[zaloguj się]
[pdf]

POTWIERDZIĆ (366) vb pf

potwierdzić (241), potwirdzić (92+kust), poćwierdzić (29), poćwirdzić (2), pocwierdzić a. poćwierdzić (1), poczwierdzić a. poćwierdzić (1), [pocwirdzić a. poćwirdzić]; potwirdzić BielŻyw, HistAl, KromRozm I, KromRozm II (2), KromRozm III (2), RejWiz (3), KochZuz, RejAp (5), GórnDworz (2), RejPos (33), RejZwierc (3), PaprPan, ReszPrz, Phil (6); poćwierdzić ListRzeź, MetrKor (2), ZapWar, SeklKat, MurzNT, Diar; poczwierdzić a. poćwierdzić PaprUp; potwierdzić : potwirdzić : poćwierdzić : poćwirdzić : pocwierdzić a. poćwierdzić OpecŻyw (4:1), LibLeg (1:1), MurzHist (–:–:9), LubPs (4:2), Leop (8:1:1), BielKron (31:14), Mącz (5:3), WujJud (3:2), SkarJedn (1:–:9:2), SkarŻyw (6:–:3), StryjKron (11:1), NiemObr (4:1+kust), ArtKanc (1:4).

-tw- (328), -tf- (5), -df- (1), [-dw-].

o jasne; -é- (47) OpecŻyw (4), OrzQuin (2), Oczko (4), KochPs, SarnStat (36), -e- (15) MurzHist (8), MurzNT, Mącz (5), BiałKat.

Fleksja
inf potwiérdzić
praet
sg pl
1 m -em potwirdził m pers potwiérdzilismy, -smy, -esmy potwiérdzili
2 m potwierdziłeś, -eś, -ś potwiérdził m pers
3 m potwiérdził, potwiérdzi(e)ł m pers potwiérdzili, potwiérdzili są
f potwiérdziła m an
n potwirdziło subst
plusq
sg
3 m był potwirdził
imperativus
sg pl
2 potwiérdź, potwiérdz, potwiérdzi potwierdźcie
3 potwiérdź
conditionalis
sg pl
1 m bych potwiérdził m pers bysmy potwiérdzili
2 m m pers byście potwiérdzili, byście potwiérdzi(e)li
3 m by potwiérdził m pers by potwiérdzili
f by potwiérdziła m an
con praet
sg
1 m bych był potwirdził
3 m by był potwiérdził
impersonalis
praet potwiérdz(o)no
con by potwiérdz(o)no
participia
part praet act potwiérdziwszy

inf potwiérdzić (76). ◊ fut 1 sg potwiérdzę (5). ◊ 2 sg poćwiérdzisz (1). ◊ 3 sg potwiérdzi (11). ◊ 2 pl potwiérdzicie (1). ◊ 3 pl potwiérdzą (3). ◊ praet 1 sg m -em potwirdził (1). ◊ 2 sg m potwierdziłeś, -eś, -ś potwiérdził (9). 3 sg m potwiérdził (135), potwiérdzi(e)ł (2) LibMal, BielKron. f potwiérdziła (7). n potwirdziło (1). ◊ 1 pl m pers potwiérdzilismy, -smy, -esmy potwiérdzili (7). ◊ 3 pl m pers potwiérdzili (33), [potwiérdzili są]. ◊ plusq 3 sg m był potwirdził (1). ◊ imp 2 sg potwiérdź (10) MurzHist (2), MurzNT, BielSat (2), KochPs, BielSjem (2), ArtKanc (2), potwiérdz (9) LubPs (3), Leop (2), BibRadz, GrabowSet (2), LatHar, potwiérdzi (2) BierRaj, OpecŻyw. ◊ 3 sg potwiérdź (1) StryjKron 732. ◊ 2 pl potwierdźcie (1). ◊ con 1 sg m bych potwiérdził (2). ◊ 3 sg m by potwiérdził (19). f by potwiérdziła (1). ◊ 1 pl m pers bysmy potwiérdzili (2). ◊ 2 pl m pers byście potwiérdzili (1) WujNT, byście potwiérdzi(e)li (1) KarnNap. ◊ 3 pl m pers by potwiérdzili (8). ◊ con praet 1 sg m bych był potwirdził (1). ◊ 3 sg m by był potwiérdził (3). ◊ impers praet potwiérdz(o)no (3). ◊ con by potwiérdz(o)no (1). ◊ part praet act potwiérdziwszy (8).

Sł stp: potwierdzić, poćwierdzić, poćwirdzić, potwirdzić, Cn brak, Linde XVI w.: potwierdzić, poćwierdzić.

1. Wzmocnić, umocnić, uczynić silniejszym, trwalszym, wytrzymalszym; confirmare Vulg, PolAnt; confortare, corroborare, perficere Vulg; stabilire PolAnt (80):

potwierdzić kogo (G a. A) (2): Manus enim mea auxiliabitur ei: et brachium meum confirmabit eum. Bo ręka moia da iemu [Dawidowi] pomocz á ramię moie potwierdzi iego. WróbŻołt 88/22; Mądrość potwirdziłá mądrego nád dzyeſięcioro kſiążąt mieyſkich. BielKron 81.

a. O budowlach (3):

potwierdzić czego (1): SYmon Oniáſſow ſyn/ kápłan wielki/ ktory zá ſwego żywotá podpárł domu/ á zá dni ſwych potwierdził kośćiołá. Wyſokość też kośćiołá od niego ieſt záłożona/ dwoie budowánie/ y wyſokie śćiány koſćielne. Leop Eccli 50/1.

potwierdzić co (2): Potwierdźił/ iáko Pſalm mowi/ zamki wrot gránic twoich/ y błogoſłáwił Pan Bog ſynom twoim. SkarKazSej 666b. Cf potwierdzić co czym.

potwierdzić co czym (1): Oni [oblężeni głogowianie] to vſłyſzawſzy oſadzili mury/ potwierdzili y obwárowáli dobrze gnoiem/ drzewem BielKron 351v.

b. O siłach militarnych [kogo] (2): trwáłá bitwá [Turków i Skanderbega] ſpolna długo. Skánderbeg gdzie widzał niedoſtátni vff ſwoy podfierdził go BielKron 256v.

potwierdzić kim (1): gdzie też widział [Skanderbeg] vff ſkłániáć ſie ábo vſtępowáć potwierdził ij ſwieżym ludem ktore od tego miał BielKron 256.

c. O człowieku oraz o częściach i funkcjach organizmu ludzkiego: dodać sił, uczynić zdrowszym, bardziej sprawnym; uleczyć (11): námázuią drudzy y grzbiet y paćierze wſzyſtki/ oleykiem różánym/ fiołkowym/ álbo którym inſzym/ nie máło potwiérdźi Oczko 28v.

potwierdzić kogo, co (5): LubPs X5v; BielKron 309; tóſz ten proch [z rogów jelenich] vczyni/ że głowę potwiérdźi/ káſzlów powśćiągnie Oczko 16v, 27; ArtKanc H6.

potwierdzić kogo (G a. A) (2): á ieſtem w wielkiej mdłoſći/ á rátunek winá ieſzcże by mię potwierdźił. HistRzym 112v; á iéſliby ieſzcze womit ták był vpórny/ że [...] tému lékárſtwu drógęby zátrudnił/ námázáć/ fomentowáć go [chorego]: á potym báńkę niemáłą w dołek ná żołądku poſtáwić/ á ták go potwiérdźiwſzy/ rózdźielnie mu wodę dáć pić/ áby żołądek powoli przymował Oczko 20.

potwierdzić czym (3): Dał mu [Bóg człowiekowi] obfitość oleiu [...] I chleb ktorym ma potwierdzić nędzny cżłowiek ſwe ciáło. LubPs X5v; nienáleźli iedno dwie becżce mąki takież iágieł/ kthorymi thylko chore potwierdzyli BielKron 309. Cf Zwrot.

W połączeniu szeregowym (1): gdyż wodá [ciepliczna] ſkórę łátwiéy zágrzeie/ rozpárzy/ otworzy/ wyśśie/ potwiérdźi/ y do popráwy prędzéy przywiedźie. Oczko 27.

