[zaloguj się]
[pdf]

PISMO (5857) sb n

o jasne.

Fleksja
sg pl
N pismo pisma
G pisma pism, pisem
D pismu pismóm, pismåm, pismum, pismem
A pismo pisma
I pismem pismy, pismami
L piśmie piśmiech, pismach

sg N pismo (1371). ◊ G pisma (1682). ◊ D pismu (197). ◊ A pismo (441). ◊ I pismem (345); -em (38), -ęm (2) MurzHist, MurzNT, -(e)m (305). ◊ L piśmie (914). ◊ pl N pisma (287). ◊ G pism (129), pisem (4); pisem KromRozm II, BielKron, GrzepGeom; pism : pisem Leop (2:1); -em (1), (e)m (3). ◊ D pismóm (16), pismåm (5), pismum (2) MurzNT, Diar, błąd: pismem (1); -åm BibRadz (3), KwiatKsiąż; -óm : -åm CzechEp (1:1); ~ -óm (1), -(o)m (15); ~ -åm (4), -(a)m (1). ◊ A pisma (261). ◊ I pismy (72), pismami (2) SarnUzn, KołakSzczęśl. ◊ L piśmiech (105), pismach (23); -ach MurzNT (2), OrzList, BielKron, WujJud (2), SkarJedn, SkarŻyw (4), ReszPrz, WysKaz (4), SkarKazSej, SzarzRytJSzarz; -ech : -ach CzechEp (13:2), WujNT (9:3); ~ -ech (1), -(e)ch (104); ~ -ach (16), -åch (7); -ach OrzList, SkarJedn, CzechEp (2), ReszPrz, WujNT (3), SkarKazSej, SzarzRytJSzarz; -åch MurzNT (2), BielKron, WujJud (2); -ach : -åch SkarŻyw (3:1), WysKaz (3:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Tekst zredagowany i utrwalony za pomocą znaków pisarskich; dzieło literackie lub naukowe; litera(a) Mącz, Modrz, Cn; scriptura Vulg, Mącz, Cn; monumentum, scriptus Mącz, Modrz; liber PolAnt, Cn; scriptum Mącz, Cn; autoritas, commemoratio, monimentum, oracula Mącz; monumentum literarum Modrz; scriptio, textus Cn (5484): pannę doſtoyną ſwiętą Cecylią piſmo chwáli s té tznoty/ ijż vſtawicżnie ewanielią ſwiętą w ſwym ſertzu noſila OpecŻywPrzedm C3; Then Moſiądz cżęſto kroć z piſma zową gi Kontrifałem FalZioł IV 48d; gdyżem te kxiąſki napiſał [...] aby też y panie litthery znaiące, nieiako zakuſiły piſma, w kthorym ſie mądroſć zamyka GlabGad A3v; tilko ſława takiego, ktorego piſmo zalecza, dłużey ſie zachowawa y podalſzych ſie krainach rozchodzi. GlabGad A3v, A3v, K3; SeklKat A2; A mowily na to piſſnie Yze to naliezli wpiſmie Yze ſie liew kura boi RejRozm 400; RejKup x5, dd7; KromRozm II t3; Ktory piſmo waży lekce/ Cżytáiących ſłucháć nie chce/ Ieſt podobien ku głuchowi/ Y niememu dobytkowi BielKom A, F; RejWiz 3, 5 [2 r.], 106v, 152v, Cc8 [2 r.]; Leop Ps 86/6; RejFig Ccv, Ee4; BibRadz I 481; OrzRozm A2; BielKron 25, 131, 339v; co bywa okrom godnosći/ to ieſt/ na przećiw godnośći piſano/ to piſmo nie doſtępuie wyary KwiatKsiąż H, F4, G, G3v, G4v, L3v, P4, Q2v; Celebratur literis, Częſto o tym piſmo wſpomina. Mącz 46a; Carpere flosculos, Kwiatki á piekne [!] ſentencie z piſmá wybieráć. Mącz 39b, 20c, 123c, 238c, 418c, 486c; zgadza ſye z tym Piſmo ono/ co ieden wyſokiéy cnoty itéż mądrośći Hetman Scypio/ [...] mówi OrzQuin T4, E2, T2v [2 r.], T3; SienLek 14v, 35; [ci, którym dał Bóg więcej umieć] ięli ſie rzecży poważnych piſáć ięzykiem Polſkim/ náſtáłá Biblia/ náſtháły ine piſmá/ kthore pokázuią drogę ludziom do dobrze cżynienia GórnDworz A2v; kiedy w piſmie ieſt kſtałt mowy/ [...] nie ták zwycżáiny/ iáko ten/ ktorym poſpolicie wſzyſcy mowią: wnet tho piſánie ma więtſzą powagę GórnDworz F3v; kogo nie vcieſzyło nigdy piſmo/ áni zna tego ſmáku/ ktory hiſtorie/ ábo y ine rzecży w kſięgach dáią: ten/ ſławy w iey máyeſtacie nigdy widzieć nie może. GórnDworz G4v, F3, F3v [2 r.], F4, G4v, G8; GrzepGeom K4v, L; HistRzym 6v; RejPos A3; ktoć rozum ma nie wſzytkiego zgáni/ Acż dziś piſmá ná ſwiecie towar bárzo tani. HistLan F5, F5; RejZwierc A3, 16v, 42, 162, 168 (8); Cżłowiek mogłby ſobie nárzędźić wiecżną pámięć/ [...] w dzielnośći iákieykolwiek potrzebney/ bądź to przes náuki Piſmá/ bądź przes Rycerſkie rzecży BielSpr b4; BudBib Dan 1/17; MycPrz I C3; PaprPan A3; ludźie vcżeni nietylko żywi / ále też y vmárli/ piſmem po ſobie zoſtáwionym/ pożytecżni ſą y Rzecżampoſpolitem ModrzBaz 130v, 134v; Oczko 2v; ktore z ludzi piſmo ieſt/ á ktore z Bogá: ktore iego rozumienie dobre/ á ktore fałſzywe: to podległo rozſądkowi kośćielnemu SkarŻyw 364, 363, 545; mamy przed ocżymá ſwymi wiele piſm, w ktorych nam ſą opiſáne żywoty Papieskie. CzechEp 416, 92; WerGośc 254; GostGospSieb +2; KochCz Bv; KochCzJan A2v; WysKaz X2; SarnStat 1226; Choć rozum moy Homerá/ w piſmiech niedośięże. Wſzákoż ile rzecż można/ Oycżyznie tym ſłuży KlonKr Av, Av; PowodPr 36, 63, 84 marg; SkarKaz )(2; CiekPotrŚredz )?(4v; GosłCast 4; SkarKazSej 662b; żem ſie o to nie ſtárał/ áby prace y piſmá iego do kupy były zá moim ſtárániem zebráne y świátłu pokázáne. SzarzRytJSzarz nlb 2, nlb 2v.

pismo czego (1): Obácż ſie co cżyniż Othomanie/ co zá znaki thwego proroká Máchometá/ co zá piſmo grunthowne wáſzey wiáry BielKron 246.

pismo do kogo (1): nye tylko ſámi papyeżowye tego titułu [biskup powszechnego kościoła] vżywáli/ ále y S. biſkupowye y doktorowye im ij dawáli/ yákoś wyſſſſey ſłyſſał z piſmá Cypryaná S. do Korneliuſá papyeżá. KromRozm III O7v.

pismo przeciw komu (1): ſą tu rozliczne rozlicznych ludźi przećiwko rozlicznym kácerzom piſmá OrzRozm P3v.

pismo o czym, o kim (23): iż [Sybille] piſmá ſwięte po ſobie zoſtáwowáły o przyściu Kryſtuſá/ o pannie Máryey/ o ſądnym dniu/ y o inych. BielKron 132; Kto napierwey w Moſkwi álbo w Ruśi roſkázował/ otym piſmá niemáią BielKron 427, 73v, 281v, 286, 337v, 338v (12); ślepym/ ſmrodliwym/ prochem y ćieniem/ ſtan Swiecki bes ſtanu Duchownégo ieſt: Pełno o tym maſz wſzędźie piſmá/ przykłádów/ y Krónik OrzQuin G3; GórnDworz Yv; GrzepGeom L, L2, M4v; HistLan F2v, F4; CzechEp 364, 423; WysKaz 14; PowodPr 9.

pismo czyje [w tym: G sb i pron (34), pron poss (25), ai poss (2)] [= kto napisał] (61): PatKaz I 9v [2 r.]; BielŻyw 121; najdziem j miedzi poganſkimi ludźmi, zwłaycża [!] philozophy iako ſie mamy ſprawować według piſma ich. BielŻywGlab nlb 9, nlb 9; Gadki z piſma wielkiego philozopha Ariſtotela, y też inſzych mędrczow GlabGad kt; MurzHist A3v, B3; KromRozm III O7v; prze Sbiſzká przodká twego o ktorym s pomocą Bożą piſáć będę/ niebędźie piſmo náſze w wychodźie: ále będźie ná ſtole v Papieżow/ v Krolow/ v Rad OrzList e3, d2, e3, gv; RejZwierz A4, 77v; OrzRozm P3v, Q3; HOmerus y Hezyodus/ ći napirwey v Grekow byli nazacnieyſzy Poetowie/ Muzycy/ Gwiazdarze/ Lekárze/ iáko o tym ich piſmo ſwiadcży. BielKron 98, 334; KwiatKsiąż M2; Lelii mens spirat in scriptis suis, Lelius żywie w ſwoyim piśmie. Mącz 408c; Pervagatum et celebratum commemoratione alicuius, Yáwne á rozsłáwione piſmem cziym. Mącz 473c, 53b, 267c, 389b; OrzQuin Y3v marg; Prot A3; LeovPrzep H4; RejAp [Ff5]; Platho wielki Philozoph/ á s piſmá iego znáć/ że niebárzo był łáſkaw/ ná białegłowy GórnDworz X4v, G4, Iv, Q6, Dd7; nie naydzyeſz żadnego [...] cżłowieká/ ktorykolwiek był kiedy od Páná rozumem iákim oświecon/ áby miał kiedy pogánić pokoy w piſmie ſwoim RejPos 334; HistLan F5v; RejZwierc A3, 23v, [275]v; CzechRozm 223v; ModrzBaz 20, 61v, 97; ModrzBazBud π5v; Oczko 2v; CzechEp 7, 364; KochFr 87; KlonŻal B3v; PudłFr 23; Calep 470b; tę kilká kart piſm Ianá Kochánowſkiégo do rąk W. M. poſyłam KochCzJan A3, A2v; KochFrag kt, 22; PowodPr 84; GosłCast 10 [3 r.]; SzarzRytJSzarz nlb 2, nlb 2v.

Ze zdaniem przydatkowym (1): Iż nie mamy ni piſmá áni obycżáiu/ [...] Iákoby páná obráć/ y coby s tym pocżąć RejZwierc 249.

W połączeniu z nazwą języka, w jakim jest napisany tekst [w tym: pismo polskie (4), łacińskie (1); przydawka + pismo (3), pismo + przydawka (2)] (5): SeklKat A5; MurzHist A3v; On [mistrz] ſie ná to pirwey obrał/ Drogę Impreſorom podał/ Piſmá Polſkie imprimowáć BielKom A3; RejWiz A4v; RejZwierc 268v.

W połączeniach szeregowych (12): nyemąm zadnemu czlowyeku nazadną ſtroną nycz oſnamowacz any slowy any wſkazowanyem any lyſthem a pyſzmem any zadnym ynym wymyſlyonym obyczayem MetrKor 37/3v, 34/268, 37/2v; BielŻyw nlb 4; BielŻywGlab nlb 15; GroicPorz e3v; OrzQuin G3; RejZwierc 60, 145; SkarŻyw A5v; KołakSzczęśl C4v; SkarKaz 381b.

W przeciwstawieniach: »pismo ... mowa, obyczaj, swoja opinija, powieść, ustne podanie; ustnie ... z pisma« (5;1): KromRozm II g3; Historia per manus tradita, Hiſtoria á Dzieye wieku náſzego vſtnie od ynſzych á nie z piſmá wźięte. Mącz 209a; iedno że około tego [łanów] z piſmá niemam doſtátecznéy ſpráwy: wſzákże co z powieśći mam ludźi [...]/ to tu nápiſzę. GrzepGeom M3; RejZwierc 249; przypátruiąc ſie Ludziem ninieyſzego cżáſu [...] widzimy iż s ſwoich opiniy á nie spiſmá/ áni z náuki Iudicia ſwoie rozne dawáią BielSpr 75v; SkarKazSej 703a.

W porównaniu (1): przyrodzenie cżłowiecże rodzi ſie iáko goła tablicá ábo goła kártá/ ná ktorey ieſzcże żadnego piſmá nie máſz RejPos 63.

Frazy: »(jako) pismo powiada« (2): ſtarzy ludzie [...] iako piſmo powiada żołędziem ſie żywili á owocem leſnym GlabGad K3; KwiatKsiąż N4.

»żadne pismo (nigdy) wypisać (ani żaden język wymówić (a. wysłowić itp.)) nie może (a. nie mogło), nie umie; żadnym pismem nie opisany« [o zjawiskach przekraczających możliwości ludzkiej wyobraźni; w tym: aluzja do bibl. Is 64/4 (14)] [szyk zmienny] (14:1;1): Iż ſą rozliczne á żadnym piſmem nie opiſáne roſkoſzy przybytkow Páńſkich RejAp 185; [Bóg wiernym] tákie vpominki zgotowáć á záſlubić racżył/ kthorych áni oko oglądáć może/ áni ięzyk wyſłáwiáć/ áni żadne piſmo wypiſáć. RejPos 263v; być zdan y ſkazan w tákie męki/ kthorym iuż żadnego końcá nie będzye/ á ktorych ſrogośći żadne piſmo wypiſáć nie mogło. RejPos 335, A4v, 84v, 100v, 162v, 168 (13); RejZwierc 8v, 177.

»pismo na świat jaśnie (a. na jaśnią) wyszło (a. idzie), pismo wychodzi« [szyk zmienny] (2:1): RejKup y3v; wiele w ięzyku tym [słowieńskim] zacznych pism wychodzi. MączLub nlb 13; Wſzákoż ty ktore ná iáſnią piſmá idą wſzytki/ Przedſię kto ie cżyta ma z nich niemáłe pożytki. HistLan ktv.

Zwroty: »pismo, z pisma czytać (a. (prze)czyść); czytanie pisma« = e scripto recitare Mącz [szyk zmienny] (21:1;3): BierEz C2v; PatKaz II 20; FalZioł V 50; [mężowie] boiąc ſie [...] aby białe głowy rozumem ich nie przechodziły chcząc wiele vmieć bronią im cżitania piſma głębokiego, chyba modlitw á paciorkow. GlabGad A2v, A3; DiarDop 102; BielKom A4 [2 r.]; RejWiz A4v, 3v; OrzRozm P3v; Mącz 374c; Iedná tá drogá náblizſza ku mądrośći/ Abyś cżedł piſmá ſámey wybornośći. HistRzym [136], ktv, [136]; RejPos 141v; BielSat Dv; CzechRozm 223v; CzechEp 423; BielRozm 24; KochCzJan A2v; KlonKr Av; PowodPr 9; SkarKaz )(4; SzarzRytJSzarz nlb 2.

»pismem dowieść; dowod pisma« (1;1): Id monumentis approbare conatur, Chce tego piſmem dowieść. Mącz 231a; StryjKron 72.

»obierać się (a. obierający się) w piśmie, około pisma; badać się po piśmie; bawić się pismem« = scrutari scripturas Mącz [szyk zmienny] (2:1;1;1): wyele yeſt ludźi oboyey płći w narodźye náſſym Polſkim/ ktorzy rádźi ſye też około tákich rzeczy y piſmá obyeráyą KromRozm I Av; Mącz 371d, 376b [3 r.].

»pismo pisać (a. napisać)« (2): A ieſliże to piſmo/ któré o tym przyſzłym Króleſtwá Polſkiégo vpadku/ z rozmowy ninieyſzéy náſzéy nápiſzeſz/ [...] w Wárſzáwie ſpalą: niechayże [...] OrzQuin Aa; SkarKaz 418a.

»pismem (p)okazać« = literis credere Mącz (2): Mącz 67d; co ſię wielem piſmá pokázáć może [quod multis literarum monumentis ostendi potest]/ iż roznic miedzy Polaki y Pruſzaki nigdy Niemcy nieſądźili áni pogadzáli ModrzBaz 105v.

»pismo rozumieć; wyrozumienie pisma« = commentarium, commentarius Mącz (1;1): Day ſwaru pokóy/ y piſmu którégo nierozumiéſz/ y w którym fáłſzu y łápáczek przećiwko prawdźie ſzukaſz OrzQuin Aa2v; Mącz 61c.

»pisma na świat dać (a. wydawać), imprymować; pisma wydane« (2:1;2): BielKom A3; RejWiz 164; rozne piſánia w thákowych rzecżách bywáią/ zwłaſzcżá v tych ktorzy iáwnie ná śwát [!] piſmá ſwoie wydawáią w obec ná oſlawę BielKron 334; WysKaz 14; PowodPr 9.

Wyrażenia: »[gdzie] drukowane pismo« (1): Czymże im [poganom] dowiodą/ że to á to w tym mieyſcu drukowáne piſmo Bog piſał y wierzyć mu kazał? SkarKaz 418a.

»pismo historyjej« = dzieło historyczne (1): A gdyżem w piśmiech hiſtoriy/ [...] nálazł o tym zmiánkę/ iż [...] BibRadz *2.

»księgi pism« (1): ku zachowaniu ſtaroświeckiey pamięći Xięgi piſm ſą barzo potrzebne KwiatKsiąż G4v.

»pismo starodawnego pisania« (1): Tóż téż piſmo mam na párgáminie ſtárodawnégo piſánia tymiż [co krakowskie księgi] ſłowy GrzepGeom L3.

»tajemne pismo« = latebra scribendi Cn (2): Ten dzień ku wſſem rzeczam godny/ [...] nauczonym ſye przyłęcz/ taiemne pyſzma wykładay. Goski A4, A4.

»pismo uczone« (1): Kochałeś ſye w náukách/ y w piſmie vczonym KochPam 80.

»w piśmie uczony, (wy)ćwiczony [szyk 3:3]; [kto] wielkiego uczenia w piśmie« = literis initiatus Mącz (4:2;1): WróbŻołtGlab [A5]; BielKron 51, 191; Mącz 105b; BielSpr 12; SkarŻyw 452; Kto chce/ by dźiatki miłé tu poczćiwie żyły/ Niech ſye ſtára by w piſmie vczoné nie były ZawJeft 34.

»pismo własną ręką pisane, ręki [czyjej] własnej« = autographum, idiographum, mea manu scriptus Cn (1:1): JanNKar E; vżyłem iedney zacney oſoby duchowney do przeyźrzenia y ſporządzenia piſm/ ręki brátá mego właſney/ ktore przy mnie były SzarzRytJSzarz nlb 2v.

Szeregi: »i pismo i druki« (1): kto chce nie tylo mową/ ále y piſmem y drukámi bluźni bez boiáźni/ nawyżſzego Bogá náſzego w Troycy SkarKazSej 703a.

»pisma i głosy« (1): wſzytki piſmá y wſzytki głoſy ná zyemi y ná niebie wyznawáią [Pana]/ iż ieſt ſwięty RejPos 191v.

»historyje i pismo« [szyk 2:1] (3): Consecrare aliquem omni genere monimentorum, Cziyę pámiątkę wyſoko w piśmie y w hiſtoriách vgruntowáć/ oſięgnąć. Mącz 363c; RejPos 141v; SarnStat 1057.

»(ani) język i (ani) pismo« [szyk 11:2] (13): BielKron 197; RejPos A4v, 84v, 162v, 168, 195v (11); [szkolastycy] miſtrzom ſzkolnym/ ábo náucżániem/ ábo dyſputowániem/ ábo ięzyká y piſmá Láćińſkiego ćwicżeniem pomagáli [qui ... stylum formando iuvarent]. ModrzBaz 131v.

»pismo a (i, albo) księgi« [szyk 2:2] (4): piſmo á Xięgi ſą pewną rozmaitych rzecży pamięcią/ y wſzyſtkich wiadomych rzecży poſpolitą ápteką/ albo ſpiżarnią. KwiatKsiąż Hv; BudBib I 214d marg; GostGospSieb +2; SzarzRytJSzarz nlb 2.

»(i) pismo i (albo) mowa (a. namowa)« [szyk 1:1] (2): RejZwierc 23v; kłádę tu Ortográphią [...] Ianá Kochánowſkiégo [...] nie iedno rzeczą ſámą, ále y piſmem, y mową JanNKar D3v.

»(nie) pismo i (ani, a) nauka« [szyk 3:1] (4): MiechGlab *2v; RejKup o6v; ludzie rozni roznych piſm y roznych náuk ſwiáth pełen rozſypáli RejZwierc 8v; BielSpr 75v.

»(i) słowa i (a, abo) pismo« [szyk 3:2] (5): á ia też iſćie nieomieſzkam y ſlowy y piſmem roſſerzáć ſlawy máieſtatu twego ſwiętego. RejPs 213v; KromRozm III C; RejAp 196v; BiałKat 313v; WujNT 155.

»wiersze i pismo« (1): ZNám ia to/ iż przedemną wſzyſcy wielé máią/ Ci którzy ſye wiérſzámi y piſmem pętáią PudłFr 65.

»pismo a wybijanie [= druk]« (1): tym piſmem á wybiyánim imię twoie/ á twoy nád vbogim cnotliwy vczynek chcę ná wieczność dáć. March1Wiet Av.

W przen (1): A ták oni mędrkowie co wypiſowáli [...] Owa niebo i zyemię piſmy pokryſláli/ Okázuiąc rozumy dziwy wymyſláli. RejWiz 5.
Przen [czyje = dla kogo] (2): [obrazy w chrześcijaństwie] inacżey [niż u pogan] ſie rozumyeią/ tylko ná piſmo proſtych ludzi á ná przykłád y ſkruſzone ſercá BielKron 200v; [gdy prawowierni] z obrazu málowánego/ o niewidomym Bogu náſzym Pánie Iezuśie pytáią/ y nań wſpomináią: słuſznie y potrzebnie w kośćiele S. iáko iedno piſmo proſtych/ poſtáwione ſą. SkarŻyw 301.
a. Biblia, księgi Starego i Nowego Testamentu; także fragment (księga, rozdział, werset) Biblii; Scriptura Vulg, PolAnt, JanStat, Cn; litera, sermo PolAnt; Biblia, sacra a. sancta historia, divinae literae, divina oracula Modrz; Divinarum legum a. Divinarum librorum monimenta, Divini libri, Sacra Scriptura, Sanctae (religionis) literae, Textus Cn (4876): oglądáy a obezrzy dobrze piſmo wſſytko/ ijżci od Galilee żádny prorok nie powſtál [Ioann 7/52]. OpecŻyw 76, [34]v; PatKaz I 15; PatKaz III 106; RejPs 151; SeklWyzn f2; RejJóz Q3v; Roſkazuie pyſmo/ niezawięzować gęby wołowy robiącemu. SeklKat Hv, A4v; Paweł pyta przeċ taky nieṙzad na ſwiecze kiedy mayą Piſma doſſyċ RejKup o5, g8, l6, l8, o2v, o5v (8); co nyema potfirdzenya áni mocy z piſmá/ yáſna rzecz iż to z czártá yeſt. KromRozm I H4, B3v, L4v [2 r.], M3, M3v; MurzHist S, S3; MurzNT 91, Ioann 10/35, k. 148v marg; piſmem gárdźić nyemamy: y owſſem tćić ye yáko práwe á prawdźiwe ſlowo boże KromRozm II n3v, b4 [3 r.], fv, hv, h2, h4v (28); KromRozm III A4v, E5v, G2, G3, H3 [2 r.] (9); Diar 54; BielKom F8; GliczKsiąż H3v; LubPs G4, T3, gg2; A nákoniec gdy wam y piſmá okęſzonego nieſtawa/ tedyśćie ſie zwykli vćiekáć y do piſmá podeyrzánego [...] do onego piſmá mowię: ktore wy ſámi zowiećie/ Libri Apocryphi. KrowObr 216v, C4, 13v, 14, 56v, 89v (17); RejWiz 114v, 124, 128, 146v, 147v [2 r.] (9); Leop *A3v, *B4v, Ioann 5/39, Act 17/11; OrzList c2, g4 [2 r.], h; RejFig Bb4v; RejZwierz 123v; Piſmo nie tái złośći ludźi ſwiętych/ áby nas náucziło co zacz też oni byli ſámi z ſiebie. BibRadz I 5d marg, *3v, *4v, I 5a marg, 7c marg, 8a marg (13); OrzRozm D3v, G2, V2v; Náyduie ſie s piſmá iż przed potopem nigdy deſzcż áni źimá nie bywáłá BielKron 5v, 91v, 115v, 143, 143v [2 r.], 167v (12); GrzegRóżn A3, B3v [3 r.], C3v, C4, D3v (21); OrzQuin T2v, Z2v, Aa2 [4 r.], Aa3v; wſzytko piſmo może być názwáne obiáwieniem ále oſobliwie to/ gdzie álbo ſie iáwnie vkazał Bog miłoſnikom ſwoim [...]/ álbo o ſobie iáwnie mowi. SarnUzn C4v; nie idzie zá tym/ iż gdy iedno piſmo y ſentencia dwiemá perſonam bywa przycżytawaná/ áby ony dwie perſonie miáły być ieden. SarnUzn E6, B2, B7, C3, C6, C8 (38); RejAp kt, BB6, 2, 3, 10v (18); Bo y Sálomon będąc zacnym Krolem/ wſzędy w piſmiech ſwych dotyka á wyſławia ſerce pokornego cżłowieká RejPos 13v; wſzędy pełne piſmá błogoſłáwieńſtwá Páńſkiego/ ktore on wydawa ná wierne ſwoie. RejPos 81v; gdiż nam cżęſto kroć w piſmie znácżą wody vćiſki á vdręcżenia RejPos 313v, 3, 9v [2 r.], 20, 37 [2 r.], 38v (53); RejPosWiecz3 97v, 99v; Co pytaſz o człónki zwiérzchnié w Kośćiele/ powiemći nie ſam z śiebie/ ále s piſmá. BiałKat 38v, 8v, 33v, 41 [2 r.], 41v, 53v (19); wpáthrz śię pilnie w thy ſłowá/ Ciáło/ Duſzá/ Duch/ iáko śię rozmáićie w piśmie rozumieią. GrzegŚm 19; bacżyć mamy w piśmie rozmáite obycżáie/ á oſobliwe cżthery: byćia s Kryſtuſem. GrzegŚm 35, A4, 1, 4, 12 [2 r.], 13 [2 r.] (33); KuczbKat 15, 270; Bo ſprzećiwić ſie możnemu ſzaleńſtwo ieſt/ y piſmo nam tego zákázuie. RejZwierc 79, 11v [2 r.], 35, 39v, 43v, 174v (10); Wiele rzecży kośćioł ſtánowi y dekláruie/ cżego piſmo iáſnie nie wyráźiło. WujJud 74v marg, 12, 29 [2 r.], 32v, 34 [2 r.], 36 (30); WujJudConf 29v [2 r.], 31v, 34; RejPosRozpr c3; RejPosWstaw [213]v, [1103]v; BudBib I 154d marg; pyſmo żywot naz/ ćieniowy/ Sproſnośći parze/ y śiánu porownawa. BiałKaz B4; cżego [wielości bogów] wierzyć y mowić piſmo broni BiałKaz Fv, D2v [2 r.], D3, E3v; BudNT przedm b2 [2 r.], c7v, Ioann 10/35, Act 17/2; A gdzie maſz to piſmo/ w ktorymby ſłowo to Stworzyć ábo ſtworzenie/ znácżyło odnowienie y napráwę/ ábo ſtworzyć y nápráwić? CzechRozm 37v; Bo ſie ták w piſmie poſłáńcy/ Máleáchámi y ánioły poſpolićie názywáią CzechRozm 57v; ábowiem y Bogá ſámego przypodobywa piſmo ludziom rozmáitym/ iáko Rycerzom mocnym/ ábo mężom walecżnym 2. Moy. 15. v. 3. CzechRozm 106; Nie odſyła piſmo do cudow nikogo ále do ſłuchániá ſłowá Bożego. CzechRozm 187v marg [idem **2v], A8, 6, 8v, 18, 26 (46); SkarJedn 11 [2 r.], 24, 35, 36, 83 (9); KochPs 59; SkarŻyw A5 [2 r.], A5v, 25, 59, 86 (19); Aza o tym w piśmie máło? Iż tego potrzebá było. By to wſzytko Chriſtus ćierpiał MWilkHist K2; Heretycy/ [...] gdy z piſmá ſtrofowáni bywáią/ tedy ſię ná piſmo oburzáią CzechEp 130, 6 [2 r.], 56, 92, 109, 113 (30); CzechEpPOrz *6v; Chriſtus Pan z Moyżeſzá/ z Pſálmow/ y z Prorokow/ świádectwá brał/ y Zydy do piſmá odſyłał NiemObr 72; [Ducha św.] duchem Bożym/ mocą Bożą/ pálcem Bożym/ y innymi tytuły/ ktore w piśmie ma/ názywamy. NiemObr 110, 40, 45, 73, 80 [2 r.], 81 (13); KochDz 106; (marg) Wzywánie świętych w piſmie fundowane. (–) O wzywániu świętych zmárłych ludźi w piſmie mamy doſyć ReszPrz 36; Luther z żydámi piſmem brákuie. ReszPrz 41 marg, 12, 13, 17 [2 r.], 36, 37 [2 r.], 38 (13); WerGośc 262; Dałeś mi tę otuchę w Piśmie przez Proroká/ że ty śmierći nie pożądaſz grzeſznego cżłowieká. ArtKanc L5, L8; O iednym tylko Synu Bogá żywego/ piſmo zmiánkę cżyni: y iedno ſłowo Boſkie przedwiecżne wſpomina. LatHar 380, 25 marg, 110, 126, 697, 751; KołakSzczęśl C2v; A mieyſce piſmá ktore czytał/ to było: Iáko owcá ná zábićie wiedźion ieſt WujNT Act 8/32; A iuż to Nowokrzczeńcy od piſmá do Doktorow áppelluią? y z Doktorow piſmá popráwuią? WujNT 555; Nie rzekł [św. Paweł] ſámo piſmo ieſt doſtáteczne [...] ále káżde piſmo/ [...] y káżda cząſtká tegoż piſmá/ pożyteczna ieſt ku náuczániu. WujNT 740, ktv [3 r.], przedm 4, 20, s. 7 marg, 20 (51); WysKaz 33, 34, 35, 37, 39; A ieſliś winien/ niech ćie pohánbi wſzyſtko piſmo/ ktore ieſt nápiſano w piąći kśięgách Moyzeſzowych. SarnStat 265; PowodPr 6, 23, 27, 30, 39, 50; Dobrze/ niech im Máchábeyſkie kśięgi piſmem nie będą (iáko v Kátholikow ſą y będą ná wieki) wżdy ie zá hiſtoryą przyiąć muſzą SkarKaz 382a; Gdy P. Bog ná ludźie łáſkaw/ dáie im pány dobre/ iáko ieſt w piſmie SkarKaz 611a, 81a, b [4 r.], 82a, 85b, 118b (25); SkarKazSej 658b, 663a, 684a, 689a, 696b.

