[zaloguj się]
[pdf]

ROZMIERZAĆ (28) vb impf

rozmierzać (27), rozmirzać (1); rozmierzać : rozmirzać RejAp (8:1).

o oraz a jasne; -e- (1) Mącz, -é- (1) PudłFr.

Fleksja
inf rozmierzać
indicativus
praes
sg pl
1 rozmierzåm
3 rozmierzå rozmierzają
praet
sg pl
3 m rozmierzåł m pers rozmierzal
imperativus
pl
3 niech rozmiérzają
conditionalis
sg
3 m by rozmierzåł

inf rozmierzać (8). ◊ praes 1 sg rozmierzåm (5). ◊ 3 sg rozmierzå (6). ◊ 3 pl rozmierzają (3). ◊ praet 3 sg m rozmierzåł (1). ◊ 3 pl m pers rozmierzali (1). ◊ imp 3 pl niech rozmiérzają (1). ◊ con 3 sg m by rozmierzåł (1). ◊ part praes act rozmierzając (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów) s.v. rozmierzyć.

1. Dokonywać pomiaru (pomiarów), mierzyć; dimetiri Mącz, Calep, Cn; mensurare, metiri Calep (24): Modificor – Rozmierząm. Calep 668a, 667b.

rozmierzać co (5): Tu iuż nie rozumiey ábyć mu Pan miał roſkázowáć rozmierzáć koſcioł iáki ręką budowány RejAp 90, 89v, 90 [2 r.]; Hektor zaś i Ulisses plac wtym [= wtedy] rozmierzali KochMon 30.

W połączeniu szeregowym (1): Kretą kryśla/ rozmierza/ ſtrzyże wielkie cwykle/ Iákoby ktory zoſtał/ wełbie ſie mu wikle. BielRozm 18.

Przen [kogo, co] (6): Tám iuż Apoſtol piſze/ iáko Pan rozmierza y iáko w cáłośći zachowywa koſcioły ſwoie y wierne ſwoie RejAp CC2; ále on ten Koſcioł ſwoy ſwięty rozmierza y opátruie záwżdy pilno RejAp 90; możemy thym przybytkiem rozumieć ony kápłany ſtárych zwycżáiow Rzymſkich/ [...] kthorych tu Pan áni znáć chce/ áni rozmierzáć roſkázuie RejAp 90, CC4v; A nie tylko ma być thym pielgrzymem iż ſie tám záwlokł/ dáleko mu to pilnieyſza/ áby vſtáwicżnie wędrował po głowie á po rozmyſle ſwoim/ á rozſądki ſobye w niey powoli rozmyſlne cżynił y rozmierzał RejZwierc 21.
Zwrot: »miarką rozmierzać« (1): Abowiem nie miárką Pan rozmierza Duchá ſwego ſwiętego. RejPos 242v.
a. Mierzyć powierzchnię gruntu lub odległość w terenie [w tym: co (2), czego (składnia zależna od „nauczyć się”) (1)] (4): odłącżyż trzy miáſtá we śrzodku źiemie/ ktorąć Pan Bog twoy da w dzierżáwę/ rowniąc á rozmierzáiąc [sternens] pilnie drogę Leop Deut 19/3; ále pierwey/ plác on ná ktorym budowáć myśli/ pilnie rozmierza: ochędaża/ rumy wſzelákie/ chwaſty y zawády inſze [...] wyrzuca CzechEp 102.
Zwroty: »gruntow rozmierzać« (1): Albo co pomoże Geometria iż ſie kto náucży ſwiátá ábo cudzych gruntow rozmierzáć gdy ſie ſam rozmierzyć pocżćiwie nie vmie RejZwierc 14.

»ziemię rozmierzać« (1): Gdy kopáią gránice zyemię rozmierzáią/ Cżáſem ſie o máły kęs márnie zábijáią. RejWiz 87.

b. Dzielić, odmierzać porcje do podziału (3): Dimetior, Oddzielam/ Roſmierzam [!]. Mącz 219d.

rozmierzać co wedle czego (1): gdyż Pan Bog [...] oto ná ten cżás narodowi Polſkiemu/ nie wedle náſzych lat rozmierzáć racży mądrość ſwoię/ ále iey káżdemu wedle ſwego podobánia hoynie vżycża BibRadz *5.

rozmierzać czym komu (1): Vſuto też było ná rynku wielką kupę owſá/ przed Rzymſkim domem/ w ktorą kupę Kſiążę Sáſkie Wyborca koniem wſkocżył/ á mácą ſrebrną ſtrychuiąc ſtrychem ſrebrnym ludziom rozmierzał BielKron 331.

c. Liczyć, odliczać [co] (2): Albo ſie náucży z Arytmetyki iáko czudze tyſiące rozmierzáć/ á ſwoiey trochy rozmierzyć nie vmie RejZwierc 14.

rozmierzać czym (1): ktorymi [naczyniami] godziny y czaſy rozmierzaią/ yże iakobyſmy przes to cżas przepływaiący y przechodzący widzieli. KwiatKsiąż L4v.

2. Rozpatrywać, poznawać; oceniać; metiri Vulg, PolAnt [[kogo], co] (5): Ieſlim ſie vkładł tedym mowił/ Y kiedyż wżdy wſthánę? A gdy rozmierzam wieczor/ tedy vſtawam obrácáiąc ſobą áż do świtánia. BibRadz Iob 7/4; BudBib Iob 7/4; Niech rozumem ſtánowią Rzeczy poſpolité/ Y wykłádáią Boſkié táiemnice ſkryté: [...] Niech téż rozmiérzáią świát/ y głębokié morze PudłFr [3].

rozmierzać czym (2): Tą [udawaną uczynnością]/ rzecż y mieyſce/ pilnie rozmierzáią/ Iáko y kiedy: á kędy pożytek Więtſzy obacżą/ tám chęć obracáią. GrabowSet Y2. Cf »rozmirzać rozumy«.

Zwroty: »rozmirzać rozumy [I]« (1): A my thu więc nędznicy iáko cżyrẃ álbo robacy kiedy drzewo gryzą chcemy ſzácowáć á rozmirzáć rozumy ſwemi ſpráwy álbo opátrznośći dziwne Páná tego. RejAp 51v.

[»siebie sam w sobie rozmierzać«: Abowiem nie ſmiemy ſie przyſádzić/ álbo przyrownáć do niektorych/ co ſie ſámi zálecáią: ále my ſiebie ſámi w ſobie rozmierzáiąc [ipsi in nobis nosmetipsos metientes] przyrownáwamy ſie ſámi ſobie. Leop 2.Cor 10/12 (Linde s.v. rozmierzyć).]

Szereg: »szacować a rozmirzać« (1): RejAp 51v cf »rozmirzać rozumy«.

Formacje współrdzenne cf 1. MIERZYĆ.

Cf ROZMIERZAJĄCY, ROZMIERZANIE

KO