[zaloguj się]
[pdf]

BŁOGOSŁAWIONY (1566) part praet pass impf

błogosławiony a. błogosławion (1519), bogosławion a. bogosławiony (46), błogosłowion a. błogosłowiony (1); bogosławion(y) BierEz, HistJóz, BartBydg, BielŻyw, WróbŻołt (28), Mącz (6); błogosławion(y) : bogosławion(y) SeklKat (7 : 1), HistAl (1 : 2), BielKom (1 : 1), LubPs (46 : 1), BielKron (32 : 3); błogosławion(y) : błogosłowion(v) LatHar (223 : 1).

błogosławiony a. bogosławiony (763), błogosławion a. bogosławion (74), b(ł)ogosławiony, błogosłowiony a. b(ł)ogosławion, błogosłowion (729); błogosławion KromRozm III; b(ł)ogosławiony : b(ł)ogoławion OpecŻyw (54 : 7), PatKaz II (6 : 1), WróbŻołt (9 : 10), RejPs (13 : 1), SeklKat (3 : 1), MurzHist (1 : 1), KromRozm II (2 : 2), GliczKsiąż (3 : 1), LubPs (33 : 2), KrowObr (23 : 2), Leop (23: 4), BielKron (21 : 6), RejPos (160 : 6), BiałKat (1 : 1), BudBib (18 : 7), BudNT (9 : 1), KochPs (4 : 1), SkarŻyw (38 : 4), ArtKanc (8 : 2), GrabowSet (3 : 2), LatHar (77 : 4), WujNT (53 : 5), SiebRozmyśl (17 : 2).

Dwa pierwsze o oraz a jasne (w tym w a 13 r. błędne znakowanie).W formie niezłożonej przyrostkowe o zawsze jαsne, W formie złożonej i w przypadkach zależnych -on- (131), -ón- (9); -ón- OrzQuin (4); -on- : -ón- BiałKat (2 : 5).

comp i sup (21 + 15) -błogosławi(e)ńszy (31), -błogosławi(e)nszy (5); -nszy PatKaz II; -ńszy : -nszy KromRozm III (2 : 3), WujNT (1 : 1). sup nå- (14), n(a)j- (1) PatKaz II.

Fleksja
sg
mNbłogasławiony, błogosławi(e)ńszy, nåbłogosławi(e)ńszy, błogosławion fNbłogosławionå, błogosławi(e)ńszå, nåbłogosławi(e)ńszå, błogosławiona, błogosławion(a) nNbłogosławioné, błogosławiono
Gbłogosławionégo, błogosławi(e)ńszégo, nåbłogosławi(e)ńszégo Gbłogosławionéj, n(a)jbłogosławi(e)nszéj, błogosławioné Gbłogosławionego, błogosławi(e)ńszego
Dbłogosławion(e)mu, nåbłogosławi(e)ńsz(e)mu Dbłogosławion(e)j, błogosławioné Dbłogosławion(e)mu
Abłogosławion(e)go, błogosławiony Abłogosławioną Abłogosławioné
Ibłogosławionym, błogosławi(e)ńszym, błogosławion(e)m, błogosławi(e)ńsz(e)m Ibłogosławioną, błogosławi(e)ńszą, nåbłogosławi(e)ńszą Ibłogosławionym
Lbłogosławionym, błogosławionem Lbłogosławionéj, błogosławioné Lbłogosławionym
Vbłogosławiony, nåbłogosławi(e)ńszy Vbłogosławionå, nåbłogosławi(e)nszå Vbłogosławion(e), nåbłogosławi(e)ńsz(e)
pl
N m pers błogosławieni, błogosławi(e)ńszy, błogosławięni, błogosławióni
subst błogosławion(e), błogosławiony
G błogosławionych
A m pers błogosławion(e), błogosławionych
subst błogosławion(e)
I m błogosławion(e)mi, błogosławionymi, błogosławionęmi
n błogosławionémi
L błogosławionych
V m pers błogosławi(e)ni
subst błogosławion(e)
inne formy
- błogosławioné, błogosławiony; - błogosławioné, błogosławi(e)ńsz(e); - błogosławion(e)m; - błogosławionym

