[zaloguj się]
[pdf]

OŚĆ (28) sb f

ość (27), ost (1) BartBydg.

o jasne.

Fleksja
sg pl
N ość ości
G ości
A ości
I ością ościami

sg N ość (7). ◊ I ością (1). ◊ pl N ości (5). ◊ G ości (2). ◊ A ości (6). ◊ I ościami (7); -ami (3), -åmi (1) -(a)mi (3); -ami BierEz; -ami : åmi Mącz (2:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Włosowaty wyrostek będący wydłużeniem, zakończeniem organu roślinnego; kolec; wąs; arista Murm, Calep, Cn; gluma Mącz, Cn; acer Mącz; aculeus, spica, spina Cn (11): Arista est extrema pars spicae. Kornehr Oſć Murm 120; [piwnik polny] ieſt ziołko z oſciami [z cierniem SienHerb 26b] FalZioł I 21b; Mącz 58a; Autopyros – Chlieb grubi napołi z oſcziami. Calep 119a, 95a.
Szeregi: »ości albo łuszczyny« (1): Piso, Tłukę ośći álbo łuſzcziny otłukam/ yáko z yęczmieniá y z proſá. Mącz 301b.

»plewa, (albo, ani) ość« [szyk 4:1] (5): Oracż [...] Prośił nabożnie Cerery: Táki mi pry ięcżmień rośći/ By niemiał płew áni ośći. BierEz O2; Acero, S plewámi álbo s ośćiámi mieſzam Mącz 2b, 2b [3 r.].

2. Sierść zwierzęca; pilus Mącz (8): BierEz P3v; IAzwiecz ieſth zwierzę nogi maiącz iakhoby pies/ [...] oſci ma zmieſzane więczey białe niż cżarne FalZioł IV 9d; LIs [...] oſci ma gęſthe á ciepłe FalZioł IV 14a; Castorei pili, Bobrowe ośći. Mącz 40c.
a. Kolec, igła (u jeża) (4): BierEz P3v; IEż ieſt zwierzę oſciſte Gdyſie zwinie á oſciami zamknie, żadnej ſie nieprzeſpiecżnoſci nieboij. Then na grzbiecie owocze do iamy znaſza/ á gdy mu nieczo vpadnie/ tedy wſzytko otrzáſa á zaſię bieży y nabiera pełno na oſci. FalZioł IV 10b-c.
Przysłowie: Strzeż śię gośći/ ktorzy máią ośći. BierEz P3v.
3. Ość ryby, też ostry koniec płetw grzbietowych; spina Mymer1, Cn; arista BartBydg, Cn; os Mącz (6): Spina. Greth. Oſc. Mymer1 37v; Arista, spica, klosz, rzyszko, etiam piscium, ost BartBydg 13b; [Pająk morski] ieſth riba morzka [...] grzbieth ma oſthri y na nim oſtre oſci/ á iadowity ieſt. FalZioł IV 30c.
Zestawienie: »ości rybie, ryby« = ossa piscium Mącz [szyk 2:1] (2:1): Exossare piscem, Oścy ryby wybrać. Mącz 270d, 8d, 270d.
4. Ostre widły osadzone na drewnianym trzonku, służące do łowienia ryb; fuscina Calep; boletar halieuticum, fuscina piscatorum, tridens, tricuspis telum Cn (2): gdy nań [rybę timus] vderzy oſcią chłop: nie cżuie/ á thako gich ſiła zbijaią przy okręciech. FalZioł IV 40c; Fuscina. Telum tridens, sive trisulcum aut bisculcum, quo piscatores figunt Anguillas et ea quae in imo aquae fundo natant – Oſc ktorą riby biią. Calep 444a.
[Szereg: »ość albo osęka«: Iáko ryby łowić nácżynim ktore ośćią álbo oſęką zową. Cresc 1571 468 (Linde).]
5. [Drzazgi powstałe przez tłuczenie drewna w stępie: náśiecżże [jemioły klonowej lub brzozowej] drobno w ſtępę/ náley wody/ tłucżże ták długo áż káżdy kocżan będzie goły: [...] á gdy ſie iuż ogoli káżdy kocżan że ſie iuż lep powlecże/ [...] wybierz [...] wypłocż ná rzeſzećie/ [...] obwiń ná głátką laſkę [...]/ potym obwiń nićią mocną duże/ y zemkni z tego wſzytkiego/ tedy nić zoſtanie y z ośćiámi ná laſce CygMyśl H4.]
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Spina – Cziern, oſcz, chrzibiet. Calep 998b.

Synonimy: 1. cierń; 3. kość; 4. osęka.

Cf OŚCIEŃ

AKtt