![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: [OBIECONY] | Następne hasło: OBIECOWAĆ SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
OBIECOWAĆ (1359) vb impf
Wszystkie samogłoski jasne.
| inf | obiecować | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| indicativus | |||||||
| praes | |||||||
| sg | pl | ||||||
| 1 | obiecuję | obiecujemy, obiecujem | |||||
| 2 | obiecujesz | obiecujecie | |||||
| 3 | obiecuje | obiecują | |||||
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | -m obiecowåł, obiecowåłem | m pers | -chmy obiecowali, -smy obiecowali |
| 2 | m | -ś obiecowåł, obiecowåłeś | m pers | -ście obiecowali, obiecowaliście |
| 3 | m | obiecowåł | m pers | obiecowali |
| f | obiecowała | m an | ||
| n | obiecowało | subst | obiecowały | |
| fut | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 2 | m | będziesz obiecowåł | m pers | będziecie obiecować |
| 3 | m | obiecować będzie | m pers | |
| imperativus | |||
|---|---|---|---|
| sg | pl | ||
| 2 | obiecuj | ||
| 3 | niech(a)j obiecuje | obiecujcie | |
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 2 | m | m pers | byście obiecowali | |
| 3 | m | by obiecowåł | m pers | |
| f | by obiecowała | m an | ||
| n | by obiecowało | subst | ||
| con praet | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 3 | m | by był obiecowåł |
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| praet | obiecowåno | |||||
| participia | ||||||
| part praes act | obiecując | |||||
inf obiecować (129). ◊ praes 1 sg obiecuję (76). ◊ 2 sg obiecujesz (23). ◊ 3 sg obiecuje (440); -e (29), -é (1) MurzNT, -(e) (410). ◊ 1 pl obiecujemy (170), obiecujem (19); -em UstPraw (13), ZapKościer; -emy : -em ComCrac (5:1), SarnStat (153:4); ~ -emy (155), -(e)my (15); ~ -em (4), -(e)m (15). ◊ 2 pl obiecujecie (9). ◊ 3 pl obiecują (56). ◊ praet 1 sg m -m obiecowåł, obiecowåłem (5). ◊ 2 sg m -ś obiecowåł, obiecowåłeś (8). ◊ 3 sg m obiecowåł (136). f obiecowała (7). n obiecowało (2). ◊ 1 pl m pers -chmy obiecowali (1) RejPs, -smy obiecowali (1) ComCrac. ◊ 2 pl m pers -ście obiecowali, obiecowaliście (2). ◊ 3 pl m pers obiecowali (9). subst obiecowały (4). ◊ fut 2 sg m będziesz obiecowåł (1). ◊ 3 sg m obiecować będzie (1). ◊ 2 pl m pers będziecie obiecować (1). ◊ imp 2 sg obiecuj (9). ◊ 3 sg niech(a)j obiecuje (2). ◊ 3 pl obiecujcie (5). ◊ con 3 sg m by obiecowåł (11). f by obiecowała (1). n by obiecowało (2). ◊ 2 pl m pers byście obiecowali (3). ◊ con praet 3 sg m by był obiecowåł (1). ◊ impers praet obiecowåno (5). ◊ part praes act obiecując (220).
Sł stp, Cn notuje; poza tym s.v. szczęście sobie obiecować z ujrzenia łasice, Linde XVI – XVII w.
- 1. Mówić (lub powiedzieć) komuś, że zrobi się coś, co dla tego kogoś na ogół jest pożądane (lub dobre); przyrzekać coś komuś
(1308)
- a. Ślubować, przysięgać (43)
- 2. Mówić, że zdarzy się coś, co nie jest od obiecującego zależne, gdyż przekazuje on tylko daną sobie wiedzę; przepowiadać (48)
- 3. Przypuszczać, sądzić, mieć nadzieję, spodziewać się czegoś (3)
obiecować czego przeciw komu (1): iákoż w tey ſpráwie iuſz byli poſły do Polſki wypráwili/ Koni/ Zołnierzow/ y pieniędzy przećiw Tiránnowi Mátiaſzowi obiecuiąc StryjKron 652.
obiecować kogo, co [w tym: za co (5), no co (2), dla kogo (2), o kim (2)] (513): Obiecuie zdrowie lekarz gdyż nyema mocy á wtem ieſt łgarz. March1 A3; LibLeg 9/51, 11/174; Otoś pocżątek oglądał/ Tych rzecży com obiecował. BierEz A4v, K4v, P2v; TarDuch D5; MiechGlab nlb 3; ábychmy to dobrowolnie wypełnili cochmy w przygodach obiecowáli RejPs 95v; ComCrac 12; SeklKat Y4v; HistAl D6v; KromRozm II p; GroicPorz ſv; Leop Num 32/20, 3.Reg 22 arg, 1.Tim 2/10; BielKron 42, 248v, 249v; Sed proprie stipem obligo pecuniam spondeo, Obiecuyę/ pieniądze ná poczet/ żółd. Mącz 416d; RejAp 32v, 40, 110v; RejPos 29, 53v, 59v, 267, 346v; BiałKat 73v; GrzegŚm 6 marg; RejZwierc 93v; WujJud 162v [2 r.]; BudBib Deut 12/17; CzechRozm 26v, 40v, 44v, 48v [2 r.], 58 (24); ModrzBaz 54; Słucham ia/ czym mię móy pan odpráwuie: Pokóy nád ludem ſwoim obiecuie KochPs 127; SkarŻyw 76, 107, 161, 189, 285 (13); ZapKościer 1579/3v, 1582/26; [Włodimirz] wypráwił táiemnego Posłáńcá do Bludá naywiernieyſzego Páná rádnego Iaropolkowego/ ktorego zowiąc Oycem y obiecuiąc wielkie dáry/ prośił áby mu dodał rády/ ktorymby ſpoſobem Iaropelká brátá mogł zábić. StryjKron 131, 652 [2 r.]; CzechEp 138 marg, 204, 273, 292, 363; KlonŻal D3; ReszPrz 110 [2 r.]; ReszHoz 133; WerGośc 296; WerKaz 289; ZLotá pewnie nie nátkaſz trzećiéy części woru/ Z tych gór/ co obiecuią rádo więc v dworu. PudłFr 36; ArtKanc L, S16v; prziiachali Poſlowie Tatarſci zwielkiemi vpominki obiecuyac od Czarza pomoc na kazdego nieprzijaciela PaprUp C2; ActReg 76; OrzJan 108; LatHar 46, 376; á niektorzy y nákład ná drukowánie [Biblijej] obiecowáli WujNT przedm 1, s. 102 [2 r.], 238, 365, 1.Tim 2/10 (12); SiebRozmyśl K3; PowodPr 38; Modlitwę Zbáwićiel záleca y zapłátę zá nię obiecuie SkarKaz 350a, 610a, 637a; SkarKazSej 666a; PudłDydo B3v. Cf obiecować kogo, co komu, czemu; kogo komu za kogo.
