[zaloguj się]
[pdf]

PASTWISKO (97) sb n

pastwisko (97), [paswisko].

pa- (83), på- (7); på- KochPs; pa- : på- RejPs (5:1), HistAl (2:1), BibRadz (8:2), Mącz (10:1), SkarŻyw (1:1); o jasne.

Fleksja
sg pl
N pastwisko pastwiska
G pastwiska pastwisk
D pastwisku pastwisk(o)m
A pastwisko pastwiska
I pastwiski(e)m pastwiski, pastwiskami
L pastwiskåch

sg N pastwisko (4). ◊ G pastwiska (19). ◊ [D pastwisku.] ◊ A pastwisko (1). ◊ I pastwiski(e)m (1). ◊ pl N pastwiska (12). ◊ G pastwisk (17). ◊ D pastwisk(o)m (1). ◊ A pastwiska (22). ◊ I pastwiski (5), [pastwiskami]. ◊ L pastwiskåch (12); -åch (12), -ach (2) BibRadz, ArtKanc, -(a)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Miejsce, gdzie pasą się zwierzęta roślinożerne, zwłaszcza udomowione; pascuum, pascua Miech, HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; arvum, pastus Mącz; pastio, pecuaria(e), pecuaria loca Cn (92): Bo tam mogą w tey ziemi mieć wielkie pożytki Zwłaſzcża iż iako ſłyſzę w bydlech ſie kochaią Tam paſtwiska tam wſzytko po ſwey myſli maią RejJóz Q2v, K3v; GliczKsiąż F6; A ieſliby komu bydło záięli z ſzkody/ z páſtwiſk; tákie bydło ma być dano ná rękoiemſtwo UstPraw A; BielKron 121, 129v; Mącz [273]c, [274]c, 282c [2 r.], d, 374b, 401c; BudBib Ez 45/15; KochPs 196; A cżáſu iednego [Mojżesz] wedle zwycżáiu ſtrony oney/ gdy páſł owce Swiekrá ſwego/ á puśćił ſię znimi wgłęboką puſzcżą/ paſtwiſká ſzukáiąc: vyrzał [...] SkarŻyw 419; StryjKron 21; Calep 226a.

pastwisko czemu (2): A poroſtą w domiech ich ćiernie/ y pokrzywy/ á oſet po murzech ich: y [ziemia edomska] będzie łożyſkiem ſmokow/ á páſtwiſkiem Struſom. Leop Is 34/13. Cf »pastwisko bydłu«.

W połączeniu z nazwą zwierzęcia lub przymiotnikiem od nazwy zwierzęcia [przymiotnik + pastwisko (2), pastwisko + nazwa (1)](3): Ornithoboscii, Páſtwisko kur. Mącz [269]b, 51c; dobrze tedy mieć gotową śpiżę [...]/ tákież Końſkie páſtwiſká BielSpr 8.

W porównaniach (3): Abowiem oſkoczyli mię zewſſąd ſprzećiwnicy moi/ iáko wołowie zburzoni ryczący ná roſkoſſnych páſtwiſkach wypáſieni. RejPs 31v, 169; RejAp 128.

W błędnym tłumaczeniu nazwy hebrajskiej litery (1): (nagł) Nun. (–) Co ſie wykłáda iedyny/ álbo páſtwiſká RejPs 183.

W charakterystycznych połączeniach: pastwisko(-a) obecne, rozkoszne (3); na pastwiskach wypasiony; pastwiska szukać (2); wziąć z pastwiska, zająć, zganiać; pastwiska uczynić; bujać na pastwiskach.

Zwroty: »puścić na pastwiska« (1): Dimittere boves in pascua, Puśćić woły ná páſtwiská. Mącz 226a.

»wytrzeć pastwiska; wytarcie pastwisk« = depastio Mącz (1;1): Mącz 282d; Bo mieyſcá nie zágrzali: ále vrocżyſká Odmieniáli/ gdy bydłem wytárli páſtwiſká KlonWor 52.

Wyrażenia: »pastwisko bydłu« (1): Ruſzywſzy ſię tedy ku Gádor [...]/ ſzukáli páſtwiſká bydłu ſwemu [ut quaererent pascua suis pecoribus]. BibRadz 1.Par 4/39; [ZapWpolKob 1545 1/16].

»zielone pastwisko [czyje]« (1): A ći záſię w roſkoſzach/ w bogáctwach/ w rádoſciach buiáią ſobie iáko ielenie ná zielonych páſtwiſkach ſwoich. RejAp 128.

»pastwisko zwierzęce« (1): przyſzedł na mieyſce ktore zwano Lutrus/ gzic [!] tam wiele żywnoſći y paſtwisk zwierzęcych [animalium pascua] nalazł HistAl D2v.

