[zaloguj się]
[pdf]

OTWIERAĆ SIĘ (17) vb impf

otwierać się (16), odtwierać się (1) GlabGad.

się (14), się (3).

o oraz a jasne; -é- (4) Oczko, OrzJan (2), SarnStat, -e- (1) Mącz.

Fleksja
inf otwiérać się
indicativus
praes
sg pl
1 otwiéråm się
3 otwiérå się otwiérają się
imperativus
pl
2 otwiéråjcie się
conditionalis
sg
3 f by się otwiérała

inf otwiérać się (2). ◊ praes 1 sg otwiéråm się (1). ◊ 3 sg otwiérå się (4). ◊ 3 pl otwiérają się (8). ◊ imp 2 pl otwiéråjcie się (1). ◊ con 3 sg f by się otwiérała (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. otworzyć.

1. Odmykać się; aperiri Cn (3): Wrotny ſkriy w zánádrá klucże/ Kiedy kto wſzetecżny tłucże. Nie otwieraycie ſie wrotá/ S kimby Pan vżył kłopotá. RejZwierc 236v.
W przen (2):
Fraza: »otwierają się wrota [do czego]« [szyk zmienny] (2): CzechEpPOrz **4v; Włoży zá nádrá ręce/ ręce nierobotne. Tu ſię iuż do kradzieży otwieráią wrotá: Gdyż żebráć v kośćiołá młodemu ſromotá. KlonWor 34.
2. Rozwierać się (2): Wnet cżłek vmiera/ Doł ſie otwiera. O ſmutny dole/ W fortunnym kole/ Nieobacżamy/ Gdy w ćię wpadamy. WisznTr 20.
Szereg: »zawierać i otwierać się« (1): Follicare, Záwieráć y otwieráć ſie yáko poddymny álbo wiátrowy mieſzek. Mącz 133c.
3. Rozchylać się, rozwierać się; hiare, oscitare Cn (6): pożitek znamieńty [!] cżini kadzenie Ambrą/ Gallia muſcata: cżyniącz na węglu roſpalonym, á nad tim brzemienna pani ma ſtać, abowiem od takiego kadzenia, drogi ſwiebodnie ſie otwieraia [!]/ y płod na doł bywa nakłoniony. FalZioł V 19d, I 106d; GlabGad B8; Oczko 29.
Przysłowie: Táko rychło łaczny vmiera/ iák ſyty ktoremu ſie dupá otwiera. March1 A4v.
W przen (1):
Fraza: »[komu] oczy się otwierają« = ktoś zaczyna coś pojmować (1): tym/ ktorzy przyimuią chleb święty/ ocży ſię otwieráią. Bo wielką y niewyſłowioną moc miáło Páńſkie Ciáło. LatHar 194.
4. Ujawniać się (2): A widziſz tu iuſz? iáko ſie wáſze wykręty Dijabelſkie otwieráią/ iáko ludzi proſthe zwodzićie KrowObr 202; z czego wáſzá K.M. dobrze poiąć może/ czego ſie ón ieſcze ſpodźiéwa/ co myśli. Bo kiedyż ſie począł z tą mową ſwoią otwiéráć? OrzJan 76.
5. Stawać się dostępnym; przen [komu] (3): KuczbKat 240; Widźićie W. M. panowie/ iáko mi ſie plác do rzeczy otwiéra/ w którym iákobym chćiał/ tákbym ſie rozwieść mogł OrzJan 24; A iżby ſie poſtronnym oſobom przećiwko temu Przywileiowi kuśić ſie o co drógá nie otwiéráłá [Ne autem extraneis personis contra hoc privilegium aliquid tentandi via pateat JanStat 204] SarnStat 194.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Patesco – Otwieram ſie. Calep 761b.

Synonim: 1. odmykać się.

Formacje współrdzenne cf ODEWRZEĆ.

Cf OTWIERAJĄCY SIĘ

MŚ