przysięgać komu (8): Ale iż ku zbáwieniu nie ieſt rzecz beſpieczna przyſyęgáć komu o rzeczách niewiádomych/ dla tego opiſány ieſt kſtałt przyſyęgi GroicPorz ſ; SarnStat 264, 465. Cf »przysięgać na Bog żywy, (Panu) Bogu«, »przysięgać na zdradzie«.

przysięgać przeciwko komu (1): Thedy ma posthawycz cztherech dobrych lvdzy a godnych vyary s kthorych ma dwv vybracz then przeczywko kthoremv ma obvynyony szamotrzecz przyszyagacz na krzyſſ, Thv przed pany thvſſ v sandv. LibLeg 6/115v.

przysięgać na kogo, na co [= odwołując się jako do najwyższej wartości] (12): LibLeg 6/115v; LibMal 1543/69; VStáwiamy/ áby żaden Zyd nie przyśięgał ná Rodał ich/ iedno o wielkié ſpráwy/ któré ſie śćiągáią áż ná pięćdźieśiąt grzywien SarnStat 255 [idem] 263, 264. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, »przysięgać na imię«.

przysięgać na co [= w sprawie czego] (3): A Ieſli pozwány ná przypowieſczonym Roku ſtánie/ y zechce ſłucháć powodá/ gdy będźie przyśięgał ná ſzkody: tedy [...] SarnStat 827 [idem 799], 463, 799.

przysięgać o kogo, o co (11): Item kthory bandzie czlowyek prziszyągal o ſzlodzyeysthwo a bandzie vyadomy zlodzyey [...] Thedy on czo mv Vyną daye o zlodzyeyſthwo ma ſzam poprzyſzyancz a mago dacz obyeſzycz LibLeg 6/115, 6/116v; MetrKor 34/134, 40/814; Nie wſpominam tych/ ktorży vmyślnie ſwoim poddanym vćiekáć do wśi cnotliwych/ á możnych Szláchćicow roſkazuią/ iżby záśię o one poddáne prżyśięgáli/ ábo co iednániem wytárgowáli GórnRozm G4v; á o mnieyſzé ſpráwy ma przyśięgáć [Żyd] przed ſzkołą v drzwi przerzeczonéy ſzkoły. SarnStat 255 [idem 264] 255, 263, 264 [2 r.]; SkarKaz 311b. Cf »przysięgać na imię [Boga]«.

przysięgać przez kogo, przez co [= odwołując się jako do najwyższej wartości] (10): Przyſyęgam przes pięćiory kſyęgi Moyzeſzowe/ [...] iże ia tey máięthnoſći niemam GroicPorz aav; Ieſt też y to Przyśięgá/ kiedy ku potwierdzeniu Wiary przez ſtworzone rzeczy przyśięgamy KuczbKat 285, 285 [2 r.]; WujJud 62. Cf »przysięgać przez Pana Boga«.

przysięgać za kogo [= w zastępstwie kogo] (1): Wáttáman z ſtároſtą przyśięga zá páná w niebytnośći iego. SarnStat 646.

przysięgać za kogo, za co [= w sprawie kogo, czego] (2): BielŻyw 60; [sąsiedzi przysięgali, że wśród nich nie ma chrześcijanina] á Sabbá S. powſtał iáwnie mowiąc: zá mię nie przyśięgayćie/ bom ia ieſt Chrześćiánin. SkarŻyw 328.

przysięgać za kim [= w sprawie kogo] (3): Item kthory czlowyek bandzye przyſzyagal trzy krocz za zlodzeymy a po czwarthe by chczyal Tedymv nye mayą dopuſczycz LibLeg 6/115; MetrKor 40/814; Dla tego ći ſpołem przyſyęgáiący máią być tákowi/ ktorzyby dobrze ználi tego zá ktorym przyſyęgáią GroicPorz y4v.

przysięgać o czym (2): GroicPorz ſ; Y niewſtydliwie prży oczach Sędźiow biorą pieniądze [przekupieni świadkowie]/ żeby o tákich rżeczách prżyśięgáli/ o ktorych iáko żywi nic niewiedzą. GórnRozm G3v.