obiecować kogo, co komu, czemu [w tym: za co (26), od kogo (13), przez kogo (4), o kim, o czym (3), no co (1)] (396): LibLeg 7/104v, 11/41v, 173v; BierEz Fv, F3, K3; OpecŻyw 99v; criſtusz uydzenye obyeczuye boſtwa ſwego tym telko czyſtego ſercza PatKaz III 144; KlerWes A; March3 T8v; RejPs 43v, 50v, 68v, 133v, 135v, 199; ComCrac 11, 11v [3 r.]; LibMal 1548/143v; SeklWyzn Dv; RejJóz O; SeklKat E3 [2 r.], F4 [2 r.], F4v, I3v, L; RejKup f8, Nv, p8v, x8; proſił tám [w kościele] Alexander onego bogá [Hamona] áby mu prawdziwe odpowiedzi obiecowåł [ut ei vera responsa promitteret]. HistAl B6, D6v, E2v, F5v, F6, F7; KromRozm I D3, E3; MurzHist B3v, C3v, H; KromRozm II i3v, v3v; DiarDop 105, 118; LubPs O6v, S6v marg, V v marg; KrowObr 19, 141v, 142; ácż oni [lekarze] káżdemu zdrowie obyecuią RejWiz 61v; Leop Is 49 arg, 57 arg; LeszczRzecz A4v; BibRadz Ex 6 arg, Ios 1 arg, Is 19 arg, 53 arg, 59 arg (8); OrzRozm E4 [2 r.]; przez ony trzy dni chodziłá káżda z oſobná [bogini] do niego [Parysa]/ áby iey przyſądził iábłko złote obiecuiąc mu/ Iuno moc/ Pállás rozum/ Wenus cudną żonę/ á tey ſámey iábłko przyſądził BielKron 21v, 14, 174v, 193, 217 (16); Mącz 36a, 192d, 264a, 410a; OrzQuin K3v, O4v; nie mnimay nędzniku/ ábyć to Pan był omylny w dekreciech ſwoich/ gdyż ći zá grzech nic inego nie obiécuie iedno pomſtę RejAp 31v, AA6v, BB8v [2 r.], CC2, BB3, 9v (41); GórnDworz A3; HistRzym 54v, 67, 82, 108; RejPos 5v, 7v, 15, 20, 27 (87); BiałKat 26 [2 r.]; GrzegŚm A2, 13, 39, 40 [2 r.], 43; KuczbKat 215; RejZwierc 30v, 67, 139, [203], 257v (10); BielSpr 15v; WujJud B2v, 27, 79v [2 r.], 89v, 144, 223; iáko rzecż dobrą Pan náſz nam obiecuie y pełni/ gdy nam Duchá ſ. obiecuie y dáie RejPosWstaw [1432], [1432]v [2 r.]; BudBib Deut 12/11; MycPrz I C; BiałKaz D4v; CzechRozm 5, 25, 30, 45, 48v (21); KarnNap F2v; ModrzBaz 46, 108, 112v, 115v, 124v; SkarJedn 64, 258, 299; SkarŻyw A2, A3v, A5, 4, 47 (26); Sliachetny Pan Iąn Łuboczky, zeznawa, ze ſſinowy swemu Tomaſſewy Luboczkiemv, obiecziue 500 grziwienek Pruſkych kazdą rachuiącz po 20g. ZapKościer 1587/71, 1579/lv [2 r.], 2, 2v [2 r.], 3, 1580/4 (19); Stephan Woiewodá ná tę wypráwę przećiw Turkom [...] rad przyzwolił/ obiecuiąc Krolowi ſtácie ná woyſko iego StryjKron 672, 150, 557, 738; CzechEp *2v, 114, 132, 167; NiemObr 9, 19, 116; KochEpit A4; KochDz 107; PudłFr 40; ArtKanc N9v, N17v; GórnRozm B2v, L3v; ActReg 42; GórnTroas 11, 36; GrabowSet A2v; OrzJan 59, 90; Piotrowi klucże/ á Apoſtołom wſzyſtkim moc wiązánia y rozwiązánia obiecowano. LatHar 109, 217, 256, 325; WujNT przedm 36, s. 44, 81, 124, 164 (21); WysKaz 39; SarnStat *7, 115, 168, 993 marg; SiebRozmyśl I; KmitaSpit Bv; PowodPr 14, 47, 72, 76; SkarKaz )(2v, 117b, 206b, 208a, 279a (8); CiekPotr 27; SkarKazSej 676b, 686b; PudłDydo B. Cf obiecować kogo komu za kogo.
obiecować kogo komu za kogo [= jako kogo] (1): PAchołká ſąſiádowi/ ſąſiad przykázowáł/ A zá dobrego ſługę/ pewnie obiecował. RejFig Cc3v.
obiecować za kogo [= w czyim imieniu] (4): OBiecuiemy zá nas y zá dźiedźice y potomki náſzé [Promittentes insuper pro nobis et, haeredibus successoribus nostris JanStat 901]: Iż przerzeczoné Pány/ [...] będźiemy chowáć y bronić SarnStat 1117, 406, 892, 1093.
obiecować komu [w tym: za co (1)] (571): RejPs 188; SeklWyzn C; á ia tobie obiecuię [Ego autem tibi promitto] iż Alexandrá w ręce twoie podam. HistAl L8v, G5; MurzHist G, I2v; LubPs Qv marg; KrowObr 32v, 141v [2 r.]; Leop Eccli 20/25, Ez 33 arg, 2.Mach 8/11; OrzList i3; BibRadz Is 54 arg, 4.Esdr 3/15; Mącz 308c; SarnUzn D6; RejAp 31v, 40, 86, 149v; HistRzym 129v; RejPos 86, 143, 145v, 146v, 160 (12); RejZwierc 116, 256v; CzechRozm 133v; SkarŻyw 174, 338, 428, 458, 593; MWilkHist G3; ReszList 147; PRośiſz mię/ bych ći wiérſze nápiſał ná grobie Nápiſzęć/ iedno zdechni/ obiecuię tobie. PudłFr 19; ActReg 87; WujNT Matth 16 arg; SarnStat 1093. Cf obiecować czego komu; komu przez co; kogo komu za kogp; kogo, co komu, czemu; cum inf komu, czemu.
obiecować komu przez co (2): mocnym wiáry náſzéy obowiązkiem/ y nieodezwáną obietnicą iemu [królowi Władysławowi] przez ninieyſzy liſt obiecuiemy: iż [...] SarnStat [994], 993.
obiecować o kim, o czym (3): Gdyż ták hoynie obiecuieſz o mnie/ mnie niepytáiąc/ [...] niechcę ćię záwieść/ zoſtawąm z tobą OrzRozm L2; MycPrz I B2v; SarnStat 134.
obiecować w czym (2): Iż ieſliby to on Anioł był tym Symem Bożym [...] tedyby go wżdy kędyżkolwiek w piſmie ś. obiecował był Bog CzechRozm 48v; NiemObr 153.
