[zaloguj się]
[pdf]

POCHWALON (120) part praet pass pf

pochwalon, pochwalony (119), pochfalon (1) MurzHist.

pochwalon (74), pochwalony (46).

Pierwsze o jasne; -chwå- (107), -chwa- (4); -chwa- BudBib; -chwå- : -chwa- OpecŻyw (1:1), BibRadz (1:1), SkarJedn (2:1). ◊ W formach niezłożonych -on (6), -ón (2); -on OpecŻyw (2), KochPieś; -ón Mącz; -on : -ón KochPs (3:1); -on-. ◊ W formach złożonych -on-.

Fleksja
sg
mNpochwålon, pochwålony fNpochwålona, pochwålonå nNpochwålono, pochwåloné
Gpochwålonégo Gpochwålon(e)j G
Apochwålon(e)go A A
Ipochwålonym I I
pl
N m pers pochwåleni
subst pochwåloné
A subst pochwåloné
L pochwålonych

sg m N pochwålon (52), pochwålony (14); ~ (attrib) -ony (1); ~ (praed) -on (52), -ony (13); -ony SkarJedn, NiemObr; -on : -ony KochPs (4:1), SkarŻyw (2:2), LatHar (3:8). ◊ G pochwålonégo (1). ◊ A pochwålon(e)go (2). ◊ I pochwålonym (2). ◊ f N pochwålona (5), pochwålonå (5); ~ (attrib) -å (3); ~ (praed) -a (5), -å (2); -a KochFrag, WujNT, SarnStat (2); -å ModrzBaz; -a : -å SkarJedn (1:1). ◊ G pochwålon(e)j (1). ◊ n N pochwålono (17), pochwåloné (9); -é (2), -(e) (7); ~ (attrib) -é (2); ~ (praed) -o (17), -é (7); -o BielKron, RejAp, RejPosWiecz3, RejZwierc (3), BiałKaz, CzechRozm, CzechEp, SkarKaz; -é HistAl, ModrzBaz, KochPs, WujNT, SarnStat; -o : -é RejPos (7:2). ◊ pl N m pers pochwåleni (5). subst pochwåloné (5); -é (1), -(e) (4). ◊ A subst pochwåloné (1). ◊ L pochwålonych (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: pochwalon(y) od kogo (19).

Sł stp s.v. pochwalić, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. pochwalić.

I. W funkcji właściwej (119):
1. Uznany za dobry(-ego); approbatus JanStat (45):
a. O którym wyrażono się z uznaniem, pozytywnie (15): Cum a toto consessu plausus esset multiplex datus, Gdy odwſzego poſiedzenia rozmáycie byli pochwaleni. Mącz 303c; RejAp AA4v; pewnie będzyeſz pochwalon od Páná ſwego/ á będzye wdzyęcżnie przyięta od niego táka ſpráwá twoiá. RejPos 193v; A ieſli tho w docżeśnych rzecżach bywa zá dobre miane/ dáleko więcey w Boſkich á niebieſkich rzecżach to bywa pochwalono/ gdy cżłowiek ſpraw ſwoich koniec á pożytek rozmyſla. RejPosWiecz3 98v; RejZwierc 21, 145; ták też y to práwo ma być pochwalone [ita lex est probanda]/ ktore iednákie cnoty iednákiemi zapłátámi nágradza ModrzBaz 70v, 14; Ale iż ſie mnie znowu dopiérał król ſrogi/ Wydano mię/ vchodząc poſpolitéy trwogi/ Gdźie iednák miáſto grozy ieſczem pochwaloná: Y z vczćiwémi dáry do domu wróconá. KochFrag 40; ktorąć [modlitwę: Panie, nie jestem godzien [...]] rotmiſtrz od Páná wielce pochwalony podał LatHar 190, 236; Lecz ieſli on był pochwalon od páná ktorego kradł: iákoż dáleko więcey Bogu ſię podobáią/ ktorzy wedle woley y roſkazánia iego/ dobrá páńſkie vbogim rozdawáią. WujNT 262, 135.

pochwalon z czego (1): będzie tho wielki rozum dworzáninow/ kiedy tho/ w cżym ſie dobrze cżuie/ á s cżego rozumie że ma być pochwalon/ pokaże ludziom nieznácżnie GórnDworz N5v.

W charakterystycznych połączeniach: słusznie pochwalon(y) (2), wielce (2); dla wiary pochwalony.

