[zaloguj się]
[pdf]

PŁYNIENIE (95) sb n

-e- (7), -é- (2); -e- Mącz (4), GórnTroas; -é- Calep; -e- : -é- SarnStat (2:1); -é (2), -e (1); -é GórnTroas; -é : -e SarnStat (1:1).

Fleksja
sg pl
N płynienié
G płynieniå
D płynieniu
A płynienié płynieni(a)
I płynieni(e)m, płynienim
L płynieniu

sg N płynienié (19); -é (1), -e (1), (e) (17). ◊ G płynieniå (23); -å (12), -a (1), -(a) (10); -å : -a SkarŻyw (1:1). ◊ D płynieniu (6). ◊ A płynienié (40); -é (1), -(e) (39). ◊ I płynieni(e)m (2) BibRadz, LatHar, płynienim (1) SkarŻyw. ◊ L płynieniu (3). ◊ pl A płynieni(a) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. płynąć.

1. Lanie się, toczenie się; fluxus PolAnt, Vulg, JanStat; fluxio Mącz, Cn; profluvium Vulg, Cn; scatebra Mącz, Cn; defluxus, eruptio, fluentia, flumen, fluor, fluxura, interluvies, meatus, scaturies, scaturigo Cn (71): Fluxio, Plinienie, Cieczenie. Mącz 131c.
Przen (4): O nyeuyaſto pelna y vyączey nyſz pelna laſką ſktorey pelnoſzczy plynyenya ozyuya wſzytko ſzthworzenye PatKaz III 92.

płynienie czego (3): Soſta regula Szwyątoſzczy yeſth wplynyenyu laſky ducha ſzwyątego krom laſky ducha ſzwyątego PatKaz III 145v, 125v; drugdy do Páná Bogá mawiał [św Efrem]/ gdy mu bárzo hoyne rozumienia y rozrywki przychodziły: pohámuy Pánie zrzodłá łáſki twoiey. Bo oney głębokośći náuki/ y buynego płynienia iey/ ięzyk iuſz zdołáć niemogł. SkarŻyw 117.

a. O wodach bieżących (2):
Wyrażenie: »płynienie wod« (1): Wzyąto to ymyą marya oth morza Naprzod dla pelnoſzczy bo yako wmorzu yeſt pelnoſcz y plynyenye wſzytkych uod tak wmaryey yeſt pelnoſzcz laſky y plynyenye yey wſzytkym ludzyem PatKaz III 125v.
α. Wypływanie (1):
Wyrażenie: »płynienie wody« (1): Scatebra, Wybiyánie/ płynienie wyskákowánie wody. Mącz 371a.
b. Chorobliwe wydzielanie się płynów organicznych [w tym: czego (50)] (64): [mumia] Ieſt gorącza/ ma mocz zathwierać wſzitki płynienia FalZioł I 89c; abowiem gdy ſie wilkhoſci ze krwią ciągną do kthorego cżłonku bolączego [...] Tedy ty Sandali zaſtanawiaią j powciągaią płynienia FalZioł III 11d, ++8f, I 34d.

płynienie do czego (3): Kwaſne pomagrany koleri oſtroſć vſmierzaią/ y bronią płynienia złych niecżyſtoſci do żołądka FalZioł III 23a, III 13c. Cf płynienie z czego do czego.

płynienie z czego do czego (1): Też Auicenna piſze o Brzoſkiniach iſz ſą wilgotnego przyrodzenia á przeto też laczno prochnieią w żołądku mdłym/ ktore też bronią płynienia wylkoſci złech do żołądka z inſzych członkow FalZioł I 110d.

płynienie z czego na co (3): Thy ziarnka takowe około Circula będącze okrąg vriny, Znamionuią płynienie wilkoſci z głowy na pierſi FalZioł V 8v, V 2v, 39.

płynienie z czego w co (1): CZęſto kroć cięſzki kaſzel/ y płynienie wilkoſci flegmiſthych z głowy dzieciom na pierſi y w nos przychodzi FalZioł V 39.

płynienie k czemu (1): Theż ſok liſcia Bielonowego pomacżany na ocżi/ boleſć gich y płynienie niecżyſtoſci knim zaſtanawia. FalZioł I 65c.

W charakterystycznych połączeniach: płynienie nieczystości (2), wilkości (6); płynienie do wrzodow, do żołądka (2); płynienie z członkow, z głowy (3); płynienie na piersi (3); płynienie w nos; płynienia bronić (2); płynienie powściągać, zastanawiać (stanowić) (5).