cum inf (501): ZapWar 1549 nr 2658; BierEz L2v; ForCnR B3v; PatKaz I 2v; RejPs 37, 46v, 112v; LibLeg 10/155v; obieczvyemy poddane naſſe dvchowne ſwieczſkie przi volnoſcziach ich zachovacz ComCrac 13, 13; SeklWyzn Dv; SeklKat Ev, P3v, S, Xv; LibMal 1548/142, 1551/165v; Diar 47; LubPs Mv; GroicPorz hh2; KrowObr 46v; Leop Ier 23 arg, Os 9 arg; A ieſliby też Woiewodá nieczynił doſyć vrzędowi ſwemu/ tedy go obiecuiem káráć winą ſtem grzywien UstPraw A2, D2v, G4, H [2 r.], I2 [2 r.]; RejZwierz 31, 86; BibRadz Matth 28 arg, II 135c marg; OrzRozm S3v; [Jakób kamień naznaczył] obiecuiąc Páná ſwoiego záwżdy zá Bogá mieć BielKron 14v, 26, 58, 109v, 142 (12); Mącz 311c, 337a, 413b, 476a; RejAp BB3, BB6v, CC, 2v, 9v (22); obieczuię/ o to ſie nie rozgniewáć. GórnDworz Bb8; A on záwdj obiecuie hoynie wſzędj zá to [za pobożność] nápełniáć domy/ ſtodołj/ y obory náſze. RejPos 83, 30, 44, 51, 59v, 61v [2 r.] (83); BiałKat 51; RejZwierc 41, 56 [2 r.], 69v, 135, 186v (14); BielSpr 54v; Stojcie, bo coś powiedzieć Hektor obiecuje! KochMon 22; [król] Obiecował nádziei wſzytkich dość vcżynić StryjWjaz B4, A4; á ná cożby Bog przez Ozeaſzá káp: 2.v 12. obiecował przymierze vcżynić dla ludu ſwego CzechRozm 114v, 7v, 66, 72v, 79, 80 [2 r.] (23); ModrzBaz 1, 118; SkarJedn 289, 311; SkarŻyw 88, 162, 372, 452, 473, 480, 481; ZapKościer 1581/23v, 1587/68v, 73, 1588/77v, 78 [2 r.] (9); StryjKron 406; duch ś. ktorego poſłáć obiecował od oycá/ miał káráć świát z grzechu CzechEp 152, 15, 109, 110, 124, 214 (9); [arcybiskup przysiągł królowi posłuszeństwo] obiecuiąc bronić [...] Krolewſkiey ſławy [...] potymtego [!] żáłował NiemObr 171, 21, 25, 47; Orion/ który hárdą myślą vnieśiony/ Obiecował wygłádźić źwiérz ná wſzytki ſtrony. Ale mu ná złé wyſzłá tá dumá ſzalona KochPhaen 22; WerGośc 255; PaprUp G3; Około dobr nieruchomych, obiecuie sczerze ImP Hetman przyczynic się doKrola I.M. ActReg 76, 43, 45; [Chrystus] rowność z Oycem pokázuie: kiedy po dwá kroć obiecuie to wſzytko vcżynić/ oczkolwiekby kto prośił w imię iego. WujNT 365, Matth 28 arg, s. 314, Ioann 14 arg, s. 514; obiecuiemy w żadnych Ziemiách Króleſtwá náſzégo Woiewodę álbo Káſztelaná ná Stároſtwo nie wſádzáć: wyiąwſzy Stároſtę Krákowſkiégo. SarnStat 909, 5, 31, 53, 54, 65 (88); PowodPr 15; SkarKaz 160a; PaxLiz E4v. Cf cum inf komu czemu; cum inf przez kogo, przez co.
cum inf komu, czemu [w tym: kogo, co (121), czego (11), za co (7), na co (2)] (163): A zá to im obiecował/ Ieſliby v nich pomieſzkał: Ich dzieći vcż[y]ć piſkánia/ Gędźby y wſzego śpiewánia. BierEz S2; OpecŻyw 171; RejPs 132, 162v; a Garbarzs theſz yemu przeczyw Zydom bicz obyeczowal LibMal 1533/177v; Za praczą y za yazdą Thakowa obyeczowal mv dacz 60 zlotich pyenyedzi LibMal 1548/142, 1548/145; ConPiotr 34v; SeklKat G4; HistAl E5v [2 r.]; MurzNT 81; A tho wſſyſtko/ co ſámemu bogu należy/ Kryſtus Pyotrowi dáć obyecuye. KromRozm III Nv; Diar 26; GroicPorz g2; KrowObr A4v, 78v, 131v, 142; RejWiz 123; Temu kto chce ſlucháć á powolen być/ kłádę ſie przed ocży/ Miſtrzem być niechcę/ towárzyſſem być obiecuię Leop *B4v, Ier 4 arg, 33 arg; niż ſię ruſzą [poddani na wojnę] obiecuiem im dáć ná ſzkodę Kopiją/ pięć kop groſzy UstPraw D3, D2, G2, H2v; BibRadz Ps 101 arg, 116 arg, 2.Mach 12/11, I 135d marg; BielKron 125, 140v, 179, 231, 250 (10); SarnUzn G6; RejAp 25 [2 r.], 28, 31, 42v [2 r.], 43v [2 r.] (15); GórnDworz T4v, T6v; HistRzym 63; RejPos 46v, 102, 140, 143v [3 r.], 147 (34); Pan Bog káżdemu ſporzyć obiecuie/ Kto ſie poććiwie ſwą pracą ſpráwuie. RejZwierc 221, 82v, 139, 197, 256v, 257v; BudBib 2.Mach 12/11; MycPrz II B4; BudNT przedm 6; CzechRozm 80, 85v, 88, 107v, 196v; SkarJedn 136, 256; KochPs 157; SkarŻyw 75, 306, 338; ZapKościer 1579/2, 1580/13, 13v [2 r.], 1583/37v, 1585/53v (8); KochTr 8; MWilkHist D3v, StryjKron 482, 637, 672; CzechEp 109, 124, 287, 288, 296 NiemObr 93; WerGośc 220; WerKaz 293; PudłFr 24; Gdy wy Polacy prośićie Krola o pomnożenie ſwobod/ ábo wam co Krol obiecuie/ tedy to nic inego nie ieſt/ iedno że wam obiecuie Krol dopuśćić bárźiey/ niżeśćie do tąd ná vmyśle chorowáli/ chorowáć, GórnRozm B2v; ActReg 40, 42, 46; Wygląda oycá miłégo/ ſyn máły/ Który mu kupić iármárk obiecował/ Gdy ſie do miáſtá ráno wypráwował KochFrag 28; WujNT Philipp 2 arg; WysKaz 10; Studentóm/ Piſárzóm/ Drukárzóm/ Bibliopolóm/ Bedelluſóm/ [...] Artykuły ſpiſáné á na tym Cyrográphie wyrażone niezgwałcenié chowáć obiecuiemy [tenere promittimus JanStat 217] SarnStat 201, 114, 119, 135, 160, 205 (18); PowodPr 53; SkarKaz 41a, 348a; CiekPotr 39, 50, 86.
cum inf przez kogo, przez co (3): Też to s Krześćiáńſkiey wiáry [Machumet] wzyął/ iż powiedał być Kryſtuſá s cżyſtey pánny národzonego bez náſienia ludzkiego/ mowiąc też iż ieſt od Bogá poſłány do Żydow/ ktorego obiecował przed tym przez Proroki poſłáć/ y poſłał. BielKron 165, 231v; SarnStat 993.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikami i odpowiednikiem to (65), co (15), tak (2); iż(e), że (186), aby, żeby (5), zaimek pytajny (5), bez spójnika (1)] (197): Latwieć drudzy obiecuią/ Cżego w ſwey mocy nie máią BierEz I4v; OpecŻyw 99v; RejPs 199v; LibLeg 11/33v; ComCrac 11, 11v [3 r.]; RejKup p8v; [lekarz] tho obiecował Alerandrowi [!]/ iż przez ieden trunk miał go przywroćić ku pirwſzemu zdrowiu. HistAl E2v, F7, G5, L8v; KromRozm I F; MurzHist B3v, G, I2v; KromRozm III G4v, K6; Diar 57, 58; LubPs Qv marg; Leop 2.Mach 8/11, 12/11, Ez 33 arg; OrzList i3; UstPraw A, Av, A4 [2 r.], Gv; BibRadz Is 54 arg, 4.Esdr 3/15; BielKron 14, 352; KochSat B3; RejAp AA6v, 22, 37, 86, 109, 133v, 183v; HistRzym 129v; RejPos 82, 85, 132v, 133, 143 (31); Więc/ który śie ma Pánu Chriſtuſowi w moc dáć/ to naprzod pewnie y nabożnie obiecowáć muśi/ iż Diabłá y świát opuſzcża KuczbKat 145, 105; RejZwierc 67, 139, 14łv, 255v, 265v; BielSpr 15v; A gdyż Pan Bog obiecuie/ żeby thákowi ná ſwiecie długo żyć mieli/ kthorzy rodzice ſwe w tákiey pocżćiwośći máią RejPosWstaw [414], [414]v; MycPrz I B2v; CzechRozm 45, 58, 71v, 86v, 92v (14); SkarJedn 55, 258, 299, 323; SkarŻyw 69, 135, 428, 458, 593; CzechEp 221; NiemObr 95, 153; ReszList 147, 179; PudłFr 19; ArtKanc N17v; ActReg 76; WujNT Matth 16 arg, s. 693, 3.Ioann arg, s. 848, Apoc 22 arg; OBiecuiemy/ iż żadnych vſtaw czynić niebędźiemy nowych/ áni poddánym ná woynę ruſzyć ſie każemy przez Séymu SarnStat 49, 4, 13, 53 [2 r.], 55, 66, (73); SkarKaz 206b; Niechćiey ſie z nim tárgowáć/ obiecuy co zechce PaxLiz B3v.
