[zaloguj się]
[pdf]

PODZIW (18) sb m

o jasne.

Fleksja
sg
N podziw
D podziwowi
A podziw

sg N podziw (1). ◊ D podziwowi (1). ◊ A podziw (16).

Sł stp, Cn brak, Linde także XVII(XVIII) – XVIII w.

1. Zdumienie, zwykle połączone z dodatkowymi silnymi emocjami, jak strach lub szyderstwo; stupor PolAnt (14): Przypomnićie ſobie dni pierwſze/ w ktorych/ [...] podięliśćie wielkie boiowánie trapienia: cżęśćią gdy y lekkośćiámi y vćiſki byliśćie wyſtáwieni ná podźiw: cżęśćią też/ gdyśćie [...] CzechEp 25.

W połączeniu z przymiotnikiem oznaczającym intensywność (3): BibRadz *3v; przes ktorą [tj. świadomość o przyrodzeniu] ony rzecży ktore ná niebie y ná ziemi ſą [...] poznawamy: y wielu zaiſte trudnych rzecży prziczyny przes nie możemy powiedziec/ czo zá wielki podziw miedzy poſpolſtwem bywa. KwiatKsiąż I4, G2v.

W połączeniu szeregowym (1): Wźiąłem tedy kubek z ręki Páńſkiey/ y nápawałem z niego wſzytki narody do ktorych mię Pan poſłał. [...] ku zborzeniu ich/ á ku złożeniu ich ná podźiw/ y ná poświſtowánie y ná przeklęctwo [ut ponerem eas in solitudinem, in stuporem, in sibilum] BibRadz Ier 25/18.

Zwroty: »by(wa)ć (a. stać się) w podziw, za podziw, ku podziwowi, na podziw« [w tym: komu (3), u kogo (2), miedzy kim (1), przed kim (1)] = admirabilem esse, stupori a. in stuporem esse, spectaculum fieri PolAnt [szyk zmienny] (6:2:1:1): ábowiem ſtáliſmy ſię ná podźiw świátu/ Aniołom/ y ludźiam. BibRadz 1.Cor 4/9, *3v, 2.Par 7/21; Ale w Krolach/ Xiążętach/ [...] dobrotliwość [...]/ za wielki podziw bywa KwiatKsiąż G2v; Przez ktory vcżynek niewiem komuś więczey był/ ieſliże nieprzyiacielom ku podziwowi/ albo prziácielom ku [...] pocieſze. KwiatKsiąż Nv, I4; HistLan F2; BudBib Sap 8/11, 2.Mach 7/20; Iż nas wżdy názywa brácią/ [...] tedy y to v mnie wpodźiw CzechEp 95; [BibRadz Deut 28/37 (Linde)].

»w podziw [co] mieć« (1): o iákaż to ieſt w nędznych ludzyoch wádá/ [...] Gdyż pieniądzom dáleko więtſzą cżeść dziáłáią/ A w podziw ſkárby máiąc po nich ſie vdáią. HistLan E3v.

[Wyrażenie: »w podziw ludzki«: Niech gry w podźiw ludzki zmyſlone/ w ten dźień [niedzielny] mieyſcá żadnego niemáią SzczerbSpecSax 426 (Linde).]
2. Potwór, monstrum (1): Wunderbar. Potworá. Dźiw. Podźiw. Monstrosus. Calag 577a.
3. Wyrażenia przyimkowe w funkcji przysłówka: bardzo [cum ai] (3):
»na podziw« (2): Odráźiłeś odemnie przyiaćioły wſzytki/ Ieſtem w ich oczu ná podźiw brzytki. KochPs 131; WujNT Col 2/15; Wſzczépię w ſerce iéy/ day to/ ſłużkę niewolnégo/ Lecz młódźieńcá ná podźiw we wſzem vdátnégo. GosłCast 16.

»nad podziw« (1): O iáko márna sſtáłáś ſię [Polsko] nád podźiw: powtarzáiąc poſtępki złe ſwoie. PowodPr 19.

Synonimy: 1. zdumienie, zdziwienie, zumienie; 2. monstrum, potwora, straszydło.

Cf PODZIWIENIE

KW, MM