sg m N błogasławiony, błogosławi(e)ńszy, nåbłogosławi(e)ńszy (460), błogosławion (33), skróty: b., błogosła. (3); (attrib) błogosławiony (98); (praed) błogosławiony (347), błogosławion (33); -on KromRozm III; -ony :-on WróbŻołt (7 : 10), SeklKat (2 : 1), MurzHist (1 : 1), GliczKsiąż (2 : 1), LubPs (26 : 2), KrowObr (11 : 1), Leop (15 : 2), BielKron (15 : 2), RejPos (38 : 1), BudBib (11 : 6), KochPs (1 : 1), ArtKanc (5 : 1), GrabowSet (3 : 1), LatHar (43 : 1), WujNT (31 : 1). ◊ G błogosławionégo, błogosławi(e)ńszégo, nåbłogosławi(e)ńszégo (80), skrót: b. (4); -égo (3), -(e)go (77). ◊ D błogosławion(e)mu, nåbłogosławi(e)ńsz(e)mu (20), skrót: b. (1). ◊ A błogosławion(e)go (16), błogosławiony (13). ◊ I błogosławionym, błogosławi(e)ńszym (41), błogosławion(e)m, błogosławi(e)ńsz(e)m (3); -ym : -(e)m BibRadz (3 : 1), KołakSzczęśl (3 : 1); -(e)m (2), -ęm (1) MurzNT. ◊ L błogosławionym (9), błogosławionem (1) MurzHist. ◊ V błogosławiony, nåbłogosławi(e)ńszy (45). ◊ f N błogosławionå, błogosławi(e)ńszå, nåbłogosławi(e)ńszå (72), błogosławiona (34), błogosławion(a) (6); (attrib) -å (32), -a (2), -(a) (3); -a SiebRozmyśl; -å :-a SkarŻyw (8 : 1); (praed) -å (36), -a (32), -(a) (3); -å LubPs, RejAp, RejPosWstaw, StryjKron, SkarKaz; -a KrowObr, BielKron (4), BiałKat, BudNT, ArtKanc; -å : -a OpecŻyw (2 : 7), Leop (5 : 2), RejPos (9 : 4), BudBib (1 : 1), SkarŻyw (2 : 2), LatHar (4 : 3), WujNT (7 : 4), SiebRozmyśl (1 : 1). ◊ G błogosławionéj, n(a)jbłogosławi(e)nszéj (88), błogosławioné (8) OpecŻyw (7), OpecŻywSandR, skrót: b. (33); -éj (11), -(e)j (77). ◊ D błogosławion(e)j (9) PatKaz II, RejPs, RejPos, RejPosWstaw, SkarŻyw, LatHar (4), błogosławioné OpecŻyw (2), skrót: b. (1). ◊ A błogosławioną (14). ◊ I błogosławioną, błogosławi(e)ńszą, nåbłogosławi(e)ńszą (32). ◊ L błogosławionéj (5) BiałKat (3), LatHar (2), błogosławioné (3) OpecŻyw (2), OpecŻywSandR; -éj (3), -(e)j (2). ◊ V błogosławionå, nåbłogosławi(e)nszå (49); -å (44), -a (2), -(a) (3); -a GrabowSet; -å :-a SkarŻyw (3 : 1). ◊ n N błogosławioné (57), błogosławiono (2); -é (4), -(e) (53); (attrib) -é (17); (praed) -é (40), -o (2); -é : -o RejPs (1 : 1), RejPos (11 : 1). ◊ G błogosławionego, błogosławi(e)ńszego (25); -ego (1), -(e)go (24). ◊ D błogosławion(e)mu (2). ◊ A błogosławioné (18); -é (1), -(e) (17). ◊ I błogosławionym (5). ◊ L błogosławionym (12). ◊ V błogosławion(e), nåbłogosławi(e)ńsz(e) (2). ◊ pl N m pers błogosławieni, błogosławi(e)ńszy (207), błogosławięni (6), błogosławióni (1) BiałKat; -eni : -ęni MurzHist (1 : 1), MurzNT (3 : 5); -eni (18), -éni (1), -(e)ni (181); -eni : -éni OpecŻyw (14 : 1). subst m (praed) błogosławion(e) (18), błogosławiony (1) KromRozm II. f błogosławioné (15), błogosławiony (1); -é (4), -(e) (11); (attrib) -é (1); (praed) -é (14), -y (1) PatKaz II. n błogosławioné, błogosławi(e)ńsz(e) (21); -é (1), -(e) (20). ◊ G błogosławionych (26). ◊ D m błogosławion(e)m (1) RejPs. f błogosławionym (1) RejPos. ◊ A m pers błogosławion(e) (9), błogosławionych (1) NiemObr. subst błogosławion(e) (6). ◊I m błogosławion(e)mi (13), błogosławionymi (8), błogosławionęmi (1) MurzNT; -(e)mi TarDuch, RejPs, SeklKat, HistAl, Leop (3), BibRadz, BielKron (2), RejAp, SkarKaz; -ymi OpecŻyw (2), KromRozm III, KrowObr, BiałKaz, SkarŻyw, ReszList; -(e)mi : -ymi RejPs (1 : 1). n błogosławionémi (1) SiebRozmyśl. ◊ L błogosławionych (4). ◊ V m pers błogosławi(e)ni (16). subst błogosławion(e) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Obdarzony wyjątkowymi wartościami; szczęśliwy i dobry; beatus BartBydg, Mącz, Calep, Cn; felix Mącz, Calep; beatificus Calep (1128): Ośieł konia niegdy widział/ Bogosłáwionym go mnimiał BierEz L2v; BartBydg 18b; BielŻyw 171; BierRozm 6; HistAl L2, M7; i przeſpiecznie wroſkoſzách żywą/ a iakoby błogosławięni byli MurzHist Q4v; KromRozm II d4; BielKom B5v, C2v; GliczKsiąż P6; RejWiz 14; Leop Mal 3/15, Luc 23/29; BibRadz Ez 34/26, Apoc 16/15; iż komu on winſzował źle/ był złorzecżony/ á komu dobrze/ był błogoſłáwiony. BielKron 42; błogoſłáwiony Máchometh kthory przyiął do ſiebie cżłowieká thákiego. BielKron 457v, 53 [2 r.], 81v, 112, 248v, 261v; KwiatKsiąż F3; Foelix, Szczęſliwy Fortunny. Item Bogosłáwiony wdzięczny/ potemny. Mącz 133a, 23d [2 r.], 273a; OrzQuin Q3v; RejAp 134; nád tho/ dáli iákieś vpominki ſwoie/ ktoremi miał by ſobie wiele pomocz cżłowiek/ do życia błogoſłáwionego. GórnDworz G3, F7v, Gg4v, Mm6; RejPos 100, 106, 146v [2 r.]; KuczbKat 139; RejZwierc B2, 84v, 138v [4 r.], 141; BielSpr 75v; A teſz ná świećie nigdy/ ták fortunnego nie było áby miał być/ że wſzech ſtron błogoſláwiony/ á niemiał vcżuć kiedy/ przećiwney fortuny. BiałKaz H4; SkarŻyw 143; ReszList 180; Calep 126a, b, 412b; Błogoſłáwieńſzą rzecżą dáć niſz wźiąć KołakCath C3v; KołakSzczęśl A4v, C3v, C4 [2 r.]; y co cżyni cżłowieka prawdźiwie nietylko bogátym/ ále y błogoſłáwionym WysKaz 4, 7, 26, 45, 46; SiebRozmyśl M2; GosłCast 56.