α. Wydobywanie się, wyciekanie (51): Theż gdy ſtego liſcia [oliwnego] á z ięcżmienney mąki vcżyniſz plaſtr/ zaſtanawia biegunkę dawną/ I też płynienie zbytnie wilkoſci macice FalZioł III 22c, I 123a, 151d, III 27b, V 26v, 28; Ale gdyby on człowiek [cierpiący na płynienie nasienia] od tákiego płynienia był oczyśćion/ odłoży ſobie ſiedḿ dni ku oczyśćieniu ſwemu BibRadz Lev 15/13, I 66b marg.

płynienie z czego (15): VRina ktora ma na wierzchu thiſtoſć iakoby oley. [...] Znamionuie płynienie tłuſthoſci ze wſzytkiego ciała cżłowiecżego. FalZioł V 9v; PLynienie niecżyſtoſci z vſzu/ bywa z pełnoſci głowy v dziecięcia z flegmiſtey wilkoſci. FalZioł V 40, ++8f, II 5d, V 14, 37v, 40, 81v; Gramia, Flegmá álbo płinienie z oczu gdy ſie oczy vſtáwicznie yákoby yáką pleśnią pocą. Mącz 148b. Cf »płynienie krwie«, »płynienie łez«.

W charakterystycznych połączeniach: płynienie flegmy słonej, nieczystości (2), ropy, rzeczy przyrodzonych, tłustości, wilkości (5); płynienie z ciała, z głowy, z nosa (4), z oczu (3), z trzew, z uszu (uszek) (3), z żywota (2); płynienie nosem, stolcem, usty; płynienie zbytnie (zbyteczne) (7); płynienie miewać, (za)stanawiać (11), zwierać.

Zwrot: »płynienie cierpieć, mieć, cierpiący, mający« = qui est in fluxu a. in profluvio Vulg; eruptione [alicuius rei] periclitari Cn [szyk zmienny] (2:1:3:1): Leop Luc 8 arg; Niechayże będźie vſtáwicznie w domu Ioábowem płynienie ćierpiący [flumus]/ trędowáty/ o kiu [!] chodżący/ zábity y żebrak. BibRadz 2.Reg 3/29, Lev 15/9, 11; Każdy mąſz znaſienia Aharonowego/ ktoryby był trędowáty/ ábo płynienie ćierpiący [fuerit leprosus et fluens] nie ma ieść świętych (darow)/ áſz ſię ocżyśći BudBib Lev 22/4; WujNT Mar 5/25, Luc 8/43.
Wyrażenia: »płynienie krwie« [w rym: z czego (4), czym (3)] = krwotok; fluxus sanguinis Vulg, JanStat, profluvium sanguinis Vulg [szyk 16:5] (21): gdy ktory cżłowiek noſi przy ſobie koſatzietz: taki nigdy nie wpadnie w niemotz kurcżową/ ani w wielkie płynienie krwie FalZioł I 4b; Też bańki pod pierſiami ſtawiane, zbytecżne płynienie krwie noſem y białem głowam ſwoię rzecż ſtanowią FalZioł V 60v, II 7a, 12b, III 5d, 27b, 36a (10); [Jezus] ná drodze niewiaſtę/ ktora ćierpiáłá krwie płynienie vzdráwia. Leop Luc 8 arg; á będźie ſie modlił [kapłan] zá nią/ y oczyśći ią od płynienia krwie [mundabitur a vena sanguinum] iey: Táć ieſt vſtáwá około niewiáſty/ kthora porodźi Syná ábo Dziewkę. BibRadz Lev 12/7; Kotcze łáyno vtłucz z rożą á z żywicą/ á vczyniwſzy czopek włono wetkni/ to wſzelákie krwie płynienie ſtánowi/ tákże y z noſá. SienLek 111; SkarŻyw 318; LatHar 534; WujNT 35, 223, Mar 5/25, Luc 8/43, 44; Y iesliś winien/ niech ćię ogien niebieſki ſpali/ y káduk popádnie/ y płynienie krwie. SarnStat 264.

»płynienie łez (z oczu)« [szyk 4:1] (5): Lekarzſtwa cżęſto kroc doſwiadczone na płynienie łez z oczu FalZioł V 78v, V 58, 78v; SkarŻyw 580; By mnie/ z mego brzemięniá/ Twa lutość wybáwiłá/ A w tymby ſię omyłá/ Chęć pełna obelżenia/ W potoku/ moich gorzkich łez płynienia. GrabowSet Sv.