pismo czego (2): BielŻyw 142; By ty wſzytki piſmá thu ſpołu zebráć miał onych ſwiętych nád tákim káżdym obietnic iego/ y dziwnych opátrznośći iego/ byłoby bárzo wiele piſáć. RejPos 218v.

pismo około czego (1): [licemiernicy] dobrze dufáli rozumom ſwoim/ o wypełnieniu zakonu ſwoiego/ iż byli pełni piſmá około tego. RejPos 230.

pismo z kogo, z czego [z imieniem autora lub nazwą księgi] (5): KromRozm II r2; Páweł S. do żydow piſſąc/ [...] piſmo z pſáłterzá nye o biſkupye/ ále o kápłanye/ ſobye ná pomoc byerze. KromRozm III K2v, N6v; SkarKaz 155a, 276a.

pismo (na)przeciw(ko) komu (7): A grżeſznemu rzekl pan bog/ [...] á cżemu to ſmieſz brać zakon moy w vſta twoie. [Ps 49/16] (koment) [...] to piſmo naprzeciwko złym kaznodzieiam. WróbŻołt Q5; KromRozm II a4; KromRozm III A4; SkarŻyw 299 [2 r.]; WujNT 516 marg, Bbbbbb.

pismo o kim, o czym (169): [Jezus doktorów] pytá piſma o Meſyaſſu mądrze/ ij na ijch pytanié odpowiedá ijm roſtropnie OpecŻyw 33; PatKaz III 133v; SeklWyzn d4v; SeklKat E, K, P, X4v, Z2v; KromRozm I L4 marg; KromRozm II g3, h2v [2 r.], ſv; KromRozm III M7v; GliczKsiąż C3; LubPs B; Ktore piſmo opuſztzaią Papieznicy o małzeńſtwie. KrowObr 225v marg, 123, Ss2v; RejWiz 115, 121v; OrzQuin Q; Arriani [...] piſmá o iednym Bogu ſámemu Oycu przywłaſzcżáli SarnUzn B2v, E6; RejAp 56v, 61v, 65, 72, 86v (12); HistRzym 83v; RejPos A4v, 1v [2 r.], 12v, 13 [2 r.], [36] (29); BiałKat 176, 378v; GrzegŚm 24; RejZwierc 9, 259v; WujJud 200; BudBib 2.Mach 2/13; MycPrz I C3; ieſli chceſz cżytáć [Proroków] iáſne piſmá o zmartwywſtániu maſz. BiałKaz D4v, Fv; A gdźież maſz piſmo o tey tám zákonney ſpráwiedliwośći/ ábo o vſpráwiedliwieniu? CzechRozm 207, 3v [2 r.], 9, 35v, 80, 117v (11); Vkáſz nam/ [...] z Dzieiow Apoſtolſkich ták iáſnie/ iáko o S. Páwle piſmo ieſt/ iż Piotr S. był w Rzymie. SkarJedn 85, 77; SkarŻyw 241; CzechEp 175, 193, 273; ArtKanc A9v; LatHar 248; iáſne piſmá ſą o Iobie/ o Zácháryaſzu y Elżbiećie y o wielu innych/ iż byli ſpráwiedliwemi przed Pánem Bogiem WujNT 533, 124 marg, 332, 397, 461, 864; WysKaz 28; SkarKaz 311a, 348a. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, »pisma nie masz«, »pismo czytać«, »pismo przywodzić«, »rozumieć pismo«, »pismo wykładać«.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z odpowiednikiem: o tym (36); zaimek pytajny (19), zaimek względny (4), że (iż(e)) (13), żeby (aby) (5)] (41): SeklKat O4v; KromRozm III N3; RejWiz 123, 153v; iuż o tym y piſmá y wiádomośći doſyć mamy/ iákie záwżdy ná niewierniki pomſty przypadáły RejAp 59v, 43v, 59v, 81v; A iáko nas [Bóg] wabi/ á iáko nas námawia do tey winnice ſwoiey/ o tym piſmá wſzędy pełno mamy. RejPos 60, 49v, 63, 63v, 72v, 83 (18); BiałKat 103v; RejZwierc 125, 126v; WujJud 233v; WujJudConf 9v; CzechRozm 46, 97, 109, 174, 176v, 217, 256v; Bo piſmo ieſt/ iż tchnął ná vcżnie mowiąc: Bierzćie Ducha S. SkarJedn 279, 235; WujNT 527 marg.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikami: ono (26), to (1), ktore (a. co) (było) napisano (a. rzeczono) (5), napisane (1), ktore powiedział (1)] (55): OpecŻyw 109v; Zakładam ono pyſmo wzoltarzu pſalma dzyevyączſetnego y ſoſtego Szwyątego krola dauyda Szwyatloſzcz veſzla yeſth ſprauyedlyuemu PatKaz III 87; GlabGad G; KromRozm II r3, q2; KromRozm III E8; OrzList b4; bowiem piſmo ieſth/ Złożył mocarze z ſtholcow/ á podnioſł pokorne BielKron 214; HistRzym 113, 122v; SkarJedn 186; SkarKaz 486b. Cf »aby się pismo wypełniło«, »wedle pisma«.

W połączeniu z imieniem autora (21) lub przymiotnikiem od imienia (18) [pismo + określenie (36), określenie + pismo (3)] (39): A to ſie ſtalo/ by ſie piſmo Ieremiáſſa proroka napelnilo/ ktory mowil: Zawieſili ſą myto moie OpecŻyw 84; PatKaz II 60v; RejKup x3v; MurzNT Sv, S2v; KromRozm II g4v, q2; A podpiráyą tego onym piſmem Páwłá S. do Ephezow: Yeden pan/ yedná wyárá/ yeden krzeſt KromRozm III E8; KrowObr 50v, 53v, 224v; RejWiz 147; SarnUzn H6v; RejAp AA3v; HistRzym 122v; RejPos 302 [2 r.]; GrzegŚm 4; RejPosWstaw [1433]; Páweł/ [...] ono piſmo Dawidowe/ ktorym Pánu Bogu ſtworzenie Niebá y źiemie przypiſował/ ſinowi Bożemu ſłużyć opowiáda BiałKaz E3; CzechRozm 83, 101; CzechEp 112, 218, 407; piſmá ony Moyżeſzowſkie y Prorockie/ Stárym teſtámentem názywamy. NiemObr 72, 72; WujNT 319, [813]; SkarKaz 117a, 486b. Cf Wyrażenia przyimkowe.

W połączeniach szeregowych z imieniem autora księgi biblijnej [»Paweł (a. Salomon, a. Dawid, a. Mojżesz, a. Piotr) i in(sz)e (a. wszystkie) pisma«] (9): KromRozm II p3v; Záwżdy thedy mowić trzeba o Bogu y o Synu iego Kryſtuſie z Apoſtołem Páwłem/ y ze wſzythkim piſmem rozdźielnie. GrzegRóżn Cv; RejAp 111, 172; A thedy nas s tego y ine piſmá y ſam Dawid wypráwić ſnádnie może. RejPos 231v, 222v, 307; CzechEp 180, 312.

W połączeniach szeregowych [w tym: Pismo Święte (12)] (34): SeklWyzn E, g4; LeovPrzepSamb b4v; RejAp 196; vciecżże ſie też do onych ſwiádkow iego/ do ſwiętych Prorokow/ Apoſtołow/ Ewányeliſtow iego/ á do piſmá ſwiętego/ ktorzy tobie dádzą pewne ſwiádectwo o tym Pánu twoim RejPos 121, A6v, 2, 70, 150v, 159 (9); BiałKat 121; poſt ten wielki świádectwa z piſmá/ z Doktorow/ y z Hiſtoriy nie ma. WujJud 193v, 157v, 159, 202; WujJudConf 22v, 192; Wydźiż co ći o Pánu trzymáią/ przy ktorych byłá włądza/ pyſmo/ zakon/ y náuká. BiałKaz C4v; CzechRozm 103v; SkarJedn 343; W uśćiech ich Chryſtus/ Evángelia/ y piſmo brzmi: á w ſkutkách ich/ ſwowolność y ćieleſność SkarŻyw 59, 592; CzechEp 104, 113, 145; WujNT 63, 404, 712; PowodPr 58; SkarKaz 381a; SkarKazSej 681b.

W przeciwstawieniach: »pismo ... tradycyje (18), podanie (ustne) (5), plotki (3), nauka (2), wymysły (ludzkie) (2), bajki, baśnie, błazeńskie obyczaje, błędy, domysł głowy ludzkiej, filozofija, głos, [czyje] mniemanie, rozum człowieczy, upor, zwyczaj« [w tym: Pismo Święte (9)] (36): [papież i jego naśladowcy] więcey błędow náſláduią/ niż prawdziwego piſmá ſwięthego BielKron 216; dźiſieyſzy Zydowie [...] więcey ſtrzegą ſwych błażeńſkich obycżáiow táiemnie żywąc niż piſmá Swiętego BielKron 464v, 464v; vciecżże ſie/ opuśćiwſzy ine plotki/ do ſzczyrego piſmá/ przez ſwięte Proroki [...] nápiſanego. RejPos 112v; niechcę ábyś moie piſánie wedle twego mniemánia álbo wymyſłu / álbo z vporu/ ále z Piſmá Bożego á z niepochybnego dowodu ſtrofował álbo probował. WujJud 36; tego ſłowká Troyce świętey/ y deklárácyey teyto táiemnice nie z Piſmá wźięli/ [...] ále więcey z Podánia Kośćiołá świętego álbo z Trádyciy WujJud 44, 41 [2 r.], 41v marg, 42 [2 r.], 42v [3 r.] (12); CzechRozm 22; SkarŻyw 269, 535; To co ſię tu mowi o vpadku Aniołow dobrych zá złych vpadkiem, mowi ſię z domysłu głowy ludzkiey, á nie z piſmá ś. CzechEp 203, 176; NiemObr 46, 72, 74, 75, 76, 77, 165; WujNT 5, 717 [2 r.], Cccccc2; práwo Bożé [...] nie idźie z náuki áni ze zwyczáiu: ále z ſámego ſtworzenia y vrodzenia y piſmá Bożego SkarKaz 381b, Oooo2d. Cf »wedle pisma«.

W charakterystycznych połączeniach: pismo gołe (4), groźne, jasne (14), jawne (4), napisane, naprawione, niejasne, nienaruszone (2), nieomylne, niepomazane, okęszone, osobliwe, przeciwne [= mówiące co innego] (2), straszliwe, szczere (szczyre) (6), wypolerowane, wyraźne; pismo aprobuje, broni [= zakazuje] [czego] (5), chwali (pochwala) (4), dokłada (4), dozwala, dziwuje się, gani (4), grozi (4), jest [za kim], kłama (skłama) (2), należy [ku komu] (2), obiecuje (2), odkrywa, okazuje (pokazuje) (6), osądza (sądzi) (3), oznajmia (oznajmuje) (5), podaje, podpiera, pohańbia, potępia, potwierdza, przeciwi się [komu] (jest przeciwne [czemu]) (2), przekonywa, przestrzega (2), przyciska, przyczynę dawa (3), przyczyta(wa) [co komu] (15), przypisuje [co komu] (4), przypodobywa [kogo komu], przypomina, przyrownawa, przywłaszcza [co komu] (3), przyznawa, radzi, rozgłosiło, rozkazuje (każe, przykazuje) (11), skazuje, służy [komu] [= odnosi się do kogo] (3), sprawuje, stosuje się [ku czemu], straszy, strofuje, twierdzi (4), uiściło (iści) (2), upewniło, upomina (napomina) (14), wykłada (3), wyraża (wyraziło) (2), wysławia, wyznawa (6), zakazuje (6), zaleca (7), zna (2), znać daje (5), znamionuje; dźwięk pisma, głos (2), groźba, historyja (3), litera (2), miejsce (48), moc (2), powaga (3), pożytek (6), prostota (2), przestrach, przykład (3), rozkazanie, sentencyja, skarby, skutek, sposob, szczerość, ustawa (2), własność, zacność (5), źrodło (3); naprawienie pisma, porzucenie, poważenie lekkie, przekład(anie) ((prze)tłumaczenie) (5), słuchanie, umniejszanie, wypolerowanie, wyznanie, znieważanie; pisma (nie)świadom (2); jąć się pisma, naśladować (2), odstąpić, posłuchać, przeć się, pytać się, skusić, wywiadować się, zaniechać (2); do pisma iść, nakłaść [czego], namieszać [czego], odsyłać (3), odzywać się (2), uciekać (uciec) się (6), ukazować; klątwa od pisma; od pisma odstąpić, odwodzić, uchylić się; miejsce z pisma (3), odpowiedź, potwierdzenie, przykład (5), rada, sentencyja (5), upominanie, wyrok (2); z pisma wybrany (zebrany) (13), wyjęty (5), wyłożony, wzięty (3); z pisma najduje się; z pisma bronić, czerpać, dochodzić, mieć (grunt, upewnienie itp.) (4), mowić, nauczyć, naleźć, obaczyć (5), odpowiedać (2), płynąć, powiedzieć, przypatrzeć się, słyszeć (usłyszeć, słychać) (5), widzieć (6), wybierać, wywiadować się, wziąć (6); nieznajomy pismu (3), niezwyczajny (3), odporny (na odpor) (3); pismu przyganę dawać, gwałt uczynić (3), opowiadać się, przekażać, przypatrzeć się, przyznawać doskonałość, zadawać niedostatek; pismo brać, (haniebnie) ganić (naganić) (5), gwałcić, kazać [= głosić], lżyć, mieszać, mijać, na pamięci mieć, objaśnić (2), obracać, obrać, odrzucić, okęsać, opuścić, pisać (5), podejrzanym czynić, podeprzeć, poprawować (poprawić) (3), porzucić, posłać, potępić (potępiać) (2), potwarzać, potwierdzać (2), przełożyć (przekładać) (3), przepolerować z błędow, przyjmować (5), przystosować, przywłaszczać (3), przywodzić w podejrzenie (w wątpliwość, we złe mniemanie) (3), rozmyślać, rozrywać, słyszeć (2), stosować fałszywie (4), szpocić, sztukować, targać, wątpliwym czynić, (w)spominać (2), wyświadczać (2), zalecać (2), zelżyć; mieć pismo (dosyć, niemało, pełno, wiele pisma) [o czym] (75); (mieć) pełne pismo [czego, o czym] (5); naleźć (znaleźć, najdować) pismo (wiele pisma) [o czym] (5); nie dbać na pismo, oborzać się (2), oglądać się, pamiętać (6), pomnieć (2), spuścić się; nie dbać o pismo, starać się; przez pismo objaśniony, podany, upomienion; upominanie przez pismo; przez pismo doświadczać, mowić, opowiadać, rozkazać, rozmawiać się, upominać (2), wołać (wołający) (2); objaśniony pismem, osławiony, podany, sparty, uiściony, upewniony, wsławiony, zhańbiony; bawić się pismem, borzyć [co], brakować (2), bronić (się) (5), gadać się, gardzić (2), jechać [na kogo], odbyć, odpierać, rzecz odprawować, opatrzeć, pokonywać, popisować się, poprawić, przekonać (przekonany) (4), rządzić się, szczycić się (2), ustraszyć się, walczyć, zabawiać się, zasłaniać [co] (2), zbijać [co] (2), zdobić się, zwyciężyć (zwyciężony) (8); z pismem mowić, szturmować (iść) [na co] (3); ugruntowany na piśmie; przestawać na piśmie, sadzić się; o piśmie dysputować się, wętpić; przy piśmie stać; w piśmie fundowany (2), mianowany, nazwany (rzeczon) (5), naznaczony, obwarowany, osławiony, oznaczony, postanowiony, potępiony (2), przyczytane [co komu], przywodzony, rozkazany, ślepy, uchwalony, uczyniony, ustawiony, wychowany, wyłożony, wyświadczony (wyświadczany) (2), zalecony (4), zamkniony, zganiony; miejsce w piśmie (6), obietnica (2), przykład (9), rozeznanie, rozmyślanie, upodobanie, (w)zmianka (2); jest w piśmie [co, o czym] (([o czym]) pisma jest (dosyć, mało, wiele)) (21); pełno (jest) w piśmie [czego, o czym] ((jest) pełno pisma [o czym], [czego] pełne (jest) pismo (18); w piśmie błądzić, ćwiczyć, gmerać (2), kochać (kochanie) się (2), mędrować (2), mieć (podporę, grunt itp., wiele, wyraźnie) (19), obaczać się, (o)baczyć (6), przypatrzeć się, rozmyślać, słyszeć, szperować, szukać, widzieć, zamykać się, (z)najdować ((z)naleźć, najduje) (się) (35); w piśmie obiecać (obiecany) (3), obwołać, opowiadać, oznajmić, przypominać, rozgłosić, rozkazać, wołać.

Przysłowie: piſmo ſwyęte woſkowy nos ma/ ktorego káżdy może náćyągnąć y nákrzywić yáko chce. KromRozm I M3v.
Frazy: »Pismo Święte kładzie (a. dokłada), dołożyło« [szyk zmienny] (11:1): Swięte piſmo kłádzie gi [raj] być ná wſchod ſłońcá miedzy rzekámi/ ktore dźiś rzeki ludźiem znáiome ſą BielKron 466, 5v, 16v, 38v; RejAp 147v; KuczbKat 255; CzechRozm 42, 55v, 139, 139v, 175; CzechEp 352.

»pismo milczy [o czym], zamilczało [czego]« [w tym: Pismo Święte (3)] = nie ma w piśmie wzmianki (3:2): A o cżym piſmo milcży: tedy ſie y ia ważyć tego niechcę. CzechRozm 12, 35v; CzechEp 207; NiemObr 100; y te wſzytkie ceremonie [Filip] wypełnił/ ktorych choćia piſmo dla krotkośći zámilczáło/ wſzákże z porządku trádyciey wiemy że máią być wypełnione. WujNT 431.

»pismo mowi (a. mawia, a. zwykło mowić)« [w tym: jako pismo mowi (65); Pismo Święte (47)] = (sicut) Scriptura dicit Vulg, PolAnt, JanStat [szyk zmienny] (239): piſmo mowi ijże [Krystus przydzie] ſ pokoleniá Dáwidowégo z miaſta Betleiem OpecŻyw 76, 37v, 39v; PatKaz III 134; RejKup d2; MurzHist L2; Mowi ták piſmo: Dignus eſt mercenarius mercede/ to yeſt godzyenći yeſt kożdy zapłáty GliczKsiąż M7; KrowObr 56v, 215, 232v; Leop Rom 9/17, 10/8, Iac 4/5; BibRadz I 158c marg, 478d marg, Gal 4/30; oto piſmo mowi/ że Pan Bog położył miedzy Wężem á Niewiáſtą/ [...] nienawiść OrzRozm G3v, G2, Tv, T3v; BielKron 94, 171v, 201v, 203, 465v; Tákże gdy mowi piſmo. Słowo ſtháło ſię ćiáłem/ Niechayże odpowiedzą iáko to wykłádáią? GrzegRóżn B2v, Bv, B3v, D2, D3 [2 r.], H4 (11); OrzQuin Y4v; Nie mowi [...] piſmo żeby Syn był mnieyſzy/ ále mowi więtſzy ieſt Ociec nád mię. SarnUzn H3v, B5v, C7, E6v, F3v, F4 (9); RejPos 228; BiałKat a3v, b2v, 3v, 108v; Gdy co piſmo mowi o Duchu ábo o ſercu/ nie odłąca [!] ćiáłá. GrzegŚm 47 marg, A3v, 1, 3, 15, 21 (19); KuczbKat 35; WujJud 95v; RejPosWstaw 44; BudBib b2v; BiałKaz A4v, F2v; BudNT Rom 4/3, 11/2; CzechRozm 32v, 34, 39 [2 r.], 43, 51 (20); kto zle cżyni/ piſmo mowi/ od świátłośći vćieka SkarJedn 344, 13, 19, 76, 77, 231, 288; TAk ſię ſpełniło co piſmo mowi: niewidziałem cżłeká ſpráwiedliwego opuſzcżonego SkarŻyw 103, A4v, 2, 52, 59, 100 (23); to nie ſłuży áni Iezuſowi Chriſtuſowi/ áni temu tám iego zmyślonemu ſynowi/ co o Bogu żywym/ iedynym piſmo/ w ſtárym Teſtámenćie mowi CzechEp 273, 31, 45, 142, 143 [3 r.], 193 (23); NiemObr 29, 100; KlonŻal A2v; ReszPrz 8, 20, 41, 53; PaprUp D2; Phil H3, I2; LatHar 204, 580, 736; Bo coż piſmo mowi? Vwierzył Abráhám Bogu: y poczytano mu ieſt ku ſpráwiedliwośći. WujNT Rom 4/3, Ioann 7/38, 19/37, Rom 9/17, 11/2, Gal 4/30 (9); WysKaz 1, 12, 19, 26, 33 (8); SarnStat 586, 715; PowodPr 13, 29, 45, 71 [2 r.], 79; Płácz/ mowi piſmo/ nád vmárłym: bo vſtáłá świátłość iego. SkarKaz 385a, 2b [2 r.], 3a, 42b, 43b, 79b (33); SkarKazSej 661b, 662a, b, 663a [2 r.], 666b (17).

»nie masz w piśmie [w tym: w Piśmie Świętym (22)]; pisma nie masz [w tym: o czym (5)]« = nihil est in divinis literis Modrz [szyk zmienny] (50;6): SeklWyzn Fv; [Luter powiadał] czego wpiſmye nyemáſz/ temu wyerzyć nyemamy KromRozm I K3v, H4v, K4v, [L3]v; KromRozm II f4, g3, r3v, ſ, ſ3; ácz tego w piſmye nyemáſz/ ále náyduye ſye z piſmá ſwyętych ludźi/ ktorzy zá czáſow ápoſtolſkich y wnet potym byli KromRozm III I4, F, G4; Diar 70; KrowObr 7v, 222v; Iáko potym długo był żyw Dániel/ o tym piſmá nie máſz BielKron 111v, 200v; OrzQuin Nv; GórnDworz Mm7; RejPos 304v; GrzegŚm A3, 31; RejZwierc 9; WujJud 6v, 98v, 151v, 170v, 173v; WujJudConf 170v, 257; Lecż o Eiptćie Krolu [...] we wſzem piśmie ś: niemáſz nic. BudNT Hhv; CzechRozm 13v [2 r.], 34, 191; Lecż o tem ktoby kogo zábił broniąc ſię/ ile wiem/ niemáſz nic dokłádnie w piśmie świętem [non est explicate in ... Bibliis sacris] ModrzBaz 78v, 54; SkarJedn 83; CzechEp 57, 110, 133, 174 marg, 210 (9); CzechEpPOrz *3; NiemObr 110, 124, 145; WujNT 201, 440, 717, 765.

