[zaloguj się]
[pdf]

PODAWAĆ SIĘ (52) vb impf

sie (29), się (23).

o oraz drugie a jasne; w inf: -da- (3) Mącz, Oczko, też RejPs, -då- (2) CzechEp, Phil; w pozostałych formach: -dåw- (23), -daw- (2); -daw- BibRadz; -dåw- : -daw- Mącz (1:1); -daj- (19), -dåj- (2) StryjKron, JanNKarKoch. ◊ Formy tematów praes: -daj- (21), -dåw- (17); -daj- KromRoz I, GroicPorz, RejPosRozpr, RejPosWstaw (2), SkarJedn, SkarŻyw (4), KochMarsz, LatHar (2), JanNKarKoch, KlonKrGum, SkarKaz (3), PaxLiz; -dåw- RejPs, BibRadz, Mącz, RejAp, KuczbKat, WujJudConf, WierKróc, Oczko (2), KochPhaen (2), ActReg, SiebRozmyśl, CiekPotr; -daj- : -dåw- StryjKron (1:1), SarnStat (1:2).

Fleksja
inf podawać się
indicativus
praes
sg pl
1 podåwåm się
3 podaje się, podåwå się podają się, podåwają się
praet
sg pl
3 m podåwåł się m pers podåwali się
f podåwała się m an
n podåwało się subst podåwały się
fut
pl
3 m pers będą się podawać
conditionalis
sg pl
2 m byś się podåwåł m pers
3 n subst by się podåwały

inf podawać się (4). ◊ praes 1 sg podåwåm się (1). ◊ 3 sg podaje się (15), podåwå się (13). ◊ 3 pl podają się (3), podåwają się (1). ◊ fut 3 pl m pers będą się podawać (1). ◊ praet 3 sg m podåwåł się (2). f podåwała się (1). n podåwało się (1). ◊ 3 pl m pers podåwali się (1). subst podåwały się (2). ◊ con 2 sg m byś się podåwåł (1). ◊ 3 pl subst by się podåwały (1). ◊ part praes act podając się (3), podawając się (2).

Składnia dopełnienia sprawcy przy stronie biernej: podawać się przez kogo (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII (z Cn) – XVIII w. s.v. podać.

1. Dawać siebie [komu] (5): Nád to Pan Bog wſzechmogący przez ſłowo ſwoye podáie ſie nam/ ze wſzytkiemi ſkárby łáſki á dobroći ſwoiey. RejPosRozpr [c4].
a. O Komunii Św. (3): RejAp 28; Ia ſię też tą oſobą chlebá [...] y poſtáwą niſką twoią/ ktorą dla mnie bierzeſz nie gorſzę[...]. Iákobych ią wyrwał byś mi ſię w máieſtaćie ſwoim podawał? SkarKaz 160b.

podawać się ku czemu (1): iednák wierzymy iż [Pan Chrystus] ieſt prawdźiwie przytomny Kośćiołowi ſwoiemu/ y w Swiątośći podawa ſie prawdźiwie wiernym ſwoim ku pożywániu. WujJudConf 176v.

b. Pozwalać coś ze sobą robić [cum inf] (1): y dźiś iáko nawdźięcznieyſze dźiećiąteczko káżdemu ſię piáſtowáć y cáłowáć podáie [Bóg]. SkarKaz 488a.
2. Przyjmować zależność; tradere se Vulg, Cn; largiri se Mącz; arbire a. ire sub iugum, accipere frenum a. iugum, addicere se, concendere in deditionem a. in ditionem a. in ius, dare a. dedere manus, dedere se (in arbitratum a. in ditionem), dicere se in clientelam a. in servitutem, emancipare se, facere a. subire, deditionem, subicere se (sub potestatem), subire iugum, subiugari, succumbere, tradere se in ditionem a. in fidem a. in potestatem a. in servitutem, venire in deditionem Cn (19):
a. Przyjmować czyjeś zwierzchnictwo, poddawać się władzy (11):
Zwrot: »dobrowolnie się podawać« (1): Largiri se ultro, Dobrowolnie ſie podáwáć. Mącz 184c.
α. W dziedzinie polityczno-militarnej, zwłaszcza: kapitulować; dare a. porrigere herbam, submittere arma Cn [komu] (5): Narodowie ſię podáwáią Olofernowi. BibRadz Iudith 3 arg; BielKron 370; StryjKron 647.
Zwrot: »podawać się dobrowolnie« [szyk zmienny] (2): tám był ſtráchem [Henrykus siódmy] wſzytkim miáſtam iż mu ſie wſzędzye dobrowolnie podawáli. BielKron 185v; StryjKron 552.
β. W dziedzinie religijnej (5): Poddaymy Pánu Iezuſowi vprzeymość woley náſzey mowiąc z Dawidem: [...] vcżynię wſzytko co każeſz [Boże]/ iedno twoiá łáſká nieehay mię prowádzi [...]. Błogoſłáwiony ktory ſię ták z ſzcżerośći podáie SkarŻyw 83.

podawać się komu (3): Wſzákże ieſli kogo [...] Pan Bog ſam przez ſię/ á nie przez ludzie poſyła: tedy [...] to przy nich ieſt/ iſz ſię táki kośćiołowi y ſtárſzym podáie SkarŻyw 213, 203. Cf »w poruczeństwo się podawać«.