Szereg: »łąki i pastwiska« = gramen et pascua Miech (2): Łąki też y paſtwiſka tak plenne, [...] iż przez trzy dni taka trawa wyraſtha, iż brony z niey niewidać. MiechGlab 77; ZapWar 1536 nr 2453.
Przen (59): boć on ieſt pan bog naſz. [...] A my lud paſtwisk iego y owiecżki rąk iego [Ps 94/7]. (koment) Paſtwisk, tho ieſth nauki iego. WróbŻołt gg, 22/2; LubPs F3, R5v; Páſtwiſká dobre ſą ſzcżyra nauká Páńſka ſzáfowaná przez Proroki od niego posłáne BibRadz I 436b marg, Ioann 10/9; [od Piotrá też my wſzyſcy, ktorzy głoſu Páná Chriſtuſowego słucháć chcemy, páſtwisko bráć mamy. HerbOdpow A3v, A3v, Qq2, Vv5v].

pastwisko czyje [w tym: G pron (11), pron poss (5)] (16): WróbŻołt 73/1, 94/7; RejPs 146v; LubPs R3v, S3; Leop Is 49/9; mychmy ſą lud iego/ y owce paſtwiſká iego. BibRadz Ps 99/3 [przekład tego samego tekstu (też Ps 73/1, 78/13, 94/7) WróbŻołt, RejPs, LubPs, RejPos, KuczbKat, ArtKanc, LatHar, SkarKaz]; Izali to wam máło iż ſię páſtwiſki dobrymi páśiećie/ że oſtátki pástwiſk wáſzych podeptuiećie nogámi ſwoiemi? BibRadz Ez 34/18, Ier 25/36; RejPos 53v; KuczbKat 270; CzechRozm 114; ArtKanc T14; LatHar 15, 61; SkarKaz 39b.

W porównaniach (2): O wielka to táyemnicá Páńſka/ ktorą zákrył przed niewierniki ſwoimi/ ktorzy teraz buiáią iáko ony rogáte Ielenie po páſtwiſkach rozlicżnych ſwiátá tego RejAp 86v; RejPos 264v.

W charakterystycznych połączeniach: pastwiska bezpieczne, dobre (4), hojne, obfite (obkwite) (2), rozliczne, rozmaite, tłuste, wyborne; pastwiska świata tego (2); lud pastwisk (3); poborzyć pastwiska, znaleźć; pływać na pastwiskach, postawić, żyć; bujać po pastwiskach (2).

Zwrot: »na pastwiskach, pastwiski (wy)paść (się)« = in pascuis a. pascua pascere a. paverire PolAnt (3:2): Izali to wam máło iż ſię páſtwiſki dobrymi páśiećie [...]? BibRadz Ez 34/18, 34/14 [2 r.]; BudBib Ez 34/14 [2 r.].
Wyrażenie: »owieczki (a. owce) pastwiska« = oves a. pecus pascuae Vulg, PolAnt [szyk 7:2] (9): Ach miły panie boże iakos to nas odrzućił doſzcżątku/ rozpalił ſie gniew twoy na owiecżki paſtwiſka twego. WróbŻołt 73/1; LubPs R3v, S3; BibRadz Ps 99/3; ábowiem to ieſt pan náſz á mychmy właſny lud iego/ y owiecżki páſtwiſká iego. RejPos 53v; CzechRozm 114; LatHar 15, 61; SkarKaz 39b.
a) Wiara w Boga, Chrystusa; życie, postępowanie zgodne z zasadami religii chrześcijańskiej; nauczanie zasad wiary (25): [Jezus] W poćie y w płácżu cżęſtym prácuiąc/ owiecżki ſtráconey ſzukáiąc/ ktorą gdy ználazł ná ſwoich ią rámionách niosł/ ku wdzięcżnym ią páſtwiſkom przyniosł. ArtKanc C17, Q6.

pastwisko czego (3): RejPs 183; A ieſzcże ktemu niektorzy/ iáko wilcy drapieżni/ odwodzą od właſnego páſtwiſká ſwiętey woley iego wierne owiecżki iego/ poſtáwámi á wymyſły ſwoiemi. RejPos 30, 189.

pastwisko czyje [= Chrystusa] (2): RejPos 122v; O Pánie Iezu Kryſte [...]. Ktory miedzy wiernemi ſwoie paſtwiſká maſz ArtKanc O16.

pastwisko czyje [= owiec; w tym: G sb i pron (4), pron poss (2)] (6): Nie vwodźże ich [owieczek] z wiernych páſtwiſk ich ktore im zgotował RejPos 123, 123 [2 r.], 123v marg, 124 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: pastwiska hojne, prawdziwe, rozkoszne (3), wdzięczne; pastwiska świętych słow (Pana) (4), wolej (Chrystusa) (2); postanowić pastwiska, szafować, zamieszawać, zgotować, zostawić; na pastwiska garnąć się, wwodzić, wypuścić, pytać się o pastwiskach.

Wyrażenia: »in(sz)e, omylne, błędne, fałszywe pastwiska« [w tym: błędne a omylne (1)] (2:2:1:1): KRiſtus ſie przy káżdego/ kto z iego owcżarnie/ Ná inſze ſie páſtwiſká/ po ſwey woli gárnie. RejZwierz 108; nie odbiegayże nędznych thych owiecżek/ á nie w wodź ich ná błędne á ná omylne páſtwiſká ich RejPos 123, 122v, 123v marg, 124.

