[zaloguj się]
[pdf]

CHWALON (125) part praet pass impf

chwalon (90), chwalony (20), chwalon a. chwalony (15); chwalon OpecŻyw (4), PatKaz I, TarDuch, FalZioł, BielŻyw, MiechGlab, Mαrch_3, RejPs (2), HistAl, KromRozm II, KromRozm III, Diar, GliczKsiąż (2), LubPs, SeklPieś, RejWiz, Leop (3), OrzList (2), OrzRozm, BibRadz (3), BielKron (3), GrzegRóżn (3), SarnUzn (2), HistRzym, RejPos (3), KuczbKat (2), WujJud (3), CzechRozm, Calag, KochPs (2), SkarŻyw, NiemObr, KochWr, GrabowSet (3), SarnStat (4); chwalony March_1, PaprPan, ReszPrz, Calep, PowodPr; chwalon : chwalony KrowObr (5 : 1), Mącz (4 : 5), ModrzBaz (4 : 2), CzechEp (2 : 1), ArtKanc (1 : 1), Phil (1 : 1), LatHar (2 : 2), WujNT (6 : 1), SzarzRyt (1 : 1).

-å- (114), -a- (1); -å-: -a- OpecŻyw (3 : 1). ◊ W N sg chwålon (5) Mącz (4), KochWr, chwålon KochPs (2). ◊ W pozostałych formach o jasne.

Fleksja
sg
mNchwålón, chwålony fNchwålona, chwålonå, chwålon(a) nNchwålon(e), chwålono
G Gchwålon(e)j G
Ichwålonym I I
pl
N m pers chwål(e)ni
subst chwålon(e)
D chwålonym
A subst chwålon(e)

sg m N chwålón (78), chwålony (8); (praed) chwålon (77), chwalony (8). ◊ I chwålonym (1). ◊ f N (praed) chwålona (8) OpecŻyw (2), March1, GrzegRóżn, RejPos,ModrzBaz, SkarŻyw, LatHar, chwålonå (6) March1, Mącz (2), PaprPan, Phil, LatHar, chwålon(a) (2). ◊ G chwålon(e)j (1). ◊ n N (praed) chwålon(e) (6), chwålono (4); -(e) KrowObr, ArtKanc, WujNT; -o OrzList, BielKron, KuczbKat; -(e) : -o ModrzBaz (3 : 1). ◊ pl N m pers chwål(e)ni (6). subst chwålon(e) (3). ◊ D chwålonym (1). ◊ A subst chwålon(e) (1).

Sł stp s.v. chwalić, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. chwalić.

1. Chwalony, uznawany za dobry; laudandus, laudatus Mącz (30): March1 A3; BielŻyw 114; March3 V; żywot onych ktorzy bywáią w ciemnicy zámknieni/ mógł być nie mniey chwalon/ ktorzy niekiedy żywot nędzny áż do skonánia ſwego wiodą. HistAl K5v; Leop Prov 28/20, 26; Gdy też kto ſwemu krádnie/ ſzybienicą to płáći: kto nieprzyiaćielowi Koronnemu/ ten chwalon bywa OrzRozm L; Mącz 417c, 509c; HistRzym 71v; Ale cnotá nie rychło tu chwalona będzye PaprPan Ffv; tedyć záprawdę dłużſzy vbior/ ábo do kolan ſię śćiągáiący/ ma być chwalon ModrzBaz 51; Bo iáko to lekárſtwo bywa chwalone/ ktore ábo wſzytkiemu ćiáłu pomaga/ ábo ieſli tylko iedney cżęśći/ tedy ią ták vzdrawia/ że drugiey nic niezáſzkodźi ModrzBaz 70v, 33v, 55v, 59, 61v [2 r.], 70v; SkarŻyw 241; Phil I2v; LatHar 461; Gdy tedy czyniſz iáłmużnę/ nie trąb przed ſobą/ iáko obłudnicy czynią w bożnicách y po vlicách/ áby byli chwaleni od ludźi WujNT Matth 6/2.

chwalon z czego (2): Quaerit laudem rebus bellicis, Chce być chwalón z rzeczy wálecznych. Mącz 336a, 463d.

chwalon czym (1): Res omnium consensione laudata, Rzecz yednoſtáyniemi głoſy byłá chwalona. Mącz 383b.

chwalon w czym (2): KwiatKsiąż D4; W cżym ma być ſłuſznie chwalona Berenice żoná Krolá Ptolomeuſá Phil L3.

Szereg: »(nie)ganion ale (a nie) chwalon« (2): WujJud 228; A gdyż ták ieſt/ tedy nie ma być gánion ále ma być chwalon obycżay Kościołá náſzego. WujJudConf 228.
2. Czczony, wielbiony; wyznawany, czczony jako bóstwo; adorandus Mącz (93): OpecŻyw 53, 189; PatKaz III 114v; FalZioł +2v; przeto na onym mieſtczu gdzie ogien vſtawno goraiąci chwalon był, dał poſtawić wielki ołtarz na cżeſć Panu Bogu. MiechGlab [88], **2v; RejPs 47v, 71; GliczKsiąż C7v; SeklPieś 30v; KrowObr 107v, 154; RejWiz 60; Leop Luc 4/15; á ćiáło Páńſkie gdy bywa podnieśione ná Ołtarzu/ á od nas chwalono/ Dyabłem być mienią OrzList e, bv; BibRadz Ps 89 arg, 113/16; Ktore tytuły ábo nazwiſká służą prawdźiwemu Bogu nie dyabłom/ pod thymi nazwiſkámi chwalonym. GrzegRóżn I4, 14; Deus solus adorandus est, Pan Bóg tilko chwalony ma być. Mącz 270a, 270a, 271a; SarnUzn E7, H4v; KuczbKat 170, 295; Calag 229b; KochPs 186 [2 r.]; SkarŻyw 487; CzechEp 239 [2 r.]; Pan Bog y święći iego prawdźiwie chwaleni bywáią. ReszPrz 58, 56; ArtKanc I15v; KochWr 23; GrabowSet O3, T2; LatHar 91, 373; WujNT Xxxxxv; SarnStat 4, 424 [2 r.], 1067; PowodPr 39; SzarzRyt Av, B4v.