Z przytoczeniem (26): Ieſli on ták obiecuie y ták mowi: iż przyidę á wezmę was do śiebie: pewnie przy śmierći: á iáko mu wiáry dáć nie mamy? SkarKaz 552b.
~ obiecować komu (24): Wiernym záſię obiecuie/ iż będzyecie zemną ſądzić wſzytki narody. RejPos 277, 149v, 200, 228, 273; CzechRozm 132v; KochPs 132. Cf obiecować komu co, cum inf [co] komu.
obiecować kogo, co (18): tedy on też nam (tak iako to obieczuie mowiąc odpuſczaycie á będzie wam odpuſczonov [!]) odpuſcza SeklKat S4v; CzechRozm 161. Cf obiecować komu co.
obiecować komu co [w tym: przez kogo (1), za co (1)] (16): Y pan Chriſtus ſlachetna nam rzec obieczuie mowiąć. Ioannis. xiiij. kap. Yeſli mię kto miłuie/ á ſlowo moie będzie chował/ y ociec moy miłuie go SeklKat G4; RejAp 59, 176, I78v; co tu Pan [...] wiernym ſwoim obiecowác racży/ iż będziecie rozumieć tháiemnice Boſtwá moiego RejPos 277, 5v, 144v, 168, 265, 279v, 318v; RejZwierc 139, 140 [2 r.], SkarŻyw 596. Cf »[co komu] głośno obiecować«.
cum inf [co] (2): [Pan Bóg] Obieczuie proſby naſze wyſlnchać [!]/ mowiąc/ gdi mię będziez wzywał wyſlucham cię/ ſtobąm ieſt wſzelkim ſmetku SeklKat F4. Cf cum inf [co] komu.
cum inf [co] komu (1): Bo ieſliże ći ſądzeni będą kthorzy miłoſierdzia nie cżynili nád bliźnimi ſwemi/ iáko im thám Pan wymawiáć obiecuie/ iż byłem głodnym á nie nákarmiliſcie mię/ [...] coż owſzem rozumieſz o [innych] RejAp 164.
»pewnie obiecować« (1): ieſliże ſie ieſzcże polepſzyſz [...] iżći tho pewnie obyecuię/ á bądź tego iſt/ iż cie przypuſzcżę w rowny dzyał s ſobą RejPos 168.
W przeciwstawieniu: »obiecować ... rozkazować« [szyk zmienny] (2): CzechEp 167; Ano Apoſtoł roſkázuiąc á nie obiecuiąc mowi/ ábyſmy iuż teraz nośili ná ſobie wyobráżenie człowieká niebieſkiego WujNT przedm 14.
W połączeniach szeregowych (14): Wſzyſtkoć łatwie obiecowáć/ Słowá mowić łzy wylewáć BierEz P2v; Ia tak mocznie trzymam y wierzę piſmv ſwiętemv/ nieinacżei iedno iakoby ſam pan bog oblicżnie/ y widomie zemną mowił/ obieczował my/ y rozkazował SeklWyzn C; Możeſz ty ſlubowáć y obiecowáć/ y tyſiąc kroć przyſięgáć KrowObr 148, 148; Mącz 410a; CzechRozm 5; WerKaz 289; SarnStat 190, 538, 898, 938, 950, 979, 1000.
W charakterystycznych połączeniach: obiecować koni, pieniędzy, żołnierzow; obiecować bezpieczeństwo (duszy) (bezpieczność) (3), biskupstwo, (hojne, rozliczne, wieczne) błogosławieństwo(-a) (rozszerzyć) (błogosławić) (23), (dziwne) bogactwa (dać posieść), opatrować bogactwy, napełnić bogactwem (6), (co(ś) (nic) dobrego (3), co pociesznego, co [kto] zechce, czas (2), miłościwe czasy, cześć (czcić) (2), człowieka (Mesyjasza) (4), czyściec, czynsz i dań (2), (niebieskie, nieprzepłacone, rozmaite, wielkie) (dać) dary (11), prożne i nietrwałe dobra, (dziwne) dobrodziejstwa (5), dostojeństwa, (zesłać) Ducha Św. (pocieszyciela) (7), głod złote gory (4), [ile] grzywien pruskich, karanie (karać) (8), krolestwo (niebieskie) (2), lekarstwa, łaskę (bożą, miłościwą, pańską) (użyczać łaski) (8), majestat cesarski, milczenie, moc, wielkie myto, nagrodę (sowito nagrodzić, nagradzać) (3), nakład na drukowanie (wojenny) (2), naprawę kościoła, naukę, nawrocenie prawe, nędzę, nic takiego, niebezbieczeństwa, niebo (2), niedostatek, nieśmiertelność, gnacisty obiad obronę (bronić) (7), oczyścienie, (dziwne, różne, wielkie) odpłaty (3), odpusty (2), odpuszczenie grzechow (odpuścić grzechy, wszytko przewinienie, złości) (5), ofiarę bogom pogańskim, pieniądze (2), pobożność przez uczynki dobre (2), pokoj (świecki, uczciwy, wieczny, na czasy niezmierne, nad ludem) (27), pomoc (na nieprzyjciela; pomagać pomocą, dopomoc) (8), (srogą) pomstę (zachować, srodze mścić się) (10), potomstwo (potomki) (2), na wszystkim szczęśliwe powodzenie, przełożeństwo, przymierze (dzierżeć) (4), radości (2), (prętki) ratunek (ratunk) (4), (pewne, rozmaite) roskoszy (3), pewne rozgrzeszenie, (wielkie) rozmnożenie (dochodow, potomstwa) (2), rozum, (wiele dobrych) rzeczy (duchowne, przeciwne, maluczkie, świeckie) (5), skarby świata, sromotę, stacyje na wojsko, pewną summę, (prętkie) szczęście (na wszem, od Pana Boga) (3), umiejętność dobrego i złego, (wielkie) upominki (4), usta i mądrość, wiarę, wiek długi, wolność (2), wybawienie (mocną ręką, wybawić) [od kogo] (8), pewne wygranie bitwy, wysłuchanie (wysłuchać) (3), wyzwolenie od bojaźni i utrapienia, (hojną, łaskawą a miłościwą, rowną, wieczną, wielką a nieskończoną, w niebie) (uczynić) zapłatę (zapłacić) (28), Zbawiciela (2), zbawienie (duszne, wieczne) (zbawić) (10), (długie) zdrowie (6), ziemie i morza, zmartwychwstanie (2), zwoleństwo, zwycięstwo (pewne) [nad kim] (6), żołd (2), (cudną) żonę (2), żywność, długi żywot (wiek) (3), żywot (wieczny) (13); obiecować cnotliwemu, dziatkom nieokrzczonym (2), gospodarzom, Jehowie, każdemu (wiernemu, serca wiernego, z osobna) (12), kościołowi, (wiernemu) ludowi (ludu, ludziom (niewdzięcznym, wszystkim)) (10), małżonkom, mężnym, miłośnikowi, mozgowcom, wszem narodom ludzkim, niewiernym (niewiernikom) (3), nikczemnym, obywatelom, opiekalnikom, przebranem, przodkom, wiernemu (wiernym) (22), zwolennikom, zwyciężcam (zwyciężcy) (2); obiecować przez proroki; obiecować za posłuszeństwo, za stateczność; obiecować [kogo] za dobrego sługę; obiecować w Piśmie św.; obiecować w przygodzie; obiecować [co] w posagu; obiecować raczyć (58), (nie)śmieć (2); obiecować dobrowolnie, dziwnie, istotnie (3), jasnie (4), jawnie (4), łatwie (2), miłościwie (2), mocnie (mocno) (7), nabożnie, na ten czas, na wieki, niedawno, nieomylnie (7), obficie, od tych czasow, po dwa kroć, prożno (2), rado, srodze, szczerze, śmiele (2), wiernie (2), w on czas, za czasem, z dobrej wolej; obiecować rad (2); obiecować nie trzeba; w różnych połączeniach strukturalnych z wyrazami wskazującymi spełnienie (bądź nie spełnienie) tego, co ktoś obiecywał, (ani) (jako) obiecować ... nie czuć się, a gotować, nie mieć (mocy) (3), (a, i, albo) (więcej) (od)da(wa)ć (21), okazować, nigdy nie omylić, rzeczą pokazać, posłać, (i, a, ale) (mało dobrze) (nic) (nie) (moc) (chcieć) (u)czynić (obietnicom) (21), jeszcze nie wykonać, (a, i) (nie) (moc) (wy-, s)pełnić (6), tak się zachowywać, zapomnieć, nie chcieć zawieść, (zupełnie) (nie) (moc) (z)iścić (się) (w słowie) (5), żałować; z wyrazami wskazującymi sytuację biorcy tego, co ktoś mu obiecywał: obiecować ... nie dufać, mieć, uprosić, wątpić.