»pismo opisuje (a. pisze)« [w tym: jako pismo pisze (1); Pismo Święte (8)] (11): FalZioł +2v; Iáwnie prorok tu położył ſpráwę ſądu páńſkiego/ ták iáko y ine piſma onim piſſą/ á bárzo ſtráſſy złoſćiwe RejPs 142v; Będących [rzeczy] mamy pátrzyć v Prorokow/ kthorzy duchem święthym piſáli światu wſzemu rzecży przyſzłe iáwnie/ [...] o cżym piſmo ſwięte ſtárego zakonu doſyć ſzeroce piſze. BielKron 333v, 139; GrzegRóżn N2v; RejPos 104, 222v; CzechRozm 35v; CzechEp 279; Piſmo ś. opiſuie nam iednego Bogá Oycá naywyżſzego/ z ktorego/ y od ktorego wſzytko NiemObr 100, 100.

»pismo powieda (a. powie, a. opowiada)« [w tym: jako pismo powieda (88); Pismo Święte (27)] = dicit Scriptura Vulg; sacra narrat historia Modrz [szyk zmienny] (172): piſmo ſwyęte powyáda/ vtćiwe máłżeńſtwo we wſſytkich/ A ludźye powyádáyą: Nyevtćiwe wkápłanyech KromRozm I C2, C4, N2; MurzHist H, S3, S3v; GliczKsiąż P4; Piſmo ſwięte powieda/ Iż widział Bog wſzytki rzetzy/ ktore ſpráwił/ y były bárzo dobre. KrowObr 220v, 112v; Ano z Iopem z Achábem gdy kázał cżártowi/ Co też broił nád nimi/ tho nam piſmo powie. RejWiz 114v, 15; Leop Rom 10/11; w ktorym [w raju] też piſmo powiáda drzewá rozmaite BielKron 466v, 4v [2 r.], 6, 13v, 40, 121 (13); o wiernym piſmo powieda iż nie vmiera áni ſądzon będzie RejAp 168v, 9v, 10v, 46v, 62, 78v (23); HistRzym 58v; Bo ácż pirwey iáwnie/ ále wżdy iákoś zákrycie/ y piſmá y Prorocthwá o náſzym Pánu powiedáły. RejPos 12; iuż káżdy wie o pewnym powołániu ſwoim/ á iáko piſmo powieda/ iż nic nie ieſt pewnieyſzego nád śmierć á nic niepewnieyſzego nád cżás iey RejPos 342, 6v, 7 [2 r.], 7v, 20v, 29v (72); RejPosWiecz3 96v, 98v; Przeto powiáda piſmo: Wié Pan Bóg/ którzy iego ſą. BiałKat 16, 71, 76, 108v; BielSat H2v; Iáłmużná/ iáko powieda Piſmo Boże/ ieſt przyſtoynym lekárſtwem ku zlecżeniu ran duſznych. KuczbKat 420, 375; RejZwierc 5v, 10 [2 r.], 36v, 42, 48 [2 r.] (28); WujJud 97; BiałKaz Fv, F2v; ModrzBaz 105, 128v; CzechEp 409; NiemObr 103, 121; SWięte piſmo powiáda: Ieſli przeſtániećie Wołáć/ kámienie będzie/ kiedy wy nie chcećie. BielRozm 3; Phil Q2; WujNT Ioann 7/42, Rom 10/8, 11, Gal 3/8.

»w piśmie stoi« [w tym: w Piśmie Świętym (16)] [szyk zmienny] (26): GliczKsiąż H2; Stoi też w ſwiętym piſmie Leuitico/ iż gdy kto vłowi źwierzę albo [!] ptaká/ wypuść kreẃ z niego w zyemię á zakriy BielKron 36v, 1, 2v, 4, 8, 46 (12); niecháyże nam to pokażą gdzye to expreſſe w piſmie ſtoi Deus de Deo. SarnUzn Ev, H4; RejPos 164, 202, 227, 297v; Bo ſthoi w piſmie/ iż wzbudził wiáthr Pan ná morzu RejZwierc 200; WujJud 162, 201; CzechRozm 51v; WerKaz 302; Przeto w piśmie ſtoi [continet scriptura]: Oto kłádę w Syonie kámień przednieyſzy WujNT 1.Petr 2/6; WysKaz 33.

»pismo świadczy (a. poświadcza, a. wyświadcza), daje świadectwo, jest świadkiem; świadectwo pisma, z pisma, w piśmie; świadczyć (a. poświadszać) pismem« [w tym: jako pismo świadczy (59); Pismo Święte (67)] = sacra (a. sancta) historia testatur, oracula divina testantur, in sacra historia (a. divinis literis) est proditum Modrz [szyk zmienny] (109:5:1;36:17:5;2): OpecŻyw 183v; żydowie [...] byli lichwarze złodzieie lotrowie (á iako piſmo ſwiadcży onich) twardey krzcżyce y niewierni. BielŻyw nlb 15; RejPs 174v; SeklWyzn Cv; KromRozm I N4v; MurzHist R3v; GliczKsiąż B4v, F7v; v Páná Bogá nie máſz bráku w perſonach/ iáko o thym piſmo ſwiádcży. LubPs A2, A4; GroicPorz aa3v; Vkaſz ſwiádectwo s piſmá ſwiętego/ gdzie Piotr władnął y roſkázował inſzym Apoſtołom? KrowObr 16, 10v, 14v, 26v, 54, 112v (12); LeszczRzecz A2; GrzegRóżn E3; Syná bożego ſwiádſzy piſmo być Iehową SarnUzn D2, D; LeovPrzep H; RejAp 38, 42v, 57, 150; HistRzym 17, 113; Ano piſmo poſwiadſza o oney Annie prorokiniey/ [...] iż záwżdy byłá modląc ſie w koſciele RejPos 134; Gdyż tho co ſam w wyznániu wiáry ſwey wyznawaſz/ O thym tám ſzyrſze s piſmá pewne ſwiádectwá maſz. RejPos 156v, 5, 6, 13 [2 r.], 29v, 33 (52); BiałKat 156, 178v, 346, 348v; GrzegŚm kt, 66; KuczbKat 20, 175, 315, 415; RejZwierc 1v, 9v [2 r.], 11, 69, 97, 156v; Y piſmo iáwnie świadcży/ że dla Dawidá/ dla Abráhámá/ Izááká/ [...] cżęſto Pan Bog ludu przepuſzcżał y folgował. WujJud 234, 160v, 193v; RejPosRozpr b4v, c4; RejPosWstaw 21v, [213]v, [1433]v; BiałKaz A4, G4, Hv; CzechRozm 9v, 20, 23v [2 r.], 28, 29v (17); Piſmo święte świádcży/ że y on narod Boży wybrány/ nigdy niebył w iednákiem ſtanie ModrzBaz 105, 3v, 12, 49, 63, 79, 115v; CzechEp 9, 19, 138, 157, 174 (16); CzechEpPOrz **2; NiemObr 102, 110, 112; ReszPrz 8, 43, 98; ArtKanc D11; KołakSzczęśl C4v; wſzákże wſzytkie ich náuki/ wymyſły y vſtáwy/ nie máią żadnego świádectwá we wſzytkim piſmie y ſłowie Bożym. WujNT 151; WysKaz 4, 16, 30; Piſmo S. świádczy [Cum scriptura testante JanStat 225]/ iż wſzyſtek wiek człowieczy począwſzy od młodośći ieſt zły SarnStat 240, 137; świadcży piſmo: iż mnoſtwo ludźi ginie obżárſtwem ábo opilſtwem. PowodPr 71, 68; SkarKaz 119b, 155b; SkarKazSej 697a, 700.

»pismo uczy (a. naucza, a. nauczy); nauka pisma« [w tym: Pismo Święte (46)] [szyk zmienny] (42;28): OpecŻyw 145; WróbŻołtGlab A2; O Slvbiech tak rozvmiem/ iako mię piſmo ſwięte vcży SeklWyzn f2, a3v [2 r.], b3v; SeklKat S; KromRozm III O4; Diar 49; Yáko thedy máyą ſie wtym ſpráwowáć/ bárzo łácno náucża y piſmo y rozum ſam. GliczKsiąż C7; LubPs R6 marg; Leop *B2; BibRadz *2v; ſzedł też [Krystus] z mátką do kościołá do Ieruzálem/ [...] tám ſie w náuce piſmá ſwiętego nád wſzytki doktory okazał BielKron 138v, 193v, 200 [2 r.], 206v, 213v, 218v, 233v; GrzegRóżn K4v, Ov; W Bogá wierzę/ ktorego Kryſtus Oycem zowie/ [...] Tęgo [!] mię Piſmo vczy Prot C2; RejPos 75v, 304, 326; RejPosWiecz3 96v [2 r.]; BiałKat 41, 101, 176, 178v, 333v, 373v; Vcży nas piſmo S. iáko niezbożni wezmą karánia ſwe GrzegŚm 14; KuczbKat 10; RejPosRozpr b4, c2; Ták ćię pyſmo vcży/ gdy mowy/ Pan umarza/ Pan ożywia BiałKaz Cv, B3, D3; CzechRozm 23, 55v; SkarJedn 46; nic go ták ćierpliwego nie cżyni/ iako náuká piſmá świętego SkarŻyw 47, 46, 47, 117 [2 r.], 452, 527; CzechEp 156, 295; NiemObr 78, 100, 102 [2 r.], 144; ktory [kapłan] ieſli ćię może ná wiecżną mękę obowiązáć/ według náuki piſmá Bożego/ pewnie może y ná docżeśną LatHar 112, +6, 3, 246, 327, 328 (9); KołakSzczęśl kt; SkarKazSej 661b.

»pismo woła« [w tym: jako pismo wola (1); Pismo Święte (2)] (9): A tać ſprawiedliwość ieſt [...] prawá Ewangeljá/ Doktóréi nás wołá wſzyſtko piſmo S. MurzNT 3v; Gdyż ná cie piſmo woła ábyś w pocżćiwośći/ Vżywał ſwego ſtanu RejWiz 38v; RejAp 80v, 149v; RejPos 89v, 160; BiałKat 28v; RejZwierc 53v; WysKaz 24.

»pismo wspomina (a. przypomina), zmienkę czyni; w piśmie wspominają, wspominany« [w tym: jako pismo wspomina (2), Pismo Święte (10)] (22:2;1:1): KromRozm III E7; BibRadz I 163d marg, 478v, II 103a marg; piſmo ſwięte ty wierne Páńſkie gwiazdámi iáſnemi/ pochodniámi/ Anyoły/ y inemi nadobnemi názwiſki wſpomina RejAp 12v, 81v; RejPos 101v, 185, 216; GrzegŚm 16, 31; RejZwierc 264v; Wielekroć bywáią w piſmie ſwiętym wſpomináni Diakonowie RejPosRozpr c2v; CzechRozm 123, 151, 152; CzechEp 110; LatHar +++2, 194, 661; iákim ſpoſobem to żegnánie było/ piſmo nie wſpomina WujNT 297, 222, 429; SarnStat 1262; PowodPr 29, 57.

»(aby) się pismo wypełniło (a. spełniło, a. napełniło, a. popełniło, a. musiało się wypełnić (a. spełnić)), ziściło; pismo musi być wypełnione (a. napełniono); trzeba się było pismu wypełnić; pismo wypełnić (a. pełnić, a. wypełniać); wypełnienie (a. wypełnianie, a. popełnianie) pisma; dać pismom wypełnienie; wypełnione jest pismo« [w tym: z przytoczeniem (24); Pismo Święte (1)] = ut impleatur a. adimpleatur Scriptura, implebuntur Scripturae, impleta a. suppleta est Scriptura, opportet impleri Scripturam Vulg, PolAnt; ut impleretur Scriptura a. sermo PolAnt [szyk zmienny] (58:1;2;1;4;3;1;1): muſſą bytz piſma napelniony/ aby prorocy w práwdzie byli nalezieni. OpecŻyw [79], 24v, 39v, 71v, [80]v, 84 (12); PatKaz II 61v, 76v; yſz ſyą wnyey [w Pannie Maryi] ſpelnylo pyſmo Canticoru ſyodmego capitulu O yako czudnaſz namylſza moya PatKaz III 118v, 118; WróbŻołtGlab A4v; MurzHist Q3; MurzNT Mar 14/49, Ioann 13/18; KromRozm II n3v; KrowObr 167; Leop Luc 4/21, Ioann 13/18, 19/24; potrzebáć ſię było wypełnić piſmu onemu/ ktore opowiedźiał Duch święty przez vſtá Dawidowe/ o Iudaſzu BibRadz Act 1/16, Mar 14/49, Ioann 13/18, 18/9; RejPos 2, 28v, 107v, 287v, 291, 333v, 335v; WujJud 97; Syn oſtátnich cżáſow ku zbáwieniu náſzemu y ku wypełnieniu Piſmá sſtąpił od Oycá WujJudConf 23v; BudNT Matth 26/54, 56, Ioann 17/12, Iac 2/23; CzechRozm 237v, 238; Y ſpełniło ſię piſmo: wilk z owcą páść ſię poſpołu będą. SkarŻyw 341, 140; CzechEp 18, 218; ReszPrz 60; LatHar 313, 694 [2 r.], 708, 713, 735 [2 r.], 736; Iákoż ſię tedy wypełnią piſmá/ ktore opowiedáią iż ſię ták muśi sſtáć? WujNT Matth 26/54, Matth 26/56, Mar 14/49, 15/28, Luc 4/21, 22/37 (14).

»pismo zowie (a. nazywa, a. przezywa), mianuje (a. mieni)« [w tym: Pismo Święte (93)] [szyk zmienny] (254:7): SeklKat Qv; MurzHist Q; MurzNT 71 marg; KromRozm II mv; KromRozm III A6v, B5v; tzaſem piſmo ſwiete/ ludzi wierne zowie/ ſpráwiedliwymi/ ſwiętymi/ niewinnymi KrowObr 210v; RejWiz 94v; BibRadz I 2d marg, 8a marg, 196a marg, 358d marg; trzemi imiony Sálomoná piſmo ſwięte zowie/ to ieſt/ Sálomon/ Pacificus/ y Eklezyáſtes BielKron 79, 7v, 32v, 37v, 113, 114v (9); GrzegRóżn C4v, F2v; Prot C2v; SarnUzn B2v, E8 [2 r.], Hv, H3v; Wodámi záwżdy piſmo zowie rozmáitość ludzi ná ſwiecie rozlicżnych narodow. RejAp 14v, 5, 8, 24, 38v, 51v (40); RejPos A4, 20, 76v, 84v, 102v (41); [wieczerzę pańską] piſmo ſwięthe názywa chlebem y kielichem ábo winem. Pothym ciáłem y krwią Páná Kryſthuſową. RejPosWiecz3 99, 96; BiałKat a4 [3 r.], 238v; GrzegŚm A3v, 23, 31, 33, 52 [2 r.] (13); KuczbKat 20; RejZwierc B2, 11 [2 r.], 33v [2 r.], 40v, 70 (11); WujJud 18v, 90, 102v [2 r.], 111, Mmv; RejPosRozpr b4, c3; Poſpolićie rogiem piſmo moc zowie. Bo v zwierząt rogátych wſzytká moc y obroná w rogach. BudBib I 326c marg, I 20b marg, 142a marg, 306c marg, 361c marg; BiałKaz Ev, H; piſmo święte nigdziey duchá świętego Bogiem nie názywa. CzechRozm 13v; Bogá też ſámego nim [imieniem Elohim] piſmo miánuie CzechRozm 51v, 7v [2 r.], 8 [3 r.], 8v [2 r.], 13v, 16 [3 r.] (73); SkarJedn 6; CzechEp 60, 199, 211, 212, 213 [2 r.] (12); NiemObr 9, 39; LatHar 379; Czechowic chce być mędrſzy náde wſzytkie/ powiedáiąc/ iż dzień Páńſki piſmo S. zowie nie Niedzielę ále dzień ſądny. WujNT 841, 8, 71, 435, 524 marg, 852 (8); PowodPr 28, 30; Zowie piſmo Páná Bogá przewłocznego y ná złośći ludzkie ćierpliwego SkarKaz 3a; SkarKazSej 659a, 665a, 698b.

Zwroty: »badać się (a. obierać się, a. wywiadować się itp.) w piśmie, pisma, około pisma; nad pismem siadać; bawić się pismem; dowiedowanie się w piśmie« [w tym: w Piśmie Świętym itp. (4)] [szyk zmienny] (11:5:3;2;1;1): RejKup t3; Wſſyſtcy nyewyerni około piſmá ſye obyeráyą/ á fáłſſywye ye przywodzą KromRozm I M2v, L2; pan Kryſtus nye do podánya vſtnego/ [...] ále do piſmá nas odſyła/ mowyąc: Bádayćye ſye w piſmye [scrutamini Scripturas Ioann 5/39] KromRozm II iv [przekład tego samego tekstu kv, n3, CzechEp], b4, kv, n3 [2 r.]; BibRadz *4 [2 r.]; BielKron 424; GrzegRóżn A2v, A3; SkarŻyw 87 [2 r.]; CzechEp 235; ReszPrz 12, 38; Wywiáduy ſię (marg) piſmá. (–) [scrutate (marg) scripturas (–) PolAnt] á obácz żeć z Gálileiey Prorok nie powſtáie WujNT Ioann 7/52, s. 324 [2 r.], 470 [2 r.].

»pismo czytać (a. (prze)czyść); w piśmie, z pisma czytać (a. doczytać się, a. wyczytać); czytanie pisma; czytający pismo« [w tym: o czym (3); Pismo Święte itp. (54)] = legere Scripturam Vulg; legere in Scripturis PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (48;35:5;14;1): OpecŻyw 73v; PatKaz III 109, 143; SeklWyzn d2v, e4v; Zakazowali to ſrodze/ Proſtakom badać ſię obodze. Wymięnialy ty zaklęte/ Cżo czitali pyſmo ſwięte SeklKat A4; KromRozm I Lv; MurzNT 73v, Matth 21/42; KromRozm II o2v; DiarDop 102; GliczKsiąż B7v; kto kiedy ſlychał/ álbo w piſmie Swięthym tzytał/ áby Pan Kryſtus Zwony krćić kazał? KrowObr 103v, 33, 50v, 87, 103v, 120 (9); BibRadz *3v, *4 [2 r.], *4v, Matth 21/42; BielKron 200v; GórnDworz X8; HistRzym 40, 88, 88v; RejPos 141v marg, 264v, 281, 302; KuczbKat 200; A nie cżytay ſobie piſmá ſwiętego iáko fábuł tylko dla roſkoſzy á dla krotofile ſwoiey RejZwierc 206, 174v, 198v; WujJud 200v, 240; y bywa cżytánie piſmá świętego/ wedle cżáſu rozłożone ná dni święte zwycżáynym obycżáiem. WujJudConf 227; RejPosRozpr b3v; MycPrz I C3; BudNT przedm b, b3; CzechRozm 6, 14, 50, 123, 139 (9); SkarJedn 17; Rozmiłuy ſię cżytánia piſmá S. á roſkoſzy świeckie porzućiſz. SkarŻyw 47, 47, 86, 192, 364, 507 (8); CzechEp 134, 210, 222, 235; CzechEpPOrz **2v; NiemObr 78, 109, 115, 145; ReszPrz 12, 13, 94, 101; ReszHoz 116; ReszList 151; Pewien tego bądź/ y tego ſię w piſmie S. doczytaſz/ że rozgniewánego Páná Bogá ręce (ieſli ták rzec mam) nieiáko hámowáłá Moyzeſzowá modlitwá LatHar +8, +2v, 507; WujNT ktv, przedm 2, Matth 21/42, Mar 12/10, s. 200 (15); WysKaz 43; ſkázuiemy/ áby byli téż przypuſczeni Doktorowie z proſtégo rodzáiu [...] ábo czytáiący Práwo Duchowné y święte piſmo [Lectores iuris ac Theologiae] SarnStat 180; PowodPr 59, 80; O drugim tákim Ieremiaſzu ktoryby w żywoćie był vſpráwiedliwiony/ nie czytamy w piſmie SkarKaz 577b, 418a.

»pismem, z pisma dowieść (a. dowodzić, a. wywieść, a. wywodzić); dowod (a. wywod) z pisma, pisma, w piśmie; dowodzący pismem« [w tym: Pismem Świętym itp. (55)] [szyk zmienny] (43:30;27:8:1;1): PatKaz I 3v [2 r.], 12; BartBydg 231b; FalZiołUng V 119; GlabGad L4v; SeklWyzn g4; A yż ſą trzy perſony á ieden bog dowiec tego ſpyſma ſwiętego? SeklKat P2, E2, E2v, M2, R2; RejKup y8v; KromRozm I B3 [2 r.], M2; KromRozm II a2, a2v, e3v; KromRozm III B8, G2v, Mv, O8v; KrowObr 1, 19, 19v, 25 [2 r.], 179, 209 (10); piſał Luter Káietanowi lift przyiáćielſkim obycżáiem/ iż on ieſli co piſáł [!] tedy zdowodem piſmá ſwiętego piſał. BielKron 194; Luter im nierádził ręki wznoſić przećiw ſtárſzym ſwoim/ dowodząc im piſmem ſwięthym v Moiżeſzá y innym BielKron 210, 140v, 195, 195v, 196, 201 (11); GrzegRóżn N3; Nullum monumentum recipit nisi sacrarum literarum, Zadnego dowodu nie przymuye yedno z piſmá ſwiętego. Mącz 231a; SarnUzn B6v, D8v; LeovPrzep F3v; RejPos 28v, 283v; rzeczy iáſnych dowodźić z piſmá nic inſzego nie ieſt/ iedno czás prózno trawić. BiałKat 96, 28v, 121; GrzegŚm 4; WujJud 161v, 202, 203v [2 r.], 224v, Ll8; WujJudConf 159 [2 r.], 253; MycPrz II B2v; BiałKaz E3, E4v, F [2 r.], F2, G; CzechRozm 64, 117, 257; SkarJedn 85, 86 [2 r.], 87, 270; Epiphániuſz onym ktore zwodził/ z piſmá świętego/ o prawym tegoſz ćiáłá zmartwywſtániu wywod vcżynił. SkarŻyw 453, 82, 364, 373, 453, 456, 537; StryjKron 787; CzechEp 130, 134, 138; NiemObr 27, 37, 46, 55, 94, 106, 145; LatHar 244, 581; WujNT 171 [2 r.], 470, 600, Aaaaaa4v, Bbbbbb; WysKaz 37; PowodPr 47; A iż czynić wykłáda ſię ofiárować/ z wiela piſmá dowieść ſię może w ſtárym y nowym zakonie SkarKaz 155b, 418a, Oooo2b.

»pisma dzierżeć się, trzymać się« [w tym: Pisma Świętego (3)] [szyk zmienny] (10:4): RejKup o8v; KromRozm I L4v marg; [Bóg] Zydom dał był docześny zakon/ á piſmá ſye im dźyerżeć kazał KromRozm II ſ, b4, h, i2v, n3, n3v, qv; KromRozm III Av; SarnUzn G3; CzechEp 142; NiemObr 76; WujNT przedm 26.

»pismo (a. tekst, a. miejsce pisma) fałszować (a. wywracać, a. (z)opakować itp.); fałszowanie (a. opakowanie, a. wykręcanie, a. zepsowanie itp.) pisma; pismo (s)fałszowane (a. fałeszne, a. skażone itp.), fałszerz pisma« [w tym: Pismo Święte itp. (39)] = depravare Scripturam Vulg [szyk zmienny] (78;8;10;4): PatKaz II 60v, 61v; WróbŻołt D6; SeklWyzn E; Grzeſą przeciw tęmu przikazaniu [nie świadcz fałszywie] duchowny/ ktorzi y naczey mowią/ kazą/ [...] wykrączaiąć naſwoy pozitek pyſmo ſwięte SeklKat M2v; RejKup o2; KromRozm I M3; Iako Biſkup Krakowſki ludzką mądrośćią wynicował piſmo ſwięte KrowObr C4; piſmo Swięte dla pychy/ dla ćći tego ſwiátá/ dla brzuchá/ y roſkoſzy ſwoiey wywrácaćie/ nicuiećie KrowObr 1v, 50v [2 r.], 53v [2 r.], 76, 140v [2 r.], 142 [3 r.] (25); BielKron 195, 199v; GrzegRóżn L3v; SarnUzn Gv, G8v; RejAp 27; Z Piſmá ále zdrowym obycżáiem zrozumiánego/ á nie sfáłſzowánego wſzelkiey prawdy dochodźić mamy. WujJud 29v marg, 10v, 53v [2 r.], 87, 96, 97v (9); Wſzákże miedzy wſzemi żaden ták ſwowolnie piſmá nie káził iáko Markion/ á po nim Homouſiani/ Bo o Arrianiech tego nie cżytamy żeby piſmo fałſzowáli BudNT przedm b8v; [Homousyjani] fałſzowániem piſmá/ ſwey rzecży pomágáli. BudNT przedm b8v, przedm b, bv, b2, b8v, c [2 r.] (15); CzechRozm 37, 56; SkarŻyw 373; (marg) X. K. zádáie mi piſmá ś. opákowánie. (–) Zádáie mi to żebych piſmo ś. opákował/ y wyniſzczał weſpołek z wiárą ich. CzechEp 339, 72, 73, 296, 337; ReszPrz 39; Przetoż ſię tu iáwnemi fałſzerzmi piſmá świętego pokazáli Czechowic y Budny/ tłumácze Nowego Teſtámentu Nowokrzczeńſcy WujNT 67, przedm 3, 7 marg, 8, 10, 11 (27); SkarKaz 81a.

»pismo po sobie, za sobą mieć« [w tym: Pismo Święte (5)] [szyk zmienny] (7:5): RejKup bb4; Tákći zá ſobą myał piſmo Arius/ yáko Sabellius/ lubo przećiwnych błędow bronili KromRozm I M3v, M2; KromRozm II q3; KromRozm III F3v; KrowObr 141, 225v; OrzQuin K2v; RejZwierc 235; BudNT przedm b8; CzechRozm 63v, 65.