przysięgać przy kim [= w sprawie kogo] (1): Bo ći ktore przywodzą ná świádectwo [...] Máią zá to/ że onę rzecż nie źle odpráwuią/ gdy widzą/ że on przy kim przyśięgáią pirwey przyśięga. ModrzBaz 86.

przysięgać w czym [= w sprawie czego] (3): [zaginą ci] Ktorzy przyſięgáią w wyſthępku Sámáriey [qui iurant in delicto Samariae]/ á mowią: Zywie Bog twoy Dan/ [...]. A powálą ſie/ y nie powſtáną więcey. Leop Am 8/14; A zaſz nie podobniey było vrżędnikowi prżyśięgłemu nie w ſwey/ ále w cudzey rżeczy wierżyć/ niż tym zbrodniom kázáć w ſwey rżeczy prżyśięgáć? GórnRozm G2v. Cf »krzywo przysięgać«.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to (2), na to (1), na tem (1); iż, że (28), jako ‘że’ (3), zaimek względny (3)] (34): ya sthanyslav lelewsky s guschina przischiagam yako rzeka visla począwschi oth granycze pothgorskiey ydaczi wodą nadol vedlie brzega poticzkiego [...] yeſth hy byla zawsdi wsiczka dziedzistwa Gusinskiego ZapWar 1536 nr 2493; LibMal 1543/69; SeklWyzn Av [2 r.], a2, a2v, a3, a3v [2 r.], a4, C; MurzNT Matth 26/74; GroicPorz aav [2 r.]; Więc ſie biorą ná kwity/ áno ich nie máią/ A drudzy iż zgorzáły/ znowu przyſięgáią. RejZwierz 101; BibRadz Ier 42 arg; pocżął ono wino dziwnie chwalić/ przyſięgáiąc iż iáko żyw nie pił lepſzego GórnDworz Nv; Y pocżął Teophilus przyſięgáć że o tym nigdy nic nie myſlił. HistRzym 19, 62v, 88; KuczbKat 290 [3 r.]; BudBib b3; Przetoż to przyſięgáli/ ſnadź wſzytki kráiny/ Ze o tobie nie może/ mieć pewney nowiny. HistHel B4v; Ow też obycżay/ że świádkowie przyśięgáią o cżem niewiedzą/ [...] ma być odrzuczon. ModrzBaz 85v; SkarŻyw 328, 389; Nuż iákie trudnośći bywáią/ o zbiegłe poddáne/ iedni ſię ich nieſłuſznie vpomináią/ á drudzy nieſłuſznie poddáne cudze dźierżą/ y iáko ich nie máią/ áni mieli prżyśięgáią. GórnRozm G4v, Hv; ActReg 143; LatHar 696; WujNT Matth 26/74; SkarKaz 315a.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym (1): á gdyż to prawo ſkazało aby za te pieniądze [które niewiasta wzięła na przechowanie od dwóch gości] przyſięgała iako iemu [jednemu z nich] wrociła. BielŻyw 60.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: to (2)] (4): Y będzieſz przyſięgał/ żywie Pan/ w prawdzie/ y w rozſądku/ y w ſpráwiedliwośći Leop Ier 4/2; [błazen panu but zanieczyścił] A cżyżyk po komnácie też latał ſpiewáiąc/ A błazen ſie klnie o bot/ nie ia przyſięgáiąc. RejFig Aa8v; GórnDworz S7; WerGośc 248.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [iż] (4): Gdi kram otworzys wykladai. A yſz wyborne powiaday Iż moy pan (będzies przyſzyegal) Niedawno ſtem zwloch przijechal. RejKup e2; BudNT Mar 14/71; LatHar 710; WujNT Mar 14/71.