W charakterystycznych połączeniach: błogosławiony na wszem, ze wszech stron (2).

W charakterystycznych konstrukcjach: w funkcji orzecznika bez łącznika, np. błogosławiony człowiek chrześcijański itp. (13); w zdaniach lub równoważnikach nadrzędnych do zdań przydawkowych lub podmiotowych, np. błogosławiony człowiek, który mądrość najdzie itp. (21); z trybem rozkazującym, np. bądź błogosławiony itp. (2).

Wyrażenia: »dzień błogosławiony« (4):KochPs 60, 178; Dźień to błogoſłáwiony/ Kiedym ia wáſzym śidłem vplećiony. KochPieś 53; GrochKal 28.

»żywot błogosławiony; błogosławiony żywot« (6 : 4): BielKron 260v; A ktoż błogoſłáwieńſzego á ſpokoynieyſzego żywothá vżyć może nád cżłowieká tákiego? RejZwierc 56v, 13, 74, 131, 132, 256v; SkarŻyw 13; Cnotá ſámá/ żywot błogosłáwiony cżyni. KołakSzczęśl C3v; WujNT 699.

Szeregi: »dobry i błogosławiony« (2): BudBib Eccli 49/12; Stan wdowi lepſzy ieſt y błogosłáwienſzy, á niżli małżenski. WujNT 594 marg.

»błogosławiony i fortunny«: Błogoſłáwiony człowiek/ y fortunny żywie/ Który ma vfność w pánu prawdźiwie KochPs 59.

»szczęśliwy, (a, abo, i) błogosławiony; błogosławiony, (a, i) szczęśliwy (szczęsny)« (5 : 4): OpecŻyw 136v; MurzHist F4; kożde Kroleſtwo błogoſłáwione/ á ſzcześliwe bywa. OrzRozm A2v; BielKron 259v; Mącz 202b; RejPos 265; KochPs 178; GórnRozm L2v; O dniu ſzcżeśliwy y błogoſłáwiony/ Gdy tá nowiná zábrzmi ná wſze ſtrony GrochKal 28.