»płynienie miesiącow« = menstruacja (1): Tá niemoc [św. Walantego] w mężczyznach do ośminaſćie lath może być vleczoná: á w niewiáſtach/ áż do płynienia mieſyącow, á potymći pomoc bárzo trudno. SienLek 58.

»płynienie nasienia« (4): FalZioł I 67c, III 26a; Ná ktorembykolwiek łożu tháki ktory ma płynienie naſienia leżał [Omne est stratum in quo dormierit fluens]/ łoże ono ieſt nieczyſthe BibRadz Lev 15/4, Lev 15/15.

»nieczyste płynienie [czyje]« (1): A toć będźie znák nieczyſtego płynienia iego/ gdy ábo z niego popłynie ábo w niem zgęſtnieie naſienie. BibRadz Lev 15/3.

2. Podróżowanie po wodzie okrętem, łodzią itp.; navigatio Vulg; natatus Cn (5): A ták wziąwſzy liſt od Podkrolego/ iechałem z Luzytaniey do Liſybony: ktore ſie im rzecży przygadzały w płynieniu/ opuſzcżam dla krótkośći. BielKron 460v; Calep 842b; GórnTroas 72; WujNT Act 21/7; [Po onem [...] Prawie spokojnem, łagodnem płynieniu, Puściliśmy sie na okrutne wały Otwin(?)Erot 21].
Przen: Życie; w nawiązaniu do metafory życia doczesnego człowieka jako niebezpiecznej podróży morskiej (1): Roſpuść [Panie] ſwoie promienie/ W náſze ſtráſzne ćięmnośći/ Vſkrom náwałność pełną wſzech przykrośći/ By ſpokoyne płynienie/ Weſołe/ drogi ſwey/ miáło ſkońcżenie. GrabowSet M4.
3. Wydzielanie płynu z powodu choroby (17): Theż Emoroidy pobudza [łuk polny] ku płynieniu FalZioł I 102a; Oleiek z czegły. [...] Ocży lecży á niedopuſzcża płynienia. FalZioł II 23.

płynienie czego [= z czego] (15): Też wodka Kamphorowa [...] płynienie trzew krwawe [...] zastanawia FalZioł I 71a; korzeń y naſienie iego [grzybienia] płynienie brzucha zatwarza/ ſleziony bolącżkę y miechierzową goij. FalZioł I 92c, I 7a, 79c, II 4c, V 13v; ten wrzód Grekowie Haemorrois zową/ dla iego płynienia SienLek 130v, 22, 27, 100v. Cf Wyrażenie.

W charakterystycznych połączeniach: płynienie brzucha, emoroid, trzew (2), żywota (5); płynienie krwawe (2), zbyteczne; płynienie zastanawiać (4), zatwarzać, znamionować; pobudzać ku płynieniu.

Wyrażenie: »płynienie oczu« = chorobliwe łzawienie; ophtalmia Mącz [szyk 4:1] (5): Ophtalmia, Płynienie álbo záciekánie łzámi oczu. Mącz 265b; A w kim ſye tá wilkość zbytnia rozmnoży/ s tąd bywáią Ręmy/ oczu płynienie/ niechęć iedzenia SienLek 30; Płynienie też oczu wśćiąga/ gdy ſobie ktho da ná ſkroniách żyły żelázem przepálić. SienLek 66v, 36, 66v.
4. Bieg rzeki; cursus, defluxus JanStat (2):
Szeregi: »płynienie i rzeczysko« (1): Ale ieſli tá rzéká álbo potoczek przez dowćip ludzki obrócón będźie od ſtárégo płyniénia y rzéczyſká [aversus esset ab antiquo cursu et alueo]/ [...] tedy [...] SarnStat 466.

»szcie i płynienie« (1): ieſli [rzeka] opuśćiwſzy piérwſzé rzéczyſko/ przez inſzé mieyſcá ſwoie ſzćié y płynienié obróći [meatum seu defluxum JanStat 420]/ [...] tedy przedśię przyrodzoné piérwſze rzéczyſko/ [...] ma bydź zá prawdźiwą gránicę onych dźiedźictw SarnStat 466.

Synonimy: 1.a. cieczenie; b. bieżenie, kapanie; 2. żeglowanie; 3. cieczenie.

Cf PŁYNĄĆ

MN