[zaloguj się]
[pdf]

1. PASZA (68) sb f

Oba a pochylone.

Fleksja
sg pl
N påszå påszé
G påsz(e)j, paszy, påsze påsz, påszy
D påszy
A påszą, påszę påszé
I påszą
L påszy, påsz(e)j påszåch

sg N påszå (10). ◊ G påsz(e)j (6) LibLeg, BielKron, CzechEp, GostGosp (2), WisznTr, paszy (4) Mącz (2), ZapKościer, Calep, påsze (3) Strum, ModrzBaz, GrabowSet; -e (1), -(e) (2). ◊ D påszy (1). ◊ A påszą (13), påszę (1) SkarŻyw. ◊ I påszą (2). ◊ L påszy (7), påsz(e)j (2) SkarJedn, WujNT. ◊ pl N påszé (5); -é (2), -(e) (3). ◊ G påsz (2) BudBib, CzechEp, påszy (1) LibLeg. ◊ A påszé (8); -é (1), -(e) (7). ◊ I påszami (1). ◊ L påszåch (2); -åch (1), -(a)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Miejsce, gdzie pasą się zwierzęta roślinożerne, zwłaszcza udomowione; pascuum PolAnt, Modrz, JanStat; pastio Mącz, Cn; pastus Mącz (39): yeſly ze ſzyą nyemogą obycz beſz tham thych paſſzy poddany Czesarſczy, nyechay by dawaly Krolowy yego M thakową dany, yaką Czeſzarzowy dawayą LibLeg 7/99v, 6/157; ſzukáli páſtwiſká bydłu ſwemu. Y náleźli przewyborne y obfite paſze BibRadz 1.Par 4/40; BielKron 159; Mącz 226b, 282c; BudBib 1.Par 4/40; Nád to/ ſą niektore kráiny [...] co paſze dobre máią/ drew/ bydłá y inſzych rzecży doſtátek ModrzBaz 119v, 21v; Calep 5a; GostGosp 170; SarnStat 475, 552, 1228.

W połączeniach szeregowych (3): ZapKościer 1582/33; Abowiem procż włok ſą pożytki [...] w Rzecżyp. náſzey/ iáko ſą [...] z ſádow/ z obor/ z ſtad/ z gáiow/ ná drwá/ łąki/ paſze GrabPospR L3v, L4v.

W przeciwstawieniu: »pasza ... obora« (1): Zrzepcow/ [...] nie ma w tym folwárku żaden chowáć ná źimę/ kędy ſtádo/ ále do inſzego wygnáć: á ieſzcże pilniey kędy w paſzy/ á nie w oborze. GostGosp 86.

W charakterystycznych połączeniach: pasza dobra ((na)lepsza) (5), obfita, przestrona, przewyborna, syta; używanie paszy; szukać pasz; z pasze zganiać; mieć pasze (2), naleźć, swarzyć się o paszę.

Zwroty: »być na paszy(-ej)« = in pastione esse Mącz; esse pascentem Vulg [szyk zmienny] (3): Mącz 282c; A było nie dáleko od nich ſtádo wielkie wieprzow ná paſzey. WujNT Matth 8/30, Mar 5/11.

»pognać na paszą« (1): Propellere pecus pastum, Bydło pognáć ná paſzą. Mącz 287c.

»w, na paszą puścić (a. puszczać)« [szyk zmienny] (1:1): RejZwierz 105; A to bydło co do kuchniey/ puśćić ma kazáć Vrzędnik w inſzą paſzą GostGosp 102.

Wyrażenia: »pasze drobom, bydłu, dla bydł« = pascuum (pro) pecoribus PolAnt (2:1:1): poborzyli przybitki ich/ y mieſzkánia [...]/ y mieſzkáli ná mieyſcu ich/ bo tám mieli paſze dla bydł ſwoich. BibRadz 1.Par 4/41; BudBib 1.Par 4/39, 41; mieſzkáć poſpołu nie mogli/ prze wielkość dobytkow. á zwłaſzcżá gdy ſłudzy ich y páſterze/ o mieyſcá y paſzę bydłu/ ſwárzyć ſię pocżęli. SkarŻyw 283.

»pasza leśna« (1): nath tho Laſzow Ląk, Paſzy tak Leſzny yako y polny, [...] do czaſzu ym poſwolonyego wſzywaly ZapKościer 1582/33.

»pasza polna« (1): ZapKościer 1582/33 cf »pasza leśna«.

Przen (11): RejWiz 190; Thoć ſobie poſpolicie ludzie zá koniec w miłośći kłádą. Obácżże tho w.m. pánie Boiánowſki/ iáko te owiecżki głupie/ wabione ták dobrą paſzą/ od chytrych wilkow beſpiecżne być mogą. GórnDworz Bb5; Moy wiekuiſty páſtérz mię paśie/ Nie zeydźie mi nic ná żadnym wczáśie: Záwiódł mię w paſzé niepoſpolité [Ps 22/2] KochPs 32; Iedźże w Bożymię/ á náśláduy onych/ Ná lepſzą paſzą/ wężow poplećionych KlonFlis E3.
Zwroty: »bywać na paszy« (1): (nagł) Stániſław Száfrániec s Pieſzko. ſkáły. (-) TEn Zrzobek iáko widziſz/ ſtádá domowego/ Choć nie bywał ná paſzach/ kráiu poſtronnego. RejZwierz 64.