chwalon dla czego (1): bo criſtus vyączey byua chwalon dla tey laſky matcze z oſobna uczynyoney PatKaz I I5v.

chwalon z czego (3): Bácżyla to náſwiętſſá panna Mariá [...] radniey wolątz widziána bytz podezrzana/ niżli obiawitz s cżego by byla chwálona OpecŻyw 14; WujNT 38 marg, Ccccccv.

chwalon za co [= z powodu] (2): Byś ſerce obweſelił/ z łáſkiś to ſwoiey ſtworzył/ byś zá tho chwalon był. ArtKanc T1Ov; GrabowSet I.

chwalon czym (14): TarDuch [C4]; KromRozm II h3; Izaſz niewieſz/ iż Pan nie chce być chwalon vſtáwámi ludzkimi/ kthory ták mowi. KrowObr 24v, 6Iv; RejPos 200v; GrzegŚm 54; WujJud 54v; WujJudConf 42v; ten będąc Pánem niebá y źiemie/ nie mieſzkać w kośćielech ręką vczynionych: ani rękomá ludzkimi bywa chwalon [nec manibus humanis colitur] WujNT Act 17/25; Ciáło Páńſkie ma być Bozką czćią chwalone. WujNT Yyyyy, 318, 699. Cf »chwałą chwalon«, »usty chwalon«.

chwalon przed kim (1): Záſroma ſię Mieſiąc/ á záwſtyda ſię Słońce/ kiedy Pan zaſtępow będźie Krolował ná gorże Syon y w Ieruzálem/ y kiedy będźie chwalon przed ſtárſzymi ſwoiemi. BibRadz Is 24/23.

W charakterystycznych połączeniach: chwalon czesnie, doskonale (4), nabożnie, porządnie, prawdziwie, społecznie (2), wiecznie (3); chwalon duchem (2), rękoma ludzkimi (2), sercem, ustawami ludzkimi (2), wiernym umysłem; chwalon na wieki; chwalon w duchu i w prawdzie.

Fraza: »bądź chwalon(y)« (3): Bądź IESV wiecżnie chwalony LatHar 401; Bądź chwalon Pánie/ zá to coć ſię zdáło GrabowSet I, I.
Wyrażenia: »za Boga, jako Bog chwalon« [szyk 5 : 2] (5 : 2): OpecŻyw [27]v; pokáźił wſzytki miáſtá y lud pomordował/ przykázuiąc áby iego pan zá Bogá ſam był chwalon. BielKron 113, 23; GrzegRóżn C4v; Mącz [273]c; że niektorzy ániołowie máią być Bozką czćią chwaleni/ iáko mnieyſzy bogowie WujNT 699, 890.

»chwałą chwalon« (1): Ale thą chwałą nie ma być chwaloná RejPos 304v.

»usty chwalon« (1): Dla tego vmyſliłem ſye porádźić ſtolice Pyotrowey/ á wyáry ápoſtolſkimi vſty chwaloney KromRozm III 03.

Szeregi: »czczon, (i) chwalon« (3): BielKron 236; A ieſzcże dáleko mniey rozumiemy o tym/ żeby kośći Swiętych miáły być nabożnie cżćione j chwalone. WujJudConf 60y; WujNT 425.

»osławiony (a. wysławion) i (a) chwalon(y)« [szyk 1 : 1] (2): LubPs dd3v; iż pierwey miał być vtrapiony/ á potym oſławiony y chwalony. CzechEp 318.

»chwalon i poświącan« (1): Pilnuiąc tego iákoby Bog chwalon był y poświącan CzechRozm l00v.

»pozdrawian i chwalon« (1): Iezu ktorys poſmiewaniem był pozdrawian y chwalon TarDuch [C4].

»ważon i chwalon« (1): Naprzod aby pan Bog był w rodzáyu ludzkim poznan/ cżcyon/ ważon/ y chwalon. GliczKsiąż Ov.

»chwalon i wielbion« [szyk 3 : 1] (4): Oto Kriſtus mily wielbion ij chwalon ieſt/ od paſtyrzow ij téż od aniolow OpecŻyw [27]v; KromRozm III C5; KrowObr 64v; WujJud 25v.

»chwalon i wyznawan« [szyk 1 : 1] (2): Diar 49; áby Ociec/ ſyn/ y duch ś. iednego Boſtwá/ iedney iſtnośći/ wiecżnośći/ mocy/ cżći/ wyznawan/ y chwalon był. NiemObr 134.

»chwalon i (ani) wzywan« [szyk 3 : 1] (4): KromRozm II h3; Abowiem żadny niema być chwalon/ áni wzywan iedno ſam Pan Bog wſzechmogący KrowObr 154; GrzegRóżn L3; WujJudConf 220.

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Laudibus affici, Być chwalón. Mącz 114c; Calep 586a.

Synonimy: 2. błogosławiony, czczon, osławion, poświącany, ważon, wielbion, wysławion, wyznawan.

Cf CHWALIĆ

ZZa