Szereg: »pochwalon i poganion« (1): Tedy mi ſie s tey przycżyny zdáło [...] co ſłuſznie pochwalono y pogániono być może/ áby ſie też wżdy co o tym nápiſáło RejZwierc A3v.
b. Zaaprobowany, przyjęty, na który się zgodzono, pozwolono (30): Bo ieſli dobre ſą [uczynki] á od Bogá álbo od Kośćiołá iego pochwalone y roſkazáne/ gánić ich niemożećie. WujJud 106v; Bo to iáwna/ iż cżęſto o Rzecżypoſpolitey niektorzi ták dobrze wotuią/ że kiedyby one wotá od wſzytkich były pochwalone [comprobarentur]/ nieźleby śię Rzecżypoſpolitey posłużyło. ModrzBaz 28v; SkarJedn 104, 305; Szukáć tedy ich żywotow mamy wkośćielnyeh piſmach Doktorow świętych [...] y v ludzi ná to wybránych y wkſięgách od kośćiołá pochwalonych SkarŻyw A5v; Páweł Ewángelią ſwą poddał pod rozſądek pierwſzych Apoſtołow/ [...] iżby był od nich pochwalon [on, tj. jego nauka] WujNT Gal 2 arg; Wiárá/ práwi/ Rzymian/ vſty Apoſtolſkimi ieſt pochwaloná: do ktorych kácerſtwo ábo fáłſzywa wiárá przyſtępu mieć nie może. WujNT 525, 309 marg, 525 [3 r.], Bbbbbb 3v.

pochwalony czym (3): Święty Synod vcży y roſkázuie/ áby w Kośćiele było záchowáne vżywánie odpuſtow/ ludu Chrześćiáńſkiemu bárzo pożytecżne y świętych Conciliy świádectwem y poważnośćią pochwalone WujJud 92; ModrzBaz 5v. Cf Wyrażenie.

W połączeniu szeregowym (1): Gdźie ſię to iáśnie pokaże/ iż nád ſłowo Boże/ nie ma być nic wnoſzono/ ſtánowiono/ przyimowano y pochwalono/ w káżdey ſpráwie zbáwienney. CzechEp 108.

W przeciwstawieniu: »pochwalon ... zganion« (1): cokolwiek nie ieſt z Boga ále z ludzi/ to też beſpiecżnie od ludzi drugich może być ábo pochwalono y przyięto/ ábo też záś zgániono y odrzucono. CzechRozm 96v.

Wyrażenie: »prawem pochwalony« (1): Tákowa rozność [w karaniu] y obycżáiem zá práwo wźiętym/ y práwem piſánym bywa pochwalona [legibus populorum comprobantur] ModrzBaz 73.
Szereg: » pochwalon(y) i przyjęt(y)« [szyk 2:1] (3): CzechRozm 96v; Prawdá to/ iż dźiećinny chrzeſt wymyſł ludzki/ ále nie zárázem od wſzytkich przyięty/ y pochwalony NiemObr 145; SkarKaz 206b.
α. praw. Potwierdzony, zatwierdzony (11): gdy iuſz zá wſzyſtkich Pánow rad zezwolenim/ pochwalono było Małżeńſtwo y Bárbárá Coronowaná/ zá práwam Krolowam Polſkam. BiałKaz K; iż gdy Mniſzki do zakonu którégo/ od ſtolice Apoſtolſkiéy pochwalonégo wſtąpią/ ácz świátá y dóbr świetckich odrzekły ſie/ y nic właſnégo mieć nie mogą [...] SarnStat 208.

pochwalon u kogo [= przez kogo] (1): Assensu omnium approbare, Iednoſtáynemi głoſy v wſzech być pochwalón. Mącz 323d.

pochwalony przez co (1): SarnStat 60 cf Wpołączeniu szeregowym.

pochwalony czym (1): SkarJedn 120 cf »przyjęty i pochwalony«.

W połączeniu szeregowym (1): Które [zwyczaje] [...] my, álbo potomkowie náſzy [...] wróćimy/ [...] przez Dekret Máieſtatu náſzégo królewſkiégo popráwioné/ vmiárkowáne y pochwaloné. SarnStat 60.

Wyrażenie: »na urząd pochwalony« (2): któré to [substytuty] iſte Pánom y Sędźióm Ziemſkim [...] [pisarze ziemscy] będą powinni preſentowáć: iáko ſą dobréy ſławy/ y od przerzeczonych Pánów y Sędźi ná tákowy vrząd pochwaleni [ad officium huiusmodi approbati JanPrzyw 18]. SarnStat 563 [idem] 895.
Szeregi: »pochwalony i potwierdzony« (1): A ieſli tákowé ſkazánié będźie pochwaloné y potwiérdzoné [approbabitur et confirmabitur JanStat 650] tedy ten który áppeluie ſtráći ſwé trzy grzywny SarnStat 796.