Zwroty: »[komu] w poruczeństwo się podawać« (1): Dziękuie prorok pánu [...] á przitem mu ſie ná wſſem wporuczeńſtwo podawa RejPs 23v.

»w posłuszeństwo [czyje] się podawać« (1): á ſnadz y wiele ludzi możnie przełożonych znáiąc ſtáłoſć w obietnicach twoich będą ſie wpoſluſſenſtwo twe podáwáć. RejPs 205.

W przen (1): Kłániam ſię tobie prawdo zátáiona/ Tobie ſię ſerce me wiernie podáie SkarŻyw 203.
b. Podporządkowywać się indywidualnie (8):

podawać się komu (2): Phil H2; vtrapienie ćierpiąc/ nie groźił: lecz ſię podawał temu który go nieſpráwiedliwie ſądźił WujNT 1.Petr 2/23.

Zwroty: »podawać się w posłuszeństwo [czyje]« (1): máiąc doſkonáłych cnot miſtrzá Niluſa/ Grecżyná/ do iego nog vpadł: podáiąc ſię w poſłuſzeńſtwo iego. SkarŻyw 353.

»na wolą [czyją] się podawać« (1): On ſzedł iáko poſłuſzny/ we wſzem ich ſłucháiąc/ A ná wſzyſtkę ich wolą/ iuż ſię podawáiąc. SiebRozmyśl H2v.

W przen (1):
Zwrot: »podawać się pod nogi [czyje]« (1): A przeto nabłogoſláwyeńſſy oycze/ ofyáruyę ſye podáyąc pod nogi twego błogoſláwyeńſtwá ze wſſyſtkim com yeſt/ y co mam. KromRozm I 13.
α. Wydawać się w niewolę (2):
Zwroty: »[komu] w moc się podawać« (1): nexum inire dicebatur Ten który ſie temu któremu był winien dla długu w moc y we właſność yego ták długo podáwał aż dług zápłácić mógł Mącz 244a.

»podawać się w stan niewolny« (1): Tákże też ſtán Rycerſki Máłpie ieſt podobny/ Ktory ſie rad podawa w ſtan ten to niewolny. WierKróc A4.

»we własność [czyją] się podawać« (1): Mącz 244a cf »w moc się podawać«.

β. Stawać się posłusznym, uległym; przen [ku czemu] (1): Sproſna roſkoſz/ zámyka w ſobie plugáwe námienienia niegodne zbytki/ ktemu też vmyſły w pokuſach ku złemu ſkłonne/ ktore ſie im mocnie nie ſprzećiwiáią/ owſzem ſie podáią ku náruſzeniu RejPosWstaw [1103].
3. Kierować się [dokąd] (3): Ale y Káſsiopá dźiéwki niezoſtawa: A nie práwie poczeſnie ná dół ſye podawa: Bo głowá tonie w morzu/ nogi ma ná goli KochPhaen 22, 20.
Przen: Skłaniać się (1): Ale Bóg [...] w ludzkie głowy wlepił rózné obyczáie: Ten to lubi/ á ow záś indźiéy ſye podáie. KochMarsz 154.
4. Podejmować się (2):
Zwrot: »[do czego] dobrowolnie się podawać« (2): tedy iż ſie ſámá ſzláchtá tym czáſem do tego dobrowolnie podawa/ pozwalamy: áby w źiemi ich było iuż záwżdy y ná potomné czáſy od káżdégo Dekrétu pámiętnégo trzy groſze SarnStat 822 [idem] 1152.
5. Nastręczać, nasuwać się (7): [gdźie [w Płocku] miedzy inſzemi rozmowámi [prowadzonymi przez autora i Jakuba Górskiego], któré nam czás króćiły y ſámé ſie podawáły, [...] rzékł to był do mnie CerGór 4.]
Frazy:»droga [= okazja, możliwość, sposób] się podaje« [w tym: do czego (3)] [szyk zmienny] (4): będą ſye tym czuyniey wyſtrzegáć pijáńſtwá/ łotroſtwá/ [...] y innych wiele przyczyn/ przes kthore do Mężoboyſtwá wiele kroć łacwie ſye drogá podáie. GroicPorz n4; Oczko 34; LatHar 663; PaxLiz E2.