»nakrzywiać, naciągać (a. ciągnąć) (na swą stronę) pismo; pisma naciąganie, naciągający, nakrzywiający« [w tym: Pismo Święte (3)] [szyk zmienny] (8:4;2:1:1): KromRozm I M3; [czart] W piſmye też ſwyętym wyelką byegłoſć ma: Co ſye ponyekąd okazáło/ kyedy Syná Bożego ná puſſczy kuśił: Yednák piſmá nákrzywyał/ á źle ye rozumyał/ álbo przywodźił. KromRozm II pv, o2, p, p2 [2 r.], p2v; KromRozm III I5v, N2; DiarDop 104; CzechEp 121; NiemObr 21, 134; ReszPrz 17; Zdrády haeretyckie w piſmá náćiągániu. WujNT 217 marg, Yyyyy4.

»objawić (a. zjawić) w piśmie; objawiony przez pismo, w piśmie; objawienie w piśmie« = patefactus per Scripturam Vulg; manifestus per Scripturam PolAnt [szyk zmienny] (2;3:2;1): Leop Rom 16/26; Lecz czego nie obiáwił w piśmiech on Duch ſwięty/ Przecz ſię tego domysla náſz rozum nádęty? Prot C2; SarnUzn C4v; RejPos 15v; GrzegŚm 50; BudNT Rom 16/26; ArtKanc S3v; WujNT Rom 16/26.

»pismem podpi(e)rać (się) (a. podeprzeć), potwierdzić (a. potwirdzać, a. ućwierdza się, a. jest utwirdzono), poprzeć; pismem, przez pismo, z pisma utwi(e)rdzony (a. podparty, a. potwirdzony); z pisma popierać« [w tym: Pismem Świętym itp. (13)] [szyk zmienny] (19:7:1;8:3:1;1): KromRozm I B3, M4v, Q4v; MurzHist S4v; KromRozm II o2v; KromRozm III A4, C6v, E8, H8, N6v; to poſluſzeńſtwo ſwoie podpieraćie piſmem ſwiętym s kxiąg Krolewſkich KrowObr 138v, 214v; SarnUzn H6v; RejAp 116; HistRzym 23v; RejPos 16, 37, 47v, 52v, 53 (10); RejZwierc 11v; WujJudConf 8v; CzechRozm 155, 244v; SkarJedn 1, 86; Tym ſię piſmem [Matth 12/32]/ powiáda [Anzelmus]/ vćwierdza/ iſz Cżyiſcowy ogień ieſt. SkarŻyw 337; CzechEp 218; NiemObr 82 [2 r.], 99; ReszPrz 10, 17, 56; WysKaz 14.

»z pisma, pismem, w piśmie, przez pismo, wedle pisma pokaz(ow)ać (a. ukazać, a. okaz(ow)ać, a. pokazuje się itp.); ukazać (a. okazować) pismo; pismo ukazuje (a. pokazuje, a. okaże); z pisma, w piśmie pokazany (a. okazany); pokazanie z pisma« [w tym: z Pisma Świętego itp. (84)] = ostendere per Scripturas Vulg [szyk zmienny] (69:16:9:2:1;20;11;4:2;3): ſwięty Paweł to iawnie napiſał/ Galat. 1. mowiącz/ by y Angioł znieba ſſtąpił/ a ynak vcżył niżli piſmo ſwięte vkazvie/ y vcży/ Anathema ieſt. SeklWyzn c3, Cv; [wyznającemu grzech kapłan ma] karanie dla tego grzechu ſpyſma okazać y ſrogy ſąd Boży grzeſznym opowiedzieć SeklKat Xv, E2; Vkáż mi piſmo gdźyeby przykazano nyedźyelę ſwyęćić. KromRozm I L4; KromRozm II dv, e; KromRozm III F3, F5v, H4, H7v, H8v; DiarDop 105; LubPs A2; KrowObr 1, 12, 20v, 32, 36 (22); BielKron 143v, 213, 267v; Iáſne pokazánie prawdziwey Troyce z Piſmá/ ktore záwſze rozdzielnie y iednoſtáynie mowi o Oycu/ Synu/ y Duchu S. GrzegRóżn L4v, A2v, A3, M3v; OrzQuin V2; SarnUzn D8, G6v; RejAp 77; RejPos 159v, 228v, 275, 338, 351; RejPosWiecz3 96; BiałKat 201; GrzegŚm A3; KuczbKat 265, 295, 315; WujJud 153, 184; iawnie ſie to z piſmá pokázuie/ iż zá cżáſow Apoſtolſkich/ był prawdźiwy Kośćioł/ w ktorym Bog mieſzkał WujJudConf 128, 29v, 200; RejPosWstaw [1102]; MycPrz II B2v; BiałKaz A4v, D4, E3v, F, G, G4; To oni mowią z domyſłu ſwego coby rádźi widźieli/ ále tego piſmem świętym pokázáć nie mogą. CzechRozm 165, A7, 18v, 35, 38v, 48v (25); ktorey rzecży przećiwną vkazałem/ nietylko z piſmá ś: ále też y z Filozofiey wyrokow [non tantum ex Christianis institutis sed etiam ex philosophorum decretis]. ModrzBaz 62v; SkarJedn 8, 26, 86 [2 r.], 365; CzechEp 76, 108, 118, 130 [2 r.], 163 (12); NiemObr 27, 41, 48, 75, 91 (11); ReszPrz 80; WerGośc 258; BielSjem 8; LatHar 257; WujNT 297, 346, 472, Act 18/28; WysKaz 14, 33 [2 r.]; SkarKaz 518b.

»w piśmie powiedzieć (a. opowiedzieć, a. powiedać), mowić, przepowiedziano jest« [w tym: w Piśmie Świętym (1)] [szyk zmienny] (5:3:1): KromRozm II kv; Then pan á zbáwicyel náſz vſtnye racżył to nam w piſmye ſwym powiedzyeć y roſkázáć/ ábyſmy ſie vcżyli piſmá GliczKsiąż G8v; GrzegRóżn C4v; SarnUzn C4v; RejPos 324; SkarJedn 21; CzechEp 123; SkarKaz 117b, 118a marg.

»pismo przestąpić« (1): O oſtatecznym pomazanyu tak rozumyey yſz panna marya by onego pyſma nyeprzeſtąpyla PatKaz III 138v.

»pismu, do pisma [co] przydawać« [w tym: Pismu Świętemu (2)] [szyk zmienny] (7:4): BibRadz *5v; WujJud 29v, 75, 87, 88 marg, 97v, 98v; Pan Bog miánowićie y ſrodze przykazał/ áby ludźie do tego piſmá nic ſwego nie przydawáli WujJudConf 29; BudNT przedm b8; WujNT 890 marg, Bbbbbb.

»pismo przywodzić (a. przywieść), przytoczyć (a. przytaczać); pismo przywiedzione; coś z pisma przywodzący« [w tym: o kim, o czym (14); Pismo Święte (19)] [szyk zmienny] (67:4;1:1): nyektorzy przećiw temu co dźyerży wſſyſtek koſćyoł Kryſtuſow/ piſmá S. przywodzą KromRozm I M3, M, M2v; MurzHist S3; KromRozm II pv [2 r.], 12; KromRozm III M6v; gdy wam do náuk wáſzych Dijabelſkich/ nie ſtawa piſmá/ tedy okęſzone piſmo przywodzićie KrowObr 216v, C4, C4v [2 r.], 35v, 65v, 75 [2 r.] (20); RejWiz 147; SarnUzn D5, F7v [2 r.]; y przywodzą ná świádectwo piſmo święte/ s Proroctwá Ieremiaſzowego wźięte LeovPrzep b; RejAp 42; RejPos 116, 223v, 232v, 338; BiałKat 78v; RejZwierc 18, 43; Confeſsioniſte Piſmo S. opácżnie przywodzą. WujJud 56v marg [idem Ll4], 50v, 54v, 57, 159v, Ll4; BudBib b3v; BiałKaz A4; BudNT Gg3; CzechRozm 110, 118v; SkarJedn 300; Ewánieliſtowie y Apoſztołowie [...] ſkoro co nowego á ludźiom niezwycżáynego powiedźieli/ tedy záraz piſmo ś. przytocżyli: á thák nim rzecż ſwoię vtwierdzáli. CzechEp 140; ſam X.K. okęſzone/ wyſzpocone y powiſzowáne piſmo ś. przywodzi. CzechEp 215, 97, 131, 175, 190, 221, 314, 383; NiemObr 21, 125; widzimy iż nie doſyć ieſt dyſputowáć y piſmá przywodzić zá ſwą ſtroną. WujNT 460, 16, 208, 724, 754; WysKaz 36; PowodPr 58, 66; SkarKaz 276a.

»rozbierać pisma« (4): CzechEp 118; Rozbierayćie (marg) ábo rozbieraćie. (–) piſmá [Scrutamini Scripturas]: gdy ſię wam zda że w nich żywot wieczny maćie WujNT Ioann 5/39 [przekład tego samego tekstu CzechEp], s. 324 [2 r.].

»(dobrze a. źle) rozumieć (a. wyrozumieć, a. zrozumieć) pismo, pismu, (co) z pisma; rozumienie (a. wyrozumienie), nierozumienie pisma; pismo rozumiane (a. wyrozumiane, a. zrozumiane); pismo rozumie się« [w tym: o kim (1); Pismo Święte itp. (29)] = scire Scripturam Vulg [szyk zmienny] (54:8:6;47:1;11;2): OpecŻyw 169v; TarDuch C8; A tak wſpomoſz to czo vmyeſz Bo ty pyſmo wzdy rozumies. RejKup h5v; KromRozm I K3v, Lv; MurzHist C, S3v; KromRozm II b4, ſ2v, g4v, n, n4 (14); áni wnet to ſlowo boże/ co kto ſobye z piſmá S. rozumye KromRozm III A4v, F2, Iv; DiarDop 104; piſmá ſwiętego nierozumieią/ tylko literę zwierzchu g[ł]odzą. KrowObr 140, 127; OrzList g4; Otworzył tedy ſmyſł ich iż zrozumieli piſmá [ad intelligendum scripturas (marg) ut intelligerent scripturas (–)] BibRadz Luc 24/45 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw, TarDuch, KromRozm II ſ2v, ſ, RejPos 134v, BudNT, CzechEp 125, WujNT, SkarKaz 418a]; BielKron 35v, 46, 139v; SarnUzn H; HistRzym 40; [Pan] oświeći ſerce twoie/ iż go práwie poznaſz/ y piſmu o nim zrozumieſz RejPos 113, 14v, 57v, 111v, 114v, 134v, 230; BiałKat 178v; GrzegŚm A3v, 24, 64; WujJud 25v, 29 [2 r.], 38, 131v; BudNT Luc 24/45; niezgody ſtárego Teſtámentu właſnym wyrozumienim piſmá ś. pogodzone y porownáne mogą być. CzechRozm 146v, A6, 2v, 51, 68, 178, 182; SkarJedn 35, 87, 95, 300; z piſmá zle zrozumiánego/ wſzytki bluznierſtwá [heretykowie] bierzą. SkarŻyw 257, 47, [197], 332, 362, 364, 542, 574; CzechEp 33, 89, 91, 122 [2 r.], 123 (13); NiemObr 95 [2 r.]; ReszPrz 10, 11 [2 r.], 12, 17, 37 (10); Calep 1064a; haeretyctwá powſtáły/ [...] ſtąd/ że niektorzy piſmá dobrego nie dobrze rozumieią WujNT ktv; Abowiem ieſzcze nie rozumieli piſmá/ iż potrzebá było áby on wſtał z martwych. WujNT Ioann 20/9, ktv, przedm 17 [2 r.], 18, 26 [2 r.], s. 47 (24); SkarKaz 82b, 118b, 275b, 418a [2 r.], 519a, Oooo2b [2 r.]; SkarKazSej 684a.

»pisma słuchać« [w tym: Pisma Świętego (1)] [szyk zmienny] (8): BielKron 210; RejPos 70, 165, 301; RejZwierc 8v; WujJud 34 marg, Nn; głos Oycá niebieſkiego mowi: tego ſłuchayćie/ nie mowi/ piſmá iego ſłuchayćie. SkarKaz 118a.

»uczyć (a. nauczyć) się z pisma, pisma, krom pisma; nauczyć (a. uczyć, a. nauczać) pisma, w piśmie; nauka (a. uczenie, a. nauczenie) pisma« [w tym: z Pisma Świętego itp. (15)] = libros canonicos ediscere Modrz [szyk zmienny] (13:8:1;5:4;6): OpecŻyw 77; gdy zoſtał Baccałarzem w naucze S. piſma wzięt na kaźnodzieyski ſtolec do poznania. WróbŻołtGlab A4; MurzHist S4; MurzNT 149 marg; Diar 47, 51, 69; GliczKsiąż G8v; OrzRozm R2; [Luter] piſmá ſwięthego co dzień tho ſie chćiał lepiey vcżyć/ áby ſie thym mocniey wſzytkim przeſládowcom záſtánowił. BielKron 225, 196v, 216v, 218v, 434; HistRzym 69v; BiałKat 278v; KuczbKat 235; S Piſmáchmy ſie náucżyli/ że P. Chriſtus wydany ieſt dla grzechow náſzych WujJud 42, 257; RejPosRozpr c3; BiałKaz B2; CzechRozm 52v; ModrzBaz 131v; SkarŻyw 141, [236], 456, 516; NiemObr 79 [3 r.], 82, 95; LatHar 323, 327; SkarKaz 81b [2 r.], 117a.

»pisma uży(wa)ć, używanie, używający« [w tym: Pisma Świętego (10)] [szyk zmienny] (14:5:1): KromRozm II h2, n4; BibRadz *4; GrzegRóżn I3; OrzQuin P4v; Odpowiedź pijánicom/ zle piſmá vżywáiącym. RejPosWstaw 44 marg; CzechRozm 125; SkarŻyw 364; Choćiaż tedy piſmá ś. vżywa/ dobrzego [!] vżywáć/ ſzcżerze y prawdźiwie nie może CzechEp 139, 9, 138 marg, 174, 214 marg, 215 marg; Piſmá S. y rzecży Boſkich/ ná żárty/ y rzecży nieprzyſtoyne vżywánie. LatHar 114; WujNT 13, 16 marg, Yyyyy4, Aaaaaa4v, Ccccccv.

»wiedzieć (a. dowiadować się, a. znać itp.) z pisma, w piśmie; umieć, wiedzieć, znać (a. poznać) pismo; nieumiejętność, umiejętność (a. umienie), wiadomość pisma« [w tym: z Pisma Świętego itp. (32)] = scire Scripturam a. litteras PolAnt, Vulg; sacras litteras noscere Vulg [szyk zmienny] (37:2;13:6:6;4:3:2): OpecŻyw 66, 145v; MurzHist C, Qv; A Ieſus odpowiedaiąc rzekł im. Záli niedlátego błądźicie że niewiécie piſma ani mocy bożyi. MurzNT Mar 12/24 [przekład tego samego tekstu KromRozm II iv, n3, WujNT Yyyyy4.], k. 103v, Ioann 20/9; KromRozm II iv, n3; GliczKsiąż C4v; LubPs gg2; KrowObr 224; Leop *B4v, Matth 22/29, 2.Tim 3/15; Dźiwowáli ſię tedy Zydowie mowiąc: Iákoż wżdy then vmie piſmo/ gdyż ſię nie vcżył? BibRadz Ioann 7/15 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw 66, BudNT, WujNT]; OrzRozm Q3; SarnUzn D5; RejAp 7, 35, 51v, 59v, 101v; RejPos 9v, 115, 132, 232v, 240 (12); BiałKat a4 [2 r.], 38v, 178v, 253v, 320; RejZwierc 41v; RejPosRozpr c4; BudNT Matth 22/29, Ioann 7/15; CzechRozm 136, 163; KarnNap A4; ModrzBaz 23v; SkarŻyw 127, 142; Piſze Ian ś. [...]/ iż Zydźi Páná Kryſtuſá dla tego zá Meſyaſzá nie przyznawáli/ że tego w piſmie o nim niewiedźieli. CzechEp 210; Tedy y to I.M. by namniey nie ſłuży: owſzem nieumieiętność iego/ piſmá ś znácżnie pokázuie. CzechEp 316, 120, 121, 209, 210 [2 r.], 294, 324; NiemObr 31, 73; WerGośc 215; ArtKanc M10v, N3v; LatHar 328; WujNT 171 [2 r.], 216, 218, 322, Ioann 7/15, 2.Tim 3/15, Yyyyy4; SkarKaz 43a.

»wierzyć (a. wierzać, a. uwierzyć), ufać, wiarę dawać pismu; wierzyć jako pismu, z pisma, z pismem; wiara pisma« [w tym: Pismu Świętemu (11)] = credere Scripturae a. literis Vulg [szyk zmienny] (29:2:2;2:1:1;1): PatKaz II 62; wierzę piſmv ſwiętemv/ nieinacżei iedno iakoby ſam pan bog oblicżnie/ y widomie zemną mowił SeklWyzn C, c2v; SeklKat Qv; MurzNT Ioann 5/47; KromRozm II c4, t3; [św. Augustyn mówi] Niewierz moiemu piſániu/ iáko piſmu ſwiętemu. KrowObr 14, B2, 225v; Leop Ioann 5/47; BielKron 464v; wielkie ieſt kácerſtwo znáć y wierzyć proſto z piſmem/ być iednego Bogá Oycá nie w iákiey Iſtnośći ábo Perſonie GrzegRóżn E2v, E4, Ov; RejPos 113v, 270v, 281v; BudNT przedm d2v marg, d3; CzechRozm 139, 168v, 170; CzechEp 91, 129, 130, 131 [2 r.], 265, 354; NiemObr 79; KołakSzczęśl Dv [2 r.]; ani Doktorom wſzytkim/ áni Skłádowi Apoſtolſkiemu/ áni piſmu iáſnemu nie wierzą/ żeby Chriſtus z ſtrony duſze prawdziwie sſtąpił do piekłá WujNT 404, 260, Ioann 2/22, 5/47, Aaaaaa4v.

»pismo wykładać (a. wyłożyć), otwierać (a. otwarzać); wykładać [co] w piśmiech, z pisma; pismo się samo wykłada; wykład, wykładanie, wykładacz pisma; wykładający pismo; wykład do pisma, w piśmie; pismo wykładane« [w tym: o kim (6); Pismo Święte itp. (60)] = aperire Scripturas, interpretari in Scripturis PolAnt, Vulg; disserere de Scripturis Vulg [szyk zmienny] (70:5;4:2;1;70:23:15;1;1:1;9): OpecŻyw 77, [79], 168 [3 r.], 168v; PatKaz I 8; TarDuch D; czemu wy fałſzywi wykładacze piſma ſwiętego mouicie ku mnie abych ſie od dobrey wiary przenioſl, na wyſoką pychę waſzę WróbŻołt D5v; KromRozm I H4v, K3v, Lv; Wykładáł téſz piſmo wielé kroc a wſzyſtko niegłupie. MurzHist S3v; MurzNT Luc 24/27, 32; Z kądże prawdźiwy á pewny wykład piſmá ſwyętego bráć mamy? KromRozm II r4v, d4 [2 r.], o2v marg, p2, p3v [2 r.], p4v (31); oni wykłádáyąc to piſmo káżdy wedle zdánya ſwego/ w rozmáite błędy vpadáli KromRozm III Av, F2, Iv, M5, M8, Q3; Diar 52 [2 r.]; DiarDop 104; KrowObr Bv, 4, 50v [2 r.], 140v [2 r.], 179v (10); wykłádał im [Paweł Tesalonikom] piſmá/ otwarzáiąc y wtacżáiąc/ iż Chriſthus miał ćierpieć y wſtáć od vmárłych Leop Act 17/2, Nn5; BibRadz *5v [3 r.], Luc 24/27, 32, II 130c marg; Tego cżáſu byli ći ludzye vcżeni/ ſwięte piſmo wykłádáiąc ſtárego zakonu/ Theodocyon Grek y Zyd/ [...] Symachus rodem Sámárytan Zyd/ ktory też [...] z Zydowſkiego ná Greckie wykłádał piſmo ſwięte ſtárego zakonu BielKron 150v, 46, 225; GrzegRóżn B4v; SarnUzn B, D5, D6, [F2], G4; RejAp 80v; RejPos 111v [2 r.], 112v, 126 marg; BiałKat 118v, 126; Luterowá y Kálwinowá náuká y wykład piſmá/ obłędliwośćią ludzką ma być przyſtoynie názwány. WujJud 5, B4, 25v, 29 [2 r.], 32, 32v (27); WujJudConf 33v; Zwano też niekiedy Prorokmi męże mądre á bogomyſlne/ oſobliwym dárem wykłádánia piſmá obdárowáne RejPosRozpr c2, c2, c3; CzechRozm 127, 147v, 180; SkarJedn 35, 87, 300; SkarŻyw 142, 242, 362, 363 [2 r.], 454, 583; Zali ſerce náſze nie było gorące w nas/ gdy mowił ná drodze/ y wykłádał nam piſmá [Vulg Luc 24/32]. MWilkHist K3 [przekład tego samego tekstu MurzNT, BibRadz, RejPos 111v, WujNT], Kv, K3; CzechEp 120, 123, 125 [2 r.], 136 marg, 151 [4 r.], 152 (18); NiemObr 94, 95; ReszPrz 10 [2 r.], 11, 12, 13, 14 (9); LatHar 257, 451; WujNT przedm 10, 18 [2 r.], 29, s. 8, 9 [2 r.] (29); SiebRozmyśl G2, K3v; SkarKaz 81b, 117b, Oooo2a.

»pismem wykładać (a. wyłożyć), ma być wykładany, wykłada się, wykład; przez pismo wykładać, ma być wykładan« [w tym: Pismem Świętym (2)] (6:3:1:1;1:1): Widziſz kczemu ćye przywyedźye tákowy wykład piſmá piſmem KromRozm II r4; Mogło by ſye tego wyęcey pokázáć/ gdźye piſmá piſmem wyłożyć nyemoże/ álbo wykłádáyąc trudno ſye błędu vchronić KromRozm II r4, q4 marg, r3v, r4v; SarnUzn D5, G4; WujJud 34; CzechEp 125 [2 r.], 151, 274 [2 r.].

»z pismem zgadzać (a. zgodzić) się, zgodny, zgodnie, niezgoda; zgoda pisma« [w tym: z Pismem Świętym, Pisma Świętego (27)] [szyk zmienny] (33:4:1:1;1): Dotąd mamy Doktorom wierzyć dokąd ſie zgadzaią s piſmem Swiętym. KrowObr 216v marg, 183, 224; BielKron 223, 234, 464v; RejAp 91, 196, 196v [2 r.]; [aby dziecię uczyło się od preceptora] iż wedle zgody piſma ſwiętego [...] Bog ieſt iſtność dziwna żadnym rozumem nie ogárniona RejZwierc 8v; WujJud 41v marg, 42 [2 r.], 72v, 73; WujJudConf 72v, 228; CzechRozm Av, 45v, 70, 137v, 138v, 170v; O niezgodách I.M.X.K. z piſmem ś. y z inſzymi. CzechEp 186 marg, 37, 184, 187, 189 [2 r.], 191, 194, 199; NiemObr 79, 125; ReszPrz 41, 68; on Báłwan Wittemberſki Luther ſwoim zwolennikom piękną á práwie z wolą Bożą/ y z piſmem ś. zgodną łáćinę dawał ReszList 154; WujNT 72, 470, 489.

Wyrażenia: »pismo apostolskie, apostołow« [szyk 61:1] (59:3): KromRozm I [L3]v; Mánichei też ſtáry zakon zárzucáli: á Ewányeliyą tylko á piſmem Apoſtolſkim błędow ſwych wyelkich á rozmáitych bronili. KromRozm II o3v, o2; KromRozm III H8v; KrowObr B, 8v, 44, 50v, 54 (9); GrzegRóżn Bv; OrzQuin X4v; SarnUzn G5; RejPos 281, 302, 354; BiałKat 68v [2 r.]; WujJud 29, 190v; Ten obycżay y ſpołecżne wſzech vżywánie zgadza ſie z piſmy Apoſtolſkimi/ y z Kośćiołem pierwſzym WujJudConf 228, 19v, 22v, 27v, 34v, 39 (9); RejPosWstaw 21v; Potem [pokażem] w ktorem ięzyku piſmo Apoſtolſkie ieſt ſzcżyrſze/ y nie ták dálece pofałſzowane. BudNT przedm bv, przedm b, bv, b2, c5, c5v (9); CzechRozm A3, A7, 20v; SkarJedn 343; SkarŻyw A4, A5v, 71, 87; CzechEp 120, 361; NiemObr 7, 67, 75 [2 r.], 76, 80, 81; WujNT 155, 516 marg, Bbbbbb.

»pismo Biblijej świętej« (1): Apostoł to chwali w Tessalo:, iż każdej nauki jego probowali na piśmie Biblijej ś. DiarDop 101.

»pismo Boże (a. Boskie), Pana Boga, od Boga natchnione, z Bożego natchnienia« = Scriptura divinitus inspirata Vulg [szyk 91:3] (84:1:8:1): SeklWyzn a3, c2, Dv; KromRozm I B3, L2; MurzNT 33v; KromRozm II i4; KromRozm III F5v, M7v; Diar 85; Chceſz wſzyſtkę roſtropność twoię ile rozum twoy nieſie/ Boſkiemu piſmu/ y wyrozumieniu poddáć? KrowObr 127, B2, C3v; kożde piſmo od Bogá nátchnione/ pożytecżne ieſt ku náucżániu/ ku karániu/ ku polepſſeniu Leop 2.Tim 3/16 [przekład tego samego tekstu KromRozm II i4, KrowObr C3v, WujJudConf 29v, CzechEp 120, NiemObr 73, WujNT], *A3v, *B2; [Bułgarowie] wiele piſmá Bożego z Láćińſkiego/ y z Greckiego/ ná ſwoy ięzyk przełożyli. GórnDworz F5; KuczbKat a2, 10, 355, 365, 380 (8); prozna á ſkora dufność/ iáwnie ieſt Piſmu Bożemu przećiwna WujJud 104v, 10v, 28v [2 r.], 29, 31 [2 r.], 31v (29); w tym Piſmie Bożym ma Kośćioł Powſzechny zupełnie wizytki rzecży oznáymione ktorychkolwiek potrzebá ieſt WujJudConf 28, 10, 29v, 32v; MycPrz I C3, II A2, B2v [2 r.]; BudNT przedm b8; SkarJedn 46; cżterdzieśći dni pośćił Moiżeſz/ y wziął piſmo Boże SkarŻyw 173, 491; CzechEp 120, 134; NiemObr 73, 74; Nie záraz tedy zá ſłowo Boże mieyćie/ choć od kogo piſmo Boże vſłyſzyćie/ ále ſię wnet kośćiołá poradźćie ReszPrz 12, 70; ReszHoz 140; LatHar +9v, 3 [2 r.], 112, 187, 246 (10); káżdy ſwe mniemánie chce wywodzić y zdobić piſmem y ſłowem Bożym WujNT 460, 193, 379, 629, 2.Tim 3/16, s. 740, Yyyyy4; WysKaz 24; SarnStat 638; SkarKaz 381b. Cf »wedle Pisma Bożego«.