W połączeniu tautologicznym: przysięgając potwierdzać (a. twierdzić) (2): A nietylko ten fáłſzywie przyśięga/ ktory przyśięgáiąc twierdźi/ iż to rzecż ieſt prawdźiwa ktorą wie byc fáłſzywą KuczbKat 290, 290.

przysięgać co (5): Abowiem kiedybyśćie prawdziwi Biſkupi byli/ [...] tedybyśćie [...] pánu Papieżowi ták rzeknącemu Wikáryiemu wiáry/ poddánośći/ y poſluſzeńſtwá nieprzyſięgáli. KrowObr 129, 41; BielKron 329v. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, »w ślubie przysięgać«.

przysięgać komu, czemu (83): LibLeg 6/77v, 158v, 7/42 [2 r.], 10/98, 98v, 11/183v; MetrKor 37/4, 40/174, 61/35; SeklWyzn g4; HistAl B2, G, H3v; IA: N: przyſyęgam Bogu wſzechmogącemu/ Pánom Ráycom/ y wſzytkiemu poſpolſtwu miáſtá tego/ w Vrzędźie moim Piſárſkim ná kthory ieſtem wybran/ wiernym być GroicPorz d4, b4v, c2, d2, e3, g (11); Papieżowi Ceſarz przyſięga. KrowObr 32, 32v [2 r.], 33 żp, 41v, 128v, 129 (11); Nád to ieſzcze Ionátás iął przyſięgáć Dawidowi/ przeto że go miłował Leop 1.Reg 20/17; [księża] Naprzod záwieśili Iurisdictią ſwą do przyſzłego Seymu: A potym Krolowi Polſkiemu Przyśięgáli. OrzRozm I3, B4 [2 r.], F, I4v [7 r.], K [2 r.], M2; Ktorzy [mieszczanie] odpowiedzieli: Iż nie ſłuſzno nam thego vcżynić gdy ieſzcże Leſtko żyw ktoremuſmy przyſięgáli BielKron 365, 47v, 66v, 104v, 229v, 232, 329v, 404; GórnDworz O7v; RejPos 74v; BiałKat d2; BudBib Ez 21/28[23]; ModrzBaz 86v; Dwá byli słudzy v Páná iednego/ ieden rzekł: Pánie wiernie służyć tobie mám wolą/ ále przyſięgáćći nie będę SkarŻyw 337, 338 [3 r.]; StryjKron 712; NiemObr 172; GórnRozm Av; SarnStat 25, 277, 458, 482, 493, 1094 marg, 1218. Cf »przysięgać przez (Pana) Boga«, »prawdziwie przysięgać«, »pod przysięgą przysięgać«.

przysięgać na co [= w sprawie czego] (11): zawſzdi pyerwey Voyewodowye na przimyerze prziſzyegaly y lyſthi ſwe dawaly thoſch dopyro poſli ſwe [...] silaly. LibLeg 11/185v, 7/42, 11/158; GroicPorz aa4; BielKron [84²]v, 401; SkarŻyw 338; Król Duńſki z królem Polſkim/ máiąc podéyrzáné Sąśiady/ przyśięgáią ná ſpiſki [= spisane porozumienie] podáné. KochProp 10; SarnStat 365. Cf »przysięgać przez (Pana) Boga«, »prawdziwie przysięgać«.

przysięgać na co [= odwołując się jako do najwyższej wartości] (7): Inſze bluznierſtwá/ [...] opuſztzam/ kthore mniſzy mocnie trzymáią/ ná nie przyſięgáią KrowObr 145v; OrzRozm M2v; [posłowie od carza Tatarskiego] wzyęli wiecżne przyiaćielſtwo s krolem Olbrachtem [...] pod przyſięgámi/ przyſyęgáli też y Tátárowie ſwoim obycżáiem ná ſzáble BielKron 400v, 112v; StryjKron 682; ActReg 17; WujNT Hebr 6/16.

przysięgać przez kogo, przez co [= odwołując się jako do najwyższej wartości] (17): Mikołaiu iżes wzgárdził máłoſć moię/ przyſięgam thobie przez łáskę oycowską y przez żywot mátki mey [...] iże mnię vyrzyſz w oycżyznie thwey boiuiącego HistAl B2; wielki Ceſarzu izalis przez namocnieyſze Bogi nie przyſięgał/ y przez zdrowie mátki twoiey/ iżeſmy nie mieli nic przećiwnego ćirpieć [?]. HistAl G5, B2, G, G4v, H3v; KrowObr 32v, 41v; BielSpr 11v; Ow też obycżay/ ktorego poſpolićie żołnierze vżywáią/ prziśięgáć przez słońce ábo gwiazdy/ zgánion ieſt głoſem Bożym ModrzBaz 87; Zadnéy rzeczy nie było áni ná niebie/ áni ná źiemi/ przez którą w ten czás/ gdy tego miáſtá doſtawał [Turek]/ przyśięgáć nie miał/ że ná tym przeſtáwáć miał OrzJan 103. Cf »przysięgać przez (Pana) Boga«.