Zwrot: »[kogo, czego] jedzenim potwierdzić« (1): Lánckoruńſki/ iechał w nocy oględowáć ludźie [tj. żołnierzy przed walką]/ kazawſzy wſzytkim koni y ſiebie iedzenim potwierdźić. BielKron 409v.
Przen (2):

potwierdzić kogo (G a. A) (1): mαko kriſtowa potwyerdzy myα. pocye oblycza kriſtowego vſdrow myα. BierRaj 20.

potwirdzić czego (po przeczeniu) kim (1): iż leżymy zráneni [!] á odárći [...] ná tey nędzney drodze ſwiátá tego/ á nic nam nie pomogł/ áni kápłan zakonu ſtárego [...]/ áni Lewitá zakonu nowego [...]/ by był ten s. Sámáritan pan náſz Iezus Kriſtus nie zálał á nie potwirdził duchem ſwym ſwiętym tych nędznych á ſmrodliwych ran náſzych RejPos 211v.

d. O uczuciach i przekonaniach, zwłaszcza religijnych: wzmocnić psychicznie, podnieść na duchu; umocnić w przekonaniu o czymś, przekonać o prawdziwości lub słuszności czegoś [w tym: kogo, co (53): A (33), A a. G (20)] (55): WróbŻołt 67/29; MurzHist N3v; MurzNT Luc 22/32; LubPs P5v, bbv; KrowObr 151v; Y nákarmił [anioł] Proroká bárzo zgłodniáłego/ y potwirdził myſl iego/ w imię Páná ſwego. RejWiz 156; Leop Rom 16/25; BibRadz 4.Esdr 12/8; Powtore gdy krol Syriyſki s krolem Sámáriyſkim obiegł Ieruzálem/ zlękł ſie Achás bárzo. Potwirdził go Izáiáſz/ y dawał mu dobrą radę. BielKron 88v; padlá przed nim proſząc zá mężem/ áby ſie ſnim miłośćiwie iáko pan krześćiáńſki obchodził. Ceſarz ią z wielką ććią przyiął y potwierdził/ puśćił tedy Kuͦrfierſtá wolno BielKron 229v, 15v, 196v, 463v; KochPs 185; ony ktorzy ſię grzechowi ſprzećiwili y ſtátecżnie trwáli/ [Bóg] ták obdárzył y potwierdził: iſz nigdy wiecżnie wiekom z gorſzyć ſię/ áni vtráćić ſwego ſzcżeśćia nie mogą. SkarŻyw 258; Nie w wodź nas w żadną pokuſę/ ále potwirdź káżdą duſzę/ byſmy ſię mocnie bronili/ według słowá twego żyli ArtKanc M19v; Przeyźrzy me głupſtwá [Panie]/ á potwierdź vfánie. GrabowSet Iv; [Boże] Pánieńſkiey cżyſtośći ſtrzeż/ małżeńſtwem złącżone/ W ſtátecżney wierze choway: potwierdz nieucżone GrabowSet P3v; Przetoż was proſzę ábyśćie miłość przećiwko niemu [= do niego, tj. grzesznika] potwierdźili. WujNT 2.Cor 2/8.

potwirdzić czego (3): RejWiz 96 cf W przen. Cf potwirdzić czego komu.

potwirdzić czego komu (2): A chcąc im [ludziom] ieſzcże więcey potwirdzić oney krewkiey odmiennośći cżłowicżeńſtwá ich/ iuż ſam pocżął ocżywiſcie iáwne znáki vkázowáć możnośći ſwoiey/ vmárłe krzeſząc/ chrome/ ſlepe trędowáte/ vzdrawiáiąc RejPos 81, 117.

potwierdzić kim, czym (15): Dać iem [dzieciom] bóg nie iednego oica miaſto ciebie/ będąć miały ktoby ié nauczał/ iako ciebie miały/ iedno ié ty ſwą ſtałością poćwierdź MurzHist N3v, C3; A práwye yeſt położona [dusza moja] yáko w yákyey mdłośći/ Potwyerdzże mye Pánye ſłowy twey boſkyey możnośći. LubPs aa5v, N4v; Nieodmiátay mię od oblicża twego [...]. Prżywroć mi rádość zbáwienia twego: á cżelnieyſſym duchem potwierdź mię. Leop Ps 50/14 [przekład tego samego tekstu LubPs, LatHar]; Názáiutrz Leſtko wezwawſzy rycerſtwá do ſiebie przepowiedział im widzenie ſwoie [św. Michała obiecującego zwycięstwo]/ ktorym vmyſł ich potwierdził/ puśćił ſie po nieprzyiaćieloch/ y pogonili ie BielKron 365; RejPos 21v, 81, 153, 244v; LatHar 165. Cf potwirdzić kim przeciw komu; »potwierdzić przykładem«.

potwirdzić kim przeciw komu (1): Przethoż ćię PAnie prośimy/ [...] potwirdź nas dźiśia Duchem świętym/ przećiw Szátánom przeklętym/ y ſługom iego. ArtKanc H16.

potwirdzić w kim (3): [Gdy będziesz strzegł powinności krześcijańskiej] Iużci będzie fortká [do zbawienia] záwżdy otworzona [...]. Tylko to w nas rácż potwirdzić wſzechmogący Pánie náſz á dopomagać nam tego z łáſki á miłoſierdzya ſwego ſwiętego RejAp 138; RejPos 21v, 154.

potwierdzić w czym (9): począł mu [Franciszkowi Spierze] duch panſki w ſercu iego rozważać i wielką go mocą odwodzić/ aby śię zbawićiela ſwego i prawdy iego nie przáł [...]/ ale żeby raczyi żywota ſwego [...] dlá pana/ i zbawięnia ſwoiego nielitowáł a ſtáłością ſwoią ty ktore przed tym nauczał/ w przyiętyi práwdźie poćwierdźił MurzHist C3, M2, Nv; námowili ią [Domicyllę] do tego/ iſz cżyſtość Chryſtuſowi chowáć [...] vmyśliłá. Y niemięſzkáiąc bieżeli do Klemenſa Papieżá [...]/ to iemu oznáymuiąc/ áby ią wtym poćwierdźił SkarŻyw 435; rácż potwierdźić nas [Panie]/ y wſzelkie ludźie pobożne w vcżynkách dobrych. LatHar 30. Cf »w wierze potwierdzić«.

potwierdzić w czym [= czym] (1): confirma in verbis tuis. Rozdrżemała ſie duſza moia przed tesknoſcią A to dla przedłużenia tich rzecży ktorichem żądał A pzreto [!] mię racż potwierdzić w ſlowiech twich (koment) To ieſt day mi trwałoſc w przykazaniu twoim. WróbŻołt 118/28.

W połączeniu szeregowym (1): Ale Pan Bog wſſelákiey łáſki [...] niewiele potraponych [!]/ vcżyni doſkonáłemi poćwierdzi/ y vmocni. Leop 1.Petr 5/10.

W charakterystycznych połączeniach: potwierdzić bracią (2), dziatki, ludzie, nieuczone, potrapione(-ych) (2), zwoleniki; potwierdzić duszę (każdą) (2), mdłe przyrodzenie człowiecze, miłość, myśl, niedostatek krewkiego człowieczeństwa, okrocieństwo, stałość, ufanie, umysł; potwierdzić Duchem (6), dziwem niepodobnym, słowy (2), stałością (2), widzenim swoim; potwierdzić w prawdzie, w uczynkach dobrych.

Zwroty: »potwierdzić przykładem« [szyk zmienny] (3): [Jezus do św. Piotra:] a ty niégdy nawrociwſſy ſie/ potwiérdzi bracią twoię/ przykladem twé pokuty/ aby nieroſpácżali w miloſci bożé. OpecŻyw 95v; MurzHist M2; KuczbKat 430.

»w wierze, wiarę, (z strony) wiary potwierdzić« [szyk zmienny] (4:2:2): wás zwoleniki moie/ cżaſu mé męki roſproſſoné zgromadzę/ ij w wierze ſwięté potwiérdzę OpecŻyw 98v; KromRozm II c4v; MurzHist M2v; OrzQuin O2; Coż owſzem ná nas przydzie w tych ſwowolnych żywociech náſzych/ ieſli ſobie nie znaydziemy łáſki á miłoſierdzia Páná tego/ áby nas oſwiećił w vznániu náſzym/ á potwirdził nam wiáry náſzey. RejPos 117, 154; KuczbKat 155; WujNT 1.Thess 3/2; [[Panie Jezu Chryste] Racz mnie w wierze pocwirdzic/ Y Diabłu ſie przeciwic. Krofej L3v].