»chrześcjańskie pismo« (1): Y Auguſtyn S. woła: [...] Ták wielka ieſt głębokość Chrześćijáńſkiego piſmá/ co dźień bych ſię miał czego w nim vczyć SkarKaz 81a.

»doktor w piśmie, pisma [szyk 25:4]; w piśmie (na)uczony, biegły, ćwiczony, możny [szyk 29:15]; biegłość w piśmie [szyk 2:1]« [w tym: w Piśmie Świętym (49)] = legisdoctor, legisperitus, theologus, iuris divini peritus Mącz; doctor in theologia JanStat (15:14;23:14:6:1;3): OpecŻyw kt 1, 133v; Murm 177; Iezu ktorys pokornem thwoiem milcżeniem biſkupa y inſze naucżone w piſmie w gniew pobudził, ſmi. ſie nad n. TarDuch C2v, B7v; WróbŻołt X3, kk8; Ieſth theż ten wykład przezrzany y doſwiadcżony przez doctory piſma ſwiętego nauki Krakowskiey WróbŻołtGlab A5, A3v, A4; SeklWyzn C; MurzHist Tv; MurzNT kt; KromRozm II o2, o4v [2 r.], pv, p2, p3 (9); KrowObr 75, 236v; BibRadz I 461; INnocencyus piąty [...] ten był vcżony w ſwiętym piſmie y w inych náukach BielKron 184v; Był ná ten cżás w Witembergu mieście [...] Marćin Luter Doktor w piſmie ſwiętym/ káznodzyeiá zakonu Auguſtynow BielKron 193, 193, 204v, 205, 206v [2 r.], 211v (14); Mącz 190c, 454c; RejPos 235v; RejZwierc Aaav; WujJud A7v; CzechRozm 63, 132; SkarJedn 241; Lullá Kunigildá/ y corká iey Bertgitá/ y Teklá/ [...] wſzytki były wpiśmie vcżone SkarŻyw 518, A5, 27, 517, 534; CzechEp 125, 250; NiemObr 121, 179; Calep 1064a; LatHar 695 marg, 708, 713, 721; Zyd niektory imieniem Apollo/ [...] będąc możnym w piśmiech (marg) bárzo biegły w piſmie. Hebr. (–) [potens in scripturis] [...] náuczał pilnie o Pánu Ieſuśie WujNT Act 18/24, przedm 22, s. 47, 299, 324, 431; SarnStat 180 [2 r.], 197 [2 r.], 915, 923 [2 r.].

»pismo Ducha Świętego« (3): Czemu ſobie Czárnokxiężnicy/ ná ono piſmo Ducha Swięthego niewſpomieniećie/ iáko nápiſał Moiżeſz KrowObr 93, 223, 224.

»pismo ewanjelistow, Ewanjelijej, w Ewanjelijej, ewanjelickie« [szyk 8:2] (4:3:1:2): SeklWyzn f4v; SeklKat X4v; KromRozm II o2, o3; przełożeni vćiſnąwſzy prawdę/ zágáśiwſzy iáſne piſmo Ewángeliey ſwiętey/ iáwnych złośći á nieznośnych ktorych dáley ćierpieć nie możem/ bronią BielKron 199, 143v; SarnUzn G5; SkarJedn 55; CzechEp 130; Przez Ewángelią nie rozumiey tylko piſmá czterzech Ewángeliſtow: ále wſzytkie piſmá Apoſtolſkie WujNT 155.

»pismo gruntowne« = księgi kanoniczne [szyk 1:1] (2): wiedz cżytelniku żem miał wolą wtem Teſtámenćie nowem pewne a gruntowne piſmo oſobno/ á podeyrzáne oſobno położyć/ áby ták káżdy przed ocżyma miał/ ktoremu piſmu zgołá wierzyć winien/ á ktoremu niewinien. BudNT przedm d3, przedm d2v.

»księgi pisma; w piśmie księgi« [w tym: Pisma Świętego (15)] (15;1): on [Luter] wam kſyężey kſyęgi piſmá ſwyętego z prochu/ ktorym były od wyela lat przypádły/ otárł KromRozm I L; począł ſobie w świętem piſmie/ kśięgi wſzelakié/ nowé i ſtaré skupować MurzHist B4v; Ya wyznawam twey miłoſci/ iż w ſámych kſyęgach piſmá/ ktore yuż zową Canonicos/ ſtą boyáźnyą y vtćiwoſcyą záchowáćyem ſye náuczył KromRozm II p4; KromRozm III F, F2 [2 r.]; BibRadz I 148v; BielKron 46v, 94, 160v; SarnUzn C4v; WujJud 29; Roſtropność [...] rośćie/ z cżytánia też kśiąg ták piſmá świętego [librorum ... sanctorum]/ iáko też y inſzych potrzebnych. ModrzBaz 15; SkarŻyw 212; ReszPrz 41; WujNT 603.

»mowa Pisma Świętego« (11): GrzegRóżn H3v, K4v; W ćiele co cżynić y ćierpieć poſpolita mowá piſmá świętego. CzechRozm 39 marg, 34, 107v, **5; CzechEp 190, 198, 227, 298; Graecki y Zydowski ięzyk wiele pomagáią do wyrozumienia właſnośći mow piſmá S. WujNT przedm 19.

»pismo Nowego Testamentu, Nowego Zakonu, Nowego Przymierza, z Nowego Testamentu, w Nowym Testamencie, nowe, nowozakonne« [w tym: Pismo Święte (8)] [szyk 62:8] (25:24:14:1:1:4:1): PatKaz I 8; GlabGad L4v; SeklWyzn f4v; SeklKat E [2 r.], P; KromRozm II g4, n4 marg, o, o2v, o4; w piſmye nowego zakonu nyemáſz o koſcyele Kryſtuſowym zmyenki/ iżeby yuż był KromRozm III G4, F; LubPs gg2; KrowObr 112; BielKron 46; Dobrzeć ſie trzymáć piſm niektorych z nowego Teftámentu. SarnUzn G3; RejPos 43, 117v, 179; BiałKat 96; GrzegŚm 63; WujJud 106v; RejPosRozpr b3; Bo ten [Markijon] nawięcey piſmá nowego przymierza fałſzował BudNT Ii3v, przedm c3; bacżę/ iż ſie tego bárzo ſtrzeżeſz/ żebyś ná żydowſkie pytánia y gadki nie odpowiedał/ piſmy nowego náſzego Teftámentu/ ktoremu oni wiáry nie dáią CzechRozm 124v; gdyby ták będąc przekonáni żydowie piſmy ich właſnymi/ do náſzego ſie piſmá nowego przychilić chćieli: tedyby im też to trzebá z głowy wybić/ cżym ſie oni obrażáią. CzechRozm 124v, A5v, 22, 51, 56v, 67v (14); SkarJedn 26; SkarŻyw A5, A5v [2 r.]; CzechEp 18, 59, 115 marg, 119, 209 (10); CzechEpPOrz **4; NiemObr 73 [2 r.], 78, 83 [2 r.]; LatHar 132, 377, 552; WujNT przedm 4 marg, s. 397, 740; WysKaz 33, 36; SkarKaz 382b. Cf »wedle pisma Nowego Przymierza«.

»obojego Przymierza (a. Testamentu, a. Zakonu), oboje pismo« [szyk 3:2] (3:2): Ceremoniy tákowych będźiem vżywáć/ iákich to oboie piſmo nas vcży. BibRadz *2v; SarnUzn B3; WujJudConf 27v; ſtárzy oni Pátreſowie/ nie cżym inſzym przećiw Heretykom walcżyć ſwym rádźili/ iedno piſmy oboiego przymierza/ iáko miecżem oboiętnym y oſtrym. CzechEp 131; LatHar 285.

»w piśmie opisany (a. (na)pisany, a. wypisany), opisanie, napisać (a. (o)pisać, a. przypisować)« [w tym: jako w piśmie opisasano (3); w Piśmie Świętym (19)] = expressus est in Scriptura PolAnt; est in sanctis literis Modrz [szyk 32:3] (29:1:5): OpecŻyw 168; Przykazania pana Chriſtvſowe/ w piſmie naznacżone/ y opiſane/ kv naſzei navcze/ mamy chować SeklWyzn d3, Av, a2v, e3, Fv, g4v [2 r.]; SeklKat E, L4v, Q, Q2; KromRozm II g2v; BielKom F8; BibRadz Dan 10/21; O ktorych ſpráwach Dániel Prorok w piſmie s. piſze przez obiáwienie Boſkie dwoiákim obycżáiem. BielKron 9v; GrzegRóżn Nv; RejPos 27; Potrzébáć wierzyć wſzyftko to/ co w piſmie Swiętym ieſt nápiſano przodkiem. BiałKat 41; RejPosWstaw [412]; HistHel D2v; CzechRozm 170v; ModrzBaz 144v; SkarJedn 47; SkarŻyw A5v, 241; Papież który to [zwierzchnictwo nad panującymi] ſobie przywłaſzcża/ y to cżyni/ ieſt onym Antychriſtem w piśmie ś. opiſánym CzechEp 404; NiemObr 132; ReszList 143; ArtKanc I18; [odszczepieńcy] kośćiołá Kátholickiego w piśmie ták iáśnie opiſánego nie widzą WujNT 629, 104, 297; WysKaz 3; SkarKazSej 670a.

»pismo Pańskie« (4): RejAp 11v, Ee2v; ábychmy wierząc tym ſpráwam Páńſkim/ á tym piſmom Páńſkim/ mieli żywot wiecżny. RejPos 281, 229v.

»pewne pismo; pewność pisma« [w tym: Pisma Świętego (4)] [szyk 13:9] (16;6): RejWiz 121v; RejAp CC4v, 2v, 194v; to iuż ſłyſzyſz s piſmá pewnego/ co to ieſt ſłowo Páńſkie RejPos 64v; Pewność piſmá iż mamy z marthwych wſtáć. RejPos 221v marg, 232v, 240, 285v, 292v, 312 (10); RejZwierc 264v; WujJud 10; BudNT przedm d2v, d3; CzechEp 237; Iuż tedy zá pomocą páńſką wezmę to przedśię/ cżymbych zacność y pewność piſmá ś. okázáć/ y ludźiom błądzącym obiáśnić mogł. NiemObr 68, 67; WujNT 790.

»pociecha, pocieszenie pisma« (4:1): KromRozm II i4; BiałKat 91; CzechEp 126; NiemObr 79; to ku náſzey náuce nápiſano: ábyſmy/ przez ćierpliwość y poćiechę piſmá nádźieię mieli. WujNT Rom 15/4 [zawsze przekład tego samego tekstu].

»prawdziwe (a. prawe) pismo [szyk 21:7]; prawda pisma; pismo prawdy« [w tym: Pismo Święte, Pisma Świętego (12)] = Scriptura veritatis Vulg, PolAnt (28;7;2): SeklWyzn Cv, c2; SeklKat P3v; wyznawamy iż w papyeſtwye yeſt prawdziwe ſwyęte piſmo/ prawdźiwy krzeſt KromRozm I I4; RejWiz 116; Wſſákoż iednák zwiáſtuię thobie co iáſno á iáwno ieſt w piſmie prawdy Leop Dan 10/21, *A3v; BibRadz *4v, Dan 10/21; [Luter pisał] á iżbych miał odſtąpić piſmá prawdźiwego tego nieucżynię. BielKron 195v, 139, 140v, 196, 201v, 205 (9); GrzegRóżn A2v; RejAp BB6v, CC4v, 196v; RejPos 275; nam nielza iedno przy ſzcżyrej prawdzie piſmá ſwiętego przeſtawáć. RejZwierc 10, A5, 8v; CzechEp 136 [2 r.], 251, 265; NiemObr 121; ReszPrz 11 [2 r.]; WujNT przedm 13, s. 171, 655; SkarKaz 122a.

»pismo prorockie, (żydowskich) prorokow; proroctwo pisma, w piśmie« [w tym: Pismo Święte (3)] = Scriptura prophetarum Vulg, PolAnt; Scriptura prophetica PolAnt; prophetia Scripturae PolAnt, Vulg [szyk 95:11] (97:4;4:1): wykladál ijm wſſędy piſma/ ktoreé o niém (we wſſytkich piſmiech prorotzkich) piſány byly. OpecŻyw 168, [79], [80]v, 109v, 168; PatKaz II 61v, 62, 76v; PatKaz III 129v, 143; KromRozm I [L3]v; KromRozm II i4v; KrowObr B, 44, 50v, 54, 120 (8); Leop Rom 16/26; BibRadz 2.Petr 1/20; po w niebo wſtąpieniu Páná Kryſtuſá/ wroćili ſie zwolennicy od gory Oliwney do Ieruzálem/ [...] Obdárzeni będąc duchem ſwiętym/ wſzytkim rzecżam wyrozumieli prawdziwie y piſmom Prorockim/ y modlitwam [...] y záłożyli Kredo grunt náſzey wiáry Krześćiáńſkiey/ wybieráiąc ſłowá s Prorockiego piſmá. BielKron 139v, 97, 140v, 462v, 463; SarnUzn G5; RejPos 2v, 13v, 53, 107v, 116 (10); WujJud 29, 32v, 190v; WujJudConf 27v, 32v; RejPosWstaw 21v; BudNT Matth 26/56, Rom 16/26, 2.Petr 1/20; CzechRozm A3, A7, 71, 119v, 125 (11); ModrzBaz 142v; SkarJedn 8, 55; Cyryllus wſpomniawſzy ná proroctwo w piśmie S. [...] duchem prorockim wyrzekł: budowánie to vpádnie SkarŻyw 277, A4, 87, 537; CzechEp 18, 120, 130, 190; CzechEpPOrz **2v; Auguſtyn [...] wiáry ſwoiey do żadnego inſzego piſánia/ nie przywięzował/ tylko do ſámych piſm Prorockich/ y Apoſtolſkich. NiemObr 81, 7, 67, 71, 72 [5 r.]; ReszPrz 11; LatHar 694; káżde piſmo Prorockie nie dźieie ſię wykłádem właſnym. WujNT 2.Petr 1/20, Matth 26/56, Ioann 5 arg, Rom 16/26, s. 470, 506 (8); SiebRozmyśl G2, K3v; SkarKaz 117a, 277a, 518b, Oooo2b. Cf »według pisma prorockiego«.

»pismu przeciwny; pismu sprzeciwiać (a. przeciwić) się« [w tym: Pismu Świętemu (11)] [szyk 18:5] (17;6): SeklWyzn 2v; KromRozm I G, F4v [2 r.]; KromRozm II a3v; KrowObr A4; Azaſz ſie Doktorowie ś. piſmu iáwnemu gdźie ſprzećiwiáią. WujJud 34v marg, 42v [3 r.], 104v [2 r.], Mm; WujJudConf 36, 42v; CzechRozm 139, 150; SkarJedn 239; CzechEp 176, 188, 216; á też to nie podobna/ áby Apoſtołowie/ rzecży vſtáwie páná Chriſtuſowey/ y piſmu ś. przećiwne poſtánawiáć mieli. NiemObr 146, 121.

»słowa pisma [szyk 12:2]; pismo słow« [w tym: Pisma Świętego (12)] (14;1): Słowa ſą piſma ſwiętego Ecleſiaſticus xxxviij. Czcż lekarza dla potrzeby FalZioł +2; KromRozm II b4; Luter powiádał/ iż ma być wyerzono y dzierżano/ według proſtych ſłow piſmá ſwiętego/ bez żadnego wykłádu BielKron 203v, 46; [Bog z ludźmi mówi] przez ſługi wierne ſwoie/ á przez piſmá ſłow ſwoich. RejPos 239, 36; WujJudConf 95v; CzechRozm 3, 55v; SkarJedn 21; SkarŻyw 305; CzechEp 351; ReszPrz 100; LatHar 57, 508.

»pismo Starego Zakonu, Starego Przymierza, Starego Testamentu, w Starym Zakonie, w Starym Przymierzu, w Starym Testamencie, ze Starego Zakonu, ze Starego Testamentu, stare, Zakonu (Mojżeszowego), zakonne, starozakonne, dawne« [w tym: Pismo Święte (4)] [szyk 73:11] (40:5:4:2:1:1:1:2:16:6:4:1:1): PatKaz I 7; TarDuch B7v; GlabGad L4v; WróbŻołt D6; SeklWyzn f4v; SeklKat E [2 r.]; [czart] páná náſſego ná puſſczy kuſſąc/ piſmá ſtárego zakonu (bo nowego yeflcze nyebyło) vżywał/ ále ye złym á fáłſſywym rozumyenim wywrácał KromRozm II n4, e3v, i2 [2 r.], i2v, i4v, m4 [2 r.] (12); GliczKsiąż B4v, C3; TV oto maſz pioſnecżki k Pſáłterzu przydáne/ S ſtárego y z nowego piſmá też zebráne. LubPs gg2; KrowObr 112; BielKron 35v, 90v, 150v [2 r.], 183v, 333v; RejAp 196v [2 r.]; Iáko to tu tego y ſámże Piotr ſwięty piſmy dawnémi Prorockiemi/ podpirać á poſwiadſzáć racży. RejPos 301v, 43, 117v, 179; iż Chryſtus zmartwy wſtał/ iáſna rzecz ieſt ze wſzyſtkiégo piſmá ták ſtárego/ iáko y nowégo zakónu. BiałKat 96, d2, 278v; GrzegŚm 5; RejZwierc 41v; WujJud 106v, 200v, 240; Wiemy iż piſmo zakonne/ przez Ewángelią wyłożone y obiáſnione/ pożytecżne ieſt kośćiołowi Bożemu WujJudConf 78; RejPosRozpr b3; MycPrz II B2v; BiałKaz Fv; [Żydowie] wobec zgołá wſzyſtko piſmo ſtárego przymierza zakonem názywáią CzechRozm 84, 3v, 22, 48v, 148, 153 (8); SkarJedn 26, 237; Przeto Krol pod rękę kápłáńſką głowę ſwoię ſchyla: y wſzędzie wpiśmie ſtárym/ kápłani Krole pomázowáli. SkarŻyw 91, A5 [4 r.], 363, 534; Lecż tuſzę/ iż by podobno I.M.X.K. mogł ſię przećiw mnie oborzyć [...] piſmem onym ſtárego przymierza 5. Moy. 13. CzechEp 31, 120, 210, 216, 218, 271, 281; NiemObr 125; LatHar 132, 377, 552; WujNT 9 [2 r.], 740, 841, Aaaaaa4v; WysKaz 33; SkarKaz 277a, 311a.

»tajemnice pisma« [w tym: Pisma Świętego (9)] (10): SarnUzn F4; wiernym będzie dano znáć táiemnice piſmá ſwiętego RejAp 86; RejPos 38v, 112, 112v; SkarŻyw 583; WujNT 56 marg, Bbbbbb; JanNKar B3; SkarKaz 242a.

»tekst Pisma Świętego« (8): Abowiem ſie ia nie kocham w proſtym texcie piſma ſwiętego [Quoniam non cognoui litteraturam] WróbŻołt 70/15; NiemObr 93, 162; Budny vczynił to/ czego ſię żaden inſzy przed nim ważyć nie śmiał/ że z textu piſmá S. nie máło ſłow/ ktore go kłoły w oczy wyrzućił WujNT przedm 5, przedm 7, 9, s. 404 [2 r.].

»w piśmie wyrażony; pismo [co] wyraża« [w tym: w Piśmie Świętym, Pismo Święte (8)] (13;1): MurzHist S4; KromRozm III E8v; BiałKat 68v; Táki obycżay Modlitwy/ onym wylewánia ſłowem Piſmo święte nam wyraża. KuczbKat 360; CzechRozm 18; krztu dźiećinnego w piſmie świętym wyráżonego nie máſz CzechEp 57, 108, 349, 351; NiemObr 93; LatHar ++8v, 287 marg, 327 marg; Tá náuká [o potrzebie miłosiernych uczynków] ták w piśmie S. iáśnie wyrażona/ iáko ſię z ſámą wiárą zgadza WujNT 243.

»w piśmie zostawiony (a. pozostawiony), zostawić; na piśmie zostawić, zostawiony; pismo zostawić, zostawione« [w tym: w Piśmie Świętym itp. (12)] (14:7;6:2;5:1): Páweł S. powiedzyał to nam y w ſwem piſmye zoſtáwił: Ze friyerze/ gámraty/ y inſſe nyerządne pan Bog káráć będzye. GliczKsiąż I3; BibRadz *5; RejAp 2, 189v, 190, 196; ty przykłády ſwięte więcey dla ciebie ſą vcżynione/ á ná piſmiech zoſtháwione/ niżli dla niewiernikow RejPos 231v, 43, 63v, 70, 70v, 86 (19); RejZwierc 198v; WujNT 41; RejPosRozpr cv; SkarJedn 43; Ieſt tedy w piśmie świętym/ náuká doſtátecżna pozoſtáwiona/ o kroleſtwie Bożym NiemObr 78, 78, 93 [2 r.], 100; WujNT 717.

»zwyczaj (a. obyczaj) Pisma Świętego« = mos sacrorum Bibliorum Modrz (10): Pod thą liczbą ſiedmi słupow według zwyczáiu piſmá ſwiętego rozumie liczbę niezliczoną BibRadz I 336b marg; BiałKat 33v; CzechRozm 133, 142; ModrzBaz 97; CzechEp 371; ReszPrz 56; nie ieſt obyczay piſmá ś. białychgłow mężátych rodzay opiſowáć/ iedno przez męże ich. WujNT 4, 11, 227.

»pismo żydowskie« (1): [księgi żydowskie od Żydow są fałszowane] a tho nawięcey dla tego cżyniąc/ áby świętą zacność prawdy piſm Zydowſkich wniwecż obroćili BibRadz *4v.

