[zaloguj się]
[pdf]

PODAREK (67) sb m

o jasne; w -darek a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie); -dark- (27), -dårk- (15); -dark- GliczKsiąż, ModrzBaz, KochOdpr (2), SkarŻyw (3), OstrEpit, LatHar (6), SarnStat (2), WitosłLut, SkarKazSej, SapEpit (2), KlonWor (3); -dårk- GórnDworz (2), Phil (5); -dark- : -dårk- BudBib (3:1), StryjKron (1:7); e prawdopodobnie jasne (tak w -ek).

Fleksja
sg pl
N podarek podarki
G podarku podarków
D podarkowi
A podarek podarki
I podarki(e)m podarkami, podarki
L podarku

sg N podarek (9). ◊ G podarku (2). ◊ D podarkowi (1). ◊ A podarek (11). ◊ I podarki(e)m (5). ◊ L podarku (1). ◊ pl N podarki (7). ◊ G podarków (9); -ów (2), -(o)w (7). ◊ A podarki (12). ◊ I podarkami (9), podarki (1) SkarKazSej (1); -ami (7), -åmi (1) SkarŻyw, -(a)mi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.

Dar, prezent; munus PolAnt, Calep, Cn; donum PolAnt, Calep; munusculum Cn (67): FalZioł +2; GórnDworz X; BudBib I 329a marg; Gastold z Moniwidem wypráwili Rádziwiłá Márſzałká z wielkimi podarkámi do Sachmátá Carzá Zawolſkiego/ dziękuiąc mu zá tę poſługę. StryjKron 617, 562, 617 [2 r.], 647, 682; Parapherna – Podarek oprocz wiana. Dicuntur ea quae praeter dotem sponso dantur Calep [754]a, 82a, 680a [2 r.], 1010a; ábowiem máłe podarki thrwáłe/ á záſię wielkie nigdy nie zwykły być właśćiwe/ máiąc w ſobie wiele niebeſpiecżeńſtw. Phil Q2, F3; LatHar 273; A wſzyſcy álbo nowe ſtroie wymyśláią álbo drogie podárki pogotowiu máią. WitosłLut A2v.

podarek od kogo (2): StryjKron 562; Honorarius – Do pocziwoczi przinalezezący [!]. Honorarium donum erat [...] quod Consulibus olim in provincias advenientibus, honoris loco dabant: qualia hodie principibus suas primum urbes ingressis porrigi, veluti bene ominandi gratia solet. Podarek od zwierchnoſci. Calep 487b.

podarek komu (1): StryjKron 220 marg cf »w podarek posłać«.

Zwroty: »podarki dawać; podarek dany« = concedere, condonare, dare dona a. munera, dare dono a. munere, donare, munerare, munerari, offerre munere Cn (1;1): Lautia – Podarki ktore rzimianie obczim posłom dawali. Calep [587]a, [1149]b.

»w podarek posłać« (1): A Woiewodzie/ ktory od niego z bitwy vćiekł/ záięczy kożuch/ y kądziel z wrzećionem w podárek posłał (marg) Podárek Woiewodzie zdraycy. (–) StryjKron 220.

»podarek przynieść« [szyk zmienny] (4): Przy tych Poſłách od Ceſárzá przynieſiono podárek Witołdowi StryjKron 562; OstrEpit A3v; LatHar 345, 399.

Wyrażenie przyimkowe: »w podarku« (1): (marg) Smok ſrebrzny y złoty w podarku Witołdowi od Ceſárzá. StryjKron 562 marg.
Przen (8): myśląc w ſercu ſwym/ iákobyś [...] miał Syná Bożego [...] mile przyiąć. ábo z páſtuſzkámi [...] Pánu ſię pokłonić: ábo ze trzemá Krolmi vracżeniem przyſtoynym/ y podárkiem duchownym IEzuſá miłego vcżćić LatHar 191, 239.

podarek komu (1): Wielka niewiáſtá [św. Helena]/ która bogátſzy podárek Ceſarzowi nálázłá [tj. odnalazła krzyż święty]/ niſzli ten ktory ſamá od Ceſarzá wziąć mogłá. SkarŻyw 398.

Zwrot: »przynieść za podarek [komu]« (1): á potym vmárłemu głowę ſcięto/ ktorą przynioſł Iánczárzyn ieden zá wielki podarek Ceſſárzowi Máchometowi. StryjKron 617.
a) Utwór, tekst dedykowany komuś lub mający kogoś za temat (4): SapEpit ktv; Drzewiey mię ty nie przeſtánieſz fránćie prześládowáć/ Aż ſię muśiſz podárkowi memu obrádowáć. KlonWor *v.
Zwrot: »podarek przyjąć« [szyk zmienny] (2): BudBibKaw A3v; Przyimićieſz proſzę ten máły podárek łáſkáwie/ Gdyż ieſt zmyſlony kwoli zacney wáſzey ſpráwie. PaxLiz A3v.
a. Prezent mający na celu skłonienie do czynów nieetycznych; łapówka; largitio Modrz (22): GliczKsiąż N4; ſłuchał iednák rády Ietrá świekra ſwego/ gdy mu porádził/ áby ná ſądy záſadził ine ludzie mądre/ á nie łákome/ y podárkami gárdzące. SkarŻyw 484; StryjKron 572; Argentangina - Nakazenie przez podarki [...] quo significatur angina ex argenti: hoc est, pecuniae cupiditate proficiscens. Calep 93a, [263]b; Phil L2.