a. Wyróżniony przez Boga, szczęśliwy dzięki łasce bożej (1038): Blogoſlawiona bądz ty przez ktorą blogoſlawieńſtwo rodzaiu mému ieſt obietzáno. OpecŻyw 184v; Blogoſlawiony ktory cirpi pukuſy [!] bo gdy doſwiatcżon będzie/ wezmie koronę żywota OpecŻyw 188, 3, 11, 20v, 37, 42 [9 r.] (24); PatKaz I 8, 8v; O blogoſlauyony zyuoth twoy myla ſzwyąta anno ktory noſzyl y porodzyl czyſtą panną Maryą PatKaz II 83, 83 [2 r.], 86v; PatKaz III 100v, 107, 144v; bądz pozdrowyon bogoſlawýony od boga wyſokýego HistJóz B4v; TarDuch B5; Bogoſlawieni ſą ktorim grzechy ſą otpuſzcżony á ktorich winy ſą zakrite. WróbŻołt 31/1; Oto tak będzie bogoſlawion cżłowiek kthory ſie boi pana boga. WróbŻołt 127/4, 1/1, K5v, 31/2, N8, 40/2 (19); á będę oczekáwał náwſſem miłoſierdzia twego/ ktore ieſt właſnie przyſluſſáiące ſwiętemu ymieniowi twemu wſſem błogoſláwionem pożądliwemu. RejPs 78v; Aták niechay miły pánie będzie błogoſláwiono od ćiebye zebránie to RejPs 191, 48, 60v, 105v, 139v, 156v (12); SeklKat Cv, E3v, G4, G4v, L, L4v; HistAl K5; wy ktorzy wſtanie błogoſlawionem ieſteście/ za łátwią to rzecz pokładácie i rozumiecie/ żeby cżłowiek mogł śię podnieść vfaniem wBoga kiedy iedno chce MurzHist P2v, G4, I; Błogoſławięni ieſteście vbodzy Bo waſze ieſt kroleſtwo bożé MurzNT Luc 6/20, k. 81 [3 r.], Luc 6/21 [2 r.], 22, 7/23, 10/23 (13); Tákże y Abrámowi obyecał plemye álbo náśyenye/ przez ktore błogoſláwyony myáły być wſſyſtki narody źyemye KromRozm II i3, o4, ſ; KromRozm III N2v; GliczKsiąż C, C3, C7v, I3 [2 r.]; Prac rąk twych będzyeſz pożywał tu cżáſu káżdego/ A będzyeſz błogoſłáwyonym od Bogá możnego/ Y będzyeć ſie dobrze dzyało zá żywotá twego. LubPs cc6v, B [2 r.], C3v marg, H marg, H3v, I (22); KrowObr 34v, 82v, 86v, 149v, 151v [2 r.] (15); Ale wáſſe ocży błogoſláwiono że widzą y vſſy wáſſe że ſlyſſą. Leop Matth 13/16, *A3v, Gen 26/4, Iudic 5/24 [2 r.], Ruth 3/10, 1.Par 17/27 (38); BibRadz Gen 14/19, 24/31, Num 22/12, 1.Reg 15/13, 1.Par 17/27 (12); Goski 12v; BielKron 11v, 13, 13v, 14v, 36 (12); GrzegRóżn M2; Bo kto iuż ieſt v Páná tego błogoſłáwionym/ iuż nie máſz tego áni ná ziemi áni ná niebie cżegoby mu doſtawáć nie miáło. RejAp 193v, BB5, 4, 5, 5v, 22 (17); GórnDworz Mm5; O błogoſłáwionaſz to látoroſl/ ktora wyroſcie s tey ták ſwiętey á doſtoyney máćice RejPos 61; O błogoſłáwioneſz tho towárzyſtwo/ á ſzcżęſliwy to przybytek/ gdzie to ſwięte Boſtwo vcżyni wdzięcżne mieſzkánie ſobie. RejPos 64, 8 [3 r.], 10, 13v, 37 [2 r.], 40v (89); Abowiem błogoſłáwióni miłośierni: óni miłośierdźie otrzymáią BiałKat 213v, 231; GrzegŚm 55; RejZwierc 139 [2 r.], 139v, 140 [2 r.], 140v, 141, 141v [2 r.] (14); BudBib b2, Gen 12/3, Num 22/6, 12, Deut 33/20 (14); BiałKaz F3; BudNT Luc 1/38; CzechRozm 44v, 45, 66, 75, 132v, 168, 179; ModrzBaz 37, 67, 124v; Oczko 1; Błogoſławieni ſą ktorzy w Chryſtuſa wierzą/ y ćierpią zá imię iego. SkarŻyw 126, 28, 83, 102, 112 [2 r.], 120 (17); MWilkHist I3; StryjKron 125; CzechEp 43; WerKaz 293; ArtKanc A3v, K, K2v, K8, L9v, N13, N19v, P19v; GrabowSet D2, E3v, Q3, V4; Szcżęśliwy żywot/ ktory ćiebie/ Pánie Iezu/ nośił: y błogoſłáwione pierśi ktorymiś ty był karmiony. LatHar 530, +10v, 7, 51, 52 [2 r.], 88 (24); KołakSzczęśl B2 [9 r.], B2v, B3, B3v [5 r.], B4 [2 r.] (22); Błogoſłáwionáś ty miedzy niewiáſtámi WujNT Luc 1/42; Błogoſłáwiony żywot ktory ćię nośił/ y pierśi ktoreś sſał. WujNT Luc 11/27, przedm 28, Matth 5/3, 4, 5, 6 (63); WysKaz 5, 25; O błogoſłáwionażeś ty/ coś vwierzyłá SiebRozmyśl F4; Błogoſłáwiony niech będźie od Páná SkarKaz 387a, przedm 4 [2 r.], s. 83b, 159b, 209b [3 r.], 314a (15).

Tłumaczenie etymologii greckiego i łacińskiego imienia Makary i Benedykt (2): ktorzy prawdziwie Mákárámi/ to ieſt błogoſłáwionymi byli. SkarŻyw 34; BEnedict (to ieſt Błogoſłáwiony) imieniem y łáſką/ był wielebnego żywotá mąſz/ od ſamey młodośći ſerce ſtáre máiący. SkarŻyw 248.

W charakterystycznych połączeniach: błogosławiony na wszem, na wieki (2), od Boga (3), od Pana (3).

W charakterystycznych konstrukcjach: w funkcji orzecznika bez łącznika, np. błogosławieni czystego serca itp. (243); w zdaniach lub równoważnikach nadrzędnych do zdań przydawkowych lub podmiotowych, np. błogosławieni, ktorzy płaczą itp. (250); z trybem rozkazującym, np. niechaj będzie błogosławiona itp. (7).

Wyrażenia: »błogosławieństwem błogosławiony«: PRáwem blogoſláwieńſtwem to ieſt błogoſláwiony człek/ ktory noſi boiazń bożą przed oczymá ſwemi RejPs 167.

»błogosławiony boży«: Owce błogoſłáwieni Boży.WujNT Aaaaaa3.

»błogosławiony pański« (4): Leop Is 65/23; BibRadz Is 65/23; BudBib b2; Poydźieſz fortunnie/ ô błogoſłáwiony Páńſki/ przed ołtarz Bogu poświęcony GrochKal 26.

Szeregi: »błogosławiony a godny«: Przeto ią Pan z łáſki ſwoiey á s przeźrzenia ſwego racżył vcżynić być błogoſłáwioną á godną mátką ciáłu ſwoiemu ſwiętemu. RejPos 304v.

»szczęśliwy (szczęsny), (a, i) błogosławiony; błogosławiony a (albo, i) szczęśliwy« (5 : 4): Tatz ieſt ona ſſcżęſná a blogoſlawioná OpecŻyw 183v; KrowObr 152v; LubPs ff2 marg; BibRadz Ps 143/15; RejPos 343v; kto ſię do Bogá przybliża/ zacnieyſzym/ błogoſłáwieńſzem/ y ſzcżęśliwſzym ſię náyduie. KołakSzczęśl A2, A4v, C4v; WysKaz 44.

»wdzięczny a błogosławiony« (2): áboć zoſtáć wdzięcżną á błogoſłáwioną látoroſlą v Páná ſwoiego/ áboć zoſtáć złem á płonym winem/ ktore ma być wycięto á wrzucono do ogniá wiecżnego. RejPos 61v, 346v.

