[zaloguj się]
[pdf]

PASOWAĆ (17) vb impf i pf

impf (8), pſ (6), impf a. pf (3); impf [inf (2), praes (5), impers] GliczKsiąż L3v, GórnDworz, SkarŻyw, wszystkie użycia praes; pf [inſ (2), praet, impers] BielŻyw, GliczKsiąż O6, RejWiz 97v, RejPos 26, StryjWjaz.

pasować (14), passować (3) BielŻyw, Stryj Wjaz (2).

Oba a jasne; o prawdopodobnie jasne (tak w -ować).

Fleksja
inf pasować
indicativus
praes
sg pl
3 pasuje pasują
praet
sg
1 m -m passowåł
3 m pasowåł
impersonalis
praet pasowåno

inf pasować (6). ◊ praes 3 sg pasuje (2). ◊ 3 pl pasują (3). ◊ praet 1 sg m -m passowåł (1). ◊ 3 sg m pasowåł (3). ◊ impers praet pasowåno (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przykładów).

1. Dokon(yw)ać pasowania, tj. w uroczysty sposób poprzez opasanie pasem rycerskim i trzykrotne uderzenie mieczem przyjmować (przyjąć) młodzieńca do stanu rycerskiego, a rycerza wyróżni(a)ć za waleczność (uhonorowany zyskiwał prawo noszenia złotych ozdób, a nieszlachcic zostawał też nobilitowany); publice auctorare militem militaribus ornamentis, artis militaris peritum aliquem solenniter declarare, decorare militem solenniter bellicis insignibus, militem publicitus insignire, promovere ad dignitatem militarem Cn [w tym: kogo (11)] (12): tom chciał powiedzieć/ Czo tho było pirwey w Polſzcże/ Rycerz páſowány: dla cżego był poſtánowion: [...] y zá co páſowano: y cżemu temu ſámemu złotá ná pálec/ ná ſzyię/ [...] do rzędu ná koń/ do oſtrog/ do ſtrzemion/ vżywáć dopuſzcżano. GórnDworz V6.
Zwrot: »na rycerstwo, na rycerski stan, rycerzem pasować« (3:1:1): BielŻyw 113; Y w ten cżás go rycerzem zacnie páſowano/ Y Orle mu do herbu ſkrzydło było dano. RejWiz 97v; BielKron 330; Od Mieſzcżan [król] przyſięgę wziął [...]. Támże też ná Rycerſtwo kilko ich páſſował StryjWjaz C3v, C3v.

Iron. Nada(wa)ć miano wielkiego pijaka (2): Iáko ſtriy był ćwicżony w Rzecżypoſpolitey/ A wuy záſię nieboſzcżyk hońcá známienity. [...] A náſzego potomká páſuią w piwnicy/ Bochmy bitwy wygráli/ vciekli nam wſzyſcy/ Bochmy ie mężnie koflem áż w rynek wyſiekli RejWiz 97v, 90.

Przen (4):

pasować na co (1): ſtánie kowal ná inne żołnierſtwo Wilhelmá páſowáć [tj. zakuwać go jako pokutnika w zbroję i łańcuchy] SkarŻyw 165.

Zwrot: »pasować rycerstwo, rycerze« [szyk zmienny] (2:1): nádzyewał ſie [czart] w mocy ſwey mieć tych niewinnych [pomordowanych dziatek] duſzycżki: A tego nie obacżył/ iż pan bog wſzechmogący temu młodemu krolowi nowo národzonemu á miłemu ſynowi ſwemu/ ty młode dworzány á to młode rycerſthwo/ iemu ku cżći ſpráwić á práwie páſowáć racżył RejPos 26; A iż ſie nie dáli od niego [Pana] odbić [...]: ále ták iáko wierni Rycerze [...] w ſtałoſciach ſwoich ſtali w tym boiu przy nim iáko przy Krolu á przy Hetmánie [...]. Słuchayże tu pilnie [...] ták wielkiego Hetmáná ſwego/ iáko thu páſuie ty Rycerze ſwoie po they wygráney bitwie ich RejPos 263, 263v.
2. Powoł(yw)ać kogoś na coś, naznaczać (naznaczyć), przeznaczać (przeznaczyć) kogoś do czegoś [kogo na co] (5): gdy go [rodzice syna] do ſzkoły przywyodą/ nye inácżey by go znowu myeli krzćić/ á ná wſſelákye cnotliwe życye páſowáć/ álbo ſwyęćić chcieli. GliczKsiąż L3v, Dv.

Iron. (1):

Zwrot: »na trzech drzewien węzeł pasować« = skazywać na szubienicę (1): Rowna ſie tá chwałá [chłopiąt oddanych do dworu na posługi] onemu/ ktorego ná trzech drzewyen węzeł páſuyą. GliczKsiąż H6v.

a. Wyświęcać (wyświęcić), udzielać (udzielić) święceń kapłańskich (2):
Zwrot: »na kapłaństwo pasować« (1): ktorą [godność] potrzebą myeć każdemu temu ktory ná kápłáńſtwo páſowáć ma ſie dáć wolą. GliczKsiąż O6.
Szereg: »wwodzić a pasować« (1): Yeſliſz ſie tedy kto vda w kápłáńſthwo/ yuż vrzędu ſwego ma przyględáć/ to co opiſano yeſt/ áby kápłan kożdy cżynił. Gdy go ná to w wodzą á páſuyą ma tego przeſtrzegáć GliczKsiąż O5.

Formacje współrdzenne cf 2. PASAĆ.

Cf PASOWANY

ZCh