Szeregi: »potwierdzić i napominać« (1): á poſłáliſmy Tymotheuſzá brátá náſzego/ [...] áby was potwierdźił y nápominał [ad confirmandos vos et exhortandos] z ſtrony wiáry wáſzey WujNT 1.Thess 3/2.

»potwirdzić i ucieszyć (a. pocieszyć)« [szyk 1:1] (2): OpecŻyw 167; [Uciekłszy przed Filistynami, Dawid] Szedł potym ná gorę puſzcżey Zyph/ tám przyſzedł Ionátá do niego/ pocieſzył go y potwierdził/ mowiąc: Ty będzyeſz krolem Izraelſkim BielKron 66v.

»potwirdzić a wspomoc (a. dopomagać)« [szyk 1:1] (2): RejAp 138; A racż [Boże] wſpomoc á potwirdzić niedoſtátek krewkiego cżłowiecżeńſtwá moiego: gdyż nigdy ſam ſobye áni pomoc áni żadney rády oprocż twey ſwięthey łáſki ni w cżym dáć nie mogę. RejPos 202v.

W przen (1): Y mnie tho [Pallas Atena] rozwodziłá nadobnemi ſłowy/ A práwie [= prawdziwie] potwirdziłá moiey ſmutney głowy. RejWiz 96.
Przen (2): [Panie Boże] Racży ią [winnicę, tj. wiernych] potwierdzić ktorą ſzcżepiła prawicza twoia na ſynie WróbŻołt 79/16.
Szereg: »potwirdzić a ubłogosławić« (1): A thák náſz miły á wſzechmogący Pánie/ rácż potwirdzić á vbłogoſłáwić ty dziſieyſze cżáſy náſze/ ábychmy cie zá tych nędznych żywotow ſwoich ták poznáć mogli/ iákobychmy ſie w tobie pzypátrzyli [!] Bogu Oycu twemu RejPos 336v.
e. O państwie i innych instytucjach społecznych [co] (3): [Bóg mówi do Dawida:] A gdy ſię dni twoie ſpełnią [...]/ wzbudzę potomká twego po tobie/ ktory będźie z ſynow twoich/ á Kroleſtwo twoie potwierdzę. BibRadz 1.Par 17/11; BielKron 283v.

potwierdzić czym (1): BielKron 283v cf W połączeniu szeregowym.

W połączeniu szeregowym (1): Tám [w Bazylei] ieſt známienite Kollegium/ to ieſt vcżenie wyzwolonych náuk/ ktore Eneas Silwius będąc iuż Papieżem założył/ fundował/ y przywileymi wiecżnemi pothwierdził. BielKron 283v.

f. O zjawiskach życia społecznego (4):

potwierdzić czego (1): KrowObr 21v cf Szereg.

potwierdzić co (2): On [Jozyjasz] ieſth zrządzon od Bogá ku pokućie ludziom/ y nioſl obrzydzenia niemiłośćiwośći/ y ſpráwiał ku pánu Bogu ſerce ſwoie/ á we dni grzechow/ potwierdził miłość Bożą [tj. do Boga]. Leop Eccli 49/3 [idem] AAA4v.

potwierdzić co a. czego (po przeczeniu) (1): Niezániedbał też Gedimin chwały Bogow ſwoich wvgruntowánym ſtołecznym mieśćie ſwoim potwierdzić StryjKron 400.

Szereg: »poprawić i potwierdzić« (1): Potym ieſztze lepiey tego [przepychu w kościele] popráwił/ y potwierdził wthory Páweł Papież/ kthory ſie takieſz w Koronę/ w Perły/ y w kámienie drogie vbrał KrowObr 27v.
2. Zatwierdzić, nadać moc obowiązującą (zwłaszcza prawną), usankcjonować, przedłużyć ważność czegoś (często – ponownie); confirmare Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat, JanPrzvw; sancire Mącz, JanPrzyw; affirmare HistAl; firmare, stabilire, statuere PolAnt; obsignare Mącz; confirmare tenendum observandumque JanStat; ratificare JanPrzyw [w tym: co (189)] (199): OpecŻyw 36v, 41v; RejRozpr A3v; [Ariusz uczył] ze by ludzie dla vczinkow ſwoich bily zbawieny á niedla vczinkow páná Ieſu Chriſta y męki iego/ á gdi miał błąd poczwierdzić/ przepuſcił nań pan bog gwałtowną nięmoc yż nagłą ſmieczią [!] vmarł. SeklKat F3v; KromRozm III P6, P8v; A Woyt [bierze zapłaty groszy] pięć/ to ieſt ieſli potwierdzą ich Sentencyą ná wyſzſzym Práwie. Abowiem ieſli nie potwierdzą/ thedy ſtronie ktora áppellowáłá ty pięć y dwádźieſćiá groſzy wracáią. GroicPorz bb3v; A ktoſz tedy naprzod ty Lámpy [zapalane w kościele] wymyſlił? Sábinianus Papieſz [...]. A potym Zácháryaſz Papieſz [...] do tych Lámp oleiu przydał/ y ty Lámpy potwierdził y zápalił. KrowObr 90v; tzwarty Vrban Papieſz/ ten Pſałterz potwierdził/ y wielkimi odpuſty obdárzył KrowObr 158, 24, 117v [3 r.], 134 [4 r.], 134v [2 r.], 135 [3 r.] (22); A ták teraz Krolu potwierdz tę ſentencyią [Scito]/ á każ nápiſáć wyrok: áby tho niebyło odmieniono co poſtánowiono ieſt od Medow y Perſow Leop Dan 6/16; BibRadz I 9a marg, Esth 9/32; [pisał Skanderbeg do Machometa:] Co też piſzeſz ábych ſtobą potwierdził przymierze/ to nie z práwego cżyniż ſercá/ iedno aby mię vłowił chytrośćiámi w ſiećiách ſwoich BielKron 254v, 59v, 111, 206, 222v, 231v, 376, 398; Obsignare testamenta, Teſtáment zapieczętowáć/ potwirdźić. Mącz 392d; iż on [Mesjasz] przyſzedł áby był owſzem ieſzcże potwirdził zakon Bogá Oycá ſwego RejPos 80; Bo ták ná śiodmym y ná oſmym Powſzechnym Synodźie (gdźie obrázow vżywánie iáwnie potwierdzono) dekret wydano: ktorzy chwálebne obrázy báłwánámi názywáią/ Heretykowie ſą/ przeklęći WujJud 45, 157v; BudBib Esth 9/32, Rom 15/8; SkarJedn 145, 198, 285, D4; Heretykowie/ nápiſali liſt żáłobny [tj. skargę] do Papieża Iuliuſzá/ wielkie potwarzy kłádąc ná Athánazego: y proſząc go/ áby ich potępienie nád nim potwierdził. SkarŻyw 391; ktory [książę pruski Albrecht] też wten czás Hołd Krolowi vczynił przez Poſły y przyſięgę potwierdził. StryjKron 763, 295 marg; Ty vſtáwy biſkupow Rzymſkich potwierdźili [kust: potwir[dzili]] niektore Koncylia NiemObr 149; ActReg 148; LatHar 551; WujNT 287; któré ſkazánié ma do ſądu odniéść/ á Sąd zá ſłuſznym dowodem ma ie potwiérdźić wedle zeznánia onégo vrzędu SarnStat 1163, 227, 258, 372, 397, 909 (12); [Ta wieś przedtym ku Piasecznu należała, aż potym Królowa JM stara dobrej pamięci dała tę wieś p. Puczkowi, a Król JM podwierdzić raczył. LustrMaz I 43].

potwierdzić czego (19): MetrKor 61/224; W Teſtámenćie thákże w nowym Syn tego [świętego małżeństwa] potwierdźił/ Kryſtus miły kiedy w Chanie ná weſelu ſam był MrowPieś A4v; GliczKsiąż B3; LubPs X6v; BibRadz Num 30/15, Eccli 44/21; RejPos 42, 151, 270v; BudBib Eccli 44/21; [na synodzie w Konstancji postanowiono] áby Concilium Papieżá ſądźić/ y karáć mogło/ tegoż potym w Bázyleiey ná ſynodźie potwirdzono/ gdy Eugeniuſzá Papieżá dla iego niezbożnośći/ Papieſtwá odſądzono NiemObr 176; ArtKanc N12; ActReg 168; SarnStat 20, 227. Cf potwirdzić czego czym przed czym; Ze zdaniem dopełnieniowym; »praw potwierdzić«.