α. Czcigodny, chwalebny, święty; benedictus Mącz (446): O modlitwie blogoſlawioné dziewice Marié gdy iey kázano Iozeffa poiątz. OpecŻyw 6; Ale dlá tego ią chciál opuſcitz/ iże z iey oblicżá blogoſlawionego promienie iaſné iako z ſlońtza wychodzily OpecŻyw 13v, 3v, 5, 6, 6v, 7v [2 r.] (41); OpecŻywSandR 6; PatKaz II 55, 57, 79v, 84 [2 r.]; PatKaz III 116, 147, 148v; Yáko ſam rzekł błogoſláwyonemu ápoſtołowi KromRozm III N5v, N6 [2 r.], P3v; LubPs H3; Zbaw nas wſzechmogący Boże/ dla przytzyny Blogoſláwioney Bożey rodzićielki dziewice Máryey ze wſzyſtkimi ſwiętymi. KrowObr 161v, 153, 155v, 158; niechay będą błogoſłáwieni wſzytcy Aniołowie twoi BibRadz Tob 11/11, I 2v, Gen 27/33; ále poſpolity lud iada ryby/ ptaki/ wołow áni krow nie iadáią/ zową ie błogoſłáwionemi BielKron 453v, 14v, 142v; Mącz 87a; mamy przy ſobie ná wieży [...] błogoſłáwióny Ołtarz/ Wiárę cáłą OrzQuin L4v, Q; RejAp 51v, 61, 90; HistRzym 87; á ſtáray ſie ábyś ſie sſtał wdzięcżną látoroſlą błogoſłáwionego ſzcżepu tego RejPos 61v; Pátrzayże też á pomyſl ſobie w iákim ſmętku á vdręcżeniu byłá oná błogoſłáwiona mátká iego RejPos 105v, 2, 10, 14, 29v, 55 [2 r.] (30); BiałKat 241; RejPosWstaw [212], 22, [414], [1103] [2 r.], [1432]; BudBib Deut 33/24, Tob 11/11; Dla tego z ſtolicą náſzą błogoſłáwioną Apoſtolſką [...] rad bych áby świątobłiwość wáſzá práwym ſię ſercem y myſlą ſpoiłá etc. SkarJedn 120, 66; Błogoſławione to hiſtorye tych ſławnych/ cżártá/ świátá/ ćiáłá/ y grzechu woiownikow. SkarŻyw A3v; Toć poſyła błogoſłáwiona pánienká S. Dorotá SkarŻyw 126; Ták ſkońcżyli błogoſłáwieni męcżennicy SkarŻyw 147, 82, 111, 120, 143, 173 [2 r.] (20); MWilkHist G; NiemObr 121; WerGośc 216; WerKaz 293; GrabowSet V3v; Zwiáſtowánie B. Pánny Máryey LatHar ++2; bo od tego cżáſu błogoſłáwioną mię názywáć będą wſzyścy narodowie. LatHar 65; y błogoſłáwieni Seráphinowie ſpołecżną rádośćią zgodnie ćię wyſławiáią. LatHar 94; Modlćie ſię zá námi błogoſłáwione dźiewice N. yN. LatHar 456; O Nabłogoſłáwieńſze mieſzkánie nawyżſzego miáſtá niebieſkiego Hieruzálem LatHar 594, +12, ++v, ++2v, ++4, ++4v (90); iż nabłogoſłáwieńſzemu/y wſzytkich Apoſtołow kśiążęćiu Piotrowi/ głoſem Páńſkim zlecon ieſt rząd y przełożeńſtwo ábo przodkowánie kośćiołá wſzytkiego WujNT 390, przedm 27, s. 67, Luc 1/48, s. 194 [2 r.], 195 (15); SarnStat 258, 259, 370; O Naświętſza dźiewico/ błogoſłáwiona porodźićielko páná náſzégo Iezuſá Kryſtuſá SiebRozmyśl G2; O błogoſłáwionáſz to mátká táka byłá/ Która iuż oto z ſynem weſeli ſię w niebie SiebRozmyśl L, Fv, F2, G3 [2 r.], G3v [2 r.], G4v (21); SkarKaz 581a, 606b; O błogoſłáwiony miłośniku bráćiey twoiey. Nie ruſzyło ćię ono złoto/ y dobre mienie SkarKazSej 668a; Iákoż ćię názwáć nie mam być błogoſłáwionym/ Oycże drogi? gdyś ieſt tym od Bogá vcżcżonym? SapEpit A4v.

