a. Wyrazić się z uznaniem; z przeczeniem: zganić; collaudare Vulg [w tym: kogo, co (68)] (75): Tám ſie wſzyſcy zádziwili/ Iego [Ezopa] rozum pochwalili BierEz C3v, C3v, G2v, Lv; ták yeſli co złego/ tego dobrzy á ſtáteczni ludźi w ſwym ſtanye nye tylko nye pochwalą/ ále z żáłośćyą y wſtydem vżywáyą KromRozm I A2v, I4v; RejWiz 145; Leop 3.Mach 6/32; BibRadz I 11c marg, Eccli 45/22; Ceſarz pochwalił ich [książąt luterskich] pilność y náukę/ máiąc im zá dobre/ yż tę pilność dla rzecży poſpolitey podięli BielKron 219; SarnUzn C7; RejAp AA4v; Hneth mężowie pochwaliwſzy onę białychgłow ſwych rádę/ kiedy cżás przyſzedł wyſcia z miáſtá/ zbroyno ſie pokazáli GórnDworz Z4v, Cv, H2v, N5v, Bb7, Ii6v; HistRzym 31v, 58v, 68v; pomni/ iż Pan pochwalił włodárzá/ ktory ſobie cżynił przyiacioły zá żywotá ſwego. RejPos 194, 273, 334; Azaſz niewiećie iż Ietro dał rádę Moizeſzowi/ ktorą potym Pan Bog pochwalił/ áby nie ſam wſzyſtkiego ſądźił/ ále też ná drugie włożył vrząd ſądzenia WujJud 85v; CzechRozm 144v; PaprPan Hh2v; iże ludzie mądrzi ktorzi będą v śiebie pilnie vwáżáć to co dáley będę mowił/ pochwalą to. ModrzBaz 4v, 29v, 47v, 90; Vor gut anſehen. Zá dobre przijąć. Pochwalić. Probare. Calag 549a; StryjKron 215; CzechEp 404; Ktore wyznánie/ iż támże ſam pan Chriſtus pochwalił/ y wyznał ie być z obiáwienia oycá niebieſkiego CzechEpPOrz **3v, *3v; Zá ſzyięć kápie/ ſłońce ćię vpali/ Ten żywot/ chybá ſzalony pochwali. PudłFr 43; ActReg 64; OrzJan 119; LatHar 121; WujNT 262; WysKaz 46; Ale gdy ſię złoży ten żegar/ poznamy wielkiego rzemieśniká/ y pochwalim ſądy iego y ſpráwy wſzytki iego. SkarKaz 4a, 117a, 456a; KlonFlis A2v.

pochwalić z czego [= za co] (3): Krol ſam w ſobie oſądziwſſy że to prawdę mowili/ pochwaliwſzy ie z tego/ dał im tę moc ná káżdym mieſcu w kroleſtwie ſwoim Leop 3.Mach 7/52; RejPos 193, 194v.

pochwalić komu (4): Bo páthrzay więcz ná owego ſproſnego á przemierzłego chłopá/ [...] więcz ſie tu vmizga chociay mu nie trzebá/ więc tu poſthawki dziwne ſtroi/ więc tu ſłowká rozlicżnemi przyſmácżki cukruie/ ieſliże mu to pochwalić maſz álbo nie. RejZwierc 83v; CzechEp 51; CzechEpPOrz *3v; pochwalił im [Rechabitom] to poſłuſzeńſtwo/ y wiecżne błogoſłáwieńſtwo domowi ich zá to obiecał PowodPr 43.

pochwalić w kim (3): A zwłaſzczá oná doſkonáła wiárá/ ktorą ták bárzo w niektorych Pan pochwalił WujNT 270. Cf pochwalić w kim ze zdaniem dopełnieniowym.

pochwalić w czym [= za co] (1): Vsłyſzawſzy tho Krol á vyźrzawſzy roſtropność iego/ bárzo go w tym ze wſzytkiemi pochwalił. HistRzym 71.

pochwalić w kim ze zdaniem dopełnieniowym (2): A w Máryey Mágdálenye ſam pan pochwalił iż mu nogi drogą máſcyą námázáłá [...] Tákyeż y w grzeſſnicy/ lubo táż Márya/ lubo ina byłá/ pochwalił/ iz mu nogi cáłowáłá KromRozm II h3v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (4); zaimek względny (3), iż (2)] (11): RejPos 191; RejZwierc 24, 91; A ták/ co ſię kolwiek Wam wſzytkim będzie zdáło/ toż y ia pochwalę. KochOdpr B3v; SkarŻyw 118; á możeż to kto X⟨iędzu⟩ K⟨anonikowi⟩ pochwalić/ iż nas ták nędznikow [...] do wſzech w ohydę y nienawiść áż ná śmierć przywodźi? CzechEp 92, 28; Y pochwalił pan ſzáfárzá nieſpráwiedliwego/ iż roſtropnie vczynił. WujNT Luc 16/8; Y Dawidá pochwalił/ iż mu chćiał kośćioł budowáć SkarKaz 453a. Cf pochwalić w kim ze zdaniem dopełnieniowym.