»paść się z wiela pasz« (1): (marg) [O]dkąd Rzym[s]kiego kśiędzá Papą názywáią. (–) Ieſli Pápą od paſzey/ ábo od páśienia? [...] dobrze ieſt názwány. Bo ſię páśie z wiela paſz CzechEp 425.

»na paszy(-ej) (p)osadzić« (2): Pan mię rządzi/ á ná żadney mi rzecży nie zeydzie/ ná dobrey mię paſzey poſadził [in loco pascuae ibi me collocavit Ps 22/2] SkarJedn 401; [przekład tego samego tekstu] SkarKaz 162a.

Wyrażenie: »stado pasze« (1): My twoy lud/ zátym/ ſtádo paſze twoiey/ Dźiękić oddamy/ z cáłey duſze ſwoiey GrabowSet V v.
a) Wiara, religia (2): Ale iż też y ći/ ktorzy przy cżyſtośći wiáry Swiętey/ [...] zoſtáli/ [...] ledwie o tym nie myslą/ iákoby ſie kiedy z iednośći wiáry y Kośćiołá Páńſkiego co rychley wydrzeć/ á ná ine obce paſze/ zá ſwą wolą vdáć mogli. KarnNap ktv.
Zwrot: »paść na paszy« (1): że IchM nauką swą dusz naszych nie zwodzą z dobrej drogi, ale pasą na dobrych paszach jako owieczki boskie DiarDop 100.
2. Pasienie, wypasanie, pasienie się; pastio Cn (17): LibLeg 7/10; LibMal 1551/162; Compascuus ager, Pole do paſzy. Mącz 282d, 282c [2 r.]; PRácowité woły moie/ Przy tym leśie [...] łąká nieprzepáśiona/ [...] Tu wáſzá dźiś paſza będźie KochSob 64; Vgor oráć pocżynáć kędy nadálſzy pierwey/ dla paſzey/ zwłaſzcżá kędy cżás ná paſzą GostGosp 98; SarnStat 512, 644, 679, 1307, 1308, 1310.
Przen (1):

pasza czego (1): SkarJedn 273 cf W połączeniu szeregowym.

W połączeniu szeregowym (1): iemu [biskupowi rzymskiemu] w Pietrze S. daná ieſt zupełna moc/ ná paſzą/ rząd y ſpráwowánie powſzechnego kośćiołá. SkarJedn 273.

a. Pokarm dzikich zwierząt: żer; esca Vulg (2): Dni moię prętſze były niżli ten co zliſty biega [...]. Przebiegli iákoby łodki z iábłki/ iáko Orzeł gdy ná paſzą leći. Leop Iob 9/26; Zwierz ſie wráćał [!] z paſzey do gęſtego láſu. WisznTr 30.
3. Pokarm dla zwierząt; pabulum Mącz, Modrz, Cn; pascuum Modrz; pabulatio, pastio, pastus Cn (12):
Przen (1): á ludźie nieumieiący piſmá/ trzymáią vrzędy ludźiom vcżonym należące/ á iáko trądowie/ nád cudzą paſzą proznuiący śiedzą. ModrzBaz 135v.
a. Pokarm dla zwierząt udomowionych, karma (8): Pabulum compascere, Przeyeść/ ſtrawić paſzą. Mącz 282d; Gdy kto woły ſtáwia/ paſzą/ iáko potrawy/ ma przemyśláć GostGosp 64, 120.
Szeregi: »pasza i siano« (1): á tám kędy zgnoione role poślady oráć/ dla paſzey y dla śian GostGosp 98.

»ani pasza, ani woda« (1): dla tego żadny nieprzyiaćiel tych mieyść pośieść nie może/ bo trudny przeiazd/ gdzie áni paſzey/ áni wody nie naydzie. BielKron 263v.

»zboże i pasze« (1): ktorzi [szlachta] [...] w tem zacnem ćiągnieniu/ ſtátecżność y męſtwo zſiebie godne vkázuią: brzydząc ſię poſpolitym cżłowiekiem/ cudze wydźieráiąc/ zboże y paſze [fruges et pascua]/ bydło y woły/ ábo dármo/ ábo zá bárzo máłe pieniądze trawiąc. ModrzBaz 102v.

Przen (2): (marg) [O]dkąd Rzym[s]kiego kśiędzá Papą názywáią. (–) Ieſli Pápą od paſzey/ ábo od páśienia? CzechEp 425.
a) Wiara, religia (1): Tu dopirko obacżą ony nędzne owiecżki thobie zwierzone [...]/ iż to ieſt prawdá/ á iż to ieſt práwa á wierna paſza/ ktore im ty ſzáfuieſz od niego. RejPos 123v.
b. Pokarm wężów (1): Sámá ſię ſobą wieźie gawiedź oná/ Splotſzy ſię iáko więc ná polu broná. Ná dobrą paſzą gdźie lepſza dźiedźiná/ Płynie gádźiná. KlonFlis E2v.
c. Pokarm ryb (2): ábowiém długim moknienim Staw/ vymuie paſze Rybam tym kthóre ſye źiemią páſą. Strum L, O4.

Cf PASTEWNIK, PASTWA, PASTWISKO, PASTWISZCZE, PAŚ, 2. [PAŚCIE], PAŚNIA

LWil