Fleksja
|
sg |
pl |
N |
oszczep |
oszczepy |
G |
oszczepu |
oszczepów |
A |
oszczep |
oszczepy |
I |
oszczepem |
oszczepy, oszczepami |
L |
oszczepie |
|
sg N oszczep (18). ◊ G oszczepu (2). ◊ A oszczep (16). ◊ I oszczepem (17); -em (1), -(e)m (16). ◊ L oszczepie (2). ◊ pl N oszczepy (3). ◊ G oszczepów (2); -ów (1), -(o)w (1). ◊ A oszczepy (8). ◊ I oszczepy (2) OpecŻyw, KuczbKat, oszczepami (2) Calep, WujNT; -ámi (1), -(a)mi (1).
Drzewce z osadzonym na nim żelaznym grotem płaskim, obosiecznym; dawna broń wojskowa i myśliwska;
lancea Mymer1, BartBydg, Miech, PolAnt, Modrz, Calep, Cn; hasta BartBydg, Modrz; hastile BartBydg; cornus Mącz; framea, materis, pilum, runa, spiculum, venabulum Calep (72):
ZapMaz III T 1/377;
Tedy iednij po nim deptali/ drudzy palitzami ij oſſcżepy w iego ſwiętą głowę bili. OpecŻyw 107v,
153v;
Mymer1 15;
Hastile, dicitur lignum lanceae, osczep BartBydg 67,
79;
BielŻyw 104;
gdy lewą rękę podnioſl [książę Henryk] aby tatarzyna vderzył tedy go drugi tatharzyn pod pachę oſzcżepem przebodł MiechGlab 12;
Dayćie robić miecze z lemieſzow wáſzych/ á oſzczepy z kos waſzych BibRadz Ioel 3/10[15],
1.Reg 26/8;
rzekł Abiſſái/ przebodę Saulá tám tym iego oſzcżepem. BielKron 67v,
67v [4 r.],
69,
214;
Cornus, Glog/ Drzewo nieyákie twárde z którego oſzczepy czynią. Mącz 66a;
iż v ludzi mężnych/ oſzcżep ieſt miáſto żupice/ a páwezá miáſto ſukniey. GórnDworz Z4v,
D8;
KuczbKat 310;
RejZwierc 204;
wziął [Menelaus] w rękę oszczep nieułomny. KochMon 31,
19,
21,
30,
32 [2 r.];
Gotuyćie tarcż/ y páwezę/ á przyſtępuićie do bitwy. Záprzągayćie konie/ wśiadayćie iezdni/ á ſtańćie w helmiech/ wyćierayćie oſzcżepy/ obłoczćie páncerze. BudBib Ier 46/4,
Iudic 5/8,
1.Reg 26/7,
8,
11,
12 (
11);
Kopie ſwe onie kruſzyli/ oſzcżepy ſwe wych krwi rozmacżáli BiałKaz L3v;
gdyż ták o tych/ co do Meſyaſzá przyſtáć mieli/ nápiſáno cżytamy: że oni miecże ná lemieſze/ á oſzcżepy ſwe ná śierpy/ przekowáć mieli [et contundent gladios suos in ligones et lanceas suas in falces PolAnt 1s 2/4] CzechRozm 112;
ćiężary ná grzbiećie y ná oſzcżepie noſząc chodźili ModrzBaz 110v;
Káżdy z Tewkrow niech znáki poda męſtwá ſwego. Kto prędki do zawodu/ kto oſzcżepem bije/ Abo z łuku tęgiego kto ſtrzałámi ſzyie. ModrzBaz 118,
110,
142v;
Których [ludzi] ięzyk ſzkodliwiéy mieczá śiecze: których Zęby oſzczepów ſrożſze/ y ſtrzał prędkopiórych. KochPs 83;
Nie vmié ſyn ſzláchecki ná kón wśiéść: y w łowy Ná dźiki źwiérz z oſczepem iácháć niegotowy KochPieś 2;
Lanceatus – Oſzczep za bron maiąci. Calep 580b;
Runa – Oſzczep ſzeroki na zwierz. Calep 932b,
433a,
580b [2 r.],
[643]b,
805b,
998b [2 r.];
Nágotuyćie dwieśćie ſłużebnych/ áby ſzli áż do Cezáreiey: k temu śiedmdźieśiąt iezdnych y dwieśćie pieſzych z oſzczepámi [et lancearios ducentos] WujNT Act 23/23.
W połączeniach szeregowych (7): Mieycie na gotowiu oſſcżepy/ ſtrzaly/ kopié/ ſwiéce ij rozmaijté pochodnie/ abytz ſie wám niemogl ſkrytz. OpecŻyw 84v; y yżeby też [młodzieńczykowie] vmieli miećż/ kyi/ ſzpis/ y oſzcżep rekomá vchwyćić y ſnim ſię miſternie obchodzić KwiatKsiąż Ov; cornus [...] Aliquando pro ipso telo accipitur, Miáſto ſtrzały/ Rohatyny/ álbo oſzczepu. Mącz 66a; w iego domku nic niemáſz/ iedno oſzcżepy/ przyłbice/ ruſznice/ miecże y wſzeláka inſza broń ModrzBaz 32, 110v, 141; Zbroiá v nich łuk z ſzáblą/ y ſtrzały obfite/ Y oſzcżepy/ y kuſze/ y ſzypy końcżyte. KmitaSpit A2v.
W porównaniu (1): á ták ten twoy dowod będzie iáko ſłomiány oſzcżep ná dzikiego wieprzá. CzechRozm 63.
W charakterystycznych połączeniach: oszczep nieułomny, wyostrzony; oszczepem bić, przebić (5), przebijać, przebość (3), zabić (3); oszczep rzucić.
Zwrot: »wystrzelić oszczep« (2): Naprzod Paris wystrzelił oszczep i uderzył Atridę prawie na tarcz, jako był umierzył; Lecz żelaza nie przebił, bo grot nie hartował W pawężę niedobytą. KochMon 31, 31.
Wyrażenie: »oszczep łowczy« = venabulum Calep, Cn; lancea venatoria Cn (1): Venabulum, telum quo venantes utuntur, aciei longissimae, apud nos cornibus hinc et inde extantibus – Oſzczep łowczi, włocznią. Calep 1107b.
Szeregi: »oszczep, (i) miecz« [
szyk 1:
1] (
2):
Ná Krzćiny bierzeſz z ſobą Oſzczepy y Miecze [...]. A ná Stypę żáłoſną iedźieſz w mocney Zbroi Prot D2;
kthore [białogłowy] z miecżem/ z oſzcżepem ták dobrze vmieią/ iáko męſzcżyzná ktory GórnDworz X3. [
Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]
»oszczep i tarcz« [szyk 1:1] (2): Teraz siedzą z pokojem, walki zabaczywszy, Oszczepy i okrągłe tarcze położywszy. KochMon 23; Daleko więcey niſzli mocna tárcż y mocny oſzcżep [Super scutum fortitudinis et super lanceam potentiae] będzie walcżyła [dobrotliwość] zá tobą przeciw nieprzyiaćielowi. BudBib Eccli 29/16.
Przen: metonimicznie: Wojsko uzbrojone w oszczepy, oszczepnicy (1): Ale pańſkiego zdrowia ani mocne ſklepy/ Ani tak dobrze ſtrzegą pobocżne oſcżepy/ Iako miłoſć poddanych/ i wiara życżliwa KochSat B4v.