W połączeniu z imieniem (137) [przed imieniem (128); po imieniu (9)]: OpecŻyw 104; OpecŻywSandR nlb 2; blogoſlauyony ſymeonye o naſcząſznyeyſze twoye bylo zaſzlepyenye PatKaz II 61v, 64 [2 r.], 64v, 65v, 79; PatKaz III 128v, 135; KromRozm I K [2 r.]; á nabłogoſláwyeńſſy Pyotr kſyążę ápoſtolſkyego rządu yuż był náuczył ludźye KromRozm III N7v, N6v, N8 [2 r.], N8v [2 r.], P3v [2 r.], Qv [2 r.]; iáko dobrey pámięći Kárzeł oćiec/ y też Pipinus Wuy náſz/ Błogoſláwionemv Stzepanowi przed tym dawno dał KrowObr 31; I nálezli Błogoſláwionego Fránćiſſká KrowObr 144v; Day Boże ábyſmy mocą Bárbáry blogoſláwioney/ ku otrzymániu grzechow odpuſſtzenia/ byli rządzeni. KrowObr 171, 18 [2 r.], 27, 30v, 31, 36 (31); SarnUzn G; RejAp 196v; HistRzym 38v; Y dla tego to tu ſobie przypominamy ná dzyeń tego Apoſtołá ſwiętego Bártłomieiá błogoſłáwionego RejPos 319, 10, 11, 11v, 14, 29v (12); RejPos Rozpr b4, c3v; RejPosWstaw [212], [212]v [2 r.], 22, [1433]v, [143 ]; SkarJedn D3v, 318; TEn Błogoſłáwiony Ian Iáłmużnik/ bárzo wielkie kochánie w tym miał/ gdy iákie świętych przykłády y powieśći ſłyſzał/ ábo cżytał SkarŻyw 97, 125, 126, 159, 185, 277 [2 r.] (14); ReszPrz 31; ArtKanc I18v; O Pánie Boże/ ktoryá błogoſłáwioną Annę obrał ſobie zá mátkę rodźićielki twoiey/ rácż to nam dáć przez zaſługi mátki LatHar 465; PAnie BOże/ ktoryś raczył Kośćioł twoy ná wykłád piſmá S. bárzo znácznym Doktorem błogoſłáwionym Hieronymem opátrzyć LatHar 451; Y iákoś wyſwobodźił błogoſłáwioną Teklę Pánnę y Męcżennicżkę twoię ze trzech okrutnych mąk LatHar 656, +6v, ++4, 50, 84 [2 r.], 85 [3 r.] (41); SarnStat 1107; SkarKazSej 668b.

W charakterystycznych połączeniach: błogosławiony (-a) apostoł (16), biskup, Bogarodzicielka, dziewica (52), matka (11), matuchna, męczennik (13), opat, pani, panienka (2), Panną (Maryja) (112), prorok (2), starzec (8); błogosławiony nad(e) wszytki (2).W charakterystycznej konstrukcji: z trybem rozkazującym: niechaj będą błogosławieni wszyscy aniołowie (2).

Wyrażenia: peryfr. »duch błogosławiony« = anioł (7): ábowim duchowye oni błogoſláwyeni álbo ányeli w nyebye/ ſpráwuyący ſye łáſką bożą/ yednoſtáynye á nyeodmyennye dźyerżą ſye porządku y práwá z początku im wlánego KromRozm III A8v; Powagá duchow błogoſłáwionych RejAp Ee4v, 118, 123v, 159v, 168, 191v.

»błogosławiona pamięć«: Widźimy tedy w tych/ którzy w błogoſłáwionéy pámięći v nas ſą BiałKat 153v.

Zestawienia: »kamień bogosławiony« = kamień filozoficzny: Drudzy záſię chytrzeyſzy chcą dokázáć rozumem ſwoim niepodobney rzecży/ to ieſt/ kámień Filozowſki (iáko oni zową bogoſłáwiony) ſłożyć ze cżterzech żywiołow miernych BielKron 26.

»(zakon) Błogosławionej (Panny) Maryjej« = zakon krzyżacki (5): MY Brát Páweł z Ruzdorffu/ Błogoſłáwionéy Pánny Máriiéy domu Niemieckiégo Ierozolimſkiégo Miſtrz wielki SarnStat 1085; BRát Páweł z Ruzdorfu Zakonu błogoſłáwionéy Pánny Máriiéy domu Niemieckiégo Ierozolimſkiégo Miſtrz wielki SarnStat 1120, 1068, 1107, 1123.

Szeregi: »błogosławiony i chwalebny; chwalebny i błogosławiony« (2 : 1): ále od niebeſpietznośći wſzyſtkich/ wybaw nas pánno chwalebna y błogoſláwiona. KrowObr 160v; SarnStat 4, 1067.

»błogosławiony a dostojny«: A ták ten błogoſłáwiony á doſtoyny Ian s. ktory był z dawná przez Proroki przeyrzan y opowiedzian/ iż ſie miał zyáwić pirwey á vprzedzić Páná náſzego RejPos 11v.

»błogosławiony, (i, albo) poświęcony; poświęcony i błogosławiony« (4 : 1): A chceſz być błogoſláwioną/ poſwięconą/ y Kryſthuſowi nawyſſſzego Krolá Synowi poſlubioną? KrowObr 148, 104, 147v; który ná prośby y modlitwy náſzé/ przy błogoſłáwiónéy álbo poświęconéy wodźie ieſt bytnośćią ſwmią BiałKat 241; SkarKaz 157a.

»święty a (i) błogosławiony; błogosławiony, (i) święty« (14 : 4) buóg ocietz chtzątz iey przed wſſytkiémi ſwiętymi anioly ij blogoſlawionymi cżeſtz vcżynitz/ rzékl OpecŻyw 179, 179; PatKaz II 62v, 64v, 68v; miánuiemy ſie być álbo ſobie thy tytuły przywłaſzcżamy naſwiętſzy/ nabłogoſłáwieńſzy/ namiłośćiwſzy/ naiáſnieyſzy. RejAp 38v, 38v, 53v, 129v, 167v, 168, 177; GórnDworz Yv; RejPos 121, 148, 164, 232; WujNT Apoc 20/6.

»błogosławiony i (a) wielebny« (5): BLogoſłáwioney y wielebney/ wiekuiſtey Pánny Máryey przycżyná niechay nas/ Pánie/ obroni LatHar 413, 87, 101, 106, 635.

»błogosławiony i wybrany; wybrany i błogosławiony« (1 : 1): Dziewiątą gwiázdę wſſytcy blogoſlawienij ij wybránij boży w iéy koronę ſpiéwawaiątz [!] wlożyli OpecŻyw 181, 185.