przysięgać za kogo [= w sprawie kogo] (1): y tham ſą Kozaczi ktorzi woyvyą ale nyewmoyey moczi ſą. [...] y ya za thich Cozakow wam nyeprziſzyegam. LibLeg 10/98.

przysięgać za co [= co] (3): Mieſzcżánie przyſięgáli Ceſarzowi zá wierność BielKron 229v, 378, 404.

przysięgać przed kim (8): Item aby wſzyſzczy porucznyczy yeznych y wſzyſzczy Rothmyſtrze pyeſzy [...] przyſzyągaly przed panem hethmanem MetrKor 38/286; Y znowu ſobie przyſięgáli [Jonatan i Dawid] być w ſpolnej przyiáźni prawdziwey przed Gad Prorokiem á Abiátár kápłanem. BielKron 66v; ActReg 4; Piſárze wybráni, przed Woiewodą ábo Kaſztelanem niech przyśięgáią. SarnStat 561, 222, 555. Cf »przysięgać przed Bogiem«, »prawdziwie przysięgać«.

przysięgać o czym (1): A bych przyſięgał opoſciech/ y mſzach tak trzymać iako oni trzymaią. SeklWyzn a3v.

cum inf (32): LibLeg 10/97v; Ia Waſsil panu bogu prziſyągam wiernye a sprawiedlywie powiedziecz a vkazacz granicze myedzi Nathkowiczamy Krolieſtwem a myedzi Troicziczamy MetrKor 61/35; SeklWyzn A, a3v, a4v; SeklKat Fv, F2; IA A.B.C.D. przyſyęgam Pánu Bogu wſzechmogącemu/ y Naiáſnieyſzemu Pánu náſzemu/ Krolowi Polſkiemu/ [...] być wiernym/ y ſpráwiedliwoſć [...] czynić y mnożyć GroicPorz b4v, d4, x3, aa4; To maſz Koncylium nawálne Bázyleyſkie/ y wiárę iego/ ktorey Pápieſz przyſięga bronić y chowáć KrowObr 42, 131; Brutus s towárzyſzem ſwoim przyſięgáli rádzye y poſpolſtwu być wierni/ y nie wrácáć Tárquiniuſow do miáſtá BielKron 104v; ći wſzyſcy cżterzey przyſięgáli ſobie pomágać przećiw Turkom. BielKron 400, 66v, 180v, 207, 209v, 227v (12); KuczbKat 290; BielSpr 11v; SkarŻyw 338; StryjKron 662; themuſz Krolowi Woloſki Hoſpodar choragiew podnogi kladl/ Hold dawal y ſluzel na kazde rozkazanie y prziſiegal podmoca iego bic ſpotumki ſwemi nawieki. PaprUp C2v; Sędźiowie przyśięgáią ſądźić piérwéy wedle ſpráwiedliwośći, dopiéro wedle práwá: á potym wedle controwerſiy. SarnStat 1287; tákże Chryſtuſowi ſię ſłużyć/ y kośćiołowi iego obroną być przyśięgáią [królowie polscy]. SkarKazSej 681b.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to (1), na tym (1); iż, że (52), aby (4), jako (1), bez wskaźnika nawiązania (1)] (58): LibLeg 3/33v, 6/77v, 158v, 7/42, 10/123v, 11/48; Ia a.b. przyszyągąm Nayaſznyeyſzemu Xyazączv a panu panu sigmunthowi, sbozey myloſczy krolyowy Polſkyemu [...] ysz yego Krolyewſkyey myloſczy wyernye sluzycz bądą MetrKor 37/4, 38/286, 40/174, 46/65, 65v; BielŻyw 153, 154, 158; SeklWyzn a2v; przyſięgam przez zdrowie oicá mego/ ieſli ná cię namniey plunę vmrzeſz HistAl B2, B2, G, G4v, G5, H3v; (nagł) Przyſyęgá Przyſyężnikow. (–) IA: N: przyſyęgam Pánu Bogu wſzechmogącemu/ iż w Sądźie ná kthory ieſtem wyſádzon/ Sędźiemu Miáſtá thego [...] chcę práwy á ſpráwiedliwy Ortel náydowáć GroicPorz d2, c2, e3, g, gv, g2v, g3, g3v; poniewaſz przyſięgaćie Papieżowi/ iż go maćie każdego roku náwiedzáć/ tzemuſz tedy tey przyſięgi niepełnićie? KrowObr 132, 32v; Przyſięgáli też áby wſzyſcy dzyerżeli práwá przerzecżone wiecżnie BielKron 108v; y przyſięgáć będą [kardynałowie] áby ná tákiego głoſy ſwe dawáli/ coby był godny/ rzecży poſpolitey pożytecżny/ práwá y vſtawy trzymał BielKron 234v, 46v, 112v; GórnDworz N6v, O7v; ActReg 17; OrzJan 103; WujNT Apoc 10 arg; (nagł) Przyśięgá Senatorów Koronnych. (–) IA N. Przyśięgam: iż Naiáſnieyſzemu Kśiążęćiu/ Pánu á Pánu N. Krolowi Polſkiemu/ będę wierny SarnStat 35, 41, 346, 365 [2 r.], 444, 458 (18).