Zestawienie: »Pismo Święte« = hagiographa Mącz; Scriptura, sacra Biblia, sacra historia, divina a. sacra oracula Modrz; Scriptura sancta Vulg; canonica sanctio JanStat; divini libri, divinorum librorum a. legum monimenta, sanctae (religionis) literae, sacra Scriptura Cn [szyk 2003:72] (2075): Pán miły Iezus/ anij przál bytz ſie ſynem bożym/ ani też wyznáwál/ ale ſwiętym piſmem odpierál mowiątz. Piſano ieſt/ ijż [...] OpecŻyw 31v; PatKaz I 4v; PatKaz III 128, 133; BielŻyw nlb 3; WróbŻołt C5v, I7v, kk7, kk8; ſtymi nietrzymam/ ktorzy fałſzywie ſtoſvią piſmo S. SeklWyzn G; Przez ten ci głos ſwoi piſma. ſ. pan bog zna owcze ſwoie/ Ktore iego głoſv ſłvchaią SeklWyzn Ov, Av, a3 [2 r.], C [2 r.], c2v, c3v (10); SeklKat A4v, R2v; RejKup x4; KromRozm I D3v, M marg, M2v, M3 [2 r.], M3v; Iakoſz to może być? aby ty miał darow bożych oſtradać/ gdyſz tak mądrze w świętem piſmie mowiſz MurzHist Qv, B, B2, O2v, S2v; częſtokroć w piſmie świętem/ ſyn boży mądrością śię zowie MurzNT 51, 173v marg; MurzOrt B; KromRozm II a3v, b4v, c3, c3v, i3 (8); á nye yeſt ták ſproſtna dumá/ ktoreyby podpory yákyey w piſmye S. rozum ludzki nyenálazł/ nákrzywyáyąc ye KromRozm III Pv, B4v, Fv, F2 marg, M3v, N3; DiarDop 101 [2 r.]; BielKom A4v, B4v, D7, F5v [2 r.]; GliczKsiąż B2v; LubPs R5v, Z2, Z3; GroicPorz z, dd3v, pp, pp żp; Wſzelki kthory mowi krom piſmá Swiętego/ [...] miey go zá Wilká w trzodzie owiec KrowObr 20; Powiedz mi? s ktorego piſmá ſwiętego/ To ſłowo na przod wyſſlo Cżyśćiec KrowObr 75; A przeſto ty wáſze ſluby/ ná żádnym piſmie Swiętym nie ſą vgruntowáne ále od Duchá nietzyſtego wynálezione. KrowObr 143, A4, C3, 2, 3v, 35v (30); Leop *A3v [4 r.]; Summá ábo krotkie opiſánie wſzythkiego Piſmá świętego/ tho ieſt/ Kſiąg Stárego y Nowego Teſtámentu. BibRadz *6v; Przez dni oſtátecżne w piśmie świętym rozumie ſię wſzytek czás od przyśćia Meſyaſzowego áż do ſkończenia świátá. BibRadz I 348c marg; KSięgi ktore názywáią Apokrifá záwżdy były rozdźielone od tych/ kthore bez wąthpienia miano zá piſmá święte. BibRadz I 481, *2v, *3v [2 r.], *4 [2 r.], *4v, *5 [2 r.] (13); OrzRozm T3; Auguſtyn s. gadał ſie z odſzcżepieńcy/ [...] ktore zwyciężył piſmem ſwiętym BielKron 160v; vrádzono / áby v Kánonikow y w Klaſztorzech cżytano w ſwiętym piſmie Lekcye BielKron 225v; Sthárzy Hiſtorykowie/ [...] piſáli o Zydziech inácżey niż w piſmie ſwiętym/ iż ie miał Fáraon Krol wypędźić BielKron 466, kt, 6, 19, 20, 25v (65); nigdźiey áni Oćiec/ áni Syn/ rzecżon ieſt Troycą w piſmie S. GrzegRóżn L2v; ieſli mnimaćie być Bogá niepłodnego/ Toć piſmo ſwięthe skłáma/ y Syn Bogá tego GrzegRóżn Ov, Bv, B3, B3v, C2, D3v (15); Mącz 152c, 254b, 273a; OrzQuin P4, X3v; SarnUzn B2, B2v, B3v, B7v, C2v (10); LeovPrzep H4, I4v; Cżęſtokroć Pan wſzędy w piſmie ſwiętym powtarza obietnicę ſtráſznego ſądu ſwoiego RejAp 125v, 4, 5v, 19v, 34v, 56v (18); GórnDworz N4v; HistRzym 53v, 57, 117v; A ták y wiele inych obietnic mamy w piſmie ſwiętym od Páná ſwego RejPos 149; ſłyſzyſz s piſmá ſwiętego iáko ieſt ſroga á zła ſmierć cżłowieká złośćiwego. RejPos 164v; Abowiem to ieſt nie táyna z wiele piſmá ſwiętego/ iż v niego ten ſtan [panieński] záwżdy namilſzy á nawdzyęcżnieyſzy bywał RejPos 342v, 11, 57v, 68v, 70 [2 r.], 70v [2 r.] (40); RejPosWiecz2 92; RejPosWiecz3 96v, [97] [3 r.], 99 [2 r.]; A iż świętobliwſze mieśce byłá Arká óná nád inſzé/ maſz iáſnie w piſmie S. BiałKat 138v, a2v, 31 [2 r.], 111, 233v, 341, 348v; BielSat L3; GrzegŚm 17, 54 [2 r.], 57; KuczbKat 20, 25, 30, 55, 70 (14); W piſmie ſwiętym máło mędrowáć potrzebá. RejZwierc 195v, B3, 198, 257; BielSpr 61; WujJud 25v [2 r.], 40v, 50v, 92v, 192, 236, Nn; WujJudConf 5, 28, 31, 38v, 93v (9); RejPosRozpr b3, b4 [2 r.], cv [2 r.], c2v; RejPosWstaw 44 [3 r.], [1434]; BudBib b2, c4; BudBibKaw A2; BiałKaz C, E3, F4v; ktoby to wylicżył/ iáko tácy ludzie nikcżemni wiele wymysłow ſwych do ś. piſmá námieſzali? BudNT przedm b7, przedm a3, b, b2v, b4, b4v (16); Gdyż to dobrze z piſmá ś. widzę/ iż inſzy ieſt Anioł Poſłániec Boży: á inſzy też záś cżłowiek Iezus Chriſtus ſyn Boży namileyſzy. CzechRozm 46v; nie ieſt rzecż wiernym przyſtoyna ważyć ſie popráwiáć piſmá ś. gdzie w nim omyłki/ exemplarzámi ſtárſzymi y doświádcżeńſzymi ná oko pokázáć nie mogą. CzechRozm 137v; Ieden tydźień w piſmie świętym znácży ſiedm lat CzechRozm 169v, **6, A4v, 5v, 7v, 8 [2 r.], 8v (81); KarnNap A4v; ModrzBaz 4, 17, 62, 78v, 90, 142v; Wiele rzecży w piśmie S. ktorych ſię roku y dniá pewnego/ nie dopytaſz SkarJedn 98, 49, 85, 192, 347, d8v; rozmyślay Pánno w piśmię [!] świętym: miey pſałterz/ y pſalmow ſię náucż. SkarŻyw 393, A4, A4v [5 r.], A5, 46 [2 r.], 47 [2 r.] (54); Oſtátek ſámi oſądźćie Ieſli nie ták ieſt ná świećie. Co my tu będźiem ſpomináć Nád piſmo święte przycżyniáć. MWilkHist B, A4; StryjKron A6, 6, 16; ktoby namniey o piſmie ś. wętpić miał/ ten nigdy nie może być w wierze vgruntowány. CzechEp 136; Iezuſá Chriſtuſá [...] my z piſmem ś. fundámentem Zborowym/ od Bogá záłożonym/ znamy CzechEp 226, ktv, *3, 33, 37, 42 (99); CzechEpPOrz **3v [2 r.], **4v; radbych vżył roſtropnośći/ y vmieiętnośći Chriſtyáńſkiey/ ábych to tylko gánił co w piśmie świętym zgániono ieſt NiemObr 6, 12, 32, 33, 43, 46 [2 r.] (59); W Kośćiele BOżym chrześćijáńſkim/ [...] nie ieſt inſzy fundáment/ iedno piſmo święte ReszPrz 52, 10 [2 r.], 11, 16, 22, 35 (13); mamy iáſny przykład y z piſmá S. o onym ſynie Márnotrawnym/ cżego też doznał WerGośc 221, kt, 207, 213, 237; WerKaz 295, 302; BielSen 9 [2 r.]; ArtKanc kt; Dobre do cżytánia święte piſmo/ bo duſzę lecży y w ſwey powinnośći ku zbáwieniu ná drodze zátrzymawa GostGospSieb +2; LatHar +2, +6, +10v, +++2, 8 (25); KołakSzczęśl C2v; W ſámym lepák piſmá S. ná polſkie przekłádániu [...] ile rzecz náſzá Polſka dopuſzczáłá/ ſłowom od ſłowá przełożył/ nic nie przydawáiąc áni vymuiąc/ áni odmieniáiąc z piſmá ś. WujNT przedm 20; Smiáłość Budnego w vmnieyſzániu y znieważániu piſmá S. WujNT 4 marg; Duch ś. władał piorem tych co piſmá ś. piſáli WujNT 193, ktv [2 r.], przedm 2 [2 r.], 3, 5 [3 r.], 7 [2 r.] (65); o Cżyścu nic nie náyduiemy w piſmie S. WysKaz 33, 15, 25 [2 r.], 33 [3 r.], 43; vſtáwá świętégo Piſmá té którzy role puſtoſzą/ ma w wielkiéy nienawiśći SarnStat 678, 1273; Wſpomina hiſtorya piſmá ś. iż Dárius Krol Perſki/ kierował świátem/ á nim zásię niewiaſtká PowodPr 70, kt, 3, 9 [2 r.], 11, 13 [3 r.] (35); Nie káżdemu piſmo ś. otwárte y łácne. SkarKaz 81a marg; Niedoſyć ná piſmie ś. cudow potrzebá do nowey wiáry. SkarKaz 418a marg, 80a, 81a [6 r.], 84b, 310a, 314b (27); GosłCast 3; PaxLiz Ev; [bez karności i dyscypliny] żądny rząd vczynić ſię nie może/ ktorą piſmo ś. pilnie wſzędźie záleca. SkarKazSej 659a, 692b, 706b. Cf W połączeniach szeregowych, W przeciwstawieniach, Frazy, Zwroty, Wyrażenia, Szeregi, Wyrażenia przyimkowe.
Szeregi: »pisma i Apostołowie« [szyk 2:1] (3): á przy tym ſtale trway/ iákoć Apoſtołowie y ine piſmá náukę zoſtáwili RejPos 150v, 37; RejZwierc 250. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»Biblija i (albo) pismo« (5): BielKron 46; Biblia y piſmo bez kośćielnego rozumienia y wykłádu do zbáwienia nikomu nie poſłuży SkarŻyw 27, A5, 27, 363.

»(Pan) Bog i Pismo Święte« = Deus et sacrae literae Mącz (3): ieſli by [przełożeni] czo przykazowali/ [...] czo by było przeciw panv bogv/ y piſmv ſwiętemv/ niepowinienem ich ſłvchać SeklWyzn ſ3v; Mącz 226d; CzechRozm 49. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»pismo i (a) dekret« [w tym: Pismo Święte (1)] (2): RejAp 102; Azaſz nie wiecie iż ták muſiáło być s piſmá ſwiętego/ y z mocnych dekretow Bogá oycá wſzechmogącego/ iż Kriſtus miał vćirpieć RejPos 116v.

»(ani, albo) pismo i (ani, albo) doktorowie (święci, a. starzy, a. kościelni)« [w tym: pismo i doktorowie a historycy (1), pismo i pisarze i doktorowie (1); Pismo Święte (11)] [szyk 15:1] (16): Diar 47; RejPos 71; WujJud 153; niemáią dowodu áni z piſmá świętego áni z Doktorow świętych Kośćiołá pierwſzego. WujJudConf 253, 257; SkarJedn 46; SkarŻyw kt, 595; CzechEp 88; NiemObr 91; LatHar 492; ktorym imieniem [πρεσβυτερους] ták piſmo święte iáko y ſtárſzy Doktorowie názywáią kápłany ábo ofiárniki nowego teſtámentu. WujNT 456, przedm 2, s. 11, 470. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.] Cf »według pisma i doktorow«.

»Ewanjelija, (i, a, albo, ani) pismo« [w tym: Pismo Święte (3)] [szyk 8:4] (12): Mánichei też ſtáry zakon zárzucáli: á Ewányeliyą tylko á piſmem Apoſtolſkim błędow ſwych wyelkich á rozmáitych bronili. KromRozm II o3v, cv, g4; KrowObr 138; BielKron 195; SkarŻyw 71, 364; ReszPrz 11; przełożeni kośćielni/ á zwłaſzczá namiáſtek Piotrá S. máią moc potwierdzić Ewángelią y piſmo ś. to ieſt/ deklárowáć ktora ieſt práwa Ewángelia/ y ktore práwe piſmo S. WujNT 655; SkarKaz 118a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.] Cf »wedle Pisma Świętego i Ewanjelijej«.

»(tak, nie tylko) pismo i (jako i, ale i, albo, ani) historyja« [w tym: Pismo Święte (3)] [szyk 5:3] (8): RejWiz 131; OrzRozm Q3; Thu możem pobacżyć ták z Hiſtoriy iáko s piſmá ſwiętego rychłe ſkońcżenie ſwiátá. BielKron 10, 128v; SarnUzn D8; RejZwierc 1v, 41v; CzechRozm 135v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pisma a krojniki święte« (1): Apoſtołowie [...] przeklináli ty wſzytki [...] ktorzyby cżego inſzego álbo náſládowáli/ álbo ſámi wymyſláli/ oprocż woley á náuki ſwiętey iego/ nam ſzyroce w piſmiech á w kroynikach iego ſwiętych zoſtáwioney RejPos 5v.

»księgi i pisma« (1): Tyſz rzecży w kſięgách y w piśmiech [in descriptionibus et in commentariis] ſwych przypominá Neemiaſz BudBib 2.Mach 2/13.

»pismo, (i, a) listy (a. epistoły)« [szyk 2:1] (3): Chriſtus ku Pawłowi mowj. [...] Prawdziwé nauky moje Pjſma/ Epiſſtoły twoge Wſſytko dzys ius opak mienią RejKup o2; Pátrz co tu Pyotr śwyęty piſſe o trudnoſci/ nye tylko liſtow Páwłowych/ ále y inego piſmá. KromRozm II o2; RejPos 317v.

»(ani, tak) pismo, (i, a, ani, jako) nauka« [w tym: Pismo Święte (14)] = disputatio et sacra Biblia Modrz [szyk 22:11] (33): WróbŻołt D6; To też iawnie wyznawam/ y tak trzymam/ o wiecżerzy pańſkiei/ [...] yako Ewangeliſtowie/ y Paweł S. piſmo nam o tym/ y navkę oſtawili. SeklWyzn d4v; SeklKat Z2v; RejKup y2v; KromRozm II iv, q; ni prze co inſſego żaden cżłowyek nye domowi ſie áni doſtąpi żywotá wyecżnego/ yedno przez piſmo á náuki. GliczKsiąż G8, G8; BibRadz I 461; BielKron 171v; RejAp [183]v; RejPos 156, 186v, 187v, 235v, 351, Ooo4v; wierzyſz to wſzyſtko/ co piſmo Swięte y nauká Kośćiołá ſtárożytnégo ćiebie vczy ku wierzeniu. BiałKat 41, 6; KuczbKat 235; RejPosRozpr c3; ModrzBaz 97; SkarJedn 15, 241, 343; SkarŻyw 127, 178, 583; ReszPrz 12; LatHar 57, 187; WujNT 611. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.; w przeciwstawieniach 2 r.] Cf »podług nauki i podług pism«.

»(ani) pismo, (i, ani, a, albo) obietnica« [w tym: Pismo Święte (2)] [szyk 9:3] (12): BielKron 462v; Skąd co wam vrość ma á vmnożyć ſie ma/ ták ná niebie iáko y ná zyemi/ toſcie ſie iuż o tym wiele piſmá y łáſkáwych obietnic náſłucháli. RejPos 290v, 1v, 2, 2v, 14v, 16 (10). Cf »przeciw obietnicam i pismu«.

»(i) pismo i objawienie« [w tym: Pismo Święte (1)] (2): że cie do tego [do rozumienia istoty Trójcy św.] pędzi wſzytko piſmo ſwięte y obiáwienie iego. SarnUzn E5v; RejPos 116.

»(i) pismo, (i, a) ojcowie (a. patresowie)« [w tym: Pismo Święte (7)] [szyk 7:3] (10): KuczbKat 200; CzechRozm 69; nie ktorego inſzego y piſmo ś. y niektorzy Patreſowie rozumieią Bogá/ iedno ſámego oycá. CzechEp 274, 11v, 143, 265, 277; CzechEpPOrz *3; SkarKaz 43b. Cf »wedle pisma i ojcow«.

»(ani, nie, nie tak) pismo ani (ale, jako, i) (ustne a. apostolskie) podanie« [w tym: Pismo Święte (2)] [szyk 6:1] (7): KromRozm II h2, h2v [2 r.], iv, n3v, v3v; ISż ſię święty Michał Archánioł/ ludziom cżęſto vkázował: z piſmá świętego/ y z podánia świętych Bożych iáwno ieſt. SkarŻyw 422. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.; w przeciwstawieniach 5 r.]

»prawda, (i, a) pismo« [w tym: Pismo Święte (4)] [szyk 5:2] (7): SeklWyzn 2v; KrowObr A4; ták wierz y rozumiey/ iáko nabliżey możeſz ſie przyſtoſowáć z rozumem ſwoim ku prawdzie Páńſkiey á ku piſmu ſwięthemu. RejAp 3v; SkarJedn 239; SkarŻyw 299; CzechEp 221; SkarKaz 519a.

»(i, nie) pismo i (a, ani też) proroctwo (a. prorockie pienie)« [w tym: Pismo Święte (1)] [szyk 10:2] (12): OpecŻyw 145; LubPs A2, B; Iáko ieſt wyelka pociechá piſmo a Proroctwá. RejPos 2 marg, A4v, 12, 12v, 66v, 135, 291 [2 r.]; LatHar 67. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»(ani) pismo, (i, a, ani) prorocy« [w tym: Pismo Święte (1)] [szyk 16:3] (19): OpecŻyw 145; LubPs A4; iże ſie wy ná proroki Swięte/ y ná inſze piſmá/ nic nieoglądaćie KrowObr 143; RejAp 84v; RejPos A6, 28v, 55, 77v, 113v (13); BiałKat 21; CzechRozm 170. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»pismo i psalmy« [w tym: Pismo Święte (2)] [szyk 3:2] (5): Romuáldus [...] dziwney świátłośći wrozumieniu piſmá y pſalmow/ á dáru płácżu nabożnego/ doſtał. SkarŻyw 574, 583; StryjKron 787; CzechEp 287; WujNT 814. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pismo, (i, a, a(l)bo) słowo (Boże a. Pańskie)« [w tym: Pismo Święte (26)] [szyk 32:21] (53): Abowim prawdziwe ſłowo boże/ a piſmo ſwięte/ ieſt przełożone nad wſzyſtki vſtawy/ zwycżaie/ by naſtarſze były/ nad Synodi/ Concilia/ y Decrety SeklWyzn Cv, Cv, c2 [2 r.], c2v, E; KromRozm I B3, F4v, Lv, L2, O4v; KromRozm II b4; KromRozm III A4, F5v, Gv, Mv, M7v; KrowObr B2; Leop *A3v, *B4v; SarnUzn D5; RejAp CC4v, 11v, 88, Ee2v; RejPos 275; KuczbKat a2; WujJud B4, 27v, 28v żp; Y wierzę y przyimuię/ ále to coby prawdziwie piſmem ſwiętym y ſłowem bożym było. CzechRozm 22, 51; SkarJedn 11; CzechEp 123, 128, 134, 187; NiemObr 7; ReszPrz 10, 11, 70; káżdy ſwe mniemánie chce wywodzić y zdobić piſmem y ſłowem Bożym WujNT 460, przedm 3 marg, s. 9, 151, 204, 460 (9); SarnStat 638; páráboły w piśmie y w ſłowie Bożym/ ſą iáko śieći ná ptaki/ w ktorych ſię hárdźi y vporni wichlą. SkarKaz 82a, 635a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pismo i (a) świadectwo« [szyk 6:1] (7): Ale nietrzebá inych ſwyádkow/ gdźje nąm piſmá á ſámych ápoſtołow ſwyádectwá doſtawa. KromRozm III I3, H8v; RejPos 1v, 13, 63, 344; SkarŻyw 299. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(nie tylko (a. jedno)) pismo a (ale (też) i) tradycyje« [szyk 4:3] (7): Ewángelia álbo ſłowo Boże nietylko ſie w Piſmie/ ále też y w Trádycyach álbo Podániu Apoſtolſkim zámyka WujJud 29, 29v, 40v [3 r.], 42v [2 r.]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 7 r.; w przeciwstawieniach 18 r.]

»Pismo Święte i (a) wiara« [szyk 2:1] (3): iżby káżdi miał záwżdy więcey wierzyć á ſtać przy ſzcżyrych ſłowiech wiáry ſwięthey á piſmá ſwiętego RejPos [36]; BiałKat a2; CzechEp 337.

»zakon (stary) i (albo) Pismo Święte« (5): W tym zakonye álbo piſmye śwyętym ſą nye tylko przykazánya y zákazánya/ ále y obyáwyenya/ ták przyſzłych yáko przeſzłych y potocznych rzeczy KromRozm II i4v; SkarŻyw 372; WujNT 8, Zzzzzv; SkarKaz Oooo2d. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »wedle, (a. według, a. podług, a. wedla) pisma« (136): KromRozm II i2; DiarDop 104; Chryſtus vmárł ieſt zá grzechy náſze podług piſm/ kthemu że y pogrzebion/ y trzećiego dniá zmartwjch wſtał podług piſmá Leop 1.Cor 15/3-4 [przekład tego samego tekstu BibRadz, WujJud 25v, BudNT, NiemObr, LatHar, WujNT, [UstKościel 28v, 90v]]; trzebáby vrzędu ktoryby rozſądźił wedle piſmá miedzy Sztánkárem á Sárnickim OrzList g4; BibRadz I 551, 1.Cor 15/3, 4; GrzegRóżn E2, G3v [2 r.], Lv; OrzQuin T4; RejPos 328; BiałKat 76, 223v; KuczbKat 50; WujJud 2v, 25v, 39, 148; WujJudConf 29v; BudNT 1.Cor 15/3, 4; CzechRozm 14, 54v, 56; Bo wodá lud znácży wedla onego piſmá [Apoc 17/1]/ wielkie wody wielki lud ſą. SkarJedn 318, 37, 44, 165; żeby ſię zrządzenie Boſkie wedle piſmá/ iſz ſię Meſyaſz w Bethleem národzić miał/ wypełniło: wziął z ſobą ná onę trudną y niebliſką drogę/ Pánnę bliſko iuſz rodzenia będącą. SkarŻyw 243, 398, 537; CzechEp 187, 230; NiemObr 77 [2 r.]; LatHar 91; KołakSzczęśl A2; A ten lepak ná piaſku buduie/ ktory vfa w wierze/ [...] ále nie czyni áni żywie według piſmá. WujNT 218, 278, 463, 603, 1.Cor 15/3, 4 (8); WysKaz 21; Iuriſdictiey Duchowney hámowánie według piſmá ieſt ſámołowką niezbożną. PowodPr 21 marg, 45; SkarKaz 313b; SkarKazSej 682b; [UstKościel 28v, 90v].

~ Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikiem: onego (18)] (19): PatKaz I 17v; PatKaz III 134; Wżdy was możemy vpomináć/ według onego piſmá: Káżdemu Bog poruczył o yego bliźnim (marg) Eccle.17. (–) KromRozm I Bv; KromRozm II p2; KrowObr 69, 159 [2 r.]; HistRzym 3v, 4 [2 r.], 6, [39]v, 87 [2 r.] (10); ReszPrz 27; ieſli zakon krolewſki pełnićie według piſmá: Będźieſz miłował bliźniego ſwego iáko ſámego śiebie: dobrze czynićie WujNT Iac 2/8.

W połączeniu z imieniem autora (6) lub przymiotnikiem od imienia (1) [zawsze: pismo + określenie] (7): KromRozm II p2; [Krystus] náſze złośći ná ſię wzyął y krwią ſwą odkupił/ według piſmá Páwłá s. ktory piſze: Nie koźlą krwią/ áni popiołem iáłowice żołtey odkupieniſmy [Hebr 9/13] BielKron 36; HistRzym 6, [39]v, 87, 93; Gdyś niechciał być gwiazdą ſwiátá tego/ wedle piſmá Sálomonowego [...] bądźże oną nędzną á márną ſolą RejPos 124v.

W przeciwstawieniu: »wedle pisma ... wedle podania a(l)bo tradycyjej« (2): Widźiſz że y wedle Apoſtolſkiego podánia álbo Trádycyey/ nietylko wedle Piſmá wierzyć mamy WujJud 22; WujNT 718 marg.

Wyrażenia: »wedle Pisma Bożego« (1): tákowy zmyſł y wykłádánie piſmá ś. znamy być prawdźiwe y ſtárożytne/ ktore ſie wedle ſámegoż piſmá Bożego cżyni WujJudConf 33v.

»wedle pism Nowego Przymierza« (1): [Antychryst [o papieżu]] odſtąpiwſzy naprzod praw y zakonu Bożego/ práwá ſobie inſze vkował. Nie rządząc ſię iuż teraz áni po żydowſku/ wedle zakonu: áni po Chriſtyáńſku/ wedle piſm nowego przymierza. CzechEp 381.

»według pisma prorockiego, żydowskich prorokow« [szyk 9:1] (9:1): KrowObr 238v; przydzye ná ſwiát bogáty Pan/ [...] Według piſem Zydowſkich Prorokow/ Vkaże ſie wſzem w ciele z obłokow. BielKron 133v, 131v, 165v; RejPos 2; Márek zgołá krotkimi ſłowy pocżątek Ewánieliey/ tylko wedle piſm prorockich przypomina CzechEp 306, 289, 317; ArtKanc D8, 20.

Zestawienie: »wedle Pisma Świętego« [szyk 46:1] (47): SeklWyzn Av, c3; GroicPorz h, x2v; KrowObr 85v, 181v, 189v; Narod krolow Iudá y dzieſiąći pokolenia Izráelſkiego/ według piſmá ſwiętego Párálipomenu. BielKron 74v; odpiſał mu [Ekkijusowi] Luter iż ty piſzeſz nie według piſmá s. iedno ſny á żakowſkie gadánie nicżemne. BielKron 193, A6v, 195, 208v [2 r.], 211, 223, 224; GrzegRóżn kt; HistRzym 60; WujJudConf 44v, 124; Bez wſzey wątpliwośći y temu też/ wſzákże wedle piſmá ś. wierzę: iż Iezus Chriſtus ſyn Boży/ ieſt Bogiem CzechRozm 61v, 9, 23, 35v, **5v; SkarJedn 276; CzechEp 76, 91 [2 r.], 167, 179, 198 (16); NiemObr 110, 128; ArtKanc R20, S20; Liga Krześćiańſka iáká ma bydz według piſmá S. PowodPr 57 marg.
Szeregi: »według pisma i doktorow« (1): [aby biskupi kapłanów] iną przysię(gą) nie obowiązywali, jedno taką, aby powinni byli według Pisma i doktorow namienionych wykładu uczyć i kazać Diar 54.

»wedle Pisma Świętego i Ewanjelijej« (1): ieſli [biskupi] nie ſkatedry Moiżeſzowei vcżą/ to ieſt/ nie wedle piſma ſwiętego y Ewangeliei ſwiętei/ [...] o tych [...] rozumiem y odpowiedam [...] żem bogv więczei powinien być poſłvſzny/ niżłi [!] cżłowiekowi. SeklWyzn c3.

»podług nauki i podług pism« (1): V nas tedy Chriſtian prawdziwych/ podług náuki Páwłowey/ y podług piſm inſzych ktore ſie do nowego przymierza śćiągáią/ [...] Nie vſtał Szábát prawdziwy CzechRozm 71v.

»wedla Świętego Pisma i ojcow świętych« (1): ćwierdzim/ wedla S. piſmá y oycow S. ſtárowiecżnych/ Greckich y Láćińſkich: iſz Syn Boży [...] zoycem iednoiſtotno Duchá S. ma SkarJedn 276. ~

»przeciw(ko) (a. naprzeciwko) pismu« = niezgodnie a. niez pismem (55): SeklWyzn a3, Dv; KromRozm II i2; KromRozm III M6v; Diar 50; KrowObr 223; GrzegRóżn I3 [2 r.]; OrzQuin X4v; RejPos 305; poznayże fáłſz tych/ którzy przećiwko piſmu mówią: ábyſmy ſye rodźić ſyny łáſki Bożéy mieli. BiałKat 253v; WujJud 31, 130, Nn3; MycPrz II B2v; CzechRozm 138v; SkarJedn 343; CzechEp 247; ReszHoz 140; WujNT 461, 841, 848; PowodPr 51.

~ W połączeniu z przymiotnikiem od imienia autora księgi biblijnej (1): Nápiſał też Rábi Elieſer [...] iż [...] źiemiá ſie s ſtáłá z mue [!] według Filozofow/ [...] co ieſt przećiw piſmu Moiżeſzowemu. BielKron 462v.

