[zaloguj się]
[pdf]

PODWIEŚĆ (42) vb pf

o jasne; e prawdopodobnie jasne (tak w wieść); w sg praet, plusq i con o pochylone, w pozostałych formach e oraz o jasne.

Fleksja
inf podwieść
praet
sg pl
3 m podwiódł, jest podwiódł m pers podwiedli
f podwiodła m an
plusq
sg
3 m był podwiódł
n b(e)ło podwiodło
imperativus
pl
1 podwiedźmy
conditionalis
sg
3 m by podwiódł

inf podwieść (2). ◊ fut 3 sg podwiedzie (2). ◊ praet 3 sg m podwiódł (22), jest podwiódł (1) LibMal. f podwiodła (2). ◊ 3 pl m pers podwiedli (6). ◊ plusq 3 sg m był podwiódł (2) [w tym: podwiód (1)]. n b(e)ło podwiodło (1). ◊ imp 1 pl podwiedźmy (1). ◊ con 3 sg m by podwiódł (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.

1. Zachęcić, namówić, skłonić; impellere PolAnt; concitare Vulg [kogo, co (W przen)] (39):

podwieść na kogo (4): Sylweſter [...] podwiodł Papieżá ná Luterá/ s tey przycżyny pozwał go Papież do Rzymá BielKron 193v, 40v, 348v; Thenze Krola podwiodl nafamilia zatzna Zborowſkich rozrodzona/ ſktora bel mało niepul Polſki wygubić vmiſlel. PaprUp I3.

podwieść na co (1): Wiecie też tho iż gdzie ſie kto ma cżego wielkiego/ á niebeſpiecżnego ná woynie poważyć/ ſławá ſámá [...] muśi go ná tho podwieść GórnDworz G4.

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): BielKron 357v; Táſz [moc] y Niemce podwiodłá/ áby Polſkę ktora iuż ginie rátowáli OrzJan 107.

W połączeniu szeregowym (1): GórnDworz G cf W przen.

W przen (1): Tu ſie niechay ſtára/ áby rzecz iego [dworzanina] káżdego ruſzyłá/ áby mogł przywieść ku żalu/ [...] y vmiał zápalić/ podwieść/ zmiękcżyć/ zwyciężyć/ przełamáć/ wedle potrzeby ſwey/ ſercá ludzkie GórnDworz G.
a. Skłonić do wystąpienia zbrojnego (14): ábowiem podwiedli [Papieżowie] Berengáryuſá kſiązę Forliwiyſkiego z rodu Longobárdow/ ktory [...] poráźił Ludwigá BielKron 173.

podwieść przeciw komu (3): Widząc iż źle Hánnibál/ vciekł do Pruſá krolá Bityńſkiego/ y tákież go podwiodł przećiw Rzymiánom. BielKron 129, 398v, 416.

podwieść na kogo (7): gdy ſie był ſprzykrzył Abimelech Sychemitom/ podwiedli nań Gáál ſyná Obed. BielKron 50v, 110, 199v, 212v; BielSpr 39v; PaprUp I2v; Bo któż teraz Niemce podwiódł ná Turká? OrzJan 106.

podwieść czym (2): EPaminondas [...] áby ſwoie Rycyrze podwiodł nie tylko zapłátą álbo obietnicámi/ ale y chućią álbo áffekty ná nieprzyiaćiele. Vcżynił kazánie iáwne Rycyrſtwu poſpolitemu BielSpr 39v; PaprUp I2v.

podwieść dokąd, cum inf (1): [Urban] Ten był podwiodł wiele ludu Krześćiáńſkiego do Ieruzálem rátowáć Krześćian. BielKron 182.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby (2), iż (1)] (3): rychło Tullia podwiodłá mężá Tárquiniuſá pyſznego/ áby cżynił o kroleſtwo s Serwiuſem ſtárym BielKron 103, 129, 416.

b. Namówić, skłonić do złego (17): [Tedy podwiedli [summiserunt] męże ktorzyby powiádáli iż go ſlyſſeli á on mowi ſlowá bluźnierſkie/ przećiwko Moizeſzowi y Bogu. Leop Act 6/11 (Linde) [idem] BialPos 105 (Linde).]

[podwieść do czego: A ſkądże [diabeł] wźiął okázyą áby Iewę podwiódł do iedzenia? BiałPos 252 (Linde).]

podwieść ku czemu (1): Iż niektorzy mężowie przewrotni wyſzli z poſrzod ćiebie/ á podwiedli mieſzczány w mieſćie ſwoim ku chwaleniu Bogow cudzych BibRadz Deut 13/13.

podwieść przeciw komu, przeciwko czemu (2): Leop Dan 11/2; Potym Sybá [...] podwiodł lud Izráelſki przećiw Dawidowi mieniąc iż więcey kroi łáſkaw ná narod Iudá niż ná Izráelſki/ przeto niektorzy chćieli wybráć inego krolá. BielKron 73.

podwieść na kogo (3): Dla cżego kápłani onego cżártá podwiedli nań brátá Polemonowego okrutniká/ iż go dał bić BielKron 144v, 177v, 181v.

podwieść na co (5): Item powyada yſch za poradą molewą ſtoll v Andriſcha [...] bill poczall vilupowacz ſzwyderkyem, kthori mv thenze moll kupili za schelyag y na vczinek thakowy yeſth gi podwyodl LibMal 1547/125v; GórnDworz Mm4; Tenże menice zla bic [lege: złą bić] kazał/ ku ſzkodzie/ R:P: ion Krola nato podwiodl. PaprUp I3v, D3v, F4v, I3v; [BielKron 1597 722].

podwieść czym (1): PaprUp I2v cf podwieść dokąd.

podwieść dokąd (1): Podwiodl Krola rada ſwa do Tikocina PaprUp I2v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby (4), że, iż (4)] (8): podwiodł [Tarquinius] ſługi niewolne y ludzi vbogie/ [...] áby ſie ſprzyſięgli przećiw Senatowi BielKron 106v, 144v, 177v, 180, 181v; Wſzákoż zły duch [...] podwiodł Ewę, áby wźięłá ze drzewá onego/ z ktorego było zákazano nie ruſzáć nicżego. ArtKanc N11; PaprUp D3v, I2v.

2. Przyprowadzić, podprowadzić [kogo] (2): Tedy ludzie złośćiwi [...] mowili/ Oto Ionátas y z ſwemi mieſzkáią w pokoiu/ á przethoż podwiedźmy Báchidá [ducamus Bacchidem]/ áby ie wſzytki poimał BibRadz 1Mach 9/58.
Przen (1): oto leżę nád oną ſadzawką Siloe/ niemam ktoby mię podwiódł/ vprzédzáią mię inſzy do ćiebie SiebRozmyśl F.
3. [Podnieść, postawić na nogi [kogo]: Lepiey dwiemá niż iednemu/ ktorzy máią zapłátę dobrą wpracy ſwey. Bo ieſli pádną/ tedy ieden podwiedzie [stare faciet] towárzyſzá ſwego BudBib Eccle 4/10 (Linde).]
4. Zawładnąć, podporządkować (1):
Zwrot: »[co] sobie pod moc podwieść« (1): á tak ſie wneth [Aleksander] przeciw wſzitkim kroleſtwam na zachod ſłonca podnioſł á ie ſobie pod moc podwiodł. BielŻyw 149.

Synonimy: 1. nakłonić, namowić, pobudzić, zapalić.

Formacje współrdzenne cf 2.WIEŚĆ.

Cf PODWIEDZENIE, PODWIEDZIONY

KW, AL