»okazyja [na kogo] się podawa« (1): Zlec by tak Młwy Panie pierwey te znizic, naktore się okazya podawa, apotym drugie in summo periculo zostawic ActReg 117.

a. Być oczywistym, samo przez się zrozumiałym (2):

podawać się z czego (1): Pierwſza [przyczyna] ſię z ſłow ſámych tego ſtátutu podáie SkarKaz 39b.

Fraza: »na oko podawa się, [że]« (1): to iuż nie trzebá y przyczyn do poznánia więcéy/ gdyż ſye tho ná oko podawa/ że wodá tę właſność z ſobą nieśie/ którą w źiemi/ ſkąd płynie/ wźięłá Oczko 4v.
[Zwrot: »w rozność się podawać [od kogo]« = oddzielać się, stawać się kim innym: Nie ieſtći tho tám rodzenie iákowe ieſt y widamy v ſtworzenia rozmáitego że ſie oddziela á w rozność podáie rod od rodzicielá GilKaz Bb4 (Linde s.v. podać).]
6. Podlegać, dawać się podciągnąć (2):

podawać się czemu (1): które to dyſputácije iákoby w rzeczách tákich być miały/ co zwiérzchownemu ſye vznániu niezwykły podáwáć. Oczko 4v.

podawać się pod co (1): Kilka słow śię nayduie/ któré śię pod tę regułę [pisania ſcz, a nie ſzcz] nie podaią/ iako to mieśce [...]/ abo dwie gruſce/ abo dwie gruſzce JanNKarKoch F3.

7. Pochodzić [od kogo] (1): Poniewaſz to on [Duch Św.] ieſt co ſię od ſyná podáie/ to ieſt pochodzący Bog z Bogá SkarJedn 280.
8. Przedstawiać się, być (1): że [król] winien będźie woyſko morzkié potrzebné/ doſtátecznie/ ku [...] zádźierżeniu Dominium maris, Páńſtwá Koronnégo/ y prowinciy iemu przyległych/ ták iáko ſie podáie wſzyſtko ono położenié mieyſc Polſkiégo páńſtwá [quatenus se porrigit omnis ille tractus Polonicae ditionis JanStat 109]/ ſwym koſztem chowáć. SarnStat 134.
9. Chcieć uchodzić [u kogo za jakiego] (1): Nic nie máſz pięknieyſzego/ iáko gdy ſię wyſokiego ſtanu człowiek poniża/ y v podłych zá podleyſzego ſię podáie. SkarKaz 515b.
10. W funkcji biernej (10):
a. Być podawanym do wiadomości, głoszonym, nauczanym (9): tedy też tąſz odpowiedźią y onymi ktore ſie w przeſzłych rozmowách podawáły mogą być rozwiązáne [fragmenty Nowego Testamentu]. CzechRozm 147; Wſzákże ácżkolwiek ſię to y ſzeroko y trudno przedtym przez Moiżeſzá y proroki/ bo pod figurámi y rozmáitymi ćieniámi/ podawáło: iuż to teraz z nowego przymierza piſm ś. łácno może być poięto CzechEp 119, 130; KlonKr Gum Av.

podawać się komu (4): KuczbKat 9; RejPosWstaw [1432]; Rozumiem iż to wieſz/ że fábuły przez Poety y Philozophy dla tego ſą wymyślone/ iżby proſtakom/ tákiem ſpoſobem podawáły ſię rżeczy potrżebne GórnRozm N. Cf Zwrot.

Fraza: »nauka się podaje« (2): SkarŻyw 363; nie wiem ieſliż ſię tym obráźiſz/ żeć ſię [...] zebráne modlitwy/ á [...] przy nich pożyteczne náuki tu podáią. LatHar +5.
Zwrot: »pismem [komu] się podawać« (1): OBácż iáko Ewánielia y náuká o práwdzie Chryſtuſa Páná náſzego/ nie piſmem ſię żádnym ludziom podawáłá SkarŻyw 363.
b. Być przekazywanym następcom [do kogo] (1):
Zwroty: »do potomstwa się podawać« (1): CiekPotr 51 cf »podawać się z ręku do rąk«.

»podawać się z ręku do rąk« (1): tákowa wyſługá Y ſławná ieſt, y trwáła, y do potomſtwá ſię Podawa z ręku do rąk, áż ná wieczne czáſy. CiekPotr 51.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Devoveo, Pośliubuyę/ przirzekam/ też podawam albo wydawam ſie Mącz 508a.

Synonimy: 1. ofiarować się; 4. podejmować się; 5. trafiać się; 6. podlegać; 7. pochodzić; 8. okazować się.

Formacje współrdzenne cf DAĆ SIĘ.

Cf PODAWAJĄCY SIĘ

KW, MM