potwirdzić czego czym przed kim (1): A ktemu ieſzcże Pan/ [...] chcąc vtwirdzić tę wiárę náſzę/ w ktorey nas tu odeydź á zoſtáwić miał po w niebo wſtąpienin [!] ſwoim/ potwirdził tego pewnym á nieomylnym tym znákiem Boſtwá á możnośći ſwey/ Przed wielkim zebrániem ludu rozlicżnego/ iż to iſtotna á nieomylna obietnicá ieſt iego/ y ſwiętych Prorokow iego RejPos 222.

potwierdzić co a. czego (8): HistAl G5; Doſwiadcżał Bog w ofiarowaniu Izaáká/ wiary y poſłuſſenſtwa Abrahamowego: ále offiárowánia zábronił/ y obietnice [łaski danej z okazji wcześniej zawartego przymierza] potwirdził Leop Gen 22 arg; VRban wtory [...]. Vſtáwił Synod ná biſkupy/ ná ktorym potwirdził klątwy Grzegorzá Papieżá przećiw Gilbertowi y Henrykowi BielKron 177v, 183v; WujJud 195; Acż tego przełożeńſtwá Biſkupá Cárogrockiego/ nigdy Dámáſus Papież y inni poćwierdzić niechćieli SkarJedn 115,177; LatHar 513.

potwierdzić kogo (A) [= regułę zakonną przyjętą przez kogoś]: w Luſytániey nowi Mniſzy naſtáli/ ktorzy ſie Rycerzmi Kryſtuſowymi przezwáli/ kthore dwudzieſty y wtory Ian Papieſz potwierdził KrowObr 136v; BielKron 183v.

potwierdzić komu (20): Do tego to Papieża ſwięta Brygidá Szwecka kſiężná przyiecháłá/ áby iey potwirdził regułę ktorą oná wynalázłá byłá. BielKron 186v; RejPos 151; BielSat I4v; BudBib Eccli 44/23; StryjKron 215, 220, 295; BielSjem 14; ale go [posłowie króla] też proſili abi im niektore Artikuli i Condicije odnich podane poczwierdzil PaprUp C3; ActReg 168; SarnStat 1155. Cf Zwroty.

potwierdzić przez kogo, przez co (5): á przez trzećiego poſłá Ceſarz ty rzecży potwierdźił. BielKron 416; RejPos 151, 270v; WerGośc 266; byſmy przez náſzé nowé Liſty Zapiſy/ álbo Przywileie Przodków náſzych z przymierzenia potwiérdźili SarnStat 997.

potwierdzić czym (27): LibLeg 11/159; Diar 60; GliczKsiąż B3; OrzQuin B2v; Y ſtworzył [Bóg] Ewę s kośći iego [Adama]/ á dał ią w towárziſtwo iemu/ á potwirdził to ſłowy ſwemi: Iż ći dwá będą iáko ciáło iedno. RejPos 42; WujJud 195; POniewaſz wy oboie/ dla tegośćie tu ſtánęli/ ábyśćie święte Małżeńſtwo miedzy ſobą domá pozwolone/ teraz potwierdzieli Kośćiołá świętego przeżegnániem KarnNap F2; SkarŻyw 71; SarnStat 1148. Cf potwirdzić czego czym przed kim; Zwroty; W przen.

potwierdzić w czym [= w jakim zakresie, co do czego] (3): ZapWar 1550 nr 2665; Ktory to Przywiley we wſzyſtkich punktćiech/ condiciách/ rozdźiałách/ y ártykułach [...] zá rádą y wolą Pánów y Poſłów wſzytkich tu zgromádzonych vmyśliliſmy potwiérdźić/ y potwiérdzamy ná wieczné czáſy. SarnStat 915, 942.

potwierdzić gdzie [= w tekście] [w tym: w czym (5), na czym i w czym (1)] (6): MrowPieś A4v; iż tego [tj. obietnicy zesłania Mesjasza] był ieſzcże potwirdził przez onego Ezáiaſzá mocnego Proroka ſwego w onym poſelſtwie ktore był wſkázáć racżył do Acházá RejPos 270v, 151; przywiley z Bułą złotą Fridericá wtorego Ceſárzá pilnie chowáli/ y vkázowáli/ w ktorym im potwierdźił dzierżawę Kulmienſkiey Zięmie s Pomorſką nádánie StryjKron 295; WerGośc 266; ArtKanc N12.

cum A cum inf „być” kim (1): Ceſarz posławſzy po onego młodzieniaſzká/ potwierdził go być źięćiem ſwym HistRzym 134v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to(ż) (4), tego (1); iż (5), aby (1)] (6): BibRadz Eccli 44/23; BielKron [3322]; Acż máłe dzyatki/ ktore ſą krześćiáńſkich rodzicow porodzone iuż wnet ſą ná łaſce Páńſkiey/ gdyż ſam to vſty ſwemi potwirdźić racżył/ iż tákich ieſt kroleſtwo niebieſkie. RejPos 153, 85; Toſz potwierdził [Bóg] Izaakowi dla Abráhámá oycá iego/ iſz wſzyſcy ludzie mieli być błogosláwieńſtwem dárowani BudBib Eccli 44/23, 1.Mach 7/15.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego w zdaniu nadrzędnym (1): A tám pod przyśięgą wſzyſtek zwyczay przez nie podány/ Król IegoM. Káźimiérz/ ze wſzyſtką Rádą [...] ná wieczné czáſy áby był chowan potwiérdźili. SarnStat 371.

W połączeniach szeregowych (10): Krzyżakow Regułá we Włoſzech ſię zátzełá/ ktorą trzeći Innocencyus Papieſz pochwalił/ poſwięćił/ y potwierdził. KrowObr 135, 136, 136v, 165v; yż ia nigdy niebył przećiw temu/ áby ſłowo Páńſkie niebyło przepowiádano káżdemu/ według Apoſtolſkiey vſtháwy y wykłádácżow/ ktore kośćioł krześćiáńſki przyiął/ potwierdził y trzyma/ od wiele ſet lat. BielKron 219v; WujNT 309; ábyſmy [...] Przywiléy kośćiołowi Gniéźnieńſkiému przynależący/ przez Máieſtat królewſki Oycá náſzégo dány/ y pozwolony przypiſáć/ y odnowić/ y potwiérdźić raczyli SarnStat 170, 13, 20, 952.

W połączeniu tautologicznym: »potwierdzając potwierdzić« (1): Ták mowi Iehowá [...] wy/ y żony wáſze/ y mowiliśćie [...] mowiąc. Cżyniąc vcżyniemy obietnice náſze/ ktorechmy obiecáli/ żebychmy kádzili krolowey niebieſkiey [tj. bogini Asztarte]/ y ábychmy iey zalewki zálewáli [tj. składali ofiary płynne]/ potwierdzáiąc potwierdzićie [confirmando confirmastis] obietnice wáſze/ á cżyniąc vcżynićie obietnice wáſze. BudBib Ier 44/25.

W przeciwstawieniu: »(s)kazić ... potwierdzić« (2): BielKron 464; Dźieśięćioro przykazánie [...] vſtáć nigdy niemoże/ álechmy gi powinni pełnić. Bo tego Pan nie przyſzedł káźić/ ále gi owſzem potwirdźił. WujJud 78.

W charakterystycznych połączeniach: potwierdzić artykuły (3), daniny, darowania (2), dekret(y) (4), donacyją, dostąpienie krolestwa, herb, kondycyje (2), list(y) [= dokument(y)] (7), obietnice(-ę) (4), poselstwo [= sprawę, z którą przybyli posłowie], postanowienie, pozwolenie, prerogatywy, przedania, przełożeństwa, przymierze (6), przyjaźń, przysięgę(-ąg) (3), przywileje (12), radę, sentencyją [= orzeczenie, wyrok] (3), sentencyją [= maksymę], skazanie (skaźń) [= wyrok] (2), sprawę [= działanie, decyzję] [czyją] (2), statut(a, -y) (4), swobody (5), ślubow, testament, ugodę (2), umowę (2), ustawy(-e) (3), wiarę [= wiarygodność], wolności (6), wysady, zapisy, zgodę, złączenie [= przymierze], zwierzchność [czyją], zwyczaj(e) (4); [w odniesieniu do spraw kościoła i religii:] potwierdzić błąd (błędy) (4), chrzest, czczenie obrazow świętych (relikwij) (2), czczenie i wzywanie świętych, dziesięcioro przykazanie, kacerstwo, klątwy, kości umarłych ludzi całowanie, lampy, litaniją, małżeństwo (3), mszą, naukę (2), obrazy (obrazow używanie) (2), odzienia naśmiewanego i maszkarnego [= szat liturgicznych], pisania [czyje] [= Ewangelię], pisma (2), post, poświęcenie dziewictwa Chrystusowi, potępienie [czyje nad kim], proroctwo, psałterz, regułę (20), statut Pański [= nakazy i przepisy religijne], śluby i chowania panieńskiej czystości, święto, Wianek Panny Maryjej (Pański) [= rodzaj modlitw] (2); potwierdzić cudy, dekretem (2), listy, męczeństwem, przeżegnaniem Kościoła, przywilejem, słowy (2), świadectwem [czyim].