Rad obiecuy/ á mądrze dáy. BierEz L.
Maria montesquae polliceri cepit. Ziemie y morzá począł obiecowáć. Mącz 231b.
Złote gory obiecuią/ Sámi bzdyrá potrzebuią. BierEz L4v; Mącz 21b, 227d, 231b.
X.K. wiele obiecuie, ále máło, iákoby przystało, dobrze cżyni. CzechEp 138 marg.
»(jako) obiecują słowa ([czyje])« [szyk zmienny] (3): PRoſſę moy pánie áby co nabliżey przypuſćił do łákáwych vſſu ſwoich/ wołanie moie/ á ták iáko nam obiecuią ſlowá twoie [...] od złych przygod inych rácz łáſkáwie wyzwolić mię. RejPs 188; WujNT 102 [2 r.].
»darmo obiecować« (1): Możeſz ty ſlubowáć y obiecowáć/ y tyſiąc kroć przyſięgáć/ ále ieſli thobie Pan Bog tego dáru nieda/ dármo obiecuieſz? dármo ſlubuieſz? Dármo przyſięgaſz? KrowObr 148.
»obiecować fałszywie, obłudnie, dla sromoty« [szyk zmienny] (3): Ieſt ten ktory dla ſromoty obiecuie prziyaćielowi [prae confusione promittit amico]/ á potym vcżyni go ſobie nieprziyáćielem darmo. Leop Eccli 20/25; BielKron 142; RejPos 116.
»obiecować hojnie (a łaskawie)« [szyk zmienny] (3): RejPos 189, 267; tak ze czasem wątpię abymi oſtatka dodzierzeć miąno, choć hoinie obiecuią ActReg 160.
»obiecować kontraktem, w kontrakcie« [szyk zmienny] (1:1): LibLeg 11/41v; ktemu iednego kmiećia wloſtowicach takze ze wſzitkimi pożytkami iego y przyliegloſciami, obiecuiący [lege: obiecuję ci] thym ninieyſzym Contractem przyrzekaiąc ſpolem wſzyſcy ZapKościer 1580/13.
»listem (a. pisaniem), przez list, w liście obiecować« [szyk zmienny] (6:4:2): BielKron 231v; ReszList 179; pomoc [w pewnych rzeczach] y Piotr S. po ſwey śmierći owiecżkom ſwym/ w wtorym liśćie ſwym/ obiecuie (marg) 2.Petr: 1. (–). LatHar 325; obiecuiemy liſtem ninieyſzym [Pollicemur per praesentes JanStat 300] Dignitárſtwá/ Káſztelániy/ y Vrzędów wſzyſtkich Króleſtwá náſzégo [nie dawać osobom nie zasłużonym] SarnStat 71, 81, 887, 909, 993, [994] (9).
»obiecować na imię Pana Jezusa Chrystusa« (1): Ia tobie obiecuię ná imię Páná mego Iezus [!] Chryſtuſa/ ieśli z cáłego ſercá vwierzyſz [...] odpuſżcżoneć będą [grzechy] SkarŻyw 428.
»obiecować nasienie [o Chrystusie]« [szyk zmienny] (3): Anioł od Bogá poſłány/ ktory poſelſtwo odnośił y Abrámowi z iego potomſtwem błogoſłáwił: [...] ieſliby to on Anioł był Bogiem ſłowem/ ktory potym miał być Chriſtuſem Iezuſem/ á ná cożby potrzebá było obiecowáć naſienie Abráhámowe CzechRozm 44v, 55v, 75.
»obietnice, obietnicami obiecować« = vota vovere PolAnt, promissis promittere JanStat [szyk zmienny] (20:5): RejPs 112v, 199; Rozwaz ze v ſiebie ti znamięnite obietnicze/ ktore pan Bog obieczuie tim ktorzy/ wyznawaią ymię iego SeklKat F4v, L; Diar 47; BielKron 313v; RejAp 33; A on ſie tobie opowieda z onym prętkim rátunkiem ſwoim/ obiecuiącći to pewnemi obietnicámi ſwemi RejPos 167, 29, 54, 125, 173v, 175 (13); BudBib Deut 12/17; CzechRozm 118; ModrzBaz 124v; SarnStat [994]; SiebRozmyśl K3.
»obiecować wiarę obowięzując« (1): Obiécuiemy téż wiárę náſzę obowięzuiąc: iż Zamków y Miaſt przerzeczonégo Króleſtwá [Deinde spondemus, castra et civitates ... JanPrzyw 6]/ [nie damy] SarnStat 884.
»pewnie, za pewne obiecować« [szyk zmienny] (12:4): RejFig Cc3v; Krolowa zacna páni bárzo ile troſkáłá/ Potym z wieżnym co go [króla] ſtrzegł/ wnet ſie pobrátáłá. Obiecuiąc pewnie zań/ ſkoroby Krol zginął RejZwierz 33; HistRzym 54v; RejPos 174v, 176, 187v, 190 [2 r.], 217v (8); KuczbKat 145, 256; ZapKościer 1581/23v; WerGośc 220. Cf Z przytoczeniem.
»obiecować pociechę« [szyk zmienny] (10): Leop Is 57 arg; BibRadz Is 19 arg; RejAp BB3, 23, 198v; A ták tu obácż iáką Pan pociechę wſzędy obiecowáć racży wiernym ſwoim RejPos 27, 60, 126; GrzegŚm 13; WujNT Ioann 16 arg.
»obiecować (pod) (dobrą) wiarą (i czcią)« [szyk zmienny] (8): obiecuiemy pod dobrą wiárą/ okróm wſzelkiéy chytrośći y zdrády/ pod przyśięgą wiáry náſzéy/ iż będźiemy záchowywáć Koronę Króleſtwá Polſkiégo záwżdy cáłą/ y nienáruſzoną SarnStat 882; obiecuiemy dobrą wiárą pilnie y wiernie ſłowem náſzym królewſkim [Promittimus bona fide, attente, et fideliter in verbo nostro Regio JanStat 858]/ [...] tákową zgodę we wſzyſtkich ich ártykułách y punktćiech chowáć. SarnStat 1080, 119, 220, 1068, 1070, 1087, 1114.
