[zaloguj się]
[pdf]

PETLICA (12) sb f

petlica (6), pętlica (1), petlica a. pętlica (5); petlica BibRadz (2), OrzRozm (2), Mącz, RejZwierc; pętlica OrzQuin.

e jasne.

Fleksja
pl
N petlice
G petlic
A petlicę
I petlicami
L petlicach

pl N petlice (2). ◊ G petlic (2). ◊ A petlicę (1). ◊ I petlicami (6); -ami (1), -(a)mi (5). ◊ L petlicach (1).

Sł stp brak, Cn: pętlica, Linde XVI – XVIII w.: pętlica.

1. Pętelka z tkaniny lub metalu (nierzadko szlachetnego) stanowiąca część zapięcia lub przybranie szaty; laqueus PolAnt; clavus, nodulus, nodus Cn (9): BibRadz I 46b; [Pięć opon będą ſpináne iedná z drugą [...]. A będą do nich petlice Hiácyntowe/ po kráioch káżdey opony przypráwione ku zápinániu BibRadz Ex 26/4; kamizelka [...] z pętlicami i z tkanicami około dołu InwMieszcz 1575 nr 200, 1561 nr 97, 1573 nr 178].

W połączeniu szeregowym (1): Tákże też owy rozlicżne petlice/ ſtrzoki/ knáfle wymyſlne/ dziwne ſznury á v nich kutaſy/ á kthoby ſie tego nálicżył RejZwierc 58; [MetrKor 1581 129/64].

Wyrażenia: »petlice jedwabne, [jakiego] jedwabiu« (2:1): Chriſtoff zyemyanyn chodzi woſtrodomſkyey suknyey czarney dlugy spethliczamy czarnego yeduabyu LibMal 1547/128; WyprKr 81v, 90v; [InwMieszcz 1576 nr 211].

»petlice srebrne« (1): yſch Brathu ſwemv Baccalarzevi [...] pyethlicze ſrebrne vkradl LibMal 1547/129.

»petlice złote« (1): [...] azvke sarlathną czerwoną szatlassem i spethliczami zlothemi. ZapMaz III G 113v.

Szeregi: »haczki i petlice« (1): Kortyn iedennaſćie włoſiánych ktorych ſzesć z piąćią ſpinano haczkámi y pętlicámi BibRadz I 46a.

»petlice albo knefliki« (1): Clavata vestimenta, Odzienie s pętlicámi álbo s kneflikámi. Mącz 56d.

2. To, czym się pęta kogoś, więzy [w pl] (3):

W porównaniu (1): á iá Polak iáko Orzeł bes pętlic/ ná ſwoiéy przyrodzónéy/ pod Królem ſwym buiam ſwobodźie. OrzQuin Q4v.

Przen (2): W pętlicach nas Orzeł POlſki śiedźi/ áby nam niebuiał po Polſzce iákoby chćiał ktore petlice one ſą w Polſzce duſze OrzRozm L3v.

Synonimy: 2. kajdany, okowa.

Cf PĘTO

KWysz