β. Zbawiony po śmierci (56): abys w dzień ſądny byl bezpiecżny z blogoſlawionymi. OpecŻyw [192]; WróbŻołt R3v; RejJóz B4; SeklKat M; Is on przes ſwa mękę ſwiethą Duſſe thę zdawna przeklętha, Cziałem Panſkiem odnowioną Vczinył błogoſławioną. RejKup m6v, RejKupSekl a8; duſze błogosławioné nie tak ſzły proſto donieba do pana Chriſtuſa iako potem ſzedł łotr MurzNT 199 marg; LubPs Kv; Przeklęthego nietzyni błogoſláwionym/ ále go więcey tzyni przeklętym KrowObr 43v; Wybaw nas s piekłá/ y vtzyń błogoſlawione wniebie. KrowObr 171v, 44, 168, 174, 217; Leop Tob 13/17, Eccli 34/17, Is 65/16; BibRadz I 7, Is 65/16, Ier 17 arg, Matth 25/34; RejAp CC3, 123, 123v; RejPos 85, 150v; GrzegŚm 11, 14; KuczbKat 95, 390; RejPosWstaw 22v, [143 ]v; BiałKaz D3, F3v; Bo kto iedno ná onę wiecżną błogosłáwionych ſtolicę pilnie ſerdecżnemi ocżymá weyrzy ModrzBaz 8, 109; NiemObr 72; GrabowSet M3v; LatHar 597, 645; Kácerſcy męczennicy nie błogoſłáwieni. WujNT Zzzzzv, 20 [2 r.], Matth 25/34, s. 108 [2 r.], 293, Apoc 14/13; Oto błogoſłáwieni w Niebie cżcą imię Páná Iezuſowe. WysKaz 35; Iedno niebo/ iedno ſzczęśćie błogoſłáwionych SkarKaz 549a, 4b, 5a, 6b.

W charakterystycznych połączeniach: błogosławiona dusza (3); błogosławiony na wieki (wieczne) (2), w Bogu (2), w niebie (3), w Panu.

W charakterystycznych konstrukcjach: w funkcji orzecznika bez łącznika, np. błogosławieni umarli itp. (7); w zdaniach lub równoważnikach nadrzędnych do zdań przydawkowych lub podmiotowych, np. są błogosławieni, ktorzy w stałości Pańskiej schodzą z tego świata itp. (10).

Wyrażenie: »żywot błogosławiony« (3): RejPosWstaw [213]; ábyśćie záwżdy łáſkę Páńſką znáć/ á potym żywotá błogoſłáwionego doſtáć mogli KarnNap G; ModrzBaz 37.
γ. O ciele ludzkim przed popełnieniem grzechu pierworodnego: czysty, nieskalany (1): á w tym ſie ſtáry zakon náyduie/ ktory záwżdy z grzechem ieſt/ bo go żadny wypełnić nie może/ gdyż go Adam w Ráiu będąc máiąc ciáło błogoſłáwione/ wypełnić nie mogł: á coż my dziś w tym grubym ciele záráżonym grzechem mamy iemu doſyć cżynić. BielKron 2.
2. Czczony, wielbiony (o Bogu i sprawach z nim związanych) (438): ti ſam myli panye [...] bᾳdz obrońcᾳ mim ktori yeś blogoſlawyoni na wyeky wyekow. Amen. BierRaj 17v; Potym Iézus blogoſlawiony poſſedl do Galileyſkié ziemie OpecŻyw 39; Ale bądz iuż blogoſlawioné ijmię twé ſwięté nawieki OpecŻyw 166, 12, 12v, 23v, 36, 41 (26); PatKaz I 18; PatKaz II 38, 38v, 57, 64v; PatKaz III 90v, 107; Bądz imię boże bogoſlawione WróbŻołt 112/2, B, 40/14, 67/20, 36, 88/53, 118/12, nn6; RejPs 27, 38, 65, 78, 119 (8); SeklKat Cv; KromRozm I I3; MurzNT Luc 19/38; A ták ten ſwięty Krol práwie nam tu przed ocży náſze położył iáko cel/ tego błogoſłáwionego męźá Páná á zbáwicielá náſzego LubPs B, B, D, G3v, H2v, L3 (22); gdzieſz tu iuſz będzie ono plęmię błogoſlawione Pan Kryſtus Syn Boży/ Abráhámowi/ y inſzym ſwiętym obiecány. KrowObr 82v; O Swiátłośći nabłogoſláwieńſza nápełni ſercá wnętrznośći. KrowObr 176v, B4v, 151v, 216, 227v; RejWiz A4; Błogoſláwiona chwałá Páńſka Leop Ez 3/12, Tob 3/23, Ps 27/6, 66/20, Dan 3/26, 1.Tim 1/11; Błogoſłáwione Kroleſtwo ktore przyſzło w imię Páńſkie BibRadz Mar 11/10; Y tyżeś ieſt on Kryſtus Syn Błogoſłáwionego? BibRadz Mar 14/61, I 6v [2 r.], Gen 9/26, 24/27, 1.Esdr 7/27, 1.Reg 25/39 (24); Goski A7v; BielKron 32, 253v, 356; dawſzy obietnice o naſieniu błogosłáwionym/ to ieſt/ o Synu ſwoim Iezuſie Kryſtuſie GrzegRóżn E2v, D2, Lv; OrzQuin O3v; Prot C2; RejAp 42; HistRzym 6v; y iákye hoyne obietnice nam ſą zá to vtwirdzone/ ktorzy będziemy ſłucháć tych błogoſłáwionych ſłow á náuk iego RejPos 63; Thu pátrz błogoſłáwioney łáſki Páná tego RejPos 120v; á vniżał kędy mogł każdą myſl ſwoię przed Pánem ſwoim/ ieſliże chce być powyſzſzonym v ſtołu iego ſwięthego w onym błogoſławionym kroleſtwie iego. RejPos 227v; á imię iego záwżdy y ze złego y z dobrego przypadku twego/ niechay będzye v ciebye błogoſłáwiono. RejPos 265; iż go zá ſtoły ſwemi błogoſłáwionemi/ to ieſt/ przy ſpołecżnośći onego Boſtwá ſwego ſwięthego/ á w opátrznośći iego/ poſádzić obiecuie RejPos 345, 1v, 3v, 4, 15, 19 [2 r.] (118); RejPosWiecz3 98v, 99v; á tho przez zaſługę y mękę błogoſłáwionégo owocu Pánny naczyſtſzey Máryey Páná náſzego Iezuſá Chryſtuſá/ Bogá y człowieká prawdźiwego BiałKat 231, a4, d2; RejZwierc [283]v, 266; WujJudConf 72; RejPosWstaw 21v, [213] [2 r.], 42; BudBib 1.Par 16/36, 1.Esdr 7/27, Ps 28/6, 67/35 [36], Zach 11/5 (10); BudNT b8v, c, Matth 23/39, Luc 1/38, 13/35 (10); CzechRozm 10, 27, 44, 47, 47v (13); SkarJedn 313; KochPs 43, 149; y chwalą błogoſłáwioną Troycę ná wiek wiekom Amen. SkarŻyw 147, 100, 259, 393, 409, 441 (9); CzechEp 124, 319, 427; KochMRot B2; ReszPrz 113; ReszList 180, 182; ArtKanc A14, D18v, I6, K13; O świátłośći nabłogoſłáwieńſza/ rácżze oświećić ſerce moie LatHar 34, 5, 7, 20, 24, 45 [2 r.] (62); błogoſłáwiony ktory idźie w imię Páńſkie WujNT Matth 21/9, przedm 6, s. 89, Matth 23/39, Mar 11/9, 10 (25); SkarKaz 2b, 6a, 421b, 609b.

