Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PODEJMOWAĆ

Następne hasło: PODEJMOWAN »

PODEJMOWAĆ SIĘ (25) vb impf

podejmować się (25), [podimować się, podymować się].

sie (17), się (8).

Obu o oraz a jasne; -e- (10), -é- SarnStat (2).

Fleksja

indicativus
inf	podejmować się
praes
	sg	pl
1	podejmuję się
3	podejmuje się	podejmują się

praet
	sg		pl
1	m	-m się podejmowåł	m pers
3	m		m pers	podejmowali się

imperativus
	sg
2	podejmuj się
3	niechåj się podejmuje

conditionalis
	sg
3	m	podejmowåłby się, by się podejmowåł

inf podejmować się (4). ◊ praes 1 sg podejmuję się (4). ◊ 3 sg podejmuje się (3). ◊ 3 pl podejmują się (4). ◊ praet 1 sg m -m się podejmowåł (1). ◊ 3 pl m pers podejmowali się (1). ◊ imp 2 sg podejmuj się (2). ◊ 3 sg niechåj się podejmuje (1). ◊ con 3 sg m podejmowåłby się, by się podejmowåł (4). ◊ part praet act podejmując się (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w. s.v. podjąć.

Znaczenia

1. Brać coś na siebie, zobowiązy wać się; przystępować do jakiegoś działania (24)
2. Wspierać się wzajemnie, pomagać sobie (1)
3. [Upominać się, żądać zwrotu]

1. Brać coś na siebie, zobowiązy wać się; przystępować do jakiegoś działania; conniti, implicare sese, in manum sumere, niti, operam dicere Mącz; condicere operam, deposcere partes, ire in opus, polliceri operam, recipere (causam a. onus), subire, sumere negotium a. partes, supponere collum oneri, suscipere negotium a. opus a. partes, sustinere causam a. curam Cn (24):

podejmować się czego (14): Mowił táko ſobie dumáiąc. Aboćiem ia był oſzálał/ Zem śię tego podeymował BierEz L2v; [mnodzy] gdzie pożytek czują, Wszytkiego sie podejmują BielRozm 19; że vcżony ſlugá ktory z náuki docżyta ſie/ co yeſt przyſtoynego/ á co nye yeſt/ nye podeymowałby ſie nigdy they ſzkárádey poſlugi GliczKsiąż I2v; Conductor, Nayemnik który ſie czego podeimuye zá pieniądze. Mącz 96b, 234d, 248a, 305c, 432b [2 r.], 446d; NIe podeymuy ſię tu dźiełá miſtrzu nie vcżony/ Ktorybyś w rzemięśle ſwoim nie był doświádcżony. KlonŻal D3; LatHar 511; [Nie podeymuy ſię brzemienia ćięſzkiego nad twą moc BibRadz Eccli 13/2 (Linde s.v. podjąć)]. Cf podejmować się czego dla kogo.

podejmować się czego dla kogo (2): Hanc operam tibi dico, Podeymuyę ſie tego dla ciebie álbo poddáyę ſie ná to tobie. Mącz 85b; ReszHoz 130.

cum inf (6): BierRozm 21; obácz/ iż ácz Paweł y Bárnábaſz [...] kápłany byli [...] yednák nye podeymowáli ſye ſámi ſwą wolą kázáć KromRozm III 16; Mącz 206a; RejPos 248v; SarnStat 472, 1176; [Thakieſz y czÿ ktorzy ſzię podÿmuyą modlicz za kogo, ſą lychwarze A yeſly pienÿądze bierzą, ſą mathacze ArgWykład 41/65].

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (1); zawsze zaimek względny] (4): Przetobych kożdemu rádził/ By ſwey náuki pilen był: A tego śię nie podeymował/ Cżemuby ſproſtáć nieumiał. BierEz L2v, L2v; Tantum quantum quisque potest nitatur, Ták ſie wiele wſzeláki niechay podeymuye czemu zdołáć á ſproſtáć może. Mącz 248a; ReszPrz 64.

W charakterystycznych połączeniach: podejmować się dzieła, posługi, spraw (3), wiele (2), wszytkiego; podejmować się kazać, nico wyprawić, płacić, potwierdzić przysięgę (2), rządzić; podejmować się za pieniądze.

2. Wspierać się wzajemnie, pomagać sobie (1): Proſſę was ya wyęźyeń w Pánye/ ábyſćye przyſtoynye chodźili wezwányu [lege: w wezwaniu]/ ktorymeſćye wezwáni [...] ſpołnye ſye podeymuyąc [cum patientia supportantes invicem Vulg Eph 4/2] w miłoſći KromRozm I B4v.

3. [Upominać się, żądać zwrotu [czego]: aby wiedziely [sieroty po zmarłym ojcu], ku czemu szie maia pythacz, gdy szie swego máia podymmowiacz ProtokWoźnik 1560 nr 111.]

Synonimy: 1. brać, poczynać; 2. wspierać się; 3. domagać się, prosić, upominać się, żądać.

Formacje współrdzenne cf JĄĆ SIĘ.

Cf PODEJMOWANIE SIĘ

JB, MM