»obiecować pod przysięgą (wiary), przez przysięgę, w przysiędze, za przysięgą« = promittere sub sacramento JanStat [szyk zmienny] (14:1:1:1): SeklKat S; MurzHist C3v, G; OrzRozm F2, S3v; A z tąd też onę przyśięgę/ przez ktorą obiecuią Zołnierze iż wiernie rzecży poſpolitey ſłużyć chcą/ Sákrámentem/ to ieſt węzłem/ álbo ślubem Rycerſkim zową KuczbKat 105; ModrzBaz 46; iedno mi pod przyśięgą obiecuy to/ ábyś mię niekazáłá winney ſzáćie pogrześć/ iedno wtey która ná mnie ieſt SkarŻyw 135; SarnStat 82, 163, 882, 999, 1064 (9).
»poprawę, polepszenie (a. polepszyć się) obiecować« [szyk zmienny] (6:4): SeklKat Xv; iż ſie iuż vkaże bliſki vpadek náſz/ [...] toż ſie dopiro obiecowáć polepſzyć/ toż dopiro ſzukáć oleiu/ áno iuż niewcżás RejPos 342; CzechRozm 95; Krotkie ſłowá ále wielce poważne/ ták bárzo wzruſzyły on lud/ iſz wſzyſcy płákáć y żáłowáć y popráwę obiecowáć pocżęli SkarŻyw 557, 161, 537, 546, 593; StryjKron 557; A ieſli to w obycżáiu ma/ tedy ma być záklęty do tego cżáſu áż godnie odpokutuie/ y polepſzenie obiecowáć będźie. WerGośc 269.
»obiecować posłuszeństwo (a. być posłusznym)« [szyk zmienny] (5): BibRadz Ios 1 arg, Ps 101 arg; WujJud 27; SkarŻyw 354; Nuż gdy potym weyźrzymy w Pſalm 40. á przypatrzymy ſię Dawidowi/ co o Bogu mowi: iáko go chwali/ wzywa/ y iemu poſłuſznym być obiecuie. CzechEp 288.
»przedtym (i potym), z dawna obiecować« [szyk zmienny] (3:1): álboś iuż zápomniał/ Coś mi przed tym obiecował. BierEz K3; Aby ſie mnożyły á roiły pożytki w nas/ ktore on nam z dawná z łáſki ſwey ſwiętey winſzowáć á obiecowáć racżył [...] ku náſzemu wiecżnemu zbáwieniu. RejPos 134v; CzechRozm 75; SiebRozmyśl K3.
»obiecować mocną rękę [czyją]« (1): y obiecowałem mu od ćiebie Iezu Chryſte mocną rękę twoię nád nim/ y powodzenie wſzytkiego coby począł. SkarKaz )(2v.
»obiecować od (samego) siebie, sam za siebie (a. za się)« (17:3): LibMal 1548/142; [posłowie dziękowali królowi, iż kościoły w pokoju zachowywał] obiecując tak od siebie, jako od wszego rycerstwa, iż to mocnie strzymają do przyszłego sejmu Diar 57; ZapKościer 1579/1v, 2v [2 r.], 3v, 1580/4, 4v (14); LatHar 376; SarnStat 638, 1059, 1188.
»obiecować słowem, w słowie, pod słowem, słowo« [w tym: dobrym (8), krolewskim (8), chrześcijańskim (krześcijańskim) (2), uczciwym (2), maluczkim, pańskim, poczciwym, szlacheckim, szlachetnym] [szyk zmienny] (22:2:1:1): ZapWar 1549 nr 2658; Recipio tibi bona fide, Obiecuyęć to dobrym słowem. Wiernie. Mącz 36a, 192d, 410a [2 r.]; GórnDworz T4v; A ták ſłuchay pilno nieomylney rády Páná twego: iáko on/ ácż málucżkiemi á krotkiemi ſłowy/ á wſzákoż wielkie á poważne rzecży/ tobie obiecowáć racży. RejPos 201, 132v; CzechRozm 118; gdyby iácy chćieli rzecżą pokázáć/ co słowy obiecuią [quod verbis profitentur]. ModrzBaz 54; StryjKron 482; ActReg 40, 45; WujNT 860; obiecuiemy pod dobrym ſłowem przyśięgę vczynić [Promittimus et spondemus Iuramentum praestare JanStat 862] SarnStat 1084, 13, 82, 164, 325, 909 (12).
»obiecować usty, przez usta« [szyk zmienny] (2:1): RejAp 37v; [Pan swą opatrzność] nam sam vſty Boſkiemi ſwemi dziwnie obiecowáć/ tu będąc w cżłowiecżeńſtwie ſwoim/ racżył. RejPos 219v; WujNT 192 marg.
»wszytko obiecowáć ((przy)dać)« [szyk zmienny] (4): BierEz P2v; LubPs O6v; Abágárus [...] poſłał do Páná Kryſtuſá lift ſwoy/ profząc áby go przyfzedł vzdrovił na trąd/ obiecuiąc mu dáć to wfzytko cżegoby v niego żądał BielKron 140v; WysKaz 10.
»wiele obiecować« [szyk zmienny] (19): KrowObr 168, 171v; BielKron 254; Mącz 191a, 264a; HistRzym 108; á ſnadźby rychley nálazł thákiego coby ſie pięknie zálecał á wiele obiecował/ á przedſię trzoſká w zánádrzu máca iákoby gi wyłudzić. RejZwierc 93v; SkarŻyw 47, 131, 167, 174, 304 (9); CzechEp 138 marg; KlonŻal D3; (nagł) Do ſąſiádá. (–) WIelé mi obiecuieſz y dáć/ y pożyczyć/ Gdy więc ſobie podpijeſz: á wżdy niechceſz liczyć PudłFr 24.
»obiecować przez [= bez] zdrady i chytrości« (2): obiecuiemy przez zdrády y chytrośći pod wiárą y czćią y przyśięgą vczynioną [promittimus, sine dolo et fraude, sub fide et honore ac onere praestiti iuramenti JanStat 846]: iż ná żadnégo człowieká prośby/ [...] rádę/ [...] niebędźiemy ani [!] przywiéźdź ſie damy przećiwko temu [pokojowi] co czynić SarnStat 1070 [idem] 1114.
»obiecować żonę, za małżonkę, za żonę« [szyk zmienny] (1:1:1): GórnTroas 11; Y obiecuię sioſtrę ſwoię zá małżonkę Dáć ſynowi twoiemu CiekPotr 39, 86.
»obiecować i na to przymierze czynić« (1): Tu iáśnie widziſz/ iż potomſtwá obfitość/ y wſzytkę ziemię Kánáneyſką obiecuie/ y ná to przymierze cżyni/ że to iáko Bog prawdziwy ſpełnić miał CzechRozm 75.
»mowić i (a, abo) obiecować« [szyk 3:1] (4): MurzNT 81; [Chrystus w Ewanjelijej] mowi á obiecuie: Iż do niego przydziemy/ á mieſzkánie ſobie z nim vcżyniemy. RejPos 143; Ieſli to obiecowáć y mowić kto może: iſz żadne kácerſtwo po śiodmem Zborze nie powſtánie SkarJedn 299; WujNT 777.
»obiecować i obowięzować się« = promittere et spondere JanStat (7): Y obiecuiemy ſłowem náſzym Królewſkim/ y pod tą przyśięgą/ którąſmy vczynili/ obowięzuiemy ſie/ iż té wſzytki wysſzéy miánowáné Práwá/ Státutá/ Swobody/ Wolnośći/ Dániny/ Przywileie [dzierżeć będziemy] SarnStat 13, 53, 164, 891, 995, 1100, 1106.
»nie obiecować ani odmawiać« (1): Nie obiecuieſz/ áni téż odmawiaſz. Ieno mię ſłowy próznémi zábawiaſz. KochFrag 23.
»obiecować a ofiarować się« (1): [Pan] podobno iedno przebránym á ſwiętym ſwoim thego ſwego miłego Syná obiecuie á ofiáruie ſie dáć. RejPos 147.
»obiecować, (i, albo) okazować (a. ukazować, a. wskazować) (po sobie)« [szyk 3:1] (4): KromRozm II p; A toć ſą ty mizerne ſkáły á ty ſłábe opoki obłudnego ſwiátá tego/ ktore nam ledá w cżym inſzym vkázuią álbo obiecuią zbáwienie náſze RejAp 64v; RejPos 72, 174v.