Zwroty: »potwirdzić mocnie« (1): iż Bog Ociec od wiekow zácżął w Boſtwie ſwoim Syná ſwoiego/ cżego potwirdził mocnie/ y przez Proroki/ y właſnemi vſty ſwoiemi/ przodkom náſzym/ ná wielu mieyſcách/ y w nieomylnych obietnicach ſwoich/ iż z nim był przed wſzytkimi wieki RejPos 151.

»(jako) pieczęcią(-ami) potwierdzić« (3): ktorą [ziemię pruską wedle skarżących Krzyżaków] polacy trzymaią z nadętego ſerca zá wielkiemi kondycyámi y ſwemi liſty y piecżęćiámi potwierdźiwſzy BielKron [3322]; WujNT 313 marg; SarnStat 249.

»[komu] podpisem ręki potwierdzić« (1): przywiedli ná to pánowie Polſcy Krolá/ iż im tę obietnicę zapiſem ſwym z pieczęcią/ y podpiſem ręki potwierdzić muſiał StryjKron 617.

»prawo(-a), praw potwierdzić« [w tym: komu (5)] = sancire leges Mącz; iura confirmare JanStat; sancire iura JanPrzyw [szyk zmienny] (13:2): BielŻyw 27; MetrKor 61/224 [2 r.]; Diar 60; BibRadz I 186a marg; BielKron 108v; Sancire leges. Práwá vczynić y potwierdźyć. Mącz 366d; BielSat I4v; Ten [Kazimierz Sprawiedliwy] popráwił koſciołow/ kſiężey práwá mocne/ Potwirdził y wypráwił od Papieżá wiecżne. PaprPan Ee; BielSjem 14; SarnStat 908, 941, 1102 marg, 1148, 1180.

»przysięgą, pod przysięgą, z przysięgą potwierdzić« [w tym: komu (5)] = iureiurando sancire Mącz, JanPrzyw; iuramento affirmare HistAl; in iuramento statuere, iurare PolAnt; iureiurando confirmare Modrz; confirmare cum sacramento iuramenti a. sub iuramento JanStat [szyk zmienny] (9:2:1): BielŻyw 27; Kthorim [zabójcom Dariusza] Alexander odpowiedział [...]/ wáſze obiáwienie [= ujawnienie się] żadnym obycżáiem by nie mogło być/ ieſlibych tego był przyſięgą nie pothwirdził HistAl G5; LubPs X6v; BibRadz Eccli 44/21; [Machomet do Skanderbega] Przeto ćie proſzę chćiewá to przymierze trzymáć ſtátecżnie á potwierdzić przyſięgámi BielKron 254; Mącz 366d; BudBib Eccli 44/21, 1.Mach 7/15; ModrzBaz 103; wſzytkié práwá/ Przywileie/ Wolnośći/ prȩrogátiwy/ przez Oycá náſzégo im dáné/ pozwoloné potwiérdźiliſmy z przyśięgą náſzą ná ſczęśliwéy Koronáciiéy náſzéy vczynioną SarnStat 908, 371, 941.

»potwierdzić na wieczne czasy, na wieczność« [w formule charakterystycznej dla dokumentów urzędowych] = confirmare perpetuo tenendum observandumque JanStat (3:1): Czo iego Kroliewſka Miłoścz [...] racz⟨ił tho⟩ s Raddami swemi poczwierdzicz na wieczne czasy ListRzeź w. 56; [Ligurgus] Wielką cżeſć kazał cżynić niebogatim albo mocnym, ale ſtarim ludziem á pocżeſnym. [...] Potim wſzitko miaſto zawiązał aby mu te prawa przyſięgą potwirdzili na wiecżnoſć BielŻyw 27; SarnStat 915, 967.

»zapisem potwierdzić« (2): inſze Xiążętá Ruſkie/ pochwalili rádę Iaropełkowę/ [...] nád to wiárę [= wierność] ſwoię y ſtáteczność ieden drugiemu zapiſámi potwirdźili. StryjKron 215, 617.

Szeregi: »nadać i potwierdzić« (1): Tákże Bolesław Krzywouſty [...] dzielnośćią proſtego żołnierzá wybáwiony/ ktorego potym hoynie [...] opátrzył y vpriuileiował/ y Herb Nowinę kotłowe vcho z krzyżem na Sláchectwo nádał/ y potomkom potwierdził. StryjKron 220.

»odnowić i potwierdzić« (1): y prośili pokornie/ áby ten przywiléy náſzą Królewſką pieczęćią raczyliſmy odnowić y potwiérdźić [innovare et conflrmare JanStat 1116] SarnStat 249. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pochwalić i potwierdzić« [szyk 3:1] (4): Ale to [szaty liturgiczne] wam naprzod wymyſlił dla pychy ſſtzepan Papieſz: A ponim záſię Sylweſter Papieſz drugi potwierdził/ y po chwalił [!]. KrowObr 107, 134, 135v; SkarJedn 285. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»poprzysiąc i potwierdzić« (1): Práwá, Wolnośći, Artykułów Henrykowych, y co do correctury Praw y wolnośći należy dotrzymać y wypełnić: A to wſzyſtko záraz ſkoro wyśiędźie z morzá ná brzég, ma [król Zygmunt III] poprzyśiądz y potwiérdźić SarnStat 109.

»potwierdzić i postanowić« (1): Izali ná goleniu Brody należy/ iedność y miłość bráterſka [...]? Vkaſz s piſmá Swiętego/ y dowiedz tego? [...] A gdyſz tego pokázáć niemożeſz/ muſzę ia tedy tobie pokázáć/ ktory to Papieſz naprzod potwierdził/ y iáko ſwiętą rzetz poſtánowił. KrowObr 119v.

»potwierdzić i poświęcić« (1): ktorą Regułę ſſoſty Alexánder Papieſz [...] potwierdził y poſwięćił. KrowObr 137. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»przyjąć i (a) potwierdzić« [szyk 4:1] (5): PatKaz II 59; á iuż teraz piſzcie práwá iákie ſobie chcecie wymyſlić/ námowimy Senat tákież Pátrycyuſy iż ie prziymą á potwirdzą. BielKron 108v; Legem suadere, Státut wnieść y ſtáráć ſie aby yi prziyęto y potwierdzono. Mącz 424b; WujJud 39; LatHar 172. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»spełnić i potwierdzić« (1): wſzakże pod tymi kondiciámi/ áby mu wolno było do Zamku Moſkiewſkiego [...] zbroyno wiecháć [...]. Co gdy wſzyſtko Moſkiewſki ſpełnił y potwierdził/ [...] wiechał [Olgierd] w Zamek Moſkiewſki dobrowolnie otworzony StryjKron 421.

»potwierdzić i (a) trzymać« [szyk 1:1] (2): BielKron 254; ábyśćie przy tym mocno ſtali/ co wam o Bogu y o wierze chrześćijáńſkiey podáli [...] kápłani wáſzy Biſkupi wáſzy/ co potwirdźili y trzymáli Krolowie y Kſiążętá wáſzy ReszPrz 107. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»uchwalić i potwierdzić« (1): Táka byłá vgodá y poſtánowienie miedzy Konradem Xiążęciem Mázowieckim y przerzeczonymi Brácią Krzyżakámi [...]/ co też Grzegorz dziewiąty Papież Rzymſki vchwalił y potwierdźił StryjKron 295.

