![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: NURT | Następne hasło: NURZAĆ SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
NURZAĆ (45) vb impf
nurzać (44), norzać (1) Calep.
a jasne; norzać z tekstu nie oznaczającego ó.
| inf | nurzać | ||
|---|---|---|---|
| indicativus | |||
| praes | |||
| sg | |||
| 1 | nurzåm | ||
| 3 | nurzå | ||
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | m | nurzåł | m pers | nurzali |
| conditionalis | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 1 | m | bym nurzåł |
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| praet | nurzåno | |||||
| participia | ||||||
| part praes act | nurzając | |||||
| inne formy | ||||||
| fut sg 3 - nurzać będzie | ||||||
inf nurzać (6). ◊ praes 1 sg nurzåm (4); -åm (3) CzechRozm (2), BudNT, -ąm (1) Calep. ◊ 3 sg nurzå (5). ◊ praet 3 sg m nurzåł (17). ◊ 3 pl m pers nurzali (2). ◊ fut 3 sg nurzać będzie (2). ◊ con 1 sg m bym nurzåł (1). ◊ impers praet nurzåno (3). ◊ part praes act nurzając (5).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w.
nurzać kogo, co (2): Demergit caput cornix per littora, Wroná ſie kąpie po brzegách/ Nurza głowę w wodę. Mącz 218c; Nowokrzczeńcy ſłowo krztu y krzczenia w Kośćiele zdawná zwyczáyne [...] śmiele odrzućiwſzy/ ná to mieśce nurzánie/ ábo ponurzánie ſwe ſproſne/ [...] podrzućili: áby krzeſt máłych dziatek (ktorych ſię nurzáć nie godzi by nie vtonęły) y tym ſámym ſłowem wyniſzczyli. WujNT 11.
W charakterystycznych połączeniach: nurzać głowę; nurzać pod wodę, w wodę.
nurzać kogo (11): BudNT Matt 28/19; A cżemuż dźiatki z ſtárádawná nurzano? CzechRozm 258v; gdźie naprzod każe [Zbawiciel] vcżnie cżynić: potym ie nurzáć: á nád to vcżyć ich wſzyſtkiego co on roſkazał. CzechRozm 259, 108v, 257, 257v [2 r.], 258v [2 r.], 267, *3.
W połączeniu szeregowym (1): wodą nurzam (álbo) grązam/ álbo maczam. BudNT S2v marg.
W przeciwstawieniu: »nurzać ... kropić abo polewać« (1): A cżemuż dźiatki z ſtárádawná nurzano? (‒) Nie nurzano/ ále ábo kropiono/ ábo polewano: ále nie według ſłowá BOżego/ áni z vſtáwy Chriſtuſowey/ ále z wymyſłu ludzkiego. CzechRozm 258v.
W nawiązaniu do biblijnego wersetu: baptizanies eos in nomen Patris, et Filij, et sancti Spiritus Matth 28/19 (3): Szedſzy przeto vcżcie wſzytkie pogány nurzáiąc ie wimię oycá y ſyná/ y świętego duchá. BudNT Matth 28/19; CzechRozm 257v, 267.
»nurzać ku pokajaniu, na pokajanie« = baptizare in poenitentiam PolAnt Matth 3/11 (1:1): Iać was nurzam wodą ku pokáiániu CzechRozm 257, 267.
»nurzać ponurzaniem pokajania« (1): Ianći nurzał ponurzánim pokáiánia [baptizavit baptisma poenitentiae PolAnt Act 19/4]/ mowiąc do ludu/ áby wierzyli w tego ktory po nim przyść miał CzechRozm 258.
»nurzać w iednę miłość i wiarę« (1): Y wiele ich [Izraelczykow] [...] z roznego nabożeńſtwá y ſtanu/ w iednę miłość y wiárę nurzał CzechRozm 108v.
»nurzać wodą, w wodzie« = baptizare (in) aqua PolAnt [szyk zmienny] (10:3): Odpowiedział Iohan wſzem mowiąc. Iać w wodzie nurzam was BudNT Luc 3/16, S2v marg; A nurzałże też Iezus inſzych wodą iáko iego ponurzył był Ian? CzechRozm 257, 257 [5 r.], 258, 267, **v; Ioannes baptizavit aqua, Ian krzćił wodą: czemu zepſowáli [nowokrzczeńcy]/ przydawſzy ſłowo/ In; ktorego áni w Greckim/ áni w Láćińſkim niemáſz/ mowiąc: Nurzał w wodzie: iedno iż rzec nie mogli/ nurzał wodą: iáko my właſnie mowimy/ krzcił ábo omywał wodą? WujNT 12.
Synonimy: 1. grązać, maczać; 2. krzcić.
Formacje współrdzenne: nurzać się, ponurzać, wynurzać, wynurzać się, zanurzać, zanurzać się; nurzyć, ponurzyć, ponurzyć się, wnorzyć się, wnurzyć, wynurzyć, wynurzyć się, zanorzyć, zanorzyć się; narzać, narzać się, ponarzać, ponarzać się, wnarzać, wynarzać, zanarzać, zanarzać się.
AW