»opowiedać (a. opowiadać) a (albo) obiecować« [szyk 2:1] (3): RejAp 198; [po śmierci] iuż tám żadney nádzyeie [...] mieć nie możeſz [kto za żywota omieszka]/ ták iákoć tu oto Pan w oſobie Abráámowey opowiedáć á obiecowáć racży. RejPos 163, 228.
»obiecować a pieczętować« (1): ſłuchay tu z oſobná iákie przywileie/ á iákie obietnice tu káżdernu wiernemu ſwemu/ wedle ſtanu káżdego/ obiecowáć á piecżętowáć mocno racży. RejPos 263v.
»przepowiadać a obiecować« (1): [cudzoziemcy] tedy poczęli Xiążęciu Mieczyſławowi rádzić/ przepowiádáiąc mu prawdę wiáry Chrzeſćiáńſkiey/ á obiećuiąc mu ná wſzyſtkim ſzczęſliwe powodzenie [jeśli by wiarę przyjął] StryjKron 150.
»przykazować, obiecować« (1): RejFig Cc3v cf obiecować kogo komu za kogo.
»obiecować, (i, albo) przyrzekać« = promittere et spondere JanStat [szyk 13:1] (14): MurzHist C3v; Diar 58; Mącz 91c, 192d, 227a, 308c, 410a; ZapKościer 1580/13, 13v, 1581/23v; ktore to wyzey opisane rzeczy obiecuię y przyrzekąm ze mocnie y nienaruszanie zdzierzane będą. ActReg 76; Calep 312b; SarnStat 605, 638.
»(nie) obiecowáć i (ani) (po)przysięgać« = promittere et iurare JanStat [w tym: w formule przysięgi (3)] [szyk 4: 1] (5): Przyſięgá Ceſárska. Thobie Pánu Ianowi Papieżowi Ia Krol Otto obiecuię y przyſięgam/ przes Oyca y Syná/ y Duchá Swiętego KrowObr 32v; SkarJedn 258; Pánie znam iżem zgrzeſzył/ ále pomni iżem ći nie obiecował áni przyſięgał. SkarŻyw 338; SarnStat 1124, 1126.
»obiecować i ręczyć« (1): Ia Leo vfáiąc świętemu Sámſonowi/ obiecuię tobie y ręcżę: iſz ieśli daſz oleiu ná potrzebę ſzpitálną/ iſz zdrow będzieſz SkarŻyw 593.
»obiecować i być powinnym« [w formule przysięgi] = promittere et debere JanStat [szyk 15:1] (16): ActReg 43; Kv tęmu téż obiecuiemy/ y powinni będźiemy wſzech przerzeczonych Kśiążąt źiemie Wołyńſkiéy obywátelów/ y potomków ich/ ták Rzymſkiégo iáko y Gréckiégo zakonu będących/ w ich ſtárádawnéy czći y doſtoynośći [...] záchowáć SarnStat 115, 1012, 1062 [2 r.], 1063, 1064, 1081 (15).
»obiecować a (i) utwirdzać (a. twierdzić)« (2): RejPos 53v; Bułły tákowe po świećie rozeſłał/ w ktorych to obiecował/ y twierdźił/ iż ktobykolwiek ná tym Pątnictwie vmárł/ do niebá proſto przenieśion być miał NiemObr 153.
»winszować i (a) obiecować« (2): [Pan otuchę czyni wiernym] iż im y zyemię opánować/ y ſynmi Bożymi ſie ſſtáć/ y kroleſthwo niebieſkie poſieść/ winſzuie y obiecuie. RejPos 267, 134v.
»obiecować i z(a)lecać« [szyk 1:1] (2): CzechRozm 240; A drugie [słowa Ewanjelijej św.] niemniey iáſne one/ gdzie Piotrá S. opoką y kámieniem zowie [Chrystus]/ ná ktorym zbudowáć miał kośćioł ſwoy/ y iemu ſamemu klucże do niebá obiecuiąc/ y dziwną moc mu zlecáiąc/ onego nád inne przekłada SkarJedn 64.
»(za)ślubować, (a, i) obiecować« [szyk 9:7] (16): BierEz F3; PatKaz I 2v; KrowObr 141, 142, 148; HistRzym 54v; pilnie pátrzay/ iáko ten ſwięty pokarm á tę hoyną á obfitą łáſkę ſwoię ieſzcże przodkom náſzym miłośćiwie záwżdy obiecowáć á záſlubowáć racżył RejPos 157v, 134, 216, 218, 219, 220, 267; ActReg 40; Spondeo – Sliubuię, obiecuię. Calep 1000a; SarnStat 1025.
W połączeniu szeregowym z inną formą tego samego czasownika (1): toſmy iem [poddanem pruskim] obieczovali y obieczvyem ze znowv chczemy [...] aby [...] iednostainą kazdy rok obroną przecziwko Kazdemu nieprziiaczieliovi ſpoddanemi naſſemi Korony Polſkiey ſpolnie dzierzeli ComCrac 11v.
obiecować komu (7): Mącz 481c; Ia Bonifacyuſz z łáſki Bożey Biſkup/ obiecuię tobie błogosłáwiony Pietrze/ Kśiążę Apoſtolſkie [...] iſz iá záchowáć mam wſzelką wierność y ſzcżerość wiáry świętey powſzechney SkarŻyw 520. Cf obiecować komu co, cum inf komu.
obiecować komu co (3): RejPos 333; Voveo – Bogu nieco obiecuię. Calep 1140b; LatHar 661.
obiecowáć kogo (1), co (15) [w tym: na co (1)] (16): Bo nie vmarl ale omdlał Trząſni go yſby otrzezwiał Na odpuſt go obiecuimi A wſziſci po piąci ſmowmi. Sdrowich Mariei RejKup c3; Czemu Votá tzynią/ obiecuiąc poſluſzeńſtwo/ tzyſthość/ y vboſtwo? KrowObr 133v, 129v marg, 139v, Rrv [2 r.], Ss2, Ss3v (11); OrzList i2v; To co obiecuieſz ſtháray ſie ábyś wypełnił [Et si desieris vovere, non erit in te peccatum]/ ták iákoś poſlubił dobrowolnie Pánu Bogu twemu BibRadz Deut 23/23. Cf obiecować komu co.
cum inf (21): (nagł) Przyſięgá Mniska. (–). Naprzod tymi ſlowy kożdy Mnich przyſięga mowiąc. Obiecuię być poſluſzen Reguły/ y przełożonego klaſtornego tego ninieyſzego/ y przyſſlego. KrowObr 137v, 41, 131v [2 r.], 138; ná koniec niech ſam w ſye Krol weyźrzy/ pomniąc ná ono/ Noſce te ipſum. Ieſliże on tákowym ieſt w Polſzce Krolem/ iákowym ſye być pod Przysięgą ſwą obiecował/ czáſu Koronácyey ſwey. OrzRozm F2, M2v; KochProp 7. Cf cum inf komu, cum inf co.
cum inf komu (2): Tym że też obyczáiem Krol Polſki/ [...] Przyśięgą nam ſwą obiecuie [...] Práwá/ wolnośći [...] w cále záchowáć. OrzRozm E4, E4.
cum inf co (11): kiedybyśćie prawdziwi Biſkupi byli/ od Kryſtuſá Syná Bożego poſláni/ tedybyśćie vſtaw ludzkich y Dekretałow Papieſkich vtzyć/ chowáć/ y ſtrzec nieobiecowáli KrowObr 129, 131v [2 r.], 137v, 148 [3 r.], Rrv; [Zelim ojca swego Bajazeta] łágodnymi ſłowy námawiał áby przy nim mieſzkał/ obiecuiąc poſluſzeńſtwo przyiaźń przećiwko oycu wiecżnie chowáć BielKron 258v, 232v, 329v.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); iż (2), że] (3): Przyſtępuię ku posłuſzenſtwu Biſkupa nawyſzſzego/ [...] i to obiecuię że od iego vſtaw i decretow nigdy nieodſtąpię MurzHist N2v; RejPos 333; SkarŻyw 520.