»potwierdzić i (a) umocnić« = et stabilire et stabilire PolAnt; roborare, confirmare et ratificare JanPrzyw [szyk 2:1] (3): ieſliby milcząc odedniá do dniá nie bronił iey tego [mąż żonie ślubowanego postu]/ tedy onych wſzytkich iey ſlubow y przyſiąg potwierdźił á vmocnił ie BibRadz Num 30/15; WujNT 73; SarnStat 942. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»poćwierdzić a upewnić« (1): prosiemy [...], abyś WKM ni ku czemu takowemu nas cisnąć nie raczył, co nie jest prawem pospolitem obwarowano, [...] ktoreś nam teste Deo poćwierdzić a upewnić raczył. Diar 60. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»warować i potwierdzić« (1): gdy na Séymie Wálnym Krákowſkim [...] obywátele źiem Mázoweckich [...] zwyczáie Koronné [...] prziymowáli: dokłádáli tego/ że mieli niektóré ſwoie zwyczáie [...]. Iákóż y my ze wſzemi ſtany ná ten czás wárowáliſmy im ie/ y potwiérdźili. SarnStat 1155.

»potwierdzić i wprowadzić« (2): Tę potym Mſzą Láćińſką Agáto Papieſz potwierdził/ y do kośćiołá ſwiętego [...] wprowádził. KrowObr 198v, 231v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»potwierdzić i w mocy zostawić« (1): [mistrz pruski mówi:] Poſeł Krolá Polſkiego/ ácż tu odporny ſpiſek vkazał/ ále niedowiodł. Rozbieráli potym thę rzecż długo/ ći ktorzy náthym śiedzieli/ y potwierdzili pyrwſzy dekret wywołánia/ y wmocy y zoſtáwili BielKron 232v.

W przen (4):
Zwrot: »potwirdzić usty sw(oj)emi (a. własnemi)« [szyk zmienny] (4): á kto miecżem zábija/ nieomylnie też miecżem zábit będzie. Táć ſentencia nieomylnie ieſt ná wielu mieyſcach piſmá ſwiętego wſzemu ſwiáthu obwołaná/ y ſam ią Pan vſty ſwemi ſwiętemi wielekroć potwirdził RejAp 109; RejPos 85, 151, 153.
Przen [czym] (1):
Szereg: »postanowić i potwierdzić« (1): [ten jest prawdziwym biskupem] Ktory nie to tzyni/ y nie tego vtzy/ co ludzie poſtánowili/ ále thego/ co ſam Syn Boży Miſtrz nawyſſſzy poſtánowił/ y krwią ſwoią ſwiętą potwierdził. KrowObr 126v.
a. Mianować na jakieś stanowisko lub zatwierdzić mianowanie dokonane przez kogoś innego [kogo: A (1), G a. A (13)] (14): BielKron 378v; áby ná potym żáden być nie mogł Ceſárzem/ ktoregoby Papież Rzymſki nie potwierdźił. NiemObr 170, 134.

potwierdzić komu (1): nie chćiał im [papież wrocławianom] biſkupá [narodowości czeskiej] pothwierdźić/ áni rozgrzeſzyć/ áż mu położyli y dáli duchowni Wrocſłáwſcy trzydzieśći y trzy tyſięcy złotych cżerwonych. BielKron 378v.

potwierdzić na co (5): pánowie wielkiey Polſki [...] chćieli mieć zá krolá á páná ſwego Henryká Kſiążę Głogowſkie [...]. Ale inni pánowie z rycerſtwem [...] Lokietká dawno wybránego ná Kroleſtwo potwierdzili BielKron 369, 74, 236, 254; StryjKron 427.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego w zdaniu nadrzędnym (1): Y poznał Dawid że go Pan Bog potwierdził áby był Królem Iſráelſkim Leop 2.Reg 5/12.

W połączeniu szeregowym (1): Aż nákoniec Lew Papież Kárłá Wielkiego krolá Fráncuſkiego mocno ná tey ſtolicy vſádził/ obwołał/ pomázał/ y potwirdził RejAp 113.

[Zwrot: »potwierdzić na miestce [czyje]«: To gdi powiedział potwierdzili ſą inni kapłani Ieſuſa na mieſtce przez ſmierć zeſzłego kapłana/ á kapłanem go vſtanowili. EpistSam F5v.]
Szeregi: »naznaczyć i potwierdzić« (1): á tám w Wyſzegrodzie [Kazimierz Wielki] ná Kroleſtwo Polſkie Ludowiká [...] Krolewicá Węgierſkiego imo dwu inſzych Brátow náznáczył/ y potwierdził zá przyzwolenim Pánow Polſkich. StryjKron 427.

»pomazać i potwirdzić« (1): powołał [Dawid] wſzytkich przełożonych y poſpolitych/ kápłanow y ſwieckich/ przed ktorymi powthore kazał pomázáć y potwirdzić Sálomoná ná kroleſtwo przed wſzytkimi BielKron 74.

»przełożyć i potwierdzić« (1): [Arcybiskup do Skanderbega:] A gdy napierwey Papież przyćiągnie do Dyráchium/ ćiebie ná kroleſtwo Albáńſkie przełoży y potwierdzi BielKron 254.

Przen (3):

potwierdzić komu [„sobie”] (2): Sthań ſie ręka twoia nad mężem prawice twey/ y nad ſynem cżłowiecżym [tj. Jezusem] kthoregos ſobie potwierdził. WróbŻołt 79/18, 79/16.

Zwrot: »jako pieczęcią potwierdzić [za kogo]« (1): ktory [żywot wieczny] wam da Syn człowieczy. Abowiem tego Oćiec Bog zápieczętował (marg) to ieſt ſwym świádectwem, iáko pieczęćią potwierdził zá ſyná ſwego. (-) WujNT Ioann 6/27.
3. Orzec, wykazać, udowodnić, poświadczyć prawdziwość lub słuszność czegoś; uwiarygodnić, przyznać komuś rację; confirmare Mącz, Modrz, JanStat; statuere Vulg; loqui PolAnt; laudare Mącz; firmare JanStat (82):

potwierdzić czego (44): BibRadz I 363d marg; kazał ią [Bóg żonę] [...] ták miłowáć iáko właſne ciáło ſwoie. Cżego y Páweł s. potwirdził piſząc do Ephezow: Iż kto miłuie żonę ſwoię/ ſam ſiebie miłuie RejPos 43; A gdy był krzcżon Pan náſz w Iordanie [...] tam w oſobie gołębicżey Duch s. okázáć ſie iuż iáwnie nád nim racżył/ y możność Boſtwá iego/ y tákież możność Boſtwá ſwoiego. Gdzye tego głos z niebá potwirdził ktory był ſłyſzan: Iż to ieſt ſyn moy miły/ tego chcę ábyſcie ſłucháli. RejPos 142, 57, 180, 265v; SkarŻyw 374; ArtKanc O4; Phil D, I, S3; PowodPr 30; SkarKaz 417b; VotSzl A4. Cf potwierdzić czego z czego; czego komu; Ze zdaniem, Zwroty, W przen.

potwierdzić czego z czego [= na jakiej podstawie] (1): NiemObr 105 cf »podeprzeć i potwierdzić«.

potwierdzić czego komu (6): A łotrowie cżártowie więc im [czyniącym czary] pochlebiáią. Aby im oney wiáry lepiey potwirdzili/ Aby ſwym cżárom więcey/ niż Pánu wierzyli. RejWiz 150; GórnDworz Ff6; RejPos 75v, 153v, 157, 180.

potwierdzić co (36): [Sybilla] uſrzala wobloku panną ſzdzyeczyąthkyem/ ktoraſch to yey fygura y uydzenye pothwyerdzyla proroczkye ſkryte fygury PatKaz II 58v, 58v; LibLeg 11/25v; Wſſyſtcy nyewyerni około piſmá ſye obyeráyą/ á fáłſſywye ye przywodzą [...]/ iżby błąd/ ktorego ſye raz nápili/ potfirdźili. KromRozm I M2v; MurzHist S4v; KromRozm II o4; Leop Bar 2/24; Pothym Ian z Leydaná [...] złożył Kinperdolingá [lege: Kniperdolinga] z rádzieſtwá/ dał mu w rękę miecż y vcżynił go Kátem/ áby tym lepiey iego proroctwo potwierdził/ yż ſłożył moczarze z vrzędu/ á dał im ná niżſze mieyſce/ to ieſt kátoſtwo BielKron 214v; Mącz 186b, 482d; SkarJedn 88; SkarŻyw 87, 536; A Kniáź Conſtantin z Litwą tym ſmieley náciera/ Wołáiąc hey w kim miłość ieſt oyczyzny ſzczera/ Teraz ią niech okaże/ teraz sławę ſwoię/ Potwierdź/ kożdy StryjKron 732; iż kośćioł/ to ieſt przełożeni kośćielni/ á zwłaſzczá namiáſtek Piotrá S. máią moc potwierdzić Ewángelią y piſmo ś. to ieſt/ deklárowáć ktora ieſt práwa Ewángelia/ y ktore práwe piſmo S. WujNT 655; SarnStat 408. Cf potwierdzić co kim; Ze zdaniem, Zwroty.

