[zaloguj się]
[pdf]

PODŹWIGNĄĆ (13) vb pf

-dź- (11), -dz- (2).

o prawdopodobnie jasne (tak w po-).

Fleksja
inf podźwignąć
praet
sg
3 m podźwignął

inf podźwignąć (7). ◊ fut 3 sg podźwignie (1). ◊ praet 3 sg m podźwignął (4). ◊ part praet act podźwignąwszy (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w.

1. Podnieść w górę; podnieść z ziemi [kogo, co] (6): BierEz E3; Y podzwignął miecż ſwoy chcąc iey głowę śćiąć. HistRzym 19v; [A gdy wſzedł Piotr w dom iego/ wyſzedł przećiwko niemu Korneliuſz/ y vpadł v nog iego dáiąc mu cżeść. Ale Piotr podźwignął go/ mowiąc: Wſtań GilPos 78].
Zwroty: »na się [= na plecy] podźwignąć« (1): Ezop brzemioná oglądał/ Więc koſz z chlebem ſobie obrał [...]. On więc koſz ná ſię podźwignał [!] A w drogę przedśię poćiągnął BierEz B.

»podźwignąć z ziemie« (1): Vsłyſzawſzy to mátká/ vpádłá przed nogámi iego/ á przed wielką rádośćią bárzo płákáłá. Tedy Papież Grzegorz podźwignąwſzy ią z źiemie przyiął ią z wielką pocżeſnośćią do domu ſwego. HistRzym [39].

Przen (2): Abowiem z wielu niebeſpiecżeńſtw wyſwobodźił mię wybáwićiel moy: [...] ſmutkiem ſtrwożonego ćieſzył/ o roſpácż przypráwionego potwierdzał: kiedym vpadł/ podźwignął mię/ y kiedym nieruchomo ſtał/ trzymał mię LatHar 561; SkarKaz 352b.
2. Poratować, wspomóc materialnie lub moralnie [kogo (6), co (1)] (7): Rozniemoże ſie kto miedzy wámi/ niechay w zowie ſtárſzych kośćiołá y niechay ſie modlą nád nim/ [...] á modlithwá wiáry zbáwionym vtzyni niemocnego/ y podzwignie go Pan Bog. KrowObr 82; ábyś mnie w złośćiách ponurzonego cżłowieká racżył podźwignąć. LatHar 298; Albo ty maſz podźwignąć nędzę iego? gdy co Weźmieſz od niego? (–) Ták ieſt, tym go mogę dźwignąć CiekPotr 26.

podźwignąć czym (2): LatHar 39; Obieráć miał P. IEZVS [...] dwánaśćie mężow: ktorzyby máłą liczbą/ ále wielką śiłą podźwignąć świát mogli SkarKaz 609b.

Zwrot: »z grzechów podźwignąć« (1): Rácż przytym/ wſzelkie w grzechách ponurzone ludźie/ z grzechow ich [...] potężnie podźwignąć LatHar 352.
Szereg: »podźwignąć i (a) (po)ratować« [szyk 1:1] (2): LubPs A5; Rácz mię [Maryjo] [...] we wſzelákich moich pokuſách y fráſunkách/ potrzebách y trudnośćiách/ modlitwą ſwoią świętą podźwignąć y porátowáć LatHar 39.
3. [Pobrać, podjąć pieniądze [co]: Słowik dał mu za to imienie albo rolą grzywien pułpiętnasty [...]. Co on ty pieniądze podźwignął przed tym prawem wyżej pomienionym. KsięgiSądŁąck 1593 nr 305; Którąż to summę przerzeczoną mianowity Wacław urzędnie zliczywszy podźwignął i zdatek pod zieloną rózgą według prawa uczynił. KsięgiSądŁąck 1597 nr 329.
Szereg: »podźwignąć i wziąć« [szyk zmienny]: KsięgiSądŁąck 1597 nr 322; ktory to Marczyn Ress polozÿl pod roszgę zeloną grzywÿen pyecz, ktore to Jedrzeÿ Węgrzyn podzwygnąl ÿ wzyąl KsięgaSądTrześ 1597 nr 1501.]

Synonimy: 1. podjąć, podnieść; 2. pomoc, poratować, wesprzeć, wspomoc; 3. podnieść, wziąć.

Formacje współrdzenne cf DŹWIGAĆ.

Cf PODŹWIGNIENIE, PODŹWIGNIONY

KW, MM