[zaloguj się]
[pdf]

1. POCZTA (23) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N poczta
G poczty
A pocztę poczty
I pocztą

sg N poczta (8). ◊ G poczty (2). ◊ A pocztę (5). ◊ I pocztą (2). ◊ pl A poczty (6).

Sł stp notuje, Cn s.v. poczesne, Linde także XVII w.

1. Dar (dary), zwłaszcza mający(-e) na celu wyrażenie szacunku i zjednanie przychylności; honorarium Murm, BartBydg, Mącz, Cn; exenium BartBydg; oblatum placamen, placamentum Mącz; honor, lautia, xenium Cn (23): Więc gdy pocżty nie widziano/ Z gory mu odpowiedziano: Terazći pan niedośpieſzen BierEz Sv; Murm 164; BartBydg 54, 170b; przybiegłá [wielkość ludzi]/ máiąc w ręku chleb ich obycżáiem piecżony z źioł/ bánie ryby/ Káſztány wielkie/ nas prośili ná vcżtę z rozumem. Dáliſmy im zá ty pocżty źwierćiadłek kilko BielKron 442v, 427v; Placamen seu placamentum, Czym kto bywa przeyednan/ Poczta álbo co tákowego. Mącz 302b, 157d; [Chcąc mu też on dar nágrodźić/ ſuknią ſwą długą ſzárłatną/ [...] y bieret Doktorowſki/ wynioſł mu to zá pocżtę/ mowiąc HistFort M7].

W połączeniu szeregowym (1): A poki ſye práwuieſz/ ieſli [prokurator, tj. adwokat] nie będźie widźiał częſtey poczty/ podárzenia/ częſtowánia/ bárzo zlęnieie w twey ſpráwie GroicPorz dd3.

Zwroty: »pocztę dać (a. oddawać)« [szyk zmienny] (3): Niech ſye nie łomią ſtáré obyczáie Przez mię: bo Pánu káżdy pocztę dáie. PudłFr 15; ArtKanc C9v; KochFragJan 3.

»pocztę przynieść; [za pocztę przyniesion]« (1): I tu [do nieba] kto poczte przynieſzie Od prawy [lege: odprawi] ſię wkrotkym czaſzie. RejKup i6; [Zdarz to Boże Máchomećie áby Krol Fráncuſki z ludem ſwym vpadł/ á mnie głowá iego zá pocżtę byłá przynieśioná HistOtton 35v].

»poczty słać« (2): zkrolmi, zpanięty rozmawiay poczty gim ſli. FalZioł V 52v, V 53.

Szereg: »dar, poczta« [szyk 1:1] (2): Dzień ku weſelu godny, [...] Miley ſobie nabyway. Poczty, dary ſlac dobrze. FalZioł V 53; Mącz 123d.
Przen (1): Vbogie śćiány/ złotáć my nie mamy/ Ale ćię pocztą tákową witamy/ Abyć Atropos przędze przedłużyłá PudłFr 59.
a. Utwór, tekst dedykowany komuś lub mający kogoś za temat (3): GórnDworz A3; widząc wiele ich którzy witáią/ ſczęſnégo y długiego żyćia winſzuią [...]: Witam y ia téż/ winſzuię/ y z tą iáką táką pocztą ſtáwiam ſie przed oſobą W.M. mégo M. Páná. KochFragJan 3.
Zwrot: »za pocztę ofiarować« (1): vmyſliłem to co v ſiebie mam zá naywiętſzą pocżtę ofiárowáć W.M.M. BibRadz *2.
b. Łapówka (1):
[Zwrot: »pocztę posłać«: Tám [tj. do klasztoru] mężcżyznom wchodzenie było zapowiedne: przeto Andolon pocżtę poſłał pánnie Opátyzyey/ proſząc iey áby k niemu wyſzłá. HistFort N6.]
Szereg: »dary albo poczty« (1): A rzecz pewna ieſt iże ſye niemożeſz zoſtáć/ iedno przy tym co ieſt wedle práwá/ [...] wyiąwſzyby gdźie [...] Sędźiowie [...] ná dáry albo ná poczty więcey niż ná ſpráwiedliwoſć pátrzyli GroicPorz fv.
c. Czynsz feudalny składany jako pieniężny ekwiwalent daru okolicznościowego; obventio BartBydg (2): BartBydg 100; Bo choćia [starosta] dzierży árendą Wżdy iednák oſtrzyſſki będą [...] Zlezie winá/ zlezie pocztá Stego gąſior/ ſtego kwoczká Zábłądzi też iáłowicá Naáſtároſtę połowicá RejRozpr C4; [Item poczty pro festo Nativitatis Domini cervisiae achtualia 3 pro fl. 2 et porcos 2 pro fl. 6 LustrKrak I 229, I 150; LustrLub 70; Gromada poczty, którą zową poludzie, na kożdy rok ogółem składa grz⟨ywnę⟩ 1.LustrRus 67].
[Zwroty: »pocztę da(wa)ć, składać; dawać za pocztę«: Item kmieci nowych, którzy na surowem korzeniu osiadają 12, na które czynsza żadnego jeszcze nie włożono, telko pocztę na przyjazd pański składają. LustrKrak I 146, I 147, 149, 151, 152, 207, 229; bo się urzędnik wychować może kurami i gęsiami, które dawają kmiecie za pocztę, za oborne i za drwa LustrRaw 134.

»przynieść pocztę«: A kiedy czynićie wiece Y przynioſą pocztę kmiećie Zaż nie mowićie do ſługi Kthory popiſuie długi? Odbierz to bráćie od kmieći A piſz ktorzy nie przynieſłi [!] MorawRozm Hv.]

[Szeregi: »kolęda albo poczta«: Item kolędy albo poczty na Boże Narodzenie składają fl. 6/4 LustrKrak I 248.

»podanne alias poczta«: K temu podannego alias poczty [...] z każdego dworzyszcza po gr 2 LustrRus 45, 45.]

2. [Oddanie czci Bogu:

W połączeniach szeregowych: Tylko te rządy á obycżáie dobre máią być záchowáne: ktore buduią Wiárę/ pocżtę Bożą/ zgodę/ miłoſć/ á pokoy práwie Chrzeſćijáńſki HerbOdpow Nn7v, Rr5.

Zwrot: »pocztę czynić; poczty czynienie«: Tá Swiątoſć ma być przyymowaná bez kłániánia/ á Boſkiey pocżty tey cżynienia HerbOdpow Ff6, Mm3v (Linde).
Wyrażenie: »poczta boska (a. boża)«: dla tego z Pokłonem/ y z nawiętſzą cżcią PAná náſzego IEſu Chriſtá/ Ciáło iego przymuiemy. á nietylko niegrzeſzymy/ pocżtę Boską iemu cżyniąc; ále gdybyſmy iey niecżynili/ bárzo byſmy w tym grzeſzyli. HerbOdpow Mm3v (Linde), Ff6, Nn7v (Linde).]

Synonimy: 1. dar, podarek, podarowanie, podarze, podarzenie, pokłon; 2. chwała, cześć.

Cf [POCZTOWE]

KW, MM