podarek komu (1): Trzebá mi bowiem ſędźiom ná podárki: Bom cudzą żonę wźiął/ o ktorą cżynią. KochOdpr A4.

W połączeniu szeregowym (1): Podarki/ diſpenſácyie/ łáſki/ ligi/ krewność y herby/ w doſtoynośći duchowne wlázły ModrzBaz 135v.

Zwroty: »podarki brać; podarki nie mają być brane; branie podarkow« = munera accipere PolAnt, Cn; munus capere PolAnt [szyk zmienny] (6;1;1): Temu práwi kto ieſt ná vrzędzie/ nie telko ręcze od bránia podarkow/ áłe y ocży od weźrzenia beſtwliwego [!]/ trzeba mnieć powſcięgliwe. GórnDworz Aav; Nie maſz náciągáć práwá/ niemaſz ważyć oſob/ áni bráć podárkow/ bo podárek ſlepi ocży mądrych/ y przewraca słowá ſpráwiedliwych. BudBib Deut 16/19, Ez 22/12; KochOdpr A3v; Phil I3; SarnStat 853, 868; KlonWor 18.

»podarki dane« (1): Chwalon tedy ſłuſznie być ma Alkámenes Syn Telekry/ ktorego gdy ieden pytał/ cżemu podarkow od Meſsenow dánych nie przyiął. Odpowiedział: Gdybym był wziął nie miałbym pokoiu przed práwem. Phil I2v.

W przen (5): BudBib Deut 16/19; Ták długo ná Biſkupſtwie będąc/ y wiele ſądow duchownych y ſpraw y święcenia odpráwuiąc: nigdy podárkiem żadnym ręku ſwych niezmázał. SkarŻyw 292, 292 marg; Wielki vmyſł áby miął [!]/ vſzy náchylone Ku cney ſpráwiedliwośći/ ręce odwrocone Od podárkow SapEpit A4v; KlonWor 73.
b. Nagroda (też ustalona zwyczajowo); praemium Cn (3): Niceteria – Godowanie y podarki pozwiczięſtwie. Calep [698]a, 341a.
Zwrot: »dać podarek« (1): Y dał mu [Ieremiasz] hetman podárek/ y (na) ſtráwę [Et dedit ei magister laniorum poltionem et munus]/ y odpráwił go. BudBib Ier 40/5.
c. Dar ofiarny na rzecz bóstwa, świątyni lub kapłanów (5):
α. W Starym Testamencie (3):

podarek czyj [= od kogo] (1): káżda ich (ofiárá) zá wyſtęp/ ktorą przynoſzą mnie/ [...] twoie ieſt [...]. Y to tobie: podnoſzenie podárku ich/ y káżde obracánie ſynow Izráelowych/ tobie dałem to y ſynom twoim y corkam twym ſtobą/ vſtáwą wiecżną BudBib Num 18/11.

Zwrot: »podarkow nanosić« (1): Więc y to zámilcżeć ſię tu podobno nie ma/ żeć ieſzcże do tego doſtátku nie przyſzło/ zwłaſzcżá v nas w Polſzcże/ iżby ták wiele tákich podárkow nánoſzono/ áby Moyżeſz miał roſkázáć woźnemu wołać/ żeby więcey żadney rzecży ná kupę nie przycżyniano. LatHar +4v.
Wyrażenie: »święty podarek« (1): Y Mowił Iehowá do Moiżeſzá rzekąc: Mow do Aharona y do ſynow iego/ że ſię odłącżą od świętych (podarkow) [a sanctitatibus] ſynow Izráelowych áby nie ſplugáwili imienia świętego moiego BudBib Lev 22/2.
β. W chrześcijaństwie: dar składany uroczyście na ołtarzu w czasie mszy przez władcę (1): [Cesarz Teodozjusz pisze:] My [...] gdy do kośćioła wchodźimy/ oręże przed kośćiołem zoſtáwuiemy/ [...] á do świętego ołtarzá tylo ná ofiárę z podárki przyſtępuiemy SkarKazSej 680b.
γ. W kulcie pogańskim (1): Donaria sunt ipsa [...] dona quae deo offeruntur – Podarki. Calep 341a.

Synonimy: poczta; b. nagroda; c. ofiara.

Cf [PODAROWANIE], PODARUNEK, PODARZE, PODARZENIE

KW