[zaloguj się]
[pdf]

PONURZYĆ (19) vb pf

ponurzyć (14), ponorzyć (5); ponurzyć RejWiz, Mącz, BudNT, CzechRozm (3), Oczko, Calag, KochPs (3), LatHar; ponorzyć Leop (2); ponurzyć : ponorzyć HistRzym (2:3).

o jasne; ponorzyć z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
inf ponurzyć
praet
sg pl
2 m ponurzyłeś m pers
3 m ponurzył m pers ponurzyli
plusq
sg
3 m ponurzył był
imperativus
sg
2 ponurz
conditionalis
sg
3 m by ponurzył
impersonalis
praet ponurzono
participia
part praet act ponurzywszy

inf ponurzyć (2). ◊ fut 2 sg ponorzysz (1). ◊ 3 sg ponurzy (1). ◊ praet 2 sg m ponurzyłeś (2). ◊ 3 sg m ponurzył (3). ◊ 3 pl m pers ponurzyli (2). ◊ plusq 3 sg m ponurzył był (1). ◊ imp 2 sg ponurz (3). ◊ con 3 sg m by ponurzył (1). ◊ impers praet ponurzono (1). ◊ part praet act ponurzywszy (2).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Włożyć do wody, umieścić w wodzie; mergere Mącz, Calag; demergere Vulg [w tym: kogo, co (13)] (14): HistRzym 55v; V Witerbu [woda ciepliczna] ieſt ták gorąca/ iż kokoſz álbo kápłuná ponurzywſzy/ wnet piérzé opádnie Oczko 10v; Untertauchen. Zánorzyć. Ponurzyć. Mergere. Calag 535a.

ponurzyć w czym (3): zwiedli ćię/ y przemogli [...]/ ponorzyli w błoćie/ ná ſliſkim mieyſcu nogi twoie Leop Ier 38/22. Cf »ponurzyć w wodzie«.

Zwrot: »ponurzyć w wodę, w wodzie« = mergere in aquam Mącz [szyk zmienny] (3:2): Mącz 218b; A vyźrzawſzy rycerz że iuż cżárnokſiężnik łuk wyćiągnął/ wſzytko ćiało ſwe ponorzył w wodę HistRzym 55v, 55, 55v, 57.
Przen [w czym] (5): Przedſie ty ḿnie [!] w ſmrodziech ponorzyſz [sordibus intinges me]/ będzie ſie mną brzydzić odzienie moie. Leop Iob 9/31; Leżę iáko zábity pod źiemię włożony/ Od ćiebie/ y od świátá wzgardzony. Ponurzyłeś mię w ſrogiéy otchłáni podźiemnéy/ Ponurzyłeś mię w przepaśći ćiemnéy. KochPs 131.
Zwroty: »w niepamięci ponurzyć« (1): SZcześliwy/ komu grzéchy odpuſzczono/ Y w niepámięći złośći ponurzono [quorum tecta sunt peccata Vulg Ps 31/1]. KochPs 44.

»ponurzyć w żalu« (1): Bo przyſtoyna rzecż ieſt/ ábyſmy ſię [...] ná ſkruchę zdobywáli: á z onymi Zydy/ ktorzy przy ześćiu Páná náſzego ſercá ſwe ſtrwożone/ ponurzyli w żalu/ w pierśi ſię vderzyli LatHar 261.

2. Ochrzcić (w terminologii anabaptystów) [kogo] (4): A nurzałże też Iezus inſzych wodą iáko iego ponurzył był Ian? CzechRozm 257, 258, 267.
Przen (1):
Zwrot: bibl. »ponurzyć w Duchu Świętym i ogniu, [Duchem Świętym i ogniem]« = baptizare in Spiritu sancto et igni PolAnt (1): Odpowiedział Iohan [...]: [...] lecż Przyidźie mocnieyſzy niż ia/ [...] Ten was ponurzy w duchu (świętem) y w ogniu. BudNT Luc 3/16; [CzechNT Matth 3/12].
3. Pochylić, schylić, opuścić [co] (1):

W porównaniu (1): [człowiek] Wſzytkę zyemię y niebo ſzalonym łbem ſkryſlił/ Nie máſz ták nic trudnego cżego nie wymyſlił. [...] drugi zápomniawſzy y tego wſzytkiego/ Chodzi łeb ponurzywſzy iáko bydlę práwie RejWiz 11.

Zwrot »łeb ponurzyć« (1): RejWiz 11 cf W porównaniu.

Synonimy: 1. pogrążyć, potopić, utopić, zatopić; 2. okrzcić; 3. nakłonić, pochylić, pokłonić, skłonić.

Formacje współrdzenne cf NURZAĆ.

Cf PONURZENIE, PONURZONY

MC