[zaloguj się]
[pdf]

POGRĘŻAĆ (18) vb impf

pogrężać a. pogrążać (17), pogręzać (1) GliczKsiąż.

o oraz a jasne.

Fleksja
inf pogręzać
indicativus
praes
sg pl
1 pogrążåm pogrążåmy
3 pogrążå pogrążają
imperativus
sg
3 niechåj pogrążå

inf pogręzać (1). ◊ praes 1 sg pogrążåm (8). ◊ 3 sg pogrążå (2). ◊ 1 pl pogrążåmy (1). ◊ 3 pl pogrążają (5). ◊ imp 3 sg niechåj pogrążå (1).

Sł stp: pogrężać, pogręzać, Cn: pogrążam, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

Zanurzać; demergere HistAl, Mącz, Cn; mergere Vulg, Mącz, Cn; deprimere Calep, Cn; supprimere Calep; submergere Mącz; degravare, mersare, mertare Cn [w tym: kogo, co (10)] (18):

pogręzać w czym (1): Tomiris tátárka poimawſſy go [Cyrusa] wymawyáłá/ gdy głowę yego w kłodzye nápełniwſſy pełno krwyą cżłowiecżą/ pogręzáć roſkázowáłá. GliczKsiąż D4.

Przen (6):
a) O kłopotach, nieszczęściu (3):

pogrężać czym (1): SarnUzn B8v cf Szereg.

W przeciwstawieniu: »podwyszszać ... pogrężać« (1): HistAl F5 cf »pogrężać w głębokość«.

Zwroty: »do dna pogrężać« (1): KAZ/ niech moie teſkliwe Troſki/ ktore mnie do dná pogrążáią/ A świátem przyćiſkáią/ Srogie/ nie lutośćiwe/ Acż nic ieden dźień/ ſercá żrzeć przeſtáią. GrabowSet K2.

»pogrężać w głębokość« (1): iż ludzie áż do obłokow podwyſzſza fortuná/ á zás wyſokie áż do ciemnoſći pogrąża w głębokoſć [demergit in profundum]. HistAl F5.

Szereg: »poniżać i pogrężać« (1): ſámym grzechem/ nieſpráwiedliwoſcią/ niemiłoſierdziem/ ſmiercią/ y ciáłem/ w then cżás cżłowieká práwie poniżamy/ y pogrążamy. SarnUzn B8v.
b) Sprowadzać potępienie wieczne [na co] (3): Iż ktorzy chcą być bogátymi/ vpádáią w pokuſy y w ſidło Dijabelſkie/ y w żądze rozmáite/ ſſalone/ ſſkodliwe/ ktore pogrążaią ludzi ná wietzne zátracenie. KrowObr 33; WujNT 1.Tim 6/9; Cżemuz my dla lepſzego żywotá/ tymi rzecżámi nie gárdźimy/ ktore duſze náſze ná potępienie pogrążáią? WysKaz 12.
a. Zatapiać (8): Niechay mie niepogrąża nawałnoſć wodna/ Ani mię głębokhoſć nieehay niepożyra TarDuch A6v; Demergo, Pogrążam/ Ná głębią wpycham/ Topię. Mącz 218c; Calep 309a, 1035b.
Zwroty: »pogrężać na głębokość« (1): Submergo, Topię/ Pogrążam ná głębokość. Mącz 218d.

»w wodę pogrężać« (1): Mergo, Narzam/ Topię/ w wodę pogrążam/ maczam/ krzczę. Mącz 218b.

Przen (2): Lodkę R.P. Polſkiey co naybárziey pogrąża. PowodPr 54 marg.
Szereg: »pogrężać i topić« (1): Teć ſą wiátry y wichry ktore ſzkutą náſzą ná morzu tego świátá igráią/ y cżęſto ią pogrążáią y topią/ ieſli nieumieiętnego Sterniká y Rotmáná mamy KlonFlis B.
b. Farbować w płynnym roztworze (1): Inficio, Maczam/ Fárbuyę/ Pogrążam. Mącz 115b.
c. Chrzcić; baptizare PolAnt, Mącz (2): Baptizo, Krzczę, pogrążam. Mącz 23a.
Zwrot: »pogrężać w wodzie« (1): Odpówiedźiáł im Ián/ rzeknąc/ Iać chrczę wodą (marg) pogrążám abo za nárzám [!] w wodźie (–) [ego baptizo in aqua] MurzNT Ioann 1/26.
Szereg »pogrężać abo zanarzać« (1): MurzNT 216 marg cf Zwrot.

Synonimy: a. nurzać, topić, zanurzać, zatapiać; c. krzcić, nurzać, ponurzać.

Formacje współrdzenne cf GRĄZAĆ.

Cf POGRĄŻANIE

JDok