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: tak (4); przytoczenie poprzedzone słowami: tymi słowy mowiąc (2), tymi słowy (1), w ten sposob (1), tym sposobem (1)] (12): czy [puszkarze] kthorzy nyemyeczskye nyeumyely thak Polskye przyszyągaly Ia a.b. przyszyągąm [...] yſch yego krolyewſkyey myloſczy wyernye sluzycz bądą MetrKor 37/4; Stárſzy Miſtrzowie wſzelkiego Cechu w ten ſpoſob przyſyęgáią. [...] MY:N:N: przyſyęgamy Bogu wſzechmogącemu/ [...] iże Cech náſz wiernie á ſpráwiedliwie rzędźić chcemy GroicPorz f4v, e3; (nagł) Przyſięgá Mniska. (–) Naprzod tymi ſlowy kożdy Mnich przyſięga mowiąc. Obiecuię być poſluſzen Reguły/ y przełożonego klaſtornego tego ninieyſzego/ y przyſſlego. KrowObr 137v, 127; OrzRozm B4; przyſięgáli też Poſłowie Tátárſcy zwykłym obyczáiem ná Száble gołe/ leiąc ná nie wodę/ pili ią mowiąc tymi ſłowy/ Ktoby tę przyiaźń y to ſprzyſiężenie przyiacielſkie złamał/ [...] niechay od ſzáble ták zginie/ [...] iáko tá wodá. StryjKron 682; ActReg 19; SarnStat 121, 482, 1123; ZbylPrzyg A3v.

W połączeniach szeregowych (4): przisiągamy mylemu bogu y naczyſtſſei iego mathcze y wſchitkym swyathim y slyubuyem y dawamy y daliſmy then liſt naſch przisyazny [...] Nathim yz [...] mamy myecz wieczni a pewny y prawy myedzi sobą pokoi LibLeg 6/77v, 6/158v; KrowObr 148; [mężczyzna, w którego miłość niewiasta zwątpiła] znowu ſłużyć/ znowu zábiegáć/ znowu vlatáć/ [...] znowu rzewno płákáć/ znowu ſrodze ſiebie przeklináć/ znowu niezwycżáynie przyſięgáć/ y ine rzecży dziwne cżynić muśi GórnDworz Dd4.

przysięgać przez kogo, przez co (3): OpecŻyw 131; Przez duſzę oycá mego przyſięgam/ iż ták wiele złotá w Perſiey leży/ iżby zwyciężyło iáſnoſć Słonecżną HistAl C4. Cf »przysięgać przez bogi«.

przysięgać komu (1): [Mówił Poncjusz Piłat] przyſięgám wám przez Ceſarſkié zdrowié/ ijżci ni iedné winy w nijm náydz niemogę/ o ktorą by mial vmrzetz OpecŻyw 131; [I, psiegam [!] ci, tam była wielka ciżba Otwin(?)Erot 25].