Zestawienie: »przeciw Pismu Świętemu« [szyk 30:2] (32): Odrzekałem ſie diabla/ [...] y też wymyſłow iego/ ktore ſą przeciw piſmv ſwiętemv. SeklWyzn f2v, d4v, f3v; MurzNT 91; KrowObr 180; Drudzy Piekło kłádą pod obłoki gdźie bárzo źimno/ [...] lecż to będźie przećiw piſmu s. BielKron 467, 196v, 203 [2 r.], 213; WujJudConf 51; CzechRozm 55v, 103v; SkarJedn 343, 345, 346; CzechEp 7 marg, 145, 190 [3 r.], 194, 198, 221 (12); NiemObr 110; LatHar 331; SkarKaz 381a. Cf Szereg.
Szereg: »przeciw bożym obietnicam i Pismu Świętemu« (1): żeby kto nie mniemał iż on [Tertulijan] to o cżłowieku Iezuśie Chriſtuśie rozumie/ á nie o tym tám ktorego iuż ſobie przed nim z Filozofiey/ przećiw Bożym obietnicam y inſzemu piſmu ś. zmyślili byli niektorzy przed nim/ ták piſze broniąc iednośći boſkiey: [...] CzechEp 247. ~

W przen (30): koſcioła chrzeſcijańſkiego/ na mocznei opocze piſma ſwiętego zbvdowanego/ prawdziwy biſkvp/ y głowa/ ieſt pan Chriſtus Ieſus SeklWyzn c2v, c3v, g4v; To tám piſmo [Matth 18, Luc 22/24-27] biye w łeb temu przełożeńſtwu Pyotrowemu. KromRozm III M6v; KrowObr 102; po iáſzczurkach/ bázyliſſkach chodzić beſpiecznie będziemy: [...] Ták nas to náſze piſmo ſwięte zbroi á potym y beſpiecznemi czyni. Leop *A3v; GrzegRóżn O2; SarnUzn F4; HistRzym 117v; RejPos 228; [biskup Albinus] gdziekolwiek przyſzedł/ piſmá S. zrzodło wypuſzcżał/ á pokrapiał ſercá wiernych. SkarŻyw 212; Nieſzcżeſzny [!] narodzie/ [...] Luter niecżyſty [...] vmiał ći Antychryſtá ktoregoć wnośił w piſmo y wſkorę Chryſtuſowę przybráć SkarŻyw 520, 47, 565; ábyſmy ſię ich [złych nauczycieli] wyſtrzegáli/ á nie oſkarzáli ich/ heretyctwo ich śiekierą piſmá ś. odćináiąc. CzechEp 42; piſmá (iáko mowi [Teofilaktus] in Ioan. 10 fol. 345.) ſą drzwiámi przez ktore do Bogá wchodźimy CzechEp 135, ktv, 37, 206; NiemObr 100; ReszPrz 11; LatHar +10v; PowodPr 64; Piſmo ś. o vmárłe ſtáránie czyni. SkarKaz 382à marg, 382a.
Zwroty: »w ustach nosić pismo« (1): Pogánin/ y chłop y żołnierz/ táiemnicę prawdy poznał/ á ludźie Chriſtyáńſcy/ ktorzy w vſtách noſzą piſmá/ przą prawdy. CzechEp 244.

»pełne uszy pisma [o czym] (mieć); pełne były uszy pisma [o czym]« (3;1): iákochmy máło wyzſzey y ſłyſzeli/ y máło zewſząd á zewſząd piſmá ſwiętego o tym nie pełne vſzy mamy/ iż przyrodzenie naſze mdłe/ [...] ſłábe bárzo ieſt RejPos 353v, 53v, 81, 167v.

α. Wersja, egzemplarz (13): [pierwszy autor a wykładacz ksiąg biblijej po polsku] na wielu mieyſc od piſm Zydowſkich y Greckich dałeko [!] ſię odſtrzelawa/ co ſnádnie pobacżą ći ktorzy ſię iedno do práwych źrzodł będą vćiec chćieli BibRadz *4v, *5; RejAp 123v, 194v [2 r.], Eev; Ktore piſmá prziymowáć mamy zá prawdźiwe słowo Boże. WujJud 27v marg, 27v, Nn; [niektórzy] widząc fałſze y omyłki w Nowem Teſtámenćie/ á niewiedząc zkąd poſzły/ [...] te piſmá/ zá podeyrzáne/ wzgardzáią y odrzucáią BudNT przedm bv, przedm d2v; Biblia Grecka zfałſzowána/ z Zydowſkiego ſię piſmá nápráwowáłá SkarŻyw 46 marg; ReszPrz 11.

W charakterystycznych połączeniach: pismo (jest) pewne (4); pismo mieć za prawdziwe, przyjmować (za prawdziwe słowo boże) (3), za podejrzane wzgardzać i odrzucać.

b. Rozprawa teologiczna, wywód; pogląd wyrażony w piśmie (266): PatKaz I 13; KromRozm I M3v [2 r.]; náyduye ſye w piſmyech nyektorych/ iż Bonifácyus papyeż v Phokáſá otrzymał/ áby koſcioł Pyotrow był głową wſſech koſcyołow KromRozm III O8v; Diar 51 [2 r.]; Leop *2v; BibRadz *5v; SarnUzn F3v; Piſmá z luckiego wymyſłu fáłecżne. RejAp 196v marg [idem Ee4v] 196v [2 r.], Ee4v; RejPos 275; RejPosWiecz2 92; CzechRozm 20v; SkarŻyw 411, 455; A ieſlim też w których inſzych piśmiech kogo miánował: tedy áż zá ſłuſzną przycżyną/ y to bez gniewu CzechEp 94, 129, 135, 192, 226 [2 r.], 228, 238, 412; Ci też mili Papieżowie poſtáno- wili/ áby ich piſmá/ nád wſzytkie inſze piſmá/ przednieyſze/ y poważnieyſze były NiemObr 157; WujNT 397, 515; WysKaz 30, 39.

pismo z kogo (2): Opuſzczam inſzé rzeczy y piſmá z Origeneſá dla przedłużenia BiałKat 278v; WujJud 201v.

pismo o czym (7): PatKaz II 21; w imię Páńſkie iuſz piſmá niektore o prawdźiwey Smierći/ Zmartwychwſtániu y żywoćie wiecżnym weźmimy przedśię GrzegŚm A4v; WujJudConf 195v; CzechEp 55, 136, 237; LatHar 76.

pismo czyje [w tym: G sb i pron (109), pron poss (53), ai poss (25)] (187): OpecŻyw 74; PatKaz I 9, 10; anyelſky yązyk any doctorowſkye pyſma doſtathczycz ſluſznye nyemogą chwały uyelykyey yey [Maryi] począczya PatKaz II 25v, 21, 28v; PatKaz III 116v; FalZiołUng V 119; WróbŻołt D5v; KromRozm I L, N2v, N3, [P2]; z ſtárá dawná w krzeſciyańſtwye [...] poſpolſtwu żadnemu nád yego wolą biſkupá nyedawano/ co ſye znáczy z piſmá Origeneſá KromRozm III I7, I4, N5, P8; KrowObr 191; Leop Nn5; BibRadz *3v, *4v; A nietylkoć z piſmá Kromerowego wielką cześć y chwałę Koroná Polſka ma/ ále theż y z poſług iego. OrzRozm P4; BielKron 127v, 183v, 197 [2 r.], 199, 200v, 464; [O Kalwinie] Maſz iakąś wielką Iſthność zá Bogá ſwoiego Przetoć pełno w twym piśmie wſzędy they Iſtnośći GrzegRóżn N3, D, Nv; OrzQuin G3; SarnUzn 7v; LeovPrzep G2v; RejAp 92, 196v; RejPos A5, A5v, 89v, 283v, 302; RejPosWiecz2 95, 95v; BiałKat 6, 248v; Lecż o piſmach Doktorow ś. Kośćioł Powſzechny/ ktoremu Duch święty ieſt obiecan/ dawno dał rozſądek WujJud 35v, 7, 35, 35v [2 r.], 36 [2 r.], 37v (72); WujJudConf 34v, 35v, 36v, 257; Druga drogá ku nápráwieniu piſmá ś. ieſt piſmo ſtárych Theologow BudNT przedm d; CzechRozm A6, 30, 70v [2 r.], 124v, 125 (70); SkarJedn 27, 284, 285, 290, 297; SkarŻyw A4, A5v [2 r.], 117 [2 r.], 119, 202 (12); W ſpráwie zbáwienney ná piſmá oycow nie pátrzą wierni. CzechEp 35 marg, 26 marg, 55, 73 [2 r.], 76, 89 [2 r.] (30); CzechEpPOrz *4, **2, **2v, **3; Oycowie w piśmiech ſwych/ cżęſto y znácżnie błądźili: cżego ſię y Auguſtyn nie wſtydźił wyznáć NiemObr 175, 4, 19, 46, 61, 81 [2 r.] (26); ReszPrz 33, 63, 69, 101; LatHar 76; KołakSzczęśl C2; WujNT przedm 9, s. 453, 471 marg, 738, Yyyyy2; WysKaz 20, 30 [2 r.], 38; á nád to ieſzcże ſą piſmá niezlicżone kátolikow tego wieku/ ktorymi ſekty z ſobą ſámy walcżące doſyć ſą przekonáne. PowodPr 46, 36, 37, 40; SkarKaz 43a, 81b. Cf Zwroty, Wyrażenie przyimkowe.

W połączeniach szeregowych (8): Bo wſzytko vnich [u heretyków] zárázliwe/ y mowá/ y kśięgi/ y piſmá SkarŻyw 483; CzechEp 76, 152; [w księgach Lutera] iedney ſnadź kárty nie przecżytaſz/ żebyś piſmá piſmu/ mieyſcá mieyſcu/ wykłádu wykłádowi/ rożnego y przećiwnego nie nálazł. ReszPrz 55, 33, 63; WujNT 738.

W porównaniu (1): iáko dźień od nocy/ ták ich [ojców piszących przed koncylijum niceńskim] piſmá/ od poślednieyſzych rożne ſą. NiemObr 175.

W charakterystycznych połączeniach: pisma aryjańskie, doktorow (świętych) (doktorowskie) (17), filozofow, heretyckie, katolikow (3), ludzi uczonych (świętych) (ludzkie) (8), mędrcow, odszczepieńcow, ojcow (starych, świętych, kościoła) (ojcowskie) (10), papieżow (3), patresow (starych) (3), prorockie, starych (stare) (4), teologow, żydowskich rabinow; w połączeniu z imieniem autora (5); z przymiotnikiem od imienia autora (10); pisma głębokie (2), gruntowne, jadowite, mądre, nauki wielkiej, nieustawiczne, niezgodne, nowe, odmienne, proste, przeciwne, uczone; pisma powiedają, sprawują [co], świadczą (dają świadectwo) (3); pismem (z pisma) pokazuje się (5); najduje się w piśmiech (3); odstąpić pisma; z pisma doczytać się [czego] nie moc, mieć [co], wywiadować się; pismu wierzyć (wiarę dawać) (7); pismo w podeźrzeniu mieć, odmienić, potwierdzić (2), przyjąć, (s)przewracać (2), wywracać, zagęścić [czym], zganić; w pismo wglądać; pismem ([czyim]) brakować (3), brzydzić się, dowodzić (dowieść, wywodzić) (8), oślachcić, oświadczyć, ozdobić (4), podać (2), podpierać, rzecz odprawować, walczyć, zbić; w piśmie(ch) błądzić, naleźć [co], podawać, wywodzić, wyznawać (2).

Zwroty: »pismo czytać, czytający; czytanie pisma« [w tym: czyje (11)] [szyk zmienny] (10:2;2): A nye mnimay iżeby to nowa rzecz byłá y nyezwyczáyna/ zábrányáć czytánya piſmá kácerſkyego. KromRozm I N2v, N2v; KuczbKat 210; SkarŻyw A4v, 203; ktokolwiek iedno bácżny cżytał piſmá moie nigdy mi z nich Sabellianiſmu, zádáć nie może CzechEp 313, 136, 404; CzechEpPOrz *2; NiemObr 40, 123; LatHar +5; SarnStat 197, 923.

»pismo przywodzić« [w tym: czyje (1)] (3): WujJud 56, 194v; W kazániu ſwym trudnych á ſubtelnych rzecży rzadko vżywał: y piſmá doktorow S. máło przywodził SkarŻyw 312.

Wyrażenia: »fałszywe pisma« [szyk 3:1] (4): WróbŻołt D5v; KrowObr 77; [Luter pisał] á iż iádę ná fáłſzywe piſmá/ to cżynię przykłádem Kryſtuſowym y Apoſtołow BielKron 195v; RejZwierc 266v.

»pismo głębokie« [szyk 1:1] (2): RejKup m5; ábyśćie ſye ná kazániach nie báwili piſmem głębokim/ gdy wam o Wiárę idźie OrzQuin Aa3v.

»greckie [= wschodniochrześcijańskie] pisma« (1): Bázylius y Názyánzenus/ [...] przez trzynaśćie lat/ porzućiwſzy wſzytkie Greckie piſmá/ ſámego ſię piſmá ś. vczyli SkarKaz 81b.

»pismo gruntowne« [szyk 1:1] (2): BielKron 25; s przeſládowce wiernych [świętego Pawła] káznodzieię mamy. Y wiele inych ktemu przywieśćby ſie mogło/ A gruntownemi piſmy tego ſie dowiodło. RejAp Ff5.

»pismo kościelne« [szyk 1:1] (2): WujJudConf 127v; Szukáć tedy ich żywotow mamy wkośćielnych piſmach Doktorow świętych SkarŻyw A5v.

»pismo krześcijańskie« (2): A ná tych dwoich [Adamie i Ewie] wſzytko piſmo krześćiáńſkie zależy/ ábowiem w tych náyduią ſie przykłády figurowane BielKron 4, 46.

»pismo sw(oj)ej (a. wielkiej) nauki« (3): SkarŻyw 389, 393; A iż drudzy piſmá ſwoiey náuki zoſtáwili/ bárzo nas vmocniáią w prawdźie Kátholickiey. SkarKaz 43a.

»obłędliwe pisma« (1): Abyś ſie też ty w żadne obłędliwe piſmá áni rády nie wdawał/ iedno w ty ktore tobie ſą iáwnie á iáſnie przez Duchá s. ſpráwione á opowiedziáne RejPos 117.

»pisma ruskie [= wschodniochrześcijańskie]« [szyk 3:3] (6): [Grekowie [tj. chrześcijanie wschodni]] nas Kátholiki zwáć do tego cżáſu w piſmách ſwoich Ruſkich bluzniercámi ná Duchá S. y Heretykámi nieprzeſtáią SkarJedn 275, A3v, 161, 232 [2 r.], 381.

»święte pismo« (2): [u kościołów] ſą Doktorowie/ álbo czytáiący Práwo duchowné y święté Piſmo [Lectores iuris ac Theologiae JanStat 197] SarnStat 197 [idem] 923.

»pisma zakonne« (1): kazń oná/ vcżyniona byłá nie przećiw tákiemu Heretykowi/ ktoryby ſobie ſam wedle zdánia ſwego co z piſmá ś. polubił y obrał/ [...] ſtoiąc przedśię przy Bogu iedynym ſtátecżnie/ y przy inſzych práwách/ y piſm [errata zmienia: piſmách] zakonnych CzechEp 33.

Szeregi: »pisma i historyje« (1): doſtátecżnie ſię to z rozmáitych piſm y Hiſtoriy pokázáć może/ iż nie tylko Greckie/ zbory / ále y Azyátyckie/ [...] nigdy żadney zwierzchnośći/ y eminencyey Papieſkiey/ nád ſobą nie wyznawáły. NiemObr 59.

»(tak(ież)) pismo, (i, jako też) kazanie« [szyk 2:1] (3): wyele tych ieſth/ ták duchownych iáko ſwieckich/ ktorzy [...] wyznáwáią iż ſie wiele náucżyli z Luterowego kazánia/ tákież ſpiſmá BielKron 199; RejAp 92; WysKaz 20.

»księgi i pisma« (1): WE wſzytkich kśięgách ſwoich y piſmách náuki wielkiey/ ktorymi kośćioł okraśił [...] mocnym ieſt wyznawcą y obrońcą wiáry Troyce S. y Boſtwá Chryſtuſa SkarŻyw 393.

»(i) mowa (a. rozmowa) i (abo) pismo« [szyk 5:2] (7): A ták y piſmá y rozmow kácerſkich odſſczepyeńcow/ bárzo ſye ſtrzedz trzebá. KromRozm I N3; CzechEp 72, 73 [2 r.], 74, 187; Apoſtołowie [...] ſłowá y ſpráwy táięmne świętych Sákrámentow vmyſlnie zákrywáli w mowách y w piſmách ſwych WujNT 453.

»nauka i (a, abo) pismo« [szyk 6:5] (11): KromRozm I L; A ktora ſie kolwiek náuká ábo piſmo nie zgadza s ſłowy ſwiętemi iego/ iuż ieſth fáłeſzne RejPos 190, A5, A6; Nowochrzczeńcy wzbudźili błąd z Luterowégo piſmá y náuki. BiałKat 248v marg; WujJud 32; SkarJedn 285; SkarŻyw 278, 336; CzechEp 98, 348.

»pisma i wykłady« (3): WujJud 35; piſmá/ ich [Patresów] y wykłády/ daleko trudnieyſze ſą/ niż to ſłowo Boże/ ktore oni wykłádáią. CzechEpPOrz **2v, *4.

»pisma i wymysły« (3): RejAp 163; RejZwierc 8v; Ale ieſli piſmo ś. trudne: izaż nie dáleko trudnieyſze piſmá/ y wymyſły ludzkie NiemObr 81.

»wywody, (potym (i)) pismo« [szyk 2:1] (3): CzechRozm 164v, **3v; Bo to ieſt właſnie Heretyctwo/ piſmu wywodom/ oycow S. mieyſcá nie dáć: á ná ſwym tylo przeſtáwáć. SkarJedn 297.

Wyrażenie przyimkowe: »według (a. wedle, a. wedla) pisma [czyjego]« (4): pirwey ma wierzyć toż ſie okrzćić/ według piſmá ſwiętego Auguſtyná. BielKron 158; CzechEp 214, 350; ReszPrz 53.
c. praw. Tekst o charakterze prawnym lub urzędowym; scriptura Mącz, Modrz; litera, scriptum JanStat (40): MetrKor 26/62; JKM [zamieszania w Koronie] cirpieć nie chce i karać będzie każdego jako violatorem pacis publicae. A to oznajmi pismem jako uniwersały po wszej Koronie. Diar 57, 51, 52; to mamy z poruczenia braciej swej, aby to tak WM pismem RP opatrzyć a obwarować raczyli, jakoby nic to przywilejom na potym nie szkodziło DiarDop 115, 115 [2 r.]; KrowObr 31v; [Jagiełło] Zyemie/ Litewſką/ Zmodzką/ Ruſką/ ku Polſzce/ iáko przez poſły bráćią ſwą obiecał/ przyłącżył/ wćielił/ piſmem y przyſięgámi tho vtwierdził. BielKron 381v; ModrzBaz 29v; Práwo ieſt ktore piſmem ſtánowi co chce/ ábo roſkázuiąc/ ábo zákázuiąc. GórnRozm E2v; Calep 462b; PIĄTE KSIĘGI PRAWA KANCELLARIIEY: W KTORYCH SIE ZAMYKA WSZYSTEK PORZĄDEK PISM KROLEWSKICH Y SEYMOWYCH SarnStat 315; Vrzędy Kánclerzá y Podkánclerzego. [...] do cudzych źieḿ piſmá y Expedicię wypráwowáć. SarnStat 316, 40, 61, 950, 1021, 1225; SkarKazSej 687b.

pismo o czym (4): Diar 57, 72; Widziałem, ze y w piſmá ktore o wárunkách, Y obietnicách płonych od Mo[n]luká były Dawáne: Sledzie potym vwiiano w iátkách CiekPotr 50; SkarKazSej 678a.

Wyrażenie: »pismo prawa« (1): ktoby mouyl yſzby panna marya była począta wpyervorodnym grzechu byla by ſromota yezuſouy [...] Kthory uyvod yeſth s pyſma praua czeſarſkyego PatKaz I 5.
Szeregi: »listy i pismo« (1): A żeby té Dekréty Królewſkié z czáſem z pámięći ludzkiéy niewypádły/ zwykli ie ku wiekuiſtéy pámięći Liſty y piſmem wárowáć. SarnStat 908.

»litera i pismo« (1): literá y piſmo zá nikim dekretu nie vczyni/ iedno vrzędowi vkázuie iáko poſtąpić ma SkarKazSej 698a.

»pismo i napisanie« (1): Aby błąd zápámiętánia ſpráwam/ któré ſie zá czáſem dźieią/ nie przynióſł ſzkody iákiéy/ [...] áby tákowé rzeczy piſmem y nápiſániem świádków wieczné były czynioné [ea literarum apicibus et testium annotatione perennare] SarnStat 381.

Wyrażenie przyimkowe: »wedle pisma« (1): swiadczę ssie vami Miamikv vozny i slachto iż mi sie nye wedle vgody y nie wedle pisma stało ZapWar 1551 nr 2684.
α. Dokument, papier lub pergamin z napisanym tekstem; nota JanStat (11): napiſſawſchi ſobye na karthke vidzenye ono roſproll skorą na nocze [lege: nodze] y wlozil ye thamo y wyſchedl, thakze mocza piſma onego czuda czinyl LibMal 1554/190v; ktho ſye przy iż nie ieſt piſmo iego/ táki ma przyſyądz ſámotrzeć/ iż ono piſmo nie ieſt iego/ áni pieczęć iego/ áni kiedy było GroicPorz y3; Authentica scriptura, Wzięte piſmo/ któremu nie może gány dáć/ ani go odrzucić gdy niem potwierdzáyą. Mącz 22a; Bo co waży párgámin/ y gęſté pieczęći Przy piſmie záwieſzoné/ ieſli niémaſz chęći? KochProp 15; O Pismo to ktore dał nasię wiezniom tym Pan Hetman tak postąpi wtym Krol IM iako ratio R.P. bedzie potrzebowała ActReg 78; [pisarze] od káſſowánia zapiſu nie więcéy/ iedno groſz zá pámiętné y zá piſmo áby bráli SarnStat 819; Nie tobie ten liſt ſłuży bráćie co go nośiſz: Y nie ſłuſznie iáłmużny ná to piſmo prośiſz. KlonWor 54, 53.
Zwrot: »pismem kwitować« (1): nynyeysem pyssmem onego [Filipa Trcieńskiego] qwythwya y zapysh kasswya a wnywecz obracza y vmarza. ZapWar 1548 nr 2667.
Przen (1):
Szereg: »cyrograf i pismo« (1): nie od ziemſkiego krolá/ ále od onego Krolá á Mocarzá niebá y zyemie/ przydzye do ciebie [poseł] s pewnemy cyrography iego/ s piſmy iego/ á práwie nie inácżey iedno iáko z wierzącemi liſty od niego. RejPos 317v.
2. Napis; scriptura Vulg, PolAnt; scriptus PolAnt (21): tham ſſą groby Tatarszkie mvrowane spysmem LibLeg 9/51v; PatKaz II 60v; RejZwierz 11v; A tenći ieſt przepis onego piſmá/ Oſmegonáſtego dniá/ mieſiącá Elul/ [...] BibRadz 1.Mach 14/27, Eccli 45/12; Przynieſli tedy [Żydzi] s każdego narodu po rozdze/ y Aaron z narodu Lewi/ naznácżone piſmem BielKron 41v, 10v; ná onym liśćie było przykazano tegoto młodzieniaſzká zábić. Tedy on kápłan wyſkrobał tho piſmo bárzo ſmyſlnie HistRzym 134; A on pápir poki ná nim piſmo nie było był proſtym pápirem/ á gdy ná nim nápiſáno wolą onego cżłowieká/ iuż nie bywa proſtym pápirem ále teſtámentem. RejZwierc 197; SkarŻyw 566; náleźióno nád nim piſmo ná wapnie żelázem/ ábo nożem wykréślone témi ſłowy/ hic Regnum mutabitur. KochWr 40.
Zwroty: »czyść pismo« (1): gdyżem z przygody cżedł piſmo ná tym ręcżniku/ vbacżyłem wnetki że koniec moy byłby śmierć okrutna HistRzym 58v.

»wytłoczyć pismo; pismo wytłoczone« (1;1): [Histykus] ogoliwſzy poſłowi głowę/ wytłocżył ná ſkorze piſmo/ by od krolá Perſkiego odſtąpili BielKron 116v, 116v.

Wyrażenie: »pismo (na)pisane« (3): A toż to ieſt piſmo ktore rozdzielnie nápiſáne ieſt [Et haec scriptura quae designata (marg) exarata (–) est PolAnt]: Mane/ Thecel: Ffáres. Leop Dan 5/25; HistRzym 58v; otworzył grob: y nálaſł [...] zapis/ ná ktorym iuſz było świeże piſmo ręką onego vmárłego piſane wty ſłowá: Ia [...] SkarŻyw 102.
Szereg: »znak abo pismo« (1): iákoby był ná káżdey [chorągwi] ſwoy oſobny znák ábo piſmo po ktorymby znał káżdy ſwego przełożonego BielSpr 6.
Przen (3): Iużem on Cyrográph zdrápał Ktoryś był cżártu ná śię dał. [...] Zmázałem y piſmo z niego MWilkHist F3.
Zwrot: »pismo napisać, pisane« (1:1): [Pan Bog na] świętych ſwych znácżnieyſzy ieſt/ y lepſze á cżytelnieyſze piſmo/ ktorem ſie nam oznaymuie/ ná nich nápiſał. SkarŻyw A3, A4.
3. Pisanie, utrwalanie tekstu przy pomocy znaków graficznych; litera Mącz, Modrz; literatura, scriptus Mącz (263): Wkażdym piſmie wielé na tym náleży/ aby każdé ſłowo było czytáno i piſáno/ nie iako tako/ ale pewnym obyczaięm MurzOrt B; GliczKsiąż N6; od Káldeycżykow Babilonicy y Zydowie piſmá náwykli/ á od Bábilońcżykow Grekowie z Láćinniki BielKron 5v; Gdyż tedy tákie rzecży [wiadomości o dawnych dziejach] ſą wątpliwe/ przez dawność á niepiſánie pierwſzych ludzi/ muſiem ſie do tych vćiekáć ktore ſą piſmem náznácżone. BielKron 335, 3v, 427; co w Xięgach dobrze opiſano ieſt/ to więcznie trwa: wyiąwſzy by ſię piſmu nieiakie malowanie/ albo wyrycie na marmorze/ albo vlanie nieiakie z rozmaitych kruſzczow rownać nieco chćiało. KwiatKsiąż G4v; Literatura constat ex literarum notis, Piſmo bywa ſtáwiáne z znáków liter. Mącz 250c, 374b; [starzy monarchowie] ſpráwy ſwoie Rycyrſkie piſmem opráwowáli BielSpr 28v; SkarŻyw 47, 364; NiemObr 72; nie przy káżdym rozſądku może wſzyſtkiego pámięć znośić. Dla tegoż zową piſmo/ Secunda memoria. GostGosp 1; A od controwerſiiéy/ gdźie iuż nie máło piſmá/ tymże obyczáiem ma bydź płácono Piſárzowi SarnStat 1158; dla tego piſmo ludźie náleźli: áby to co chcemy mieć ná potomné czáſy pámiętné/ piſmem było obwárowano y podpárto. SarnStat 1210; SkarKaz Oooo3a.

I sg w funkcji przysłówka: »pismem« = na piśmie, pisemnie; literis Mącz; apicibus literarum JanStat (34): KromRozm II h4v; kthory narod ná świecie náwykł pierwey piſáć iáko Grekowie/ Włochowie/ ći ſwoie dzieie piſmem iáwnie wyſtáwili BielKron 337v; Proscribo aliquid per scripturam, venale propono et publico, Oznaymuyę piſmem/ że mi yeſt nieco przedáynego Mącz 375c; RejZwierc A2; Oczko 8v; StryjKron A6; CzechEp 418; GórnRozm Fv; gdy Krol grał Wárcaby/ niktory przyſtąpiwſzy do niego/ imioná przyſądzonych ludzi opowiedał mu piſmem Phil L3; Ponieważ niepewna ieſt á nie trwáła pámięć ludzka/ zwykli ſą ludźie piſmem to opátrowáć [scripturae comendare JanPrzyw 52]/ czego wieczną pámięć mieć chcą. SarnStat 11, 249, 998, 1066, 1210. Cf W przeciwstawieniu, »pismem osięgnąć«, Szeregi.