»pastwiska (świętej, prawdziwej) nauki (Pańskiej)« [niektóre użycia może przen do znacz. 3.] (5): ktore [owieczki] żywo obumieráć muſzą prze niedoſtátek páſtwiſká ſłow á náuki Páńſkiey RejAp 35v; zoſtáwiwſzy im [owieczkom] ony roſkoſzne páſtwiſká ſwiętych słow y náuk ſwoich/ [...] ſzedł do Bogá Oyczá ſwego RejPos 122v, 122v [3 r.], 123v, 124v, 314v.

»święte pastwiska« (3): ále im poſtánowił páſtherze á ſzáfárze onych poſtánowionych á ſwiętych páſthwiſk ſwoich/ áby ie vpomináli RejPos 122v, 122v [2 r.].

»wierne pastwisko(-a)« (5): pytay ſie gdzie możeſz o wiernych onych páſtwiſkach ſwiętich ſłow Páná ſwego RejPos 124v, 123, 123v [3 r.].

»wypasiony pastwiski« (1): A ktora [owieczka] tu będąc wypáſiona onemi ſwiętemi páſtwiſki ſłow ſwięthych á náuki onego wiernego páſterzá ſwego/ [...] áby proſto ſzłá do niego RejPos 122v.

b) Zbawienie wieczne, miejsce przebywania dusz zbawionych (4): RejZwierz 108; Iamći ieſt drzwiámi. Przez mię ieſli kto wnidźie/ zbáwion będźie: y wnidźie y wynidźie/ y páſtwiſká znaydźie. WujNT Ioann 10/9.

pastwisko czyje (1): niechceſz áby ktora [owca] zginęłá/ iedno áby náwroćiwſzy ſie k tobie/ byłá żywá wiecżnym żywotem/ á roſkoſzowáłá ſobie ná onych wiecżnych á wdzięcżnych páſtwiſkach ſwoich. RejPos 168v.

Wyrażenie: »wieczne (a. wiekuiste) pastwiska« (2): nieodmietuy ze tedy nas miły panie z trzody ſwoiey [...]: ale [...] racz nas miłoſciwie prziwieſc wſpołecznoſci na ony wiekuyſte paſtwiska RejPs 113v; RejPos 168v.
c) Metonimicznie: Trzoda (1): Bo zgłupieli paſterze/ á Iehowy nie pytáli/ [...] y wſzytko páſtwiſko ich roſproſzyło ſię [omnis grex eorum dispersus est]. BudBib Ier 10/21.
2. [Pasienie; wypasanie bydła, trzody: a ſzyąwſzy ſzyano thedy ma bycz zobv dwv ſthron lyudzym ych wolne paſzphyſthko ZapWpolKośc 1543 8/575v.
Szereg: »wygon i pastwisko«: kyedy przyydzie ktorego rokv vgor od tego dolv nyema bycz szyan any Bronyon volnemv vygonowy y pasthwyszku ZapKrak 1542 31/531.]
3. Pokarm zwierzęcy, karma, pasza; pascuum Vulg; germen PolAnt (3): Ten [Behemot] naprzod od Bogá ieſt ſtworzon [...]. Gory wydáwáią mu páſtwiſká/ a wſzytki źwierzęthá polne tám igráią. BibRadz Iob 40/15.
Przen [czyje] (1): gdy Auguſtyn święty [...] táki/ á Grzegorz S. [...] inákſzy wykład dáie/ [...] więtſza rozlicżność ſmákow duchownych/ ná páſtwiſká duſz wiernych rośćie. SkarŻyw 538.
a. Pokarm zwierząt drapieżnych, żer (1):

[pastwisko czemu: Tedy [człowiek] dla onych iábłek ſpada do od chláni [!]/ Gdźie onemu ſmokowi bywa páſtwiſkámi. KołakWiek A4.]

Przen [czyje] (1): Obłow lwi ieſthći Oſieł leśny ná puſſcży/ ták y páſtwiſká bogacżow ſą vbodzy. Leop Eccli 13/23.
b. [Pokarm pszczół: Swiebodni truth siedzączi przi czudzim pastwisku Nic nierobi A myod gi to wszithko ma wzisku ŚwirPasiecz 262.]
4. n-loc (2): á dał iemu pięć ſet Rycerzow przykázuiąc im áby iecháli do páſtwiska Iozafat/ gdzie tam wiele bydła páſiono [...]. Gdyż do tego páſtwiská wiecháli/ [...] záſtąpił im Teozellus HistAl B8.
Zestawienie: »Pastwisko Jozafat« (1): HistAl B8 cf wyżej.

Cf PASTEWNIK, PASTWA, PASTWISZCZE, 1. PASZA, PAŚ, 2. [PAŚCIE], PAŚNIA

LWil