»przyjęty i pochwalony« (1): Ten liſt przyięty ieſt y pochwalony ná tym zborze głoſy wſzytkich tám będących. SkarJedn 120.

»pochwalon, umocnion« (2): tákże my wiedząc ſłuſznie/ y zá dobrą rádą onę vſtáwę bydź vchwaloną/ ſkazáliſmy/ áby byłá pochwaloná/ vmocnioná [decrevimus approbandam et ratificandam JanStat 277] SarnStat 285 [idem] 930.

»wzięty i pochwalony« (1): dla tego źiemie Krákowſkiéy zwyczáie té/ któré ſą w niéy wźięté y pochwaloné [approbatae sunt JanStat 139] [...] króleſtwá náſzégo práwom przypiſáliſmy SarnStat 59.

2. Który doznał chwały, łaski Boga (2): A iżbyſmy s twym dzyedzictwem pochwaleni byli/ W bogoſłáwieńſtwie twych ſwiętych tobie ku ćći żyli. LubPs Y2v.

pochwalony w kim (1): In deo laudabimur tota die [...]. A tedy my więc w tobie ſamym będźiemy pochwaleni na wieki WróbŻołt 43/9.

3. Uczczony, uwielbiony (72):
Szereg: »zalecany i pochwalony« (1): Po wſzytkim ſwiecie zálecáne ieſt imię Dáriuſá y pochwalone [commendatum est ... et laudatum] HistAl C7.
a. O Bogu; benedictus PolAnt (68): Dla dobrych P. Bog pochwalon bywa. KuczbKat 385 marg; SkarŻyw 71.

pochwalon z czego [= za co] (9): Zcżego pochwalon ieſt Chryſtus Iezus SkarŻyw 593. Cf Frazy.

pochwalon miedzy kim [= przez kogo] (1): Aby był tákież Pan Bog miedzy námi pochwalon/ thák iáko Dawid o nim piſze/ iż wielka to ieſt chwałá iego/ ktora mu pochodzi miedzy ſwiętemi iego. RejPos 273v.

pochwalon(y) w kim [= dzięki komu, za czyim pośrednictwem] (5): a tzożkoli będziecie proſitz w ijmię moie/ to vcżyni/ aby ocietz byl pochwalon w ſynie. OpecŻyw 96; RejPos 173 [2 r.], [254], 281.

pochwalon(y) w czym [= za co] (3): SkarŻyw 529; ieſli ktory poſługuie: niechay posługuie iáko z śiły ktorey Bog dodawa: áby we wſzem był Bog pochwalon [in omnibus honorificetur] przez Ieſuſá Chriſtuſá WujNT 1. Petr 4/11. Cf »bądź(że) pochwalon(y)«

pochwalon(y) skąd [= za co] (2): RejPos [254]; wiara cnotą sprawy to zkąd Pan Bog będzie pochwalon, y pociecha RP zostanie. ActReg 32.

W charakterystycznych połączeniach: pochwalon(y) ku błogoławieństwu, ku chwale, ku czci, z dobrodziejstwa, w każdej sprawie, za łaskę (łaski) (2), z miłosierdzia, w miłosierdziu, ku pociesze, za smiłowanie, w sprawiedliwości, w szczodrobliwości, we wszem, za zmartwychwstanie; pochwalon(y) na wieki (wieków, wiecznie) (10), (wiekom) wiecznie (7), od wieka.

Frazy: »niech(aj) będzie (a. bądź, a. aby było) pochwalone(-o) imię Jego (a. Twoje)« [w tym: z czego (3)] [szyk zmienny] (7): Pan dał Pan záſię odiął/ iáko racży ták mię ſpráwuie/ bądź pochwalono iego imię ná wieki. BielKron 27v; co nam wſzytkim rácż dáć wſzechmogący Pánie z łáſki á z miłoſierdzya ſwego/ áby s tego było wiecżnie wiekom pochwalono ſwięte imię twoie. Amen. RejPos [249]v, 46, 252v, 291, Ooo5; Imię twoie niech ná wieki będźie pochwaloné/ Imię wielkié/ imię groźné/ y błogoſłáwioné. KochPs 149.