W charakterystycznych połączeniach: błogosławiony(-a, -e) Bog (54), bostwo (3), chwała (pańska) (3), (święte) imię (Boga, boże, pańskie) (33), Jehowa (5), Jezus (30), narodzenie, nasienie (13), Pan (Bog) (98), Syn (Boga, boży) (16), Trojca (Święta) (5), Zbawiciel (9), zmartwychwstanie; błogosławiony nad(e) wszytko(-im) (8), na duszy i na ciele, na wieki (wieczne, wiekom, wiekow) (52), na wszem, we wszech sprawach, (wiekom) wiecznie (8).

W charakterystycznych konstrukcjach: w funkcji orzecznika bez łącznika, np. błogosławion owoc żywota twego, Jezus itp. (89); w zdaniach lub równoważnikach nadrzędnych do zdań przydawkowych lub podmiotowych, np, błogosławiony, ktory przyszedł w imię boże itp. (69); z trybem rozkazującym, np. błogosławion bądź Pan Bog itp. (30).

Szeregi: »błogosławiony, (i) chwalebny (i powyższony); chwalebny, błogosławiony« (3 : 1): BierRaj 22; Ien ies błogoſlawiony/ chwalebny y powyſſzony na wiek wiekow. TarDuch A2; WujJudConf 19; ArtKanc I7v.

»błogosławiony i możny; możny a błogosławiony« (1 : 1): Co to żadnemu inemu ſtworzeniu nie należy/ iedno ſámemu możnemu á błogoſłáwionemu Boſtwu. RejPos 150; WujNT 1.Tim 6/15.

»święty a (i) błogosławiony; błogosławiony a święty« (22 : 3): RejAp 174; Abowiem rozumie iż ći zgromádzeni máią być do onego ſwiętego á błogoſłáwionego gumná wiecżnych roſkoſzy/ to ieſt do kroleſtwá Páńſkiego RejPos 52v; A poſtaẃ tákież przed ocży duſze ſwoiey tę ſwiętą á błogoſłáwioną ofiárę Pána ſwego RejPos 105v; áż vwierzył onym ſwięthym á błogoſłáwionym obietnicam Páná ſwoiego RejPos 179v, 17, 83v, 125, 167v, 168v (23); RejZwierc 11.

»wdzięczny a błogosławiony« (3): iż ſie ſam obráca do niey zmiłoſierdzyem twoim/ iż ſie iey ozywa onym wdzyęcżnym á błogoſłáwionym głoſem ſwoim/ mowiąc do niey RejPos 168v, 188v, 263.

»błogosławiony a wielmożny«: y w Ewányeliach vſty ſwemi/ znáki á podobieńſtwa thego błogoſłáwionego á wielmożnego przyſcia ſwego/ ná wielu mieyſcach przepowiedáć racżył. RejPos 5v.

»wszechmogący a błogosławiony«: o błogoſłáwioneſz tho było dobrodzyeyſtwo twoie náſz wſzechmogący á błogoſłáwiony Pánie RejPos 337v.

Synonimy: 1.a.α. chwalebny, dostojny, święty, wielebny; 2. chwalon, wszechmogący.

Cf BŁOGOSŁAWIĆ, BŁOGOSŁAWNY, BŁOŻEN

ZZa