W charakterystycznych połączeniach: obiecować każdemu, mężowi (2), (Panu) Bogu (2); obiecować czystość (chować) (5), obedyjencyją, posłuszeństwo (chować, być posłuszen) (7), ubóstwo (dobrowolne) (4); obiecować na odpust [kogo]; obiecowáć bronić [czego], chować dziewistwo (dziewictwo) (3), chować przyjaźń [przeciwko komu], czynić [co] wiernie, pracować [około czego], zachować [co].
»obiecować na swą cześć« (1): Y wyznał ſwé poddáńſtwo/ y zwiérzchnégo páná/ Obiecuiąc ná ſwą cześć ktemu ſye znáć wiecznie/ A wiárę pánu ſwemu záchowáć ſtátecznie. KochProp 7.
»obiecować w przysiędze, przysięgą; przysięgać obiecując« [szyk zmienny] (2:1;1): KrowObr 131v; Tym że też obyczáiem Krol Polſki/ nieobiecuie nam w Przyśiędze ſwey Mſzey miewać [!]/ álbo Kápłany święćić OrzRozm E4, E4, M2v.
»ślub [komu] sercem obiecować« (1): [matka Samuela proroka] ślub Pánu Bogu ſercem obiecowáłá LatHar 661.
»obiecować zaślubieniem« (1): iáwnie do vſzu náſzych podał wolą/ ſtánowienie/ y roſkazánie ſwięte ſwoie/ obiecuiąc tho pewnym záſlubieniem káżdemu/ iż ktokolwiek przyiął do ſiebie wdzyęcżnie tę ſwiętą wolą [...] dopuśćił mu ſie [...] sſtáć/ [...] ſynacżkiem Bogá Oycá RejPos 333.
obiecować komu (19): RejPs 79; Táko też y źwierzętom żywot rozdawáią [Słońce, Miesięc i Gwiazdy]/ y obiecuią kożdey Oſobie podług zrządzenia iey/ ináczey Człowieku/ ináczey koniowi/ ináczey ptakom SienLek 30v; WujNT Act 27 arg. Cf obiecować komu kogo, co.
obiecować komu kogo, co (16): MurzHist H2; Nápomina ie [Izraelitów] Iozue ku prawdźiwey chwale Bożey obiecuiąc im rátunek ieſliżeby posłufznymi byli BibRadz Ios 23 arg, Is 1 arg, 25 arg, 48 arg, Agg 2 arg; OrzRozm C4; BielKron 69; OrzQuin Y3; mowi ánioł Páńſki do żony Mánááchowey mátki Sámſonowey/ obiecuiąc iey ſyná CzechRozm 133v, 156; KochMRot A4v; SkarKaz 421a. Cf obiecować komu kogo, co od kogo, »pociechę obiecować«.
obiecowáć komu kogo, co od kogo (2): rzekł Anektánábus ſynu Alexandrze/ pogląday ná gwiazdi bácż gwiazdę Herkuleſowę iáko ſie ſmęći/ á Merkurius ſie weſeli/ Iowiſzá też widzę iaſnącego/ iuż moie práktykowanie mnię bliską ſmierć od ſyná mego obiecuie. HistAl A7v; CzechEp 285.
obiecować kogo, co (23): KArdynał ieden z woyſkiem Papieſkim woiuiąc/ Biegał miedzy Rotmiſtrzmi/ pewnie obiecuiąc/ Zwycięſtwo/ bo ſie dzyeie to o krzywdę Bożą RejFig Bb7; OrzQuin E3v; RejPos 211; RejPosRozpr b4v; CzechRozm 135; Hieremiaſz Prorok/ walecżnemu onemu Hetmánowi/ ludźie Máchábeuſzowi/ [...] zwyćięſtwo pewne z nieprzyiaćioł obiecuie. LatHar 326; WujNT przedm 31. Cf obiecować komu kogo, co; »obiecować rzeczy przyszłe«.
cum inf kogo (1): [Sybilla Kumea mówi] Iuż me ſłowá oſtátecżne/ Prawdziwe ſą będą wiecżne/ Ktore krolá známionuią/ Ná ſwiát go przyść obiecuią. BielKron 133v.
cum inf komu (1): Tęczynſki od wielkiégo ſmutku Wpadł w niemoc/ z któréy mu iuż (ách wieśći płáczliwa) Wſtáć nie obiecowáłá/ Kloto zazdrośćiwa. KochPam 86.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (3); iż (4), że (2)] (6): RejPs 79; Nie ieſtem táko wfzetecżny y ták tępego rozumv/ żebym miał obiecowáć iż te rżecży vmiem/ [...] ktorych korzenie ſą w niebie vmocnione: to tylko wyznawani że chcę. Leop *B4v; OrzRozm C4; Abner poſłał do krolá Dawidá poſły/ áby z nim wſzedł w przyiaźń/ obiecuiąc mu to iż będzye pánował nád dzyeſiącią narodow Izráelſkich. BielKron 69; OrzQuin Y3; WujNT Act 27 arg.
W połączeniu szeregowym (1): A ty téż miły Kśięże Doktorze/ [...] wołaſz/ krzyczyſz/ y nam to obiecuieſz/ ieſliże ſye nie vznamy/ Królá y Króleſtwo pewnie ſtráćimy OrzQuin Y3.
»obiecować rzeczy przyszłe« (1): ten [Klemens Ramult] gdy ſye ná kazániu głoſem rozwiodł/ iáko ſłowik inny/ w zápaleniu/ co mowił nie záwżdy ſam czuł/ y w zápaleniu obiecował rzeczy przyſzłe/ kthore ſye pełniły. OrzRozm G2v.
»obiecować i tuszyć« (1): [baba ma panią brzemienną ] pocieſzać ſłowy miłemi/ á zwłaſzcża obieczuiącz y tuſzącz iakoby Syna miała vrodzić FalZioł V 20b.
obiecowáć co komu, czemu (6): RejJóz 18; Vkaż mi iednę rzecz namnieyſzą/ [...] ktoraby nam pewnego vpadku nie obiecowáłá. OrzRozm C2v; RejAp 109; [Abramijusz] trafiwſzy ná iednę cháłupkę álbo Celle bliſko miáſtá/ ktora mu pokoy obiecowałá/ wniey ſię zátáił: ná ſwoie z świátem y iego zábáwami rozſtánie. SkarŻyw 234; Lecz ieſcze ná tym máło/ głębiéy poſtępuie Nieſczęśćié/ ſnadź gorſzé coś ieſcze obiecuie Krwi Priámowéy GórnTroas 11; Nádzieiá iż iey ieſzcże coś obiecowáłá/ Zá nim co wſkok ten ſwov liſt żáłoſny [do Eneasza] poſłáłá. PudłDydo A4v.
»obiecować i nadzieję dawać« (1): [Piotr męczennik] wſtąpił w zakon S. Dominiká/ świátu zoſtáwuiąc wſzytko/ co oń [!] obiecuie y do cżego płochą nádzieię dáie SkarŻyw 371.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): stąd to ſobie obiecuię/ iż ten początek móy piſánia w théy ſpráwie ięzykiem Polſkim nie będźie w.m. niewdźięcznym. Strum B.
Synonimy: 1. obowięzować się, przyrzekać, ślubować; a. przysięgać, ślubować; 2. przepowiadać, wrożyć.
Formacje współrdzenne cf OBIECAĆ.
Cf OBIECOWANIE, OBIECOWANY, OBIECUJĄCY
DJ