potwierdzić co kim [= tekstami czyjegoś autorstwa] (1): powiedaćie/ Iż ſwięty Iákub Apoſtoł [...] pierwſzą Mſzą tzytał/ álbo ſpiewał w Ieruzá⟨lem.⟩ A ponim zaſię Piotr Swięthy w Antyochiey [...]/ iáko Durándus wáſz ⟨pisze.⟩ Ieſli to tak ⟨...⟩ dowiedzćieſz tego y potwierdzćieſz to/ nie Duran⟨du⟩ſem/ ále ſlowem Bożym. Vkaſz gdzie o[t]ym nápiſał ktory Apoſtoł KrowObr 194v.

potwierdzić czego a. co (3): Ieſli tak ieſt iáko ty tu powiedaſz s twego rozumu właſnego: A tzemużeś thego piſmem ſwiętym niepotwierdził? KrowObr 214v; SkarŻyw 364; LatHar 390.

potwierdzić kim (2): Coć nam Bog wiecżny zaślubił/ Duchem ſwym tego potwierdził toć nam ſpełni záiſte ArtKanc O4; Gdy kupiec z Cyrográphá czego pozyczy: á ieſli, tedy świádkámi potwiérdzi. SarnStat 692.

potwierdzić czym (42): yakosz to poſſel ten ktorj teras niedawno v nas od tego to sedziaka bil lyſti Czeſſarskymy [...] potwierdzyl LibLeg 11/25v; MurzHist S4v; KrowObr 214v; BibRadz I 363d marg; bo to miſtrzowie powiedzieli/ á to piſmy potwierdzili/ że w ſerce cżłowieká mądrego nie wnidzie nic ſmutnego HistRzym 23v; RejPos 335; KuczbKat 175; SMierćią tęgo [!] przesławnego męcżeńniká Chryſtuſowego [tj. św. Piotra]/ iáko piſze ś. Antoninus/ więcey niſzli za iego żywotá/ Heretykow twárdość ſercá ſwego ſkruſzyło/ gdy widzieli iáko oney náuki/ ktorą przećiw fáłſzom ich ſtáwił/ cżyſtym y świętym żywotem/ mężną śmierćią/ y hoynym krwie rozlanim/ dla prawdy Chryſtuſowey poćwierdził. SkarŻyw 374, 87; cżemu ieſli wiáry dáć nie chceſz/ potwirdzę thego y włożenim drugiey lewey ręki w ogień. Phil D; LatHar 390; á ieſliby [współwinni] w tákowym zeznániu [że oskarżony bił fałszywą monetę] trwáli/ y śmierćią to potwiérdźili/ tedy tákowy ná gárdle ma bydź karan SarnStat 408; PowodPr 30; dźiśieyſzy miſtrzowie nowi/ Kálwinowie/ Lutrowie/ Nowochrzczeńcy/ winni vkázáć cudá y iemi náuki ſwoiey potwierdźić. SkarKaz 417b; [Krofej G5v]. Cf Zwroty; W przen.

potwirdzić gdzie [= w tekście] [w tym: u kogo (2), w czym (2)] (4): błogoſláwyony ten/ ktory będźye yadł chleb w kroleſtwye Bożym [Luc 14/15]. Ktore ſlowá ácz żyd mowił/ ále ich pan Kryſtus nye ſtrofował/ y owſſem ná drugim myeyſcu v tegoż Ewányeliſty [Luc 22/29-30] tę dumę potfirdźił KromRozm II o4; RejPos 180; RejZwierc 197v; Coż záſię ieſth więtſzego do podziwienia y pochwały/ iáko miłość Oycżyzny nád ſámego ſiebie miłość przekłádáć? Cżego y Kato ſtárſzy pothwirdził w ſwoiey powieśći Phil I.

cum A cum inf „być” [w tym: czym (1), wyrażenie przyimkowe (1)] (2): BiałKat 276; po długich ſwarach y queſtiach nie mogąc ſie o iáycá y o ptaki [które było pierwsze] zgodzić/ potwierdzili/ ſwiát y wſzelkie ſtworzenia/ być bez początku/ y wieczno trwáły. StryjKron 1.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: tego (5), to(ż) (5); iż, że (10), zaimek względny (1)] (11): RejAp 124v; HistRzym 23v; Przetho y dla vſzcżknienia/ y dla pochwalenia/ foremny tho ſpoſob ieſt zátrefnowánia/ kiedi cżłowiek przyznawſzy ono/ y potwirdziwſzy czo kto powiedział/ inácżey wyłoży/ niż on rozumiał ktho rzekł. GórnDworz Q5v, Ff6; Ták iáko potym y Ian ſwięty Ewányeliſtá potwirdził tego: Iż ktorzyżkolwiek przyięli iego/ tym wſzytkim dopuśćił/ y tę im moc dał/ áby ſie zwáli ſynmi Bożymi. RejPos 298, 153v, 234v; gdyż y Apoſtoł potym toż potwierdźił/ iż Miłość ieſt ſkońcżenim Przykazánia y zupełnośćią Zakonu KuczbKat 4; ZapKościer 1581/22v; iż Páſterz to/ że owcę z innémi do wśi przypędźił/ przyśięgą ma potwiérdźić. SarnStat 667, 670.

W przeciwstawieniu: »poćwierdzić ... borzyć« (1): gdy było po mſzy/ [Franciszek Spiera] ſtanął na okázałym mieścu/ gdźie byli ci ktore przedtem vczył [...]. Przed ktoremito wſzyſtkięmi odprzyśiąkłſię tego wſzyſkiégo czego przed tem nauczáł a on [errata zmienia: ono] wſzyſtko iako nájwięſzą práwdę zalécił i poćwierdźił/ co przes kilka lat piſmem świętem [...] borzył MurzHist D2.

W charakterystycznych połączeniach: potwierdzić błąd, dumę [= przekonanie], Ewanieliją, kłamstwa (G), kopce, mniemania swego (mniemanie) (2), nauki (2), Pismo Święte, pomocnej rzeczy [= dodatkowego dowodu w sądzie], pisanie [czyje] [= Ewangelię] (2), powieść (powieści [czyich]) [= opowieść(-ci)] (3), prawa, proroctwo [czyje], przyczyny, przymowkę, przysięgę, rzecz swą, (prorockie) skryte figury (2), sławę swoję, słowa [czyje], wiary (tajemnice wiary) (2), znaki; potwierdzić cudem (cudami) (2), czystym i świętym żywotem, dziwy a niepodobnemi znaki, historyją, jasnymi dekrety, krwie rozlanim, listy, Pismem Świętym (dostatkiem Pisma) (3), pismy, podobieństwem [= porównaniem], przypowieścią, sumnieniem swym, (mężną) śmiercią (2), świadectwem Ojcow Świętych, świadkami, włożenim ręki w ogień; potwirdzić pod figurą [czyją]; potwirdzić w swojej powieści; potwirdzić mowiąc (4), pisząc, powiedając; poćwierdzić jeszcze więcej, lepiej (2).

Zwroty: »mocno (a. mocnie) potwirdzić« [w tym: czego (3), czym (1)] [szyk zmienny] (5): Bo thu pátrzay iáko tho mocno ći ludzye co naprzednieyſzy ná ten cżás w náukach zakonnych [...] potwirdzili: iż tho ieſt rzecż cżłowiekowi nigdy niepodobna grzechy odpuſzcżáć RejPos 234v, 78, 221v; w ktorym [wyznaniu wiary] wyznawamy/ Iż thu [w Eucharystii] nie ma to ciáło [tj. Chrystus żywy] sſtępić/ áż ſądzić żywych y vmárłych. Cżego y v Máttheuſzá vſty ſwemi mocno potwirdzić racżył RejZwierc 197v, 197v.