W przeciwstawieniu: »pochwalić ... (po-, z)ganić« (9): A przeto nabłogoſláwyeńſſy oycze/ ofyáruyę ſye podáyąc pod nogi twego błogoſláwyeńſtwá ze wſſyſtkim com yeſt/ y co mam. Ożyẃ/ zábiy/ wezwi/ odezwi/ pochwal/ pogań. KromRozm II I3; RejWiz 90v; GórnDworz I5, X4; RejZwierc 24; A też nie wſzytkich Trádyciy [...] Pan Bog racżył gánić: y owſzem pochwalił Rechábity/ y błogoſłáwił im/ ktorzy Trádycyą Oycá ſwego około nie pijánia winá/ y nie iedzenia mięſá záchowywáli. WujJud 43; NiemObr 140; Ia chcę podobáć ſye w mowie Náuczonéy białéygłowie: Ty mię pochwal/ moiá páni/ Niedbam choć kto inſzy gáni. KochPieś 34; To iednák rozumiém/ iż W.M. ieſli Trágoedijéy téy Polſkiéy nie pochwaliſz/ wdy pracéy méy gánic nie będźieſz. GórnTroas 5.

W charakterystycznych połączeniach: cnotę pochwalić, dowcip, krola, mądrość bożą, muzykę, naukę, niepokoj, pilność, pisanie, posłuszeństwo, prawa, radę (5), rękę, rozsądek, rozum, sąd(y) (2), skazanie, skłonność [ku komu], skutek, sprawy, szafarze (3), światłość, trajedyją, ustawy, uznanie, wiarę (2), włodarza (2), wolą, wyrozumienie, wyznanie (2), żywot; barzo pochwalić (2), barzo prędko, dobrze, słusznie; rad pochwalić; z włodarstwa pochwalić; z podziwieniem pochwalić.

b. Zaaprobować, z przeczeniem: nie zgodzić się, nie pozwolić; odrzucić; calculum addere Mącz [w tym: kogo (autora), co (30)] (34): MetrKor 61/224v; Mącz 323d; Ktemu ty wſzytki Doktory y S. Oyce/ ktore Kośćioł Rzymſki pochwalił/ teſz y oni z vcżćiwośćią przyimuią SkarJedn 319; Ná prośbę Rzymian Ewánielią piſał S. Márek: ktorą Piot[r] S. z vrzędu ſwego kośćiołowi podał y pochwalił. SkarŻyw 362 marg, 362; ActReg 9; WujNT 125; SarnStat 180, 197, 923; Lecz Monárchią [...] pochwalił P. Bog tym ſámym: iż nigdy dwu áni trzech/ áni poſpolſtwá do rządu ludu ſwego nie ſadzał SkarKazSej 690a.

a. Oddać cześć boską (12): Alexander poſzedł do nich/ sſiádſzy s koniá padł ná ziemię/ á imię Boże ktore nápiſáne widział pochwalił HistAl C2, C2v, Fv; Wnidę moy Pánie do domu twoiego wdzyęcżnego/ Tám cie z boiáźnią pochwalę w twim ſwiętim koſciele LubPs B4; SarnUzn B3v, C7 [2 r.]; Przyiechawſzy tám pytaycie ſie pilnie o tym dziecięciu/ á gdy ſie o nim dowiecie/ wſkażcye mi też o nim/ iżbych y ia też ſzedſzy pochwalił go. RejPos 35v; JanNKarGórn G4.

pochwalić z czego [= za co] (2): OYcá niebieſkiego pochwalmyż z miłośći/ Bo nam ſyná ſwego posłał z wyſokośći ArtKanc B11. Cf Ze zdaniem przyczynowym.

Ze zdaniem przyczynowym (1): POchwalmyż wſzyſcy ſpołem Páná Bogá z tego/ Ze ná świát zesłáć racżył Syná iedynego ArtKanc C9.

W charakterystycznych połączeniach: pochwalić (Pana) Boga (2), imię boże, Ojca niebieskiego; pochwalić z miłości; pochwalić z bojaźnią; pochwalić w kościele.