ſobie pochlébuie [niepobożny]/ Zá co Bożą/ y ludzką nienawiść zyſkuie. KochPs 51; Sámi ſię ſądźmy/ gdyſmy iáką krzywdę bliźniemu vczynili/ á ſobie nie pochlebuymy/ wymowkámi y ſkłádániem ná drugiego. SkarKaz 316b; CzahTr C4v.

»sobie pochlebować« = wyznawać zasady wygodniejsze w realizacji (1): Vſpráwiedliwienie grzeſznego [...] nie ieſt gołe vderzenie w pierśi/ [...] áni ták krotka modlitwá/ áni ſámá wiárá/ iáko ſobie herezye pochlebuią y fałſzywie podáią SkarKaz 347a.

a. Czyniąc coś, działając (12):

pochlebować komu (2): RejPs 52v; [Iáko kiedyby Medik choremu pochlebował/ á potrzebne lekárſtwá od cżáſu do cżáſu odwłacżał BusLic 42v]. Cf pochlebować komu w czym.

pochlebować komu w czym (1): y kiedyby byli oni Oycowie Papieżom ſwoim we wſzytkim pochlebowáć chćieli/ nigdyby byli Papieżnicy ſynodom tym przygány dáć nie śmieli NiemObr 176.

Przen (10):
a) Dawać pomyślność, dogadzać (o fortunie, świecie i czarcie) (6): Fortuná gdy pochlebuie/ Iuż pewnego więźniá cżuie/ Ktorym by Máłpá kugluie RejZwierc 232v; CzahTr H4.

pochlebować komu, czemu (4): Pátrzayże iáko ſwiatek ciałku pochlebuie/ Iáko dziwne przyſmáki wſzędy vkázuie. RejWiz 171v; RejPos 74v, 255v; Bo ty dwie pánie [Zazdrość i Swawola] ták na ſię łáſkáwy/ Ciągnąc k ſwey myſli wſzytki ludzkie ſpráwy/ Zacna fortuná iż im pochlebuie/ Tá was popſuie. RejZwierc B4v.

b) Nie przestrzegać nakazów religii, oddawać się przyjemnościom doczesnym (4):
Zwrot: »światu, jego [świata] sprawom pochlebować« [szyk zmienny] (3:1): Pſalm właſnie zátacża ná ty ludzi/ ktorzy pochlebuiąc ſwiátu/ rádziby zátłumili wierne Páńſkye/ dla dárow á pożytkow ſwoich. LubPs O6v; RejPos 335v; Bo kto chce z nim [ze światem] dobrze być muśi mu folgowáć/ A iego márnym ſpráwam záwżdy pochlebowáć. RejZwierc 270, 270.
b. Chwalić zasłużenie (1): Bo snać każdego, cnoty wystawować A gdzie prawdy sława stała, pochlebować. RejŁas w. 32.
c. O zwierzętach: łasić się, przymilać się [komu] (2): Drudzi [psi] bydła á trzodi bronią, á drudzy domu ſtrzegą á panu pochlebuią FalZioł IV 6b; OSieł kiedy vźrzał pſá/ á on wyſkákuie/ Wſpináiąc ſie ná páná/ tu mu pochlebuie. A Pan go ſtoiąc głaſzcże/ chciał tákież oſiełek RejFig Ee.

Synonimy: przymilać się; b. chwalić; c. łasić się.

Formacje współrdzenne cf CHLEBIĆ.

Cf POCHLEBOWANIE, POCHLEBUJĄCY

EW, (JDok)