»(jako) prawdy (G), prawdę potwierdzić« [szyk zmienny] (2:2): MurzHist D2; Y kazáli przed ſię ſtánąć Zuzánnie cnotliwey/ Chcąc potwirdzić kłamſtwá ſwego/ iáko prawdy żywey. KochZuz A4; iż wſzytko iáwnie á iaſnie ſłyſzą z vſt moich/ iáwnie wiedzą y ſłyſzą iżem tey prawdy ſwey potwirdził dziwy á niepodobnemi znáki Boſtwá ſwego/ á wżdy nie wierzą prawdzie moiey RejPos 335; Tym obycżáiem przywiedźieni Oycowie y Stárſzy náſzy/ ná onym wielkim Láteráńſkim y Florentſkim Zebrániu/ ártykułu tego prawdę potwierdźili iáſnymi Dekrety KuczbKat 175.

»potwierdzić przykładem(-y)« [w tym: co (2), czego (1)] (3): Tę iego powieśc pocwierdźił Biſkup [...] przykładem świętego Pawła/ ktory śię chciáł ſtym ciałém roſſtac a s Chriſtuſem być MurzHist S4; RejPos 81v; Phil B2.

»przysięgą potwierdzić« [w tym: czego (8), co (5)] = iureiurando confirmare Modrz; iuramento firmare a. confirmare JanStat [szyk zmienny] (13): GroicPorz q3v, x2v; Gdy tho wyrzekł Máchomet/ wſzytcy záwołali ſtań ſie ſtań ſie/ iáko ſłyſzymy záchowamy wiárę y poſłuſzeńſtwo/ y potwierdzili tego przyſięgámi ſpolnemi. BielKron 255, 15v, 54v, [3322]; ći [łgarze] też bárzo łácno dádzą ſię ná to námowić/ áby tego co mowią przyśięgą potwiérdźili. ModrzBaz 60v; ktore Swiadectwo przed prawem naſzim ſą oddali kazdy znich zoſobna, gdzie i przisięgą tego potwierdzili, według rotey im ſprawa wydaney, Isz [...] ZapKościer 1581/22v, 1581/23v; GDy ieden drugiégo pozywa/ áby z nim ponowił gránice/ y kopce vſypał przez ſtáre znáki grániczné między dobrámi ich/ któré znáki y śćiánę [tj. granicę] ſtárą ábo kopce miánowałby ná pozwie/ y onę przyśięgą potwiérdzić podéymowáłby ſie/ táki [...] SarnStat 472 [idem 1176], 667, 670, 1176.

»potwirdzić skutkiem [= czynem, dzialalnością]« [w tym: czego (1)] [szyk zmienny] (2): O wielkaſz to pociechá nam [...] iż iuż Pan ten przyſzedł/ o ktorym Prorocy ſzyroko opiſáli/ iż miał przyść [...]. A iż iuż przwdziwemi vcżynił ony Proroki ſwoie/ á potwirdził iuż mocno ſkutkiem onych o fobie powieśći ich. RejPos 221v, 324v.

»potwierdzić słowy(-em) (swymi (swoim)), słowem Bożym« [w tym: czego (3), co (2)] [szyk zmienny] (4:1): KrowObr 194v; RejPos 157; Odpowiedział [Temistokles:] Ia wolę cżłowieká bez pieniędzy niż pieniądze bez cżłowieká. Cżego y Sokrates potwirdził ſłowy ſwymi/ vyrzawſzy bowiem cżłowieká bogátego á pyſznego/ lecż żadną cnotą nieozdobionego/ rzekł: Ten ieſt iáko koń złotem vpſtrzony. Phil F4, L2; [Chrystus powiedział:] Bo ia y Oćiec iedno ieſteſmy. [...] Co też y Zydzi dobrze rozumieli. Bo vſłyſzawſzy to ſłowo/ rzućili ſię do kámienia iáko ná bluznierzá: iż ſię Chriſtus czynił rownym Oycu/ y Bogiem iednym z Oycem. Z czego ich nie tylko nie wywiodł Pan Chriſtus/ ále owſzem to mniemánie potwierdził tymi ſłowy: Wy mowićie bluzniſz/ iżem rzekł/ Ieſtem Synem Bożym? Oćiec ieſt we mnie/ á ia w Oycu. WujNT 350; [Krofej G6].

praw. »potwierdzić zeznanie [czyje]« (2): [Szymon syn Hannusza Drapieja zeznał na torturach:] Themuſz Zidowy oſzobliwye przedał 16 czewek zlotha [...] pothwyerdziel tho zeznanye ſwoye wponyedzialek in crastino dominicae Iudica Gdi go na ſchubyenyczą ſſadownye zdano LibMal 1551/159v, 1544/88v.

Szeregi: »dowieść i (a, albo) potwierdzić« [szyk 2:1] (3): KrowObr 194v; Quomodo crimen commentitium confirmaret non inveniebat, Yako miał zmyśloną przimówkę potwierdźić/ álbo dowieść nie mógł náleść. Mącz 482d, 186b.

»pochwalić a (i) potwierdzić« (2): iż Márek Ewánieliſtá Piotrá w Rzymie ſłucháiąc/ [...] Ewánielią ſwoię nápiſał/ kthorą Piotr S. oglądawſzy/ pochwalił y poćwierdził. SkarJedn 88; SkarŻyw 364.

»podeprzeć i potwierdzić« (1): Kátolicy zwykli te ſpráwy wſzytkie/ zacne y wielkie páná Chriſtuſowe/ ktore Ewánieliſtowie opiſuią/ przypomináć: z ktorych mniemánia ſwego podeprzeć y potwierdźić chcą NiemObr 105.

»poprawić a potwirdzić« (1): [Jezus przyszedł] áby ie [zbłąkane owce] przyporucżył [...] do ſpołecżnośći ſwoiey. A nie tylko áby to iedno tylko ſłowy opowiádáć racżył/ ále y ſkutkiem thego wielekroć popráwić á potwirdzić racżył. RejPos 324v.

»zalecić i poćwierdzić« (1): MurzHist D2 cf W przeciwstawieniu.

W przen (4):
Zwrot: »[czego] usty swemi potwierdzić« [szyk zmienny] (4): To co obiecuieſz ſtháray ſie ábyś wypełnił/ ták iákoś poſlubił dobrowolnie Pánu Bogu twemu/ y vſtyś ſwemi tego potwierdźił [quod locutus es in ore tuo]. BibRadz Deut 23/23; RejAp 135v; iż on [Bóg] miał tobie zeſłáć obrońcę ná ty wſzytki ſprzećiwieńſtwá twoie/ iż on tobie obiecáć racżył dáć ſynacżká ſwego/ ábyś ty nigdy nie zginął/ ále ábyś miáł żywot wiecżny [...]. Co przez Proroki ieſt tobie ſzyroce obwołano. Cżego y ſam Bog Ociec niebieſki vſty ſwemi tobie w obietnicach ſwoich potwirdzić racżył. RejPos 180; RejZwierc 197v.
[Granica między znaczeniem 2. i 3. nie zawsze jest ostra, stąd niektóre użycia zaliczone do znacz. 2. mogłyby się też znaleźć w znacz. 3. (chodzi tu zwłaszcza o nauczanie religijne, gdzie warunkiem uznania za obowiązujące jest uprzednie orzeczenie prawdziwości; dotyczy to również niektórych dokumentów prawnych, np. testamentu).]
4. Osadzić, umieścić na zawsze; confirmare Vulg; statuere PolAnt [kogo gdzie] (3): Ales ty mnie przijął miły panie dla niewinnoſci moiey á potwierdziłes mię prze d [!] oblicżnoſcią twoią nawieki. Potwierdziłeś mie) cżuſz na prawici twoiey. WróbŻołt 40/13; potwierdzę go w domu moim y w Kroleſtwie moim wiecznie BibRadz 1.Par 17/14.
*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Approbare item, Potwierdźić. Mącz 323d, 113d.

Synonimy: 1. pomoc, posilić, wspomoc, wzmoc; c. pokrzepczyć, pokrzepić; d. dowieść, pocieszyć, ucieszyć; 2. pochwalić, poprzysiąc, postanowić, poświęcić, uchwalić, upewnić; a. mianować, naznaczyć, nominować, posadzić, powołać; 3. dokazać, dołożyć, dowieść, okazać, podeprzeć, pokazać, poświadczyć, przekonać; 4. osadzić, posadzić.

Formacje współrdzenne cf TWIERDZIĆ.

Cf POTWIERDZENIE, POTWIERDZONY

MFr