W przeciwstawieniu: »pismem ... usty i kazanim« (1): Ewánielia y náuká o práwdzie Chryſtuſa Páná náſzego/ nie piſmem ſię żádnym ludziom podawáłá: ále vſty y kazánim ſię Apoſtolſkim po świećie wſzytkim ſzerzyłá SkarŻyw 363.

W charakterystycznych połączeniach: pisma nawyknąć (2); pismu przewyknąć; pismo naleźć; pismem naznaczony, obwarować ((ob)warowany) (3), odprawić, opatrować, opowiedać, oprawować, oznajmować, poda(wa)ć (podany) (4), podparty (2), stanowić, na świat wydawać, ku wiadomości przywodzić, wieczne czynić (2), wiecznej pamięci oddawać, wyjawić, wyrażony, wystawić, zganić, zniszczyć; w piśmie robić, zamkniony.

Zwroty: »pismem osięgnąć (a. osięgać), osięgnienie, osięgniony« = literis consignare Mącz [szyk zmienny] (6:1:1): Exequentissimus, Który zwłaſzczá/ ſtáre hiſtorie rządnie piſmem oſięgnął wypełnił y wyrádźił. Mącz 385c; Testata et consignata monumentis antiquitas, Piſmem oſięgnione dzieye ſtároświeckie. Mącz 392c, 215b, 250d, 304a, 375c, 392c, 461a.

»uczyć (się), nauka, nauczon pisma; pismu [kogo] uczyć« = docere literas Mącz (4:1:1;1): BielŻyw 79; GlabGad A2; NIemiecki narod [...] áż gdy ſie Krześćiány ſtali przez przypędzenie Kárłá wielkiego/ toż ſie piſmá vcżyć pocżęli BielKron 281v, 142v, 144v; [dziatki] ná pierwſą [!] naukę piſm w ten cżas maią być dani/ gdy napierwey pocżną dobrze mowić. KwiatKsiąż N3v; Mącz 93b.

»umieć, umiejący pismo; umiejętność, nieumiały pisma« = noscere a. scire, sciens literas PolAnt [szyk zmienny] (9:2;1:1): BielKron 184v, 187v, 203, 281v; iáko prawdziwa ſławá ná piſmie záwiſłá/ [...] chybá ći ludzie nie widzą/ ktore pan Bog ná tym ſkarał/ iż piſmá nie vmieią. GórnDworz G4v, G5 [2 r.]; BudBib Is 29/11, 12 [2 r.]; ludźie nieumieiący piſmá [homines sine literis]/ trzymáią vrzędy ludźiom vcżonym należące ModrzBaz 135v; BielRozm 27; SkarKazSej 684b.

»pisma nie znać« = literas ignorare Modrz (2): z iednego ięzyká [słowańskiego] wyele ſie ich vrodziło roznych: gdzye ná ten cżás/ iż áni piſmá/ áni náuk nie ználi/ wielka grubość iáko w ſámych ludziech/ ták y w ięzykach byłá. GórnDworz F4v; ModrzBaz 141v.

Wyrażenia: »w piśmie biegły« (1): [przywiedzienie Litwy na drogę światłości] inák nie rozumiámy móc bydź/ iedno zá pomocą ludźi tákowych/ których w piſmie biegłych bydź rozumiemy [in fundamentis scripturarum peritos esse JanStat 215] SarnStat 195.

»pisma świadectwo« (3): opátrzna ludźi mądrych poſtánowiłá roſtropność ſpráwy wiecznéy pámięći godné piſmá świadectwem ku wiádomośći potomſtwu przywodźić. SarnStat 1185 [idem (2)] 1036, 1056.

»własne pismo« = idiographum Mącz, Calep (3): Idiographum, Właſne piſmo álbo właſna ręká. Mącz 164b, 195d; Calep 500b.

Szeregi: »żywym głosem albo pismem« (1): ieſt ná woli Sędźiego kázáć pozwáć żywym głoſem álbo piſmem/ okrom pewnych przypadkow/ w ktorych liſtowny pozew ieſt potrzebny GroicPorz pv.

»tak mową jako i pismem« (1): Co ſię tknie wiáry: którą X. K. ſwoią/ z ſpołnabożnikámi ſwymi názywa/ żebym ią ia niſzcżyć miał/ ták mową iáko y piſmem: tego ſię ia nie przę CzechEp 72.

»pismem i pieczęciami« (1): wątpliwośćiom mądrze zábiegamy/ gdy ſpráwy zá czáſów náſzych przypadáiącé piſmem y Pieczęćiámi [literarum apicibus et sigillorum JanStat 750] wieczné czynimy. SarnStat 992.

»słowy (a. świadectwem słownym) albo pismem« (2): LVdzkiégo narodu ſpráwy ieſli nie będą podpárté świádectwem ſłownym/ álbo piſmem [voce testium, aut testimonio literarum JanStat 1116] prędko przechodzą/ y práwie od pámięći ludzkiéy odpadáią. SarnStat 249, 1004.

»pismem i świadki (a. napisaniem, a. przypisaniem świadkow)« = literarum apicibus et testium annotatione JanStat (3): ſpráwy świátá tego zápámiętáłyby ſie prędko/ by ich piſmem y przypiſániem świadków [literarum soliditas et testium adnotatio JanStat 795] wiecznéy pámięći nie oddawano. SarnStat 1052, 368, 997.

»pismem i (a, albo) ustnie (a. ustną nauką)« [szyk 2:1] (3): [są sprawy, które] vżywánim á vkazánim wyęcey niżli piſmem álbo vſtną náuką ſą podáne. KromRozm II h2; NiemObr 153; PowodPr 61.

Wyrażenia przyimkowe: »bez, (o)krom, procz pisma« = nie zapisane (17:6:1): KromRozm II g2v, i; RejZwierc 215v; SkarŻyw 93 [2 r.], 363 [2 r.], 364, 456 [2 r.]; odſzczepieńcy błądzą/ mowiąc że wſzytko nápiſano: y żadnych trádiciy ábo náuk Apoſtolſkich/ bez piſmá podánych nie prziymuiąc. WujNT 391, 606, 841 [3 r.], Cccccc2; bez Piſmá Apoſtołowie náukę zoſtáwili SkarKaz Oooo2b.

~ W przeciwstawieniu: »bez pisma ... z podania ustnego albo cichej sprawy« (1): we wſſem/ co on [kościół] bez piſmá z podánya vſtnego/ álbo też ćichey ſpráwy páńſkyey álbo Apoſtołow yego przyyął/ [...] zupełną wyárę dáć mamy KromRozm II t3v.

W charakterystycznych połączeniach: bez pisma podać (dać, podany) (10), przyjąć (przyjmować) (4), uwierzyć, wyszło na jaśnią.

Szeregi: »(bądź, lubo, tak) na piśmie, (bądź, lubo, jako i, ale) bez (a. (o)krom) pisma« (5): KromRozm II gv; KromRozm III A4v; nie wſzytko Apoſtołowie ná piſmie dáli: ále wiele okrom piſmá. SkarŻyw 93; WujNT 714, 717.

»bez pisma i słownie« (1): Błądzą tedy ſektarze/ ktorzy trádiciy Apoſtolſkich/ to ieſt ſłowá Bożego bez piſmá y ſłownie podánego nie przyimuią WujNT 799. ~

»z pisma« = napisane; de scripto Mącz, Modrz (6): [wyrok] z piſmá lepiey cżytáć: tákby áni Piſarz/ áni ſtrony/ żadnego wątpienia niemiáły o wyroku ná piśmie podánym: ponieważ o one ktore nie z piſmá ſkázuią [sine scripto ferentur]/ niemáłe ſwary miedzy ſtronámi bywaią. ModrzBaz 92v.

~ W przeciwstawieniu: »z pamięci ... z pisma« (1): Memoriter exponere aliquid, Z pámięći á nie z piſmá co przed kim przełożić. Mącz 215c.

Zwrot: »z pisma czytać (a. czyść), czytan« = de scripto dicere Mącz; de scripto proferre a. recitare Modrz (3:1): Mącz 78b; Bo ſię te rzecży zdádzą być lepiey rozmyślone y rozważone/ ktore z piſmá cżytáią: y niemoże być o tem wątpienie co ieſt zápiſano. ModrzBaz 88, 92v; SarnStat 868. ~

»na piśmie« = napisane; per scripturam Vulg; scripta, in scriptura PolAnt; scriptis, literarum monumentis Modrz; in scripto a. scriptis JanStat (146): SeklKat Z3; Mająli ty majętności wolność? Mają na piśmie tylko, ale im nie idzie. Diar 34; [wszyscy o konstytucyi] inaczej wiedzieć nie mogą, jeno gdy będzie na piśmie do wszech powiatow rozesłana i obwołana. Przetoż tego potrzeba, aby była na piśmie. Diar 58, 33, 78; Leop 2.Par 36/22; BielKron 374; popiſzę wſzyſtko/ co ſye tu mówi/ y poślę ná piśmie w ręce Pánu Mikołáiowi Syenickiému OrzQuin D4; RejAp AA2v; GórnDworz A3, K5v; [Mojżeszów zakon] ná piſmie y kámiennych tablicach był wyráżony. CzechRozm 89v; ModrzBaz 134v; NiemObr 75, 76; PaprUp L4; iáko ich [mat] wiele trzebá ná ktorą ſzkutę/ to ná piſmie wſzyſtko mieć. GostGosp 90, 8, 72, 74; JanNKar D3v [2 r.]; Zeznánié z Grodu z innégo Powiátu ná piſmie ták wiele wazy [!], iákoby Wozny oblicznie zeznał. SarnStat 575.

~ W połączeniu szeregowym (1): [słowo boże rozumie się] o wſſelkim poſelſtwye poćyeſſnym á zbáwyennym/ od Bogá/ bądź ná piſmye/ bądź vſtmye/ álbo też ćichą ſpráwą przez páná Kryſtuſá/ y ápoſtoły yego nąm podánym KromRozm III B7v.

W przeciwstawieniach: »ustmie (a. ustnie) (5), cichą sprawą (2), słownie (2), słowne [co], w tradycyjach albo w podaniu, zwyczajem ... na piśmie« (8): nowy zakon Kryſtuſow nye ná piſmye/ ále vſtmye/ á po częſci też ćichą ſpráwą/ yákoś ſlyſſał/ yeſt nam podan KromRozm II n3v, g4, iv; KromRozm III Cv; Mącz 254d; WujJud 28v, CzechRozm A4v; Przetoć iedne rzecży Apoſtołowie S. podáli ná piśmie/ á drugie słownie SkarŻyw 456.

W charakterystycznych połączeniach: na piśmie obwołany, okazać (pokazać, ukazować) (5), posłać (posyłać) (3), powiedzieć, przynaszać, przypominać, przysłać, rozesłany, rozkazować, wyrażony.

Zwroty: »na piśmie mieć« = jest napisane [szyk zmienny] (3): A vyemy theſz y mamy na pyſſzmye yako szą stharadawna granycze LibLeg 7/69, 11/81; BielKron 427.

»na piśmie poda(wa)ć (a. da(wa)ć, a. wyda(wa)ć), podany (a. (wy)dany)« = in scriptura dimittere PolAnt; praecipere; tradere scriptis mandatus Modrz; dare in scripto, in scriptis tradere JanStat [szyk zmienny] (44:23): MetrKor 40/810, 61/223, 223v; Czosz powyedzial od pana swego y czos na pysmye dal temv krol yego M. dobrze wirozvmial. LibLeg 11/48v, 10/120v; RejKup dd4v; KromRozm II h4, gv, h4v, iv, n3, n3v, t3; KromRozm III B7v, Cv; spisek ten odłożenia egzekucyji od WM nam na piśmie będzie podan. Diar 29, 44, 54, 58, 70; KrowObr 31; LeszczRzecz A3v; BibRadz *4v; Libellus, Sądowna żałobá ná piśmie dána. Mącz 191d, 353a; RejAp 11v; GórnDworz F3; GrzepGeom L; RejPos 230v; BiałKat 43v; właſnych imion oſob tych nie przypominamy/ Ktorych ſpráwy tu ná piſmie ludziom podawamy. HistLan ktv; RejZwierc 4v; WujJud 28v; WujJudConf 130v; BudBib Eccli 39/36[38], 3.Esdr 4/42; Strum A2v; CzechRozm A4v, 25v, 69, 88v, 89; ModrzBaz 92v, 134v [2 r.]; SkarJedn A4, A4v; SkarŻyw 93, 171, 456; CzechEp 417; NiemObr 72, 76, 164; GórnRozm D2v, F4; Więc y potomſtwu/ ná piſmie podamy/ Ze ćię/ wiecżney cżći godnym/ Pánie/ znamy. GrabowSet V v; WujNT 129, 714, 717, Bbbbbb4v [2 r.]; SarnStat 144, 535, 807, 812, 1198.

»na piśmie zostawić (a. zostać, a. pozostawić itp.), (jest) zostawiony (a. pozostawiony)« = relinquere scriptum, literarum monumentis mandare Modrz [szyk zmienny] (35:14): Ná piſmye nam nic [Pan Krystus] nye zoſtáwił KromRozm II b4v, g4; Diar 49, 68; RejWiz 155; Y toć też ná piſmie zoſtáło [Erat autem in scriptura]/ iż [...] BibRadz 2.Mach 2/4; RejAp AA3; oto wnet mamy Ewányelią thych ſwiętych ſłow iego/ ktorą nam ná piſmie zoſtáwić racżył Máttheuſz Ewányeliſtá ſwięty tymi ſłowy. RejPos 287, 45v, 61v, 161, 182v, 183 (18); HistLan A2v, F4v; RejZwierc A3, 5, 200; WujJudConf 80; RejPosRozpr b3; RejPosWstaw [1433]; BudBib 2.Mach 2/4; CzechRozm 83, 137, 192, 250; ModrzBaz 98v, 128v, 140; SkarŻyw 363; [w Starym Testamencie] vmowá/ y poſtánowienie Boże/ ná piſmie/ dla wiecżney pámiątki pozoſtáwione było. NiemObr 72, 70, 72, 73, 74, 80; WerGośc 209.

Szeregi: »(bądź, lubo, tak) na piśmie, (bądź, lubo, jako i) bez (a. (o)krom) pisma« (5): á nye lżey v ſyebye wáżyć co kolwyek Apoſtołowye nam lubo ná piſmye/ lubo bez piſmá podáli/ niż to czego Pan ſam vczył KromRozm II gv; KromRozm III A4v; SkarŻyw 93; WujNT 714, 717.

»na piśmie a ustnie« (1): Słowo Boże ieſt nie ſámo piſmo. Ale to krore [!] ieſt vſtnie przepowiedáne. A potym częśćią ná piſmie/ á częśćią vſtnie podáne. WujNT Bbbbbb4v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»na piśmie abo na znakach« (1): co chcemy częſto wſpomináć/ to ſobie ábo ná piśmie ábo na znákách iákich w ocżu ſtáwiem. SkarŻyw 301. ~

»w piśmie« (2): Promissus in scripturis, W piſmie obiecány. Mącz 227a.

~ Zwrot: »w piśmie zostawić« (1): abyſmy to w żywocie naſzim okazowali czo oni [poetowie] w piſmie po ſobie zoſtawili. BielŻywGlab nlb 10. ~

W przen (5): FalZiołUng V 119; On zakon przyrodzony záraz z pierwſzym Adámem od Bogá ſámego bez piſmá zwierzchownego/ wlany był w wnętrznośći cżłowiecże. CzechRozm 89v; wſzytkie myśli y poſtánowienia niebędąli piſmu/ iáko iákiemu ſtrożowi/ porucżone/ łácno zginą á z pámięći wynidą. ModrzBaz 88; ſercu ięzyk poſłuſzny pełnému Odbiéra ſłowá/ y nowy rym dźieie/ Ledwie ták prędko piſarz piſmo leie. KochPs 66; KochFr 101.
a. Druk (3): ia zięt tą wielką chćiwością/ gdyżem zgotował litery/ á wſſytki ku piſmu potrzeby [wziąłem do wybijania Marchołta gadanie z Salomonem] March1Wiet Av; Zem Księgi Polſkie/ nigdy nie bywałemi bukſztaby: drukował, [...]. Iuż teraz to piſmo na wſze ſtrony roſſzerziło ⟨się y szerzic⟩ ſie będzie. FalZiołUng V 119.
Wyrażenie: »pismo impresorskie« (1): aby za moią pilnoſcią ſluſznie á rządnie był [Żołtarz] ſprawion j piſmem Impreſſorskim wyrobion. WróbŻołtGlab A2.
4. Umiejętność, sztuka pisania (11): Seth napirwey ludzyom vkazał drogę ku piſmu y gwiazdárſkim náukom ná ſwiecie. BielKron 3v; gdyby [...] ludzie bez piſmá ná świećie żyli/ nie inácżey iedno iáko niemy dobythek/ [...] mieſzkáliby z ſobą BielKron 334, 185, 438v; A piſma wielki ieſt zawżdy pożytek y ku wſzyſtkiemu żywotowi/ [...] y ku wſpamiętaniu zapiamietałych [!] rzecży. KwiatKsiąż I, F3v, G, H4, N3v; [język czeski] dobrze obfitſzy/ niż náſz być muśi/ á tho ſtąd iż dawniey w nim piſmo niż w náſzym. GórnDworz F5, F5.
5. Znaki pisarskie, litery, czcionki; alfabet; sposób pisania; scriptura Mącz, PolAnt, Cn; lit(t)era(e) PolAnt, Cn; character, manus, nota(e) Cn (46): wſzytki kſięgi dla tego ſą wierſzmi rozdźielone/ áby w zágęſzcżonym piśmie tym co czytáć będą wzrok ſię nie wątlił/ owſzem w piśmie przeſtronym aby mogł być nieiáko wolnieyſzym BibRadz *5v; [Ormianie] Piſmá ſwego oſobnego vżywáią/ ále Tátárſkim ięzykiem poſpolićie mowią BielKron 269v; Miniatus liber, Xięgi które ſą y tám y ſám czerwonym piſmem/ to yeſt rubriką pomázáne. Mącz 222d; Compraehensibilis scriptura Cziſte piſmo/ którego ſie wiele ſtánowi ná yedney kárcie. Mącz 318b; Parietes conscribere, Sciány pomálowáć/ piſmem pokriśić. Mącz 374d; Od Bulgárow pothym Racowie/ Serbowie/ Ruś/ y ini piſmo wzięli. GórnDworz F5; KochFr 64; vżywáć tákiéy kréſki może we wſzelákim piſmie/ bądź łáćińſkim okrągłym/ bądź w Werſaléch JanNKar F, A4v, E3 [2 r.]; JanNKarKoch G2v; w naſchym piſmie podle c. poſpoliczie kladą z. literę literze c. przecywną JanNKarOrz F3v.

W połączeniu z przymiotnikiem oznaczającym nazwę alfabetu [w tym: pismo żydowskie (a. hywrejskiè) (6), greckie (5), kaldejskie (a. kaszdymskie) (4), polskie (3), arabskie (2), łacińskie (a. rzymskie) (2), czeskie; pismo + przydawka (12), przydawka + pismo (11)] (23): MiechGlab nlb 2; RejJóz M2; pyſmo polſkie ieſt trudne ku czitaniu tim ktorzi włoſnoſci buchſtabow przekreſzonich [...] nierożumieią SeklKat A6, A6; RejWiz 133; BibRadz Dan 1/4; [Mojżesz] żydy piſáć napirwey naucżył/ wynálazſzy bukſztaby ábo kárák[tery] ku piſániu s piſmá Káldeyſkiego BielKron 45v; [Nykostrata] wynálázłá im piſmo náſze Láćińſkie (od Láćiny kráiny ták rzecżone potym) według Greckich liter BielKron 51v; Niemcy piſáli o nich [o szarańczy] iż ná ſkrzydlech miáły piſmo Greckie. BielKron 192; dano ie [synów Kastryjotusa] vcżyć Arábſkiego piſmá BielKron 242, 5v marg, 46, 48v, 288, 335 (13); Náſtáło záſię piſmo Cżeſkie z Láćińſkich liter GórnDworz F5; w piśmie Hywreyſkiem znacżne ſą affixa (iako ie zową) maſculiná/ znácżne też affixa foemininá. BudBib c2v, Dan 1/4; LatHar 725.

Zwroty: »napisać, napisan złotym pismem; godny być złotego pisma« [o tekstach najwspanialszych] [szyk zmienny] (1:1;1): PowUrb +4; Niech to piſmem będźie nápiſano złotym/ Dla wieku przyſzłégo KochPs 152; Ten pocżątek [Ewangelii św. Jana] godny być złotego piſmá rozumiał ieden Plátonik LatHar 105.

»nowym pismem wydać« (1): POdobnoć ſye godziło kożdą Orthográphią wydáć oſſobno: ále [...] zdáło mi ſye dróżniéy nowym piſmem wſzytko weſpół wydáć. JanNKar Av.

Wyrażenia: »drobne pismo« = literae minutae Cn (2): RejRozpr C; ia też iaſne oczy mam Drobne pyſmo iemy czytam. RejKup h8v.

»[jakim] pismem napisany (a. pisany)« [szyk 2:1] (3): BielKron 395v; LeovPrzep F2; A był y napis nád nim nápiſány/ piſmem Greckim/ y Láćińſkim/ y Hebráyſkim: Ten ieſt krol Zydowſki. LatHar 725.

»proste pismo« = antykwa (1): Mnieby ſie tedy zdáło áby ſie ábo dwie literze ſpoiły w iednę ták/ dz/ [...] Albo więc ná kſztałt inákſzy ták/ dʒ/ [...] a zyśdź ſie może y do proſtégo y do vkośnégo piſmá. JanNKar E3v.

»ukośne pismo« = kursywa (1): JanNKar E3v cf »proste pismo«.

»[jakim] pismem wybity« (1): ieſzcże dziś ſą znáki ſtárych kámieniow pogáńſkich/ Rzymſkim piſmem wybithych BielKron 288.

Szereg: »pismo i język« = li(t)era et lingua Vulg, PolAnt; scriptura et lingua PolAnt [szyk 3:1] (4): Krol [...] rozeſlał liſty po wſſyſtkich powiećiech kroleſtwá ſwego/ iáko kthory narod ſluchać ábo cżytháć mogł/ roznymi ięzyki y piſmy Leop Esth 1/22; BibRadz Dan 1/4; BudBib Esth 3/12, Dan 1/4.
6. Język; piśmiennictwo w jakimś języku [zawsze w połączeniu z przymiotnikiem oznaczającym nazwę języka; w tym: łacińskie (8), polskie (8), ruskie (8), niemieckie (2), greckie (1); pismo + przydawka (14), przydawka + pismo (13)] (27): Elzbiéta krolewna Polſká [...] dlá poſpolitégo dobrégo ij dlá rozmnożeniá piſma polſkiégo/ w którym ſie oſobliwie kochala/ [...] ten ninieyſſy żywot pana Iezuſow wypiſatz dala. OpecŻywSandP ktv; GlabGad A3; WróbŻołtGlab A4v; [Bielski] nam podał napierwey w piśmie Polſkim drogę/ Aby káżdy cżytáiąc/ zgoił ſwą vłogę. BielKronCies Mmm3; SarnStat 872, 1062, 1192.
Zwroty: »pismo czytać« (2): KromRozm I Av; potym z liſtow/ z rozmow miedzy piſárzmi/ s cżytánia/ á ſnadź więcey z nátury/ iął ſie iuż był przegryzowáć po troſze y łáćińſkiego piſmá cżytáć/ á cżego nie rozumiał thedy ſie pytał. RejZwierc 274v.

»pismo umieć; w piśmie uczony« (2;1): Ten [Kazimierz] był napierwſzy Krol w Polſce kthory piſmo Laćińſkie vmiał. BielKron 347, 436v; SkarŻyw 50.

»polskim pismem wybijać« = drukować w języku polskim (1): ſludzy twey wyelmożnośći [...] odemnye żądáli yżbych Polſkim piſmem nieco wybiyał. March1Wiet Av.

Wyrażenia:»[jakim] pismem (na)pisany, zapisować« (6:1): wſzelákié liſty y Przywileie którymkolwiek piſmem/ Láćinſkim/ Polſkim/ álbo Ruſkim piſáné [zachować chcemy] SarnStat 1061, 862, 863, 872, 1062, 1190, 1191.

»wykładanie z łacińskiego pisma« (1): iąłem ſie był wykładania nie ktorych rzecżi z łacinſkiego piſma na polſką mowę. MiechGlab *2.

7. Dosłowny sens, formalna interpretacja; lit(t)era PolAnt, Modrz, Vulg (5):

pismo czego (1): ModrzBaz 95v cf »gołe pismo«.

W przeciwstawieniu: »duch ... litera« (3): Abowiem nie ten ktory tylko iáwnie będźie Zydem/ ieſt Zydem/ áni obrzezánie ćiáłá ktore ieſt tylko iáwnie/ obrzezániem ieſt/ Ale ktory ieſt w ſkrytośći Zydem/ y obrzezánie ſercá/ to ieſt/ w duchu nie w piśmie [in spiritu, non litera]/ ktorego chwałá nie ieſt z ludźi ále z Bogá. BibRadz Rom 2/29; WujNT Rom 2/29, 7/6.

Wyrażenia: »gołe pismo« (1): to by też nie zdrogi było/ áby [...] v nas byli poſtánowieni dozorce lub ſtrożowie praw: ktorychby vrząd był/ nietylko ſámego gołego piſmá praw przyſtrzegáć [mutas legum litteras observare]/ ále y przećiwko tym ktorziby ie náruſzáli mocnie ſtać ModrzBaz 95v.

»zwierzchne pismo« (1): literá y zwierzchne piſmo ieſt iáko ćiáło: á zatáione iego rozumienie ieſt iáko duſzá niewidoma. SkarŻyw 363.

Szereg: »litera i pismo« (1): SkarŻyw 363 cf »zwierzchne pismo«.
*** Bez wystarczającego kontekstu (6): Literatura, Piſmo/ Też nauká. Mącz 195d; Stylus etiam, Piſánie/ piſmo. Mącz 424b, 374b [2 r.]; Scriptus – Pyſmo. Calep 956b, 957a.

Synonimy: 1.a. biblija; c. dokument; 2. napis; 3.a. druk; 5. buksztab, litera, tcionka.

Cf PISANIE, PIŚMIĘ

LW