»bądź(że) pochwalon(y) Panie (a. Boże, a. Jezu (Chryste) itp.); niech(że) (a. niechaj) będzie pochwalon(y) Pan (Bog)« [w tym: z czego (6), za co (6), w czym (1), (z tego) że, iż (10)] [szyk zmienny] (40;6): Pochwalon bądz wſzechmogąci panie Za twé ſwięte wielké ſmiłowanié KlerPow 2; RejJóz P6; RejKup p4v; Bądźże pochwalon pan bog/ że mię ták ſpoſobił BielKom B3; LubPs P4, T2v, gg3v; O Boże náſz bądźże pochwálon [Benedictus es Deus noster]/ ktoryś dniá dźiſieyſzego wniwecż obroćił nieprzyiaćioły ludu twego. BibRadz ludith 13/21, Gen 14/20; bądź pochwalon Pan Bog Izráelſki/ kthory dał Dawidowi ſyná mądrego y vcżonego BielKron 77, 12v, 67 [2 r.], 72v; RejPos 4, 20v, 87v [2 r.]; BudBib Iudith 13/22; Niech wiecznie będźie pan pochwalon/ który Vlubił ſobie wirzch Sionſkiéy góry KochPs 198, 26, 99, 106, 135; SkarŻyw 529; O bądźże pochwalon pánie Zá twe święte zmartwychwſtánie. MWilkHist L; Bądź ná wieki pochwalon/ nieśmiertelny pánie: Twoiá łáſká/ twa dobroć/ nigdy nie vſtánie. KochPieś 72 [idem ArtKanc P14v]; Bądź pochwalon Pánie z tego/ dobrodźieyſtwá wielkiego/ żeś tu racżył z námi przebywáć ArtKanc A14, D3v, P14v; Acz sam nowina przyszła ze iuz nieprzyiacieł ten porazon przez Pana Hetmana iesli prawda Pąn Bog zato niech będzie pochwalon. ActReg 61; Boże/ co broniſz/ wſzelkiey niewinności/ Bądź pochwalon/ bądź cżeść y ſławá tobie GrabowSet B3v, F4; Niechay w káżdey ſpráwie ſwey/ y hoyney ſzcżodrobliwośći ſwey/ Pan Bog będźie pochwalony: bo wielce dobry/ y ná wieki trwa miłośierdźie iego. LatHar 610, 231, 362, 535 [5 r.], 536 [3 r.], 568; SkarKaz 206b.

»(Panie) Boże bądź pochwalon; Pan Bog niech(aj) będzie pochwalon« [w tym: za co (1), iż, że (2)] [wyraża radość: dzięki Bogu] [szyk zmienny] (2;2): Onoſz iedzie moy ſtaruſzek bądz pochwalon Boże Sercze ſie trzeſie z radoſći RejJóz P7v, P7; Co téſz virzawſzy po niem Doctor przerzeczony/ powiedźiáł mu/ Niechái będźie pán Bóg pochfálon/ panie Franciſzku/ nie ſąć to znaki człowieká na potępienie odlęczonego MurzHist P2v; Rzekł młodzyeniec/ dawnom ia ſłychał o twym ſtanie/ Ale s tego bądź wiecżnie pochwalon moy Pánie/ Ze iuż teraz y ocży cżego pożądáły Widzą/ o cżym ſie pirwey vſzy náſłuchały. RejWiz 49.

Szeregi: »pochwalony i objaśniony« (1): áby ſtąd było w nas pochwalone á obiáśnione ſwięte imię twoie/ ku cżći á ku chwale twoiey RejPos [254].

»pochwalon a poświęcon« (1): áby było w nich pochwalono á poſwięcono imię ſwięte iego. RejPos 281.

»pochwalony i uwielbiony« (1): Pan Bog niech będzie wſpráwiedliwośći ſwoiey przećiw niepokutuiącym/ y w miłośierdziu przećiw tym/ ktorzy cżcą święte iego/ pochwalony y vwielbiony SkarŻyw 529.

b. O Jezusie: uświęcony przez Boga; approbatus Vulg (3): A to ſlowo mily iezus rzékl o ſwiętym duchu/ ktorégo mieli przyiątz cij tzo weń vwierzyli/ bo ieſſcże duch ſwięty niebyl dán ijż mily Iezus ieſſcże niebyl pochwálon. OpecŻyw 75v.

pochwalon czym (2): Iezuſá Názáráńſkiego/ mężá pochwałonego [approbatum] od Bogá miedzy wámi/ mocámi/ cudy y znáki/ ktore cżynił Bog przezeń miedzy wámi/ [...] zábiliſćie. Leop Act 2/22; WujNT Act 2/22.

II. W funkcji czynnej: chwalący, pochwalny (1): Ani mię zá to winem/ áni póy oliwą: [...] Ale mię ráczéy dáruy rymem pochwalonym/ Coby zazdrosć vczynić mógł nietylko płonym/ Ale y płodnym drzewom. KochFr 93.

Synonimy: 1.b. przyjęty; α. aprobowany, potwierdzony, przyjęty, umocniony; 2. poczczony, uczczony, uwielbiony